TÜZE HUKUK DERGİSİ / 8. SAYISI (GÜZ 2021-2022)

More documents

Recommendations

Info

/KONU RÖPORTAJI/Prof. Dr.İsmail Kırca/ HAZIRLAYAN: MUSTAFA KAAN SIĞIRCITicari işletme hukuku, marka hukuku, şirketler hukuku, kıymetlievrak hukuku ve banka hukuku alanları başta olmak üzereticaret hukuku alanında uzman olan Prof. Dr. İsmail Kırca, uzunyıllar Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi bünyesindeakademisyenlik faaliyetini yürütmüştür. Hukuki danışmanlıkhizmetleri de vermekte olan Kırca, 2018 yılı itibariyle TOBBEkonomi ve Teknoloji Üniversitesi Hukuk Fakültesi çatısıaltında akademik çalışmalarını sürdürmektedir. Kırca,dergimizin bu sayısında bizlere, "Ticaret Şirketlerinde SermayeArtırımı" konusu özelinde çok kıymetli bir röportaj verdi.i c a r e t ş i r k e t l e r i n d e s e r m a y e a r t ı r ı m ı k o n u s u n d a g e n e lb i r b i l g i l e n d i r m e y a p a b i l i r m i y i zT?Sermaye artırımı, şirketler hukukunun önemlikonularından biridir. Gerçekten de, şirketlerinfinansmana ihtiyaç duymaları hâlinde devreye soktuklarıaraçlardan biri sermaye artırımıdır. Finansman ihtiyacı,yeni yatırımlar yapmak veya borçların ödenmesinisağlamak gibi değişik sebeplerden kaynaklanabilir.Finansman ihtiyacını gidermenin farklı yol ve yöntemlerivardır. Akla gelenlerden ilki, bankadan kredi alınmasıdır.İkincisi, tahvil ve bono gibi borçlanma araçları ihraçedilmesidir. Bu iki yöntemin maliyeti vardır, o da faizdir.Bu iki yöntem şirketin ticarî itibar sahibi olmasını dagerektirir.Finansman ihtiyacını giderecek üçüncü yöntem, sermayeartırımıdır. Bu yöntemde, pay ihraç edilir ve payları satınalanların getirecekleri sermaye ile finansman ihtiyacıgiderilir. İlk iki yöntemden farklı olarak bu artırımın faizmaliyeti bulunmamaktadır.Bu üç yöntemden hangisinin tercih edileceğini, her şirketkendi durumuna göre belirler.Bu arada, sermaye artırımının dış değil iç kaynaklardanyapılması da mümkündür. Örneğin yedek akçelerde duranbir miktar paranın genel kurul kararıyla çözülmesi vesermayeye aktırılması ile de sermaye artırımı yapılabilir.Bu yöntemde bilanço kalemlerinden birinden diğerineaktarma olduğundan şirkete sermaye girişi gerçekleşmez,dolayısıyla şirketin malvarlığında bir artış olmaz. Buyöntemde sermaye kalemine aktarılan tutar karşılığı yenipaylar çıkarılır ve bu paylar mevcut pay sahiplerine sahipoldukları pay oranında bedelsiz verilir. Doğal olarak buyöntem finansman ihtiyacını gidermeye yarayan biryöntem değildir.Sermaye artırımında diğer bir önemli husus da rüçhan,yani öncelik hakkıdır. Her pay sahibinin yeni çıkarılanpayları, mevcut paylarının sermayeye oranınagöre alma hakkının adıdır rüçhan hakkı. Haklı sebeplervarsa bu hak sınırlandırılabilir veya kaldırılabilir. Örnekolarak, (A) şirketi halihazırda faaliyette bulunduğusektörden farklı bir sektörde de yatırım yapmakistemektedir. Bunun için bir fabrikaya sahip olmasıgerekmektedir. Bu amaçla (A) şirketi, yatırım yapılmasıdüşünülen sektörde faaliyet gösteren (B) şirketine aitfabrikayı satın almak için fabrikanın değerine