kupdf.net_bn-i-haldn-mukaddime-icilt-clearscanpdf

-- MUKADDiME --
99
Kerman topraklarının alt tarafından kuzeyde Esbahan sınırlarına kadar geriye kalan Fars
şehirleri yer alır. Esbahan şehri de bu (yedinci) kısmın batısı ile kuzeyi arasında kalan
yerdedir. Kerman ve Fars şehirlerinin doğusunda ise (bu kısmın) güneyindeki Sicistan ve
Kılhistan yer alır. Kuhistan toprakları, Sicistan' a göre kuzeydedir. Kerman ve Fars bölgeleri
ile Sicistan ve Kuhistan bölgeleri arasında çok büyük çöller vardır. Zorluğundan dolayı
buralardan çok geçilmez. Best ve Tak, Sicistan şehirlerindendir. Kuhistan ise gerçekte
Horasan'ın bir bölgesidir ve en meşhur şehirlerinden biri Serahsu'dur.
Bu kuşağın sekizinci kısmının batısında ve güneyinde Türk kavimlerinden Halaçların
göçebe olarak yaşadıkları bölgeler vardır ve buralar batıdan Sicistan'a ve güneyden
de Hint'teki Kabil'e49 bitişiktir. Bu bölgelerin kuzeyinde Gor Dağları ve Gor bölgesinin
şehirleri vardır. Bu şehirlerin merkezi olan Gazne aynı zamanda Hint' e açılan kapı
durumundadır. Kuzeyde, Gor bölgesinin sonunda Esterabad bölgesi vardır. Esterabad'ın
kuzeyinden, doğuya doğru bu (sekizinci) kısmın sonuna kadar olan bölge Horasan'ın orta
kesiminde bulunan Herat bölgesidir. Esferayin, Kaşan, BU.şene, Mervu'r-Ruz, Talikan
ve Cuzcan bu bölgedeki şehirler arasındadır. Horasan Ceyhun nehrine kadar uzanmaktadır.
Horasan şehirlerinden olan Belh şehri bu nehrin batı yakasında, Tirmiz şehri ise
doğu yakasındadır. Belh şehri Türklerin başkenti idi.
Ceyhun nehri, Hint sınırındaki Bezehşan'ın Veccar bölgesinden çıkar. Nehrin çıktığı
bu bölge bu (sekizinci) kısmın güneyi ve doğudaki son noktasıdır. Nehir buradan
çıktıktan sonra doğuya doğru kıvrılarak akar ve bu kısmın ortasına geldiğinde Harnab
nehri olarak isimlendirilir. Sonra kuzeye kıvrılır, Horasan'dan geçer ve onun hizasında
ilerleyerek -ileride değineceğimiz gibi- beşinci kuşakta bulunan Havarizm (Aral) Gölü'ne
dökülür. Ceyhun nehri güneyden kuzeye doğru akarken, bu kısmın ortasında kendisine,
doğudaki Huttel ve Vahş bölgelerinden gelen beş büyük nehir ile yine doğuda bulunan
Buttem (Fergane) Dağları'ndan gelen başka nehirler katılır ve bir benzeri daha olmayacak
şekilde genişleyip büyür.
Ceyhun'a katılan beş büyük nehirden biri Vahşab nehridir. Bu kısmın güneyi ve
doğusu arasında bulunan Tibet bölgesinden çıkan nehir, bu (sekizinci) kısmın kuzeyine
yakın olan dokuzuncu kısma ulaşıncaya kadar biraz kuzeye meylederek batıya doğru
akar. Bu noktada büyük bir dağ nehrin önüne çıkar. Bu dağ da, bu (sekizinci) kısmın güneyinin
ortalarından geçer ve kuzeye doğru meylederek doğu yönünde ilerleyip, bu kısmın
kuzeyine yakın olan dokuzuncu kısma ulaşır. Sonra Tibet bölgesini geçerek bu kısmın
güneydoğusuna ulaşır ve Türkler ile Huttel bölgesini birbirinden ayırır. Dağın, bu
kısmın kuzeyinin ortasında bulunan tek bir geçidi vardır ve Fazl bin Yahya buraya, Ye' cuc
ve Me'cuc seddine benzer bir set bina etmiş ve ona bir kapı yapmıştır. Evet, Vahşab nehri
Tibet'ten çıkıp akarken bu dağ önüne çıktıktan sonra Vahş bölgesine ulaşıncaya kadar
uzun bir mesafeyi bu dağın alt tarafından akarak geçer ve Belh hudutlarında Ceyhun
Nehri'ne dökülür. Ceyhun Nehri bundan sonra kuzeydeki Tirmiz'ten geçerek Cuzcan
bölgesine akar.
Doğuda Gor bölgesi ile Ceyhun Nehri arasında Horasan'ın Nasan bölgesi bulunur.
O bölgede, Ceyhun'un doğu tarafında büyük bir kısmını dağların oluşturduğu Hut-
49 Bugün Afganistan'ın başkenti olan Kabil, o zaman Hint sınırları içinde değerlendirilmektedir.