7.Sayı - Eylül 2021

darağacı
___________________
sanat
Eylül
2021
AGÂH ENSAR CAN, EYÜP SAKA, ÇAĞLA FULYA, ASLI ÜNLÜ, HATİCE IŞIKTAŞ, ESRA BARIN,
ÖZLEM POLAT, ORÇUN GÜL, ŞİMAL YANPINAR, ASLI ÇETİNKAYA, ERSİN KADİR GÜNEŞ, AYŞETE YAVAŞ,
CAN SEYFETTİN AL, ECE BOZKURT, ŞAFAK YASEMİN GÜLÜMSER, OĞUZHAN GÜNDÜZ, BETÜL DAĞ,
İREM ÖZDEMİR, ÖZLEM GİRGİN, MATMAZELİN RÜYALARI
daragacisanat.com
daragacisanat
daragacisanat

darağacı
___________________
sanat
k u r u c u l a r
Agâh Ensar Can & Eyüp Saka
Genel Yayın Yönetmeni & Editör: Agâh Ensar Can
Kapak Tasarım & Mizanpaj: Çağla Fulya
© Darağacı Sanat, 2020
Bu derginin yayın hakları Darağacı Sanat'a aittir.
İzinsiz tanıtım amaçlı kısa alıntılar dışında kopya edilemez.
7. Sayı © Eylül 2021

Editörden...
Sevgili Darağacı Sanat Ailesi,
Yeni bir sayıda sizlerle buluşmanın heyecanı içerisindeyiz. İlk sayımızı ilkbaharın ilk
günlerinde çıkarmıştık ve şimdi sonbaharın kapısından girmiş durumdayız. Havada
derin bir şiir kokusu var. Bu kokuyu yazarlarımız da almış görünüyor. Zira şiir yönüyle
oldukça bereketli bir sayı sizleri bekliyor. Onlara öykü ve denemelerimiz de eşlik
ediyor.
Bu sayımızda Eylül ayında doğan usta sanatçımız Orhan Kemal'i anmadan geçemezdik.
Sanatçının yaşam ve yazın hayatına dair bir inceleme hazırladık. Öte yandan bir başka
değerimiz Peyami Safa tarafından yazılan, edebiyatımızın nadide eserlerinden olan
Matmazel Noraliya'nın Koltuğu romanına değindik.
Darağacı Sanat olarak günden güne büyümenin ve siz değerli okurlarımıza
değebilmenin mutluluğunu yaşıyoruz. Sizlere farklı bir alanda da değebilmek adına
yalnızca aylık sayılarımıza özel bir köşeye başlamanın müjdesini vereceğiz. Sadece
editör tarafından tanınan nitelikli bir eleştirmen ile anlaştık! Kendisi önümüzdeki aydan
itibaren dergimize gönderilen yazılar arasından seçtiklerini köşesinde yorumlayacak.
Biz pek bir heyecanlandık.
Heyecanımızı paylaşmak isterseniz yolu biliyorsunuz.
daragaciedebiyat@gmail.com
Keyifli okumalar.

Biz Kimiz - 4
Söz Büyüğün - 5
Şiir
Kahverengi Yarınlar | Agâh Ensar Can - 6
Çakıl Taşı | Çağla Fulya - 7
Geriye Kalanlar | Aslı Ünlü - 8
Memleketim | Hatice Işıktaş - 9
Çocuğum Ben | Özlem Polat - 10
Başarı | Ersin Kadir Güneş - 11
Buhran Esintisi | Aslı Çetinkaya - 12
Kadıköy'de Sokak Lambaları Yandı | Ayşete Yavaş - 13
Bir Virgül | Can Seyfettin Al - 14
Cehennem Dolu Dünya | Matmazelin Rüyaları - 15
Deneme
Kaosun Nizamı | Orçun Gül - 16
İnsanın Özü | Şafak Yasemin Gülümser - 17
Tek Taşla İki Ruh | İrem Özdemir - 18
Yolculuk | Betül Dağ - 19
Öykü
Rüyamda Ölümünü Gördüm | Ece Bozkurt - 20
Ziyaret | Esra Barın - 21/22
Tutsak | Özlem Girgin - 23/25
Devamlı Öykü
Esrar Kargaşası - 5.Bölüm: İlk Bulgular | Eyüp Saka - 26/27
Araştırma/İnceleme
Edebiyatın Mihenk Taşı ve Öykücülüğün Büyük Ustası: Orhan Kemal | Şimal Yanpınar - 28/29
Matmazel Noraliya'nın Koltuğu Romanında Ferit/d | Oğuzhan Gündüz - 30/31
İ Ç İ N D E K İ L E R