denk birsermaye artırımı yapar ve bu sermaye artırım kararındapay sahiplerinin rüçhan hakları kaldırılır. Yeni çıkarılanpaylar, yapılan anlaşmanın gereği olarak fabrikanınkarşılığında (B) şirketine verilir. Böylece fabrikanın (A)şirketinin bünyesine girmesi sağlanmış olur.H a l k a k a p a l ı a n o n i m ş i r k e t l e r i l e l i m i t e d ş i r k e t l e ra r a s ı n d a b e n z e r l i k l e r b u l u n u y o r m u ? ( Ö z e l l i k l e s e r m a y ea r t ı r ı m ı n d a )Sermaye artırımı konusunda limited şirketlerle anonimşirketler arasında esas itibariyle bir farklılıkbulunmamaktadır. Finansman ihiyacını gidermeninyöntemleri bakımından bunlar arasında şöyle bir farklılıkvardır: Anonim şirketler borçlanma araçları ihraç ederekdış kaynaklardan sermaye temin edebilirken limitedşirketlerde buna izin verilmemiştir. Sermaye artırımını birkenara bırakırsak, anonim şirket ile limited şirketarasında tabii ki ciddî farklılıklar mevcuttur. Aslındakanun koyucu limited şirketle, küçük bir anonim şirketmodeli yaratmak istemiştir. Bunun için limited şirketlereanonim şirketlerde bulunmasına izin verilmeyen şahısşirketlerine özgü birtakım özellikler bahşedilmiştir. Bukonuda vurgulanması gereken diğer bir husus, her nekadar her iki şirkette de emredici hükümler ilkesi geçerliolsa da, şirket sözleşmesini tanzim etme konusundalimited şirket kurucularına ve ortaklarına anonimşirketlere nazaran daha fazla hareket alanı bırakılmasıdır.0 7 | T Ü Z E H U K U K
"Sermaye artımının gerçek değerininaltında yapılan pay satışıylagerçekleştirilmesi durumunda, bukararın iptalinin dürüstlük kuralınaaykırılık kapsamında sağlanacağıkanaatindeyim. "e r m a y e a r t ı r ı m ı s ı r a s ı n d a o r t a k l a r a r a s ı n d a n e g i b iSp r o b l e m l e r m e y d a n a g e l e b i l i r ?Öncelikle belirtmek isterim ki, anonim şirketlerdeçoğunluk ilkesi hâkimdir. İmtiyazlı payların olduğuşirketleri istisna edersek ne kadar paya sahip olunursa okadar hakka, örneğin o kadar oy hakkına ve kâr payınasahip olunur. Bununla birlikte hukuk devletinin geçerliolduğu bir ülkede keyfilik olmaz. Dolayısıyla anonimşirkette çoğunluk ilkesinin geçerli olması, çoğunluğunkeyfî davranacağı anlamına gelmez. Bu sebeple genelkurulun aldığı kararlar hukuka uygun olmalıdır.Bütün pay sahiplerinin payları oranında katıldığı birsermaye artırımında sorun çıkmaz. Bununla beraber, birkısım pay sahiplerinin rüçhan haklarının haksız yerekaldırıldığı veya sınırlandırıldığı bir sermaye artırımkararı sorunludur, çünkü hukuka aykırıdır. Diğer birsorun bazı pay sahiplerinin sebebi ne olursa olsun rüçhanhaklarını kullanmadığı veya kullanamadığı bir sermayeartırımında payların gerçek değerinin altında ihraçedilmesidir. Bu takdirde sermaye artırımı öncesi sahipolunan mevcut payların değeri düşecektir. Bununsonucunda rüçhan haklarını kullanmadığı veyakullanamadığı için sermaye artırımına katılamayan paysahipleri zarara uğrayacaktır. Burada bir anlamda bahsigeçen pay sahiplerinin malvarlığından, yeni çıkarılanpayları gerçek değerinin altında, yani