Simon Singh - Big Bang'in Romanı-Büyük Patlama ve Evrenin Başlangıcı

Şekil 4: Aristarkus, Ay’ın yarım ay safhasmdayken Güneş, Ay ve
Dünya’nın dik üçgen oluşturduğunu ve böylelikle Dünya’nın Güneş’e
olan uzaklığını ölçebileceğimizi iddia etmişti. Yarım ay’da, açıyı
şekilde gösterildiği gibi ölçtü. Dünya’nın Ay’a olan uzaklığı ve basit
trigonometri kullanarak Dünya’nın Güneş’e olan uzaklığı hesaplanabildi.
M.Ö. III. yy.da, Aristarkus Anaxagoras’m fikrini geliştirdi.
Eğer ay ışığı Güneş ışınlarının yansıması ise yarım
ay, Şekil 4’te gösterildiği gibi Güneş, Ay ve Dünya bir dik
üçgen oluşturduğunda olmalıydı. Aristarkus, Dünya’yı
Güneş’e ve Ay’a bağlayan çizgiler arasındaki açıyı hesapladı
ve trigonometri kullanarak Dünya-Ay ve Dünya-Güneş
uzaklıkları arasındaki oranı hesapladı. Hesapladığı
açı 87 dereceydi, bu da Güneş’in Ay’dan yirmi kat uzakta
olduğunu gösteriyordu. Daha önceki hesaplarımız da bize
Dünya-Ay uzaklığını vermişti. Aslında açı 89.85 derece ve
Güneş, Dünya’ya Ay’dan 400 kat daha uzakta, yani Aristarkus
açıyı hesaplarken bayağı bir hata yapmış. Yine de
burada önemli olan doğruluk değil: Yunanlılar doğru bir
yöntem bulmuşlardı, asıl önemli olan gelişme buydu ve
daha ilerlemiş ölçüm aletleri, gelecekteki bilim adamlarını
cevaba daha da yaklaştıracaklardı.
Son olarak Güneş’in boyutlarını hesaplamak çok kolay,
çünkü herkesin de bildiği gibi bir Güneş tutulması esnasında
Ay, Güneş’in yüzünü tamamen kaplar. Bu yüzden
Güneş’in çapıyla Dünya’ya uzaklığı oranı, Ay’ın çapıyla
Dünya’ya uzaklığı oranına eşit olmalıdır (Şekil 5’te gösterildiği
gibi). Ay’ın çapını ve Dünya’ya olan uzaklığını bili-
23