Söz Büyüğün
Şaşırmakta haklıyız çünkü ülkemizde aramızdan böyle filozoflar çıkması için koşullar
ve ortam yoktur. Tam tersine, böyle düşünenler olmasın diye, düşünce alanımız dikenli
telle çevrilmiş, üstelik tel yeşile boyanmıştır. Zaten derin derin düşünen, işin felsefesini
yapan, felsefede çığırlar açan bir millet değiliz. Birisi bir konuda az biraz düşünmeye
yönelse, bu bizi tedirgin eder. Hemen babalarız onu: “Karadeniz’de gemilerin mi battı?
Nedir bu halin böyle, kukumav kuşu gibi filozof?” Millet olarak, az biraz düşünüp ani
kararla harekete geçiciyizdir. Bu çok az düşünme sonucu aklımıza dan diye gelen ilk
sıradan düşünceyi de dahiyane bir buluş sanış, sanırım tamamen bize özgü bir şey.
Ferhan Şensoy
Sanatın öteki dallarından anlamayan, zevk almayan birinin şair olması mümkün değildir.
Bir şairin her şeyden önce, iyi bir şiir okuru ve sanat izleyicisi olması gerekir. Param
yoktu, elverişsiz koşullarda yetiştim, iyi bir eğitim görmedim gibi özürleri kabul etmez
sanat. Kimse sanatçı olmak zorunda değildir. Bu olanaklardan yoksun yetişmiş bir insan
için üzülebiliriz yalnızca, o koşulları değiştirmek için savaşım veririz ama bu o kişinin
niteliksiz ürünlerini beğenmemiz için bir özür oluşturmaz. Sen bir şair adayı olarak
yalnızca kendini okuyorsan hiç kalkışma bu işe.
Tuğrul Tanyol
Şiir, düzyazıyla anlatılması olanaksız ya da daha doğru bir deyişle düzyazıya
çevrildiğinde aynı etkiyi uyandırmayacak olan duyguların ve düşüncelerin bir
birleşimidir. Çünkü şiirde bir düşünce ya da duygunun değeri, etki gücü, salt bir duygu
ya da düşünce olmalarının ötesinde içtenlik, gerilim düzeyi, söyleyiş özellikleri şiir
içindeki çeşitli duygu ve düşünceler arasındaki ilişki vb pek çok etkenle birlikte
belirlenir.
Ataol Behramoğlu

