Simon Singh - Big Bang'in Romanı-Büyük Patlama ve Evrenin Başlangıcı

Einstein bir keresinde “Elinizi bir dakikalığına sıcak
bir sobanın üzerine koyun, bir dakika bir saat gibi gelecektir.
Bir saat boyunca güzel bir kadınla sohbet edin, bir
dakika gibi gelecektir. İşte izafiyet budur.” demişti. Fakat
özel izafiyet teorisi bir şaka değil. Einstein’ın matematiksel
formülü, hareket halindeki bir saate bakan herhangi
birinin zamanın daha yavaş geçtiğini göreceğini tanımlar.
Bu olaya zaman genişlem esi denmektedir. Bu fikir ilk bakışta
o kadar saçma gelir ki hemen akla dört soru getirir:
1. Neden bu garip etkiyi hiç hissetmiyoruz?
Zaman genişlemesinin boyutları, ışık hızına kıyasla
saatin veya nesnenin hızına bağlıdır. Yukarıdaki örnekte
zaman genişlemesi bariz bir şekilde ortada çünkü Alice’in
treni ışık hızının %80’iyle yani saniyede 240 000 000 m. ile
hareket ediyor. Ancak Alice’in treni daha makul bir hız
olan 100 m/s (360 km/h) ile hareket etse Bob Alice’in saatini,
Alice’le neredeyse aynı şekilde görür. Rakamları Einstein’m
formülüne koyarsak, ikisi arasındaki zaman algılayışı
farkı trilyonda bir şeklinde olacaktır. Yine başka bir
deyişle, günlük zaman genişlemesi olaylarını insanın algılaması
imkânsızdır.
2. Zamandaki bu farklılık gerçek mi?
Evet son derece gerçek. Birçok karmaşık, yüksek teknoloji
aleti, düzgün çalışabilmek için zaman genişlemesini
hesaba katmak zorundadır. Küresel Konumlandırma Sistemi
(GPS) zaman genişlemesini hesabın içine katarak
doğru bir şekilde çalışır ve uydu sistemi ile birlikte arabalardaki
yol haritasını çalıştırır. GPS uyduları çok yüksek
hızlarda yolculuk ettikleri ve çok titiz zamanlamalara ihtiyaç
duydukları için bu etkiler önemlidir. 3
3. Einstein’ın izafiyet teorisi sadece ışık hüzmeleriyle
çalışan saatler için mi geçerlidir?
Teori tüm saatler ve olaylar için geçerlidir. Çünkü atomik
seviyede gerçekleşen tüm ilişkileri ışık yönlendirir.
111