ucuza satın alankişilerin malvarlığına haksız biçimde servet transferiyapılmış olmaktadır. Böyle bir sermaye artırımıkanaatimce hukuka aykırıdır. Ancak Yargıtay’ın bugünekadar verdiği kararlarında böyle bir sermaye artırımınıhukuka aykırı görmediğini de önemle vurgulamak isterim.A n o n i m ş i r k e t l e r i l e m ü l k i y e t h a k l a r ı a r a s ı n d a T ü r kM e d e n i K a n u n u b ü n y e s i h a r i c i n d e b i r b a ğ l a n t ıo l a b i l m e s i s i z c e m ü m k ü n m ü d ü r ?Bilindiği üzere Medeni Kanun’da mülkiyet hakkı prensipolarak fizikî şeyler üzerinde mümkündür. Oysa mülkiyethakkının düzenlediği Anayasa’nın 35. maddesininkapsamına fizikî varlığı olanlar yanında ekonomik değerifade eden ve değeri parayla ölçülebilen her türlü varlıkgirmektedir. Bu söylenen mülkiyet hakkına ilişkin Avrupaİnsan Hakları Sözleşmesi (1) numaralı Ek Protokol için degeçerlidir. Nitekim anonim şirket paylarının mülkiyethakkı kapsamına girdiği hem Anayasa Mahkemesi’nin hemAvrupa İnsan Hakları Mahkemesi’nin içtihatlarıyla teyitedilmiştir. Konunun bu boyutu, şirketler hukukuyla ilgilihususlarda mülkiyet hakkına dayalı bireysel başvurukurumu için önem taşımaktadır.T i c a r e t ş i r k e t l e r i n i n s o r u n l a r ı n e l e r d i r ? B u s o r u n l a rn a s ı l g i d e r i l e b i l i r ?Doğaldır ki, ister büyük ister orta ister küçük ölçekliolsun ticaret şirketlerinin birçok sorunu olabilir. Busorunların bir kısmı müşterek olabileceği gibi bazışirketler de yaşanan sorunların başka şirketlerdeyaşanmaması muhtemeldir. Bu sorunların bir kısmı hukukîbir kısmı ekonomik olabilir. Ekonomik sorunlar ülkekoşullarından kaynaklanabileceği gibi sektörlere veşirketlere göre farklılık göstermesi olasıdır. Bu sorunlarıtek tek sıralamamamız mümkün değildir, elimizde böylebir katalog da mevcut değildir. Genel hayat tecrübemiz vetanıklık ettiklerimizden hareketle bazı sorunlarızikredebiliriz.Herhâlde birçok işletmede olduğu gibi finansmansorunları önemli bir yer işgâl eder. Finansman, yeniyatırımların yapılması yanında şirketlerin mevcutdurumlarını koruyabilmeleri bakımından büyük önemesahiptir.Akla gelen diğer bir sorun, şirketlerin ortaklarındanbağımsız hayatlarını sürdürebilmesiyle, yanikurumsallaşmalarıyla ilgilidir.Ticaret şirketlerinde yaşanan sorunlar bağlamında, işdünyasıyla çok yakın bir münasebeti olan bir vakıfüniversitesinin çatısı altında yayınlanan bir hukukdergisinde, tespit ettiğim bir hususu ifade etmeminfaydalı olacağı görüşündeyim: Bazen genel kurulkararlarının iptali veya butlanı bazen yöneticilerinsorumluluğu bazen de haklı sebeple şirketin feshi veyahutşirketten çıkma/çıkarılma gibi davalarla karşımıza çıkanhukukî sorunların çoğu bence iki husustankaynaklanmaktadır. İlki, şirket kasasının kullanımıyla, yaniortaklar cari hesabının kullanımıyla ilgilidir. Hemortaklarca şirket kasasının kendi kasaları gibi kullanılmasıhem ortaklardan bir kısmına izin verilirken bir kısmınınbundan mahrum edilmesi birtakım sorunları beraberindegetirmektedir. Diğeri ise, kâr payı dağıtımıyla