Ziyaret
Alarmın sesine açtım gözlerimi. Normalde uyandığım
saatten biraz daha erkendi. İşe gitmeyecektim, izin almıştım.
Kalktım, hızlı bir duş aldım. Geceden özenle hazırladığım
kıyafetlerimi geçirdim üzerime. Saçlarımı her
günden daha düzgün taradım. Kendime aynada baktım,
hazırdı her şeyim.
Onun sevdiği renkler, onun hep hoşuna giden tarz
kıyafetim, sevdiği saç kesimim... Tümüyle o nasıl
istiyorsa öyleydim.
Ceketimi aldım askıdan, eylüldü ve her an değişebilen
bir rüzgâra hazır olmak gerekti. O öyle derdi çünkü:
“Eylül ayındayız mutlaka hırkanı ya da ceketini al
çıkarken evden, hasta olma.”
Tebessüm ettim bu cümlesini anımsayınca. Ne çok
düşünürdü beni, ne çok önemserdi. Her zaman önce ben,
benim iyiliğim, benim mutluluğum... Güzel kadın...
Evden çıktım, arabama binip yola koyuldum. İşten
bugünü sadece ona ayırmak için izin almıştım.
Telefonumu da kapamıştım kimse aramıza giremesin
diye.
Başka bir şehirdeydi o, ailesinin yanında. O yüzden çok
erken kalkıp da yola düşmüştüm, zamanımız yetsin diye.
Sabah olduğu için yol da açıktı ve keyifle gidiyordum.
Saatler süren yolculuğumun sonunda nihayet olduğu
şehrin tabelasını gördüm ve içimdeki heyecan da
bununla beraber arttı. O kadar özlemiştim ki ona dair her
şeyi... Ama en çok konuşmayı, ona derdimi anlatmayı,
hayatımda olup biten, kimseyle paylaşamadığım her şeyi
ona rahatça söyleyebilmeyi...
Nihayet olduğu yere gelebildim ve arabayı park edip
indim. Sakince içeri ilerledim, sonra gördüm yerini.
Gözlerim doldu birden, çiçekleri nasıl da güzel büyümüş
ve sarmıştı onu. Sanki onların arasından gülümsüyor gibiydi
bana.
İlerledim, artık yanındaydım. Yavaşça yanına oturdum
ve toprağına sürdüm elimi:
“Ben geldim güzelim,” dedim ve mezar taşına dokundum.
“Seni çok özledim, bu sefer her zamankinden çok.”
Kuşlar uçtu birden mezarlığın üzerinde, gülümsedim.
“Biliyorum, sen de beni özledin. Sen zaten hep özledin
beni değil mi? Ölürken bile...”
Ağlamaya başladım, suçluluk hissim yeniden yakama
yapışmıştı. Yıllardır, onun ölüm haberini aldığımdan beri
kurtulamadığım o his...
Ve yine, acımı dışarı akıtır gibi, belki bu sefer beni
bağışladığını hissederim diye yine içimi dökmeye
başladım ona:
“Her gelişimde aynısını söylüyorum, altı yıldır dinlemekten
sıkılmış olabilirsin ama yeniden söylemem
gerek. Çok pişmanım! Beni ne kadar sevdiğini
anlayamadığım için çok pişmanım. Sana kötü davrandığım,
canını acıttığım, anlayışsızlık ettiğim ve seni tek
başına bıraktığım için çok pişmanım. Ne olur beni affet!
Ben anlayamadım, göremedim işte ne kadar üzüldüğünü.
İçinde yaşadığın, kimseye anlatamadığın o acının seni ne
kadar yıprattığını göremedim. O akşam...” dedim ve
hıçkırıklarımı serbest bıraktım.
Buradan sonrasında, hayatımın en zor konuşmasını
yapıyordum. Ama asıl önemli olan burasıydı çünkü, her
şeyin sebebi... Toparladım kendimi ve kimseyle konuşamadığım
o büyük acıyı dillendirdim.
“O akşam sen beni aradığında, seni doğru düzgün dinlemeden
kızıp kapadığım için çok pişmanım. Eğer seni
dinleseydim...” dedim ve yine hıçkırıklar kesti cümlelerimi.
O kadar zordu ki bu konuşmayı yapmak. Hele ki yılda
bir kez, sadece bir mezarda yatan birine anlatabiliyorsa
insan...
O akşam, beni aradığında çok ters davrandım ona. 6 yıl

