Simon Singh - Big Bang'in Romanı-Büyük Patlama ve Evrenin Başlangıcı

Teleskopların nesneleri büyütme becerilerinin yanında
ışığı toplayabilme özellikleri de son derece önemlidir,
ve bu da tamamen teleskop merceğinin çapma yani diyafram
açıklığına bağlıdır. Sadece birkaç bin yıldız çıplak
gözle görülebilecek kadar parlaktır ama geniş diyaframlı
bir teleskop yepyeni dünyalar açar. Galileo’nun kullandığı
gibi küçük bir teleskop çıplak gözle görülemeyecek çok az
yıldızı görünür kılar. Daha geniş bir diyaframı olan teleskoplar
çok daha fazla yıldız ışınını toplar, odaklar ve görünmesi
olanaksız olan yıldızları gösterir.
1789’da Herschel 1.2 metre çapında bir merceği olan
bir teleskop inşa etti, ve dünyadaki en büyük mercekli teleskobu
yapmış oldu. Maalesef teleskop 12 metre uzunluğunda
olduğu için kullanımı çok zordu ve doğru yöne çevirene
kadar çok değerli gözlem dakikaları geçiyordu. Bir
diğer sorun da mercek kendi ağırlığını taşıyabilsin diye
bakırla güçlendirilmişti ve bu yüzden çabuk kararıyor ve
ışığı yakalama kapasitesi azalıyordu. Herschel, 1815 yılında
bu canavarı kullanmayı bıraktı ve 0.5 metre çapında
diyaframlı ve 6 metre boyunda yeni bir teleskop kullanmaya
başladı.
Herschel’in en önemli araştırma projelerinden biri
mükemmel teleskoplarını kullanarak yüzlerce yıldızın
Dünya’ya olan uzaklığını ölçmekti. Tüm yıldızların eşit
derecede ışık yaydığı gibi kaba bir düşünceden ve ışığın
parlaklığının, mesafenin karesine göre azaldığı gerçeğinden
yola çıktı. Örneğin bir yıldız kendisiyle aynı parlaklıktaki
bir yıldızdan 3 kat daha uzaktaysa 1/32 yani 1/9 kadar
daha az parlak gözükür. Gece gökyüzündeki en parlak
yıldız olan Sirius’u referans noktası olarak aldı ve gökteki
yıldızların Dünya’ya olan uzaklıklarını Sirius’un uzaklığı
üzerinden hesapladı ve bu yeni ölçü birimine siriometre
adını verdi. Böylece Sirius’tan 1/49 yada 1/72 daha az parlak
olan bir yıldız aşağı yukarı Dünya’ya Sirius’tan yedi
kat veya yedi siriometre daha uzak olmalıdır. Her ne kadar
tüm yıldızların aynı parlaklıkta olmadığını bu yüzden
de yönteminin tam olarak doğru olmadığını bilse de gökle-
1 6 5