Simon Singh - Big Bang'in Romanı-Büyük Patlama ve Evrenin Başlangıcı

yaya her alanda başarılı olabileceği o daha küçükken biliniyordu.
Birçok alanda yetenekli olduğu için kendisine
“Pentathlos” lakabı verilmişti. Eratosthenes hayatının büyük
bir bölümünü Antik Yunan’daki en büyük akademik
kürsü olan İskenderiye Kütüphanesinde Baş Kütüphaneci
olarak geçirdi. Kozmopolit İskenderiye, Akdeniz’in entelektüel
merkezi olma pozisyonunu Atina’dan çalmıştı, ve
şehrin kütüphanesi dünyadaki en saygın bilgi merkeziydi.
Asık suratlı ve sürekli kitap mühürleyen kütüphanecileri
unutun; burası birçok bilginin ve öğrencinin bir araya geldiği,
tartıştığı canlı bir merkezdi.
İskenderiye Kütüphanesindeyken Eratosthenes, Güney
Mısır’da, bugünkü Asuan yakınlarındaki Syene kasabasında
çok değişik bir özelliğe sahip bir kuyu olduğunu
öğrendi. Kuzey yarımküredeki en uzun gün olan 21 Haziran’da
tam öğle vakti, Güneş doğrudan olarak kuyuya geliyor
ve en aşağısına kadar her yeri aydınlatıyordu. Eratosthenes,
Güneş’in 21 Haziran’da tam tepede olduğunu
ve bu yüzden kuyuyu tamamen aydınlattığını fark etti,
ancak bu olay birkaç yüz kilometre kuzeyde olan İskenderiye’de
hiç olmuyordu. Bugün bu kuyunun, Güneş’in ışınlarını
21 Haziran’da dik olarak alan Yengeç dönencesinde
olduğunu biliyoruz.
Güneş’in hem Syene’e hem de İskenderiye’ye dik ışınlar
göndermemesinin sebebinin Dünya’mn eğimi olduğunu
bilen Eratosthenes, bu olaydan yola çıkarak Dünya’nın
çevresini ölçebileceğini düşündü. Geometri anlayışı ve
kullandığı notasyonlar bizimkilerden farklı olduğu için,
bu problemi çözmek için bizim gibi düşünmemiş olabilir,
ama yaklaşımının modern açıklaması aşağıdaki gibidir.
Şekil 1, 21 Haziran’da Güneş’ten gelen paralel ışınların
Dünya’ya nasıl yansıdığını göstermektedir. Güneş ışınlarının
Syene’deki kuyuya tam dik olarak indiği anda Eratosthenes,
İskenderiye’de yere bir çubuk sapladı ve Güneş
ışınlarının açısını ölçtü. Bu açı, Dünya’nın merkezinden
Syene ve İskenderiye’ye çizilen iki yarıçapın arasındaki
açıya eşittir. Bu açıyı 7.2 derece olarak ölçtü.
18