Simon Singh - Big Bang'in Romanı-Büyük Patlama ve Evrenin Başlangıcı

gözlemleyebiliriz. Hatta Güneş’e en yakın yıldızların hareketlerini
bile yıllarca yapılan gözlemler sonucu fark edebilmekteyiz.
Gökyüzündeki yıldızların konumlarının değişimini
ölçmenin bir diğer zorluğu, Dünya’ya yaklaşmalarının
veya uzaklaşmalarının gözlemle ölçülemez olmasıdır.
Ancak William Huggins, spektroskopiyi kullanarak
yıldız hareketlerini doğru bir şekilde hesaplayabileceğini
düşündü. Yeni bulduğu spektroskopi tekniği sayesinde en
uzak yıldızların bile hareketlerini ölçebiliyordu. Huggins’in
bulduğu bu teknik AvusturyalI fizikçi Christian
Doppler’in keşfettiği bir fizik kuralına dayanıyordu.
1842’de Doppler, bir nesnenin hareketinin aynı nesnenin
yaydığı bütün dalgalan da (ses, ışık veya su dalgalarını)
etkileyeceğini ilan etti. Bu Doppler etkisini daha iyi
anlayabilmek için ufak bir gölette bir nergis yaprağının
üzerine uzanmış bir kurbağa hayal edin. Kurbağa, Şekil
58’de gösterildiği gibi her saniye ayağını suya daldırarak
birbirinden bir metre arayla ve saniyede bir metre hızla
hareket eden dalgalar yaratsın. Kurbağaya kuş bakışı bir
konumdan bakacak olursak ve nilüfer yaprağı kımıldamazsa
dalgalan simetrik bir şekilde görürüz.
Fakat sütun (b)’de gösterildiği gibi kurbağa hareket
ederse işler değişir. Kurbağanın hâlâ saniyede bir metre
hızla ilerleyen dalgaları her saniye üretmeye devam ettiğini
ama bunun yanında sağ kıyıya doğru saniyede 0.5 m
hızla hareket ettiğini düşünün. Bu sefer kurbağanın hareket
ettiği yönde dalgalar birbirlerine yaklaşırlar. Karşı
yönde ise dalgalar birbirlerinden uzaklaşırlar. Sağ kıyıdaki
gözlemci, dalgaların yarım metre arayla geldiğini, sol
kıyıdaki gözlemci de bir buçuk metre arayla geldiğini görür.
Bir gözlemciye göre dalga boyu azalmış; diğerine göre
artmıştır. Bu etkiye Doppler etkisi denir.
Kısaca, dalga üreten bir nesne gözlemciye yaklaşırsa
gözlemci, dalga boyunda bir azalma görür fakat dalga üreten
nesne gözlemciden uzaklaşırsa dalga boyunda artış
olur. Tam tersi olarak dalga yayan nesne sabit, gözlemci
227