ilgilidir. Buikinci sorun daha çok bir kısım ortakları yönetimin dışındabırakıp yöneticilere hatırı sayılır miktarda bir ücretödenmesi ve buna ek olarak şirket bünyesinde tutulmasıihtiyacı bulunmamasına rağmen kâr payınındağıtılmamasıdır. Bu suretle şirketlerde azlık dediğimizpay sahipleri ciddî mağduriyetler yaşamakta, şirkettenbeklentileri akamete uğramaktadır. Yüksek yönetimkurulu veya müdür ücretlerini konu alan genel kurulkararlarının dürüstlük kuralına aykırı olduğu iddiasıylaiptal ettirilmesi mümkündür ama kâr dağıtmamanınmahkeme vasıtasıyla çözülmesi mümkün değildir. Çünkügenel kurulun kârın dağıtılmayıp yedek akçelereaktarılması yönündeki kararı iptal ettirilse bile bu iptalkararı kârın dağıtılmasını sağlayamamaktadır. Kârdağıtımına ilişkin bu sorunu aşmanın yollarıaraştırılmalıdır. Bunun için saha çalışması da yapılmasıgerektiği kanaatindeyim. Akla gelen çözümlerden biri,asgari bir kâr dağıtım zorunluluğu getirmek ve ancakoybirliğiyle alınacak bir kararla kârın tamamının yedekakçeye aktarılması düşünülebilir. Yinelemek isterim ki, busorunların çözümü için mutlaka çok ciddî bir sahaaraştırması yapılmalı ve ilgili paydaşların görüşlerialınmalıdır.Tespit ettiğim diğer bir sorun da çoğunluk ile azınlıkarasında problemler yaşanmaya başlanmasından sonraşirketlerin içinin boşaltılması sorunudur. Bunun sonucuolarak örneğin azlık haklı sebeple şirketin feshine ilişkinbir dava açsa bile içi boşaltılan şirkette dava açan azlığıneline bir şey geçmeyecektir.Biraz abartılı bir iddia olacak ama kanaatime göre sözünüettiğim ortaklar cari hesabının işleyişi, kâr payıdağıtmama ve şirketin içini boşaltma sorunlarınınçözülmesi hâlinde anonim ve limited şirketlere ilişkindavalarda %90’a yakın bir azalma görebiliriz.H a l k a a ç ı k o l a n ş i r k e t l e r d e i t i b a r i d e ğ e r i n a l t ı n d a p a ys a t ı ş ı n a S e r m a y e P i y a s a s ı K u r u l u i z n i y l e m ü s a a d ee d i l m e s i s ö z k o n u s u y k e n h a l k a a ç ı k o l m a y a n ş i r k e t l e r d ey a s a k o l m a s ı h a l k a k a p a l ı ş i r k e t l e r i n f a a l i y e t l e r i ö n ü n d eb i r e n g e l m i d i r ?0 8 | T Ü Z E H U K U K
Page 1: 8.SAYI | GÜZ 2021-2022TÜZEHUKUK D
Page 4 and 5: İ Ç İ N D E K İ L E R5816 Sayı
Page 6 and 7: DekanımızdanTOBB ETÜ Hukuk Fakü
Page 8 and 9: /KARİYER RÖPORTAJI/TuranKuloğluH
Page 11: " H İ Ç K İ M S E V E R G İ V E
Page 15 and 16: " G E N E L B İ R G Ü C Ü N O L
Page 17: b. İşçinin, işveren yahut bunla
Page 21 and 22: “tutuklama işin önemi ile ve h
Page 23 and 24: "Yalnızca Atatürk’ün manevi ha
Page 25 and 26: hukuka göre koruma talep edilmiş
Page 27 and 28: "Basın ve ifade özgürlüğüne k
Page 29 and 30: Elbette şirket, kızların bu hast
Page 32 and 33: KİTAP VE FİLM TANITIMLARIReis Bey
Page 34: " İ N S A N I N Ö Z G Ü R L Ü
Page 37 and 38: TOBB ETÜ HUKUK TOPLULUĞU ETKİNL
Page 39 and 40: doğru olmanın özbelirtisi...TÜZ

TÜZE HUKUK DERGİSİ / 8. SAYISI (GÜZ 2021-2022)

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

Delete template?

Save as template?