kupdf.net_bn-i-haldn-mukaddime-icilt-clearscanpdf

-- MUKADDiME --
133
İdrak etme kuvveti, her ne kadar kendisinden (nefisten) ve konuşmayla ifade edilen düşünceden
daha üstün olan dereceye girmekte ise de, duymak, görmek ve diğer duyu organları
sayesinde algılama gücüne sahip olduğu açıktır ve bu organlarla algılanan şeyler
hatmi (iç) boyuta yükselir.
Bu boyutun ilk derecesi "müşterek algılama" dır. Bu ise görmek, duymak, dokunmak
gibi maddi duyumların tek bir seferde (toptan) idrak edilmesidir. Bu haliyle dış
(maddi) duyumdan (algılamadan) ayrılır. Çünkü maddi duyumlar tek bir seferde yoğunlaşmış
olarak algılanmazlar. Sonra "müşterek algılama': bu (toptan) idrak edişi "hayal"
derecesine gönderir. Bu ise, maddi algılamaları maddi boyutlarından soyutlayarak nefiste
temsil etme (canlandırma) gücüdür. Bu iki gücün, görevlerini yapmaktaki aletleri, beynin
birinci bölümüdür. Bu bölümün ön tarafı birinci gücün, arka tarafı da ikinci gücün
aletidir.
"Hayal" derecesinden sonra, "vahime" (vehm) ve "hafıza" dereceleri gelir. "Vahime':
şahıslarla ilgili manaları algılama gücüdür. Zeyd'in düşmanlığı, Aınr'ın dostluğu,
babanın şefkati ve kurdun yırtıcılığı gibi. Hafıza ise, tasavvur edilebilir olsun ya da olmasın,
(duyu organları ile) algılanan her şeyi koruyup muhafaza etme gücüdür. Bu haliyle
hafıza sanki, ihtiyaç anında ortaya çıkarmak için o şeyleri koruyan bir mahzen gibidir. Bu
iki gücün aleti ise beynin arka bölümüdür. Bu bölümün ön tarafı birinci gücün, arka tarafı
da arka gücün aletidir.
Sonra hepsi birden "fikir" derecesine yükselir. Bu gücün aleti ise, beynin orta kısmıdır.
"Fikir" derecesi, düşünce eylemini gerçekleştirme ve akletme gücüdür. Nefis,
onunla, sürekli olarak, kendisinde potansiyel olarak mevcut olan, beşeri güç ve beklentilerinden
kurtulma eğilimini harekete geçirir ve ruhani melekler topluluğuna benzer şekilde
düşünüp akletme eylemini gerçekleştirme derecesine yükselir. Böylece cismani
(maddi) aletlere ihtiyaç duymadan idrak etme noktasındaki ruhani derecelerin ilkine dönüşmüş
olur. İşte nefis daima bu istikamete doğru hareket edip yönelmekte ve sonunda,
en üst sınırda -kendi kazanmasıyla değil, bizzat Allah'ın onu yaratmış olduğu ilk (bozulmamış)
fıtratından dolayı- beşerilik ve beşeriliğin ruhaniyetinden tamamen soyutlanarak
melekliğe dönüşür.
BEŞERİ (İNSANİ) NEFİSLERİN GRUPLARI
Beşeri nefisler üç gruptur:
Birinci grup, doğal olarak, ruhani idrak derecesine ulaşmaktan aciz olup, hep aşağı
seviyeye, maddi ve hayal derecesindeki algılamalara yönelir. Sınırlı kurallar çerçevesinde
hafıza ve vahime kuvvetine dayalı olarak, bedendeki (maddeden soyutlanmamış) düşüncenin,
tasavvur! ve tasdiki ilimlerde yararlanacağı manalar oluşturur. Bunların hepsi de çerçevesi
dar, hayal sınırlarını aşmayan şeylerdir. Çünkü temel olarak bunlar ilk sınırlarda kalır
ve orayı aşamazlar. O sınırdaki (algılamalarda görülen) bozukluk, ondan sonrakilerin de
bozuk olmasına yol açar. Genellikle, cismani (maddi) beşer idrakinin çerçevesi budur. Bilginlerin
idrak ve algılamaları bu sınırda son bulur ve ayakları bu sınırda sabitleşir.
İkinci grup, ruhani düşünceye ve potansiyel olarak kendisinde var olan bedeni .
aletlere ihtiyaç duymadan idrak etmeye yönelir. Bunun çerçevesi, beşeri idrakin ilk sınır-