kupdf.net_bn-i-haldn-mukaddime-icilt-clearscanpdf

-- IBN-1 HALDÜN --
142
Yine, bazı insanların sahip oldukları bir özellik sayesinde -ki bu özellik onları diğer
insanlardan ayırmaktadır- hadiseleri meydana gelmeden önce haber verdiklerini görüyoruz.
Bunu yapmak için (çalışmakla elde ettikleri) bir sanata başvurmadıkları gibi,
yıldızlar veya başka nesnelerden de yararlanmazlar. Onların bu özelliğinin sadece, yaratılışlarındaki
fıtratın bir sonucu olduğunu görüyoruz. Arraflar; ayna ve tastaki sulara,
hayvanların kalplerine, ciğerlerine ve kemiklerine bakarak; kuş ve yırtıcı hayvanların durumlarından
sonuç çıkartarak; küçük taşlar, buğday taneleri ve çekirdekleri saçarak gaybtan
haber veren falcılar bu grubu teşkil eden insanlardandır. Bütün bu durumlar insanlar
arasında mevcuttur ve kimse bunları inkar edecek durumda değildir.
Aynı şekilde, delilere gaybtan haberler telkin edilir ve onlar da bunu haber verirler.
Uykudakiler ve ölüler de, uykularının ve ölümlerinin başlangıcında gaybla ilgi şeyler
söylerler. Yine nefislerini terbiye ile meşgul olan mutasavvıfların, keramet sadedinde gaybi
algılamaları olduğu bilinmektedir.
Şimdi bütün bu gaybi algılamalardan bahsedeceğiz. Önce kahinlikten başlayacağız
ve sonra teker teker hepsini ele alacağız. İlk olarak, bütün gruplar için geçerli olmak
üzere, insan nefsinin gaybı nasıl idrak ettiğiyle ilgili bir giriş yapalım. Daha önce söylediğimiz
gibi bunun sebebi, insan nefsinin diğer ruhani varlıklar içinde, kuvve (potansiyel
güç) olarak mevcut olan ruhani bir varlık olmasıdır. Onun kuvveden fiiliyata geçmesi,
beden ve bedenin organları sayesinde olur. Bu herkes için bilinecek bir şeydir. Kuvve şeklinde
olan her şeyin, (fiiliyata geçmek için ihtiyaç duyduğu) maddesi ve sureti vardır. İşte
nefsin varlığının, kendisi ile kemale erdiği sureti, idrakin ve akletmenin kendisidir. O
başlangıçta kuvve olarak mevcut olmakla birlikte, külli (bütünsel) ve cüzi suretleri idrak
etmeye elverişli bir yapıdadır.
Sonra ona maddi idrak (algılama) özelliklerini veren bir bedene sahip olmak suretiyle
gelişmesini ve mevcudiyetini fiilen tamamlar. Bu durumda külli manaları idrak etme
durumundan sıyrılır ve suretleri teker teker idrak ederek; akletmeyi fiilen gerçekleştirir.
Böylece varlığı kemale erer. İşte başlangıçta nefis (boş, işlenmemiş) bir hammadde
gibidir ve algılama ile suretler birbiri ardınca ona gelir (ve onu geliştirir). Bu yüzden yeni
doğmuş bir çocuğun ne uyku ile, ne keşif ile ve ne de bu ikisinin dışında bir şey ile idrak
etmeye güç yetiremediğini görüyoruz. Çünkü onun zatının bizzat kendisi olan sureti
-ki bu idrak ve akletmedir- henüz kemale erip tamamlanmamıştır. Hatta henüz külli
manalardan sıyrılmamıştır.
Daha sonra (nefsin) fiilen zatı tamamlanıp kemale erer ve bir bedenle birlikte olmaya
devam ettikçe de iki türlü idrake sahip olur: Birincisi maddi aletler yani bedenin
organları ile idrak etme. İkincisi ise vasıtasız olarak, kendi zatı ile idrak etmedir. Ki bedende
olduğu ve bedenin (maddi) duyularıyla meşgul olduğu sürece bu idrakin üzeri kapalı
olur. Çünkü duyu organları, yaratılışları gereği, onu sürekli olarak dış algılamalara
çekerler.
Ancak nefsin, zahirden (dıştan) batına (içe) yöneldiği ve beden örtüsünden soyutlandığı
lahzalar olabilir. Bu, ya uyku gibi bütün insanlar için geçerli olan bir özellik ile,
veya kahinler ve falcılar gibi insanlardan bazılarında bulunan bir özellik ile ya da sofilerin
yaptığı gibi nefisleri terbiye etmek suretiyle olur. İşte bu lahzalarda nefis, kendisinden