Tutsak
Zaman ve yollar... Nasıl akıp gidiyor, içinden
geçiyorum sadece ikisinin de farkına varmadan.
Üzerinde yürüdüğüm bu kıraç topraklar beni
nereye, kimlere ulaştıracak? Korkuyorum. Annemi
istiyorum ben; sarılmak için sıcacık kollarına,
uzanmak için yumuşacık göğsüne, içimi acıtan
duygulardan arınmak için, gülümsemesine... Gözlerimi
kapasam ve bir daha açmasam, bu kâbus son
bulur mu? Ya içimdeki canlı? Ne yapıyordur şimdi,
benim gibi kırgın mıdır, yoksa ona karşı
duygularımı hissediyor mudur? Sevecek mi beni?
Ben onu, annemin beni sardığı gibi sarabilecek
miyim?
Babanı en son gelinlikçi camekanında belime
sarılmış, hayal kurarken hatırlıyorum. İnsanlar
sevdiklerini en son gördükleri gibi hatırlarlarmış
ya... Nasıl bir şey olduğunu kestiremiyordum, şimdi
biliyorum. “Sen benim karım olacaksın, saf, bembeyaz,
tertemiz... Yuvamın kadını olacaksın. Babanın
beline taktığı kırmızı kuşakla alacağım seni.
Ömrümün sonuna kadar yanımda, benimle
olacaksın.” demişti bana... Kırgınım, kırıldım, yüreğim
binlerce parçaya ayrıldı. Acıyor tenimin her bir
yanı…
Anneannen, “Git!” dedi bana. Yüzünde her zamanki
sıcacık gülümsemesi, şefkat yoktu. “Git, uzaklaş
buralardan, ne ara ne sor. Ben bileyim ki uzaklarda
yaşıyorsun... Ama burada kalırsan, yanı başımda...”
sözlerini tamamlayamadı. “Sevdiğin adamdan hamile
kaldığını, adamın da seni terk ettiğini söylersek
baban ve abinler seni öldürür.” diyemedi...
Gözyaşları usulca aktı yanaklarından. Ben de
ağlamak istedim, “Bırakma beni, uzaklaştırma
kendinden!” diyemedim... “Ben senin kızınım, o da
senin torunun olacak, ben sizi, bu toprakları,
yaşadığım yeri seviyorum, gitmek istemiyorum.”
diyemedim. Üç burma bileziğini koydu, üç beş
eşyamı koyduğum çantamın üzerine. Konuşmuyordu,
sanki konuşursa o da kirlenecekmiş gibi bakıyordu
yüzüme. “Kirletmeyeceğim seni anne, ben de
kirlenmedim...” Sevdim ben! Âşık oldum, inandım.
Gitmeliydim, daha fazla söze yer yoktu.
Otobüsler, hep tatili, gezmeleri, eğlenceyi anımsatırdı
bana. Başımı dayadığım cam buz gibi, beni
bekleyen yeni şehirleri, insanları düşündürüyor
şimdi. Ulaşacağım insanlar, şehirler benden daha mı
temizler? Beni arındırabilecekler mi? Yüreğimdeki
kırgınlığı, burukluğu alabilecekler mi? Özlemlerimi
unutturabilecekler mi?
Uyumalıyım, unutmalıyım... Bir süreliğine de olsa
kaybolmalıyım... Gitmeliyim buralardan…
* * *
Gözlerimi araladığımda İzmir’in geniş ve karanlık
yollarındaydık. Bu şehir mi arındıracak beni? Ya da
bu kadar kirliliğin arasında sadece ben mi temiz
olacağım?
Otobüsün muavini, “İzmir’e geldik, bütün yolcularımıza
geçmiş olsun.” dedi. Keşke geçmeseydi
zaman, bu denli çabuk bitmeseydi, keşke hep yol
alsaydık... Ne yapacağım şimdi, nereye gideceğim?
Oturduğum koltuğun altından küçük bavulumu alıp,
merdivenlerden indim. Adamın biri bağırıyor,
“Basmane, Üçyol, Konak, Üçkuyular... Servislerimiz
aşağıda sağ taraftadır.” Ayaklarım adamın
gösterdiği yöne yöneltiyor beni kendiliğinden.
Bilmiyorum ki nereye gideceğim. Bir de bu servis
denen otobüsü deneyelim bakalım, nereye çıkacağız?
Kısık bir sesle, “Ben merkeze gideceğim.”
diyorum. Adam elinde sigarasıyla, küçümseyerek
üzerime doğru eğiliyor; “Nereye gideceksin
bacım?” diye soruyor. Fark etmemeli bilmediğimi,
kirli olduğumu, o yüzden evden uzaklaştırıldığımı...
Konak adı kalmış aklımda. “Konak’a.” diyorum.
“Haa, bak şu ileride beyaz, üzerinde ...... Seyahat

yazan minibüs, kalkar birazdan.” diyor. Uzaklaşıyor
benden. Ayaklarım ilerlemiyor, benimle gelmek
istemiyorlar sanki, sürüklüyorum onları. Ölmeden,
insanların geçmişleri geçer mi gözlerinin önünden?
Benim geçiyor; daha çok da çocukluğum, saflığım...
Ölümden kaçıp, ölüme tutsak oluyorum.
Tükenmek bilmiyor saatler, geçmek bilmiyor
zaman. Işıltılı yollar, kalabalık ama yalnız insan
toplulukları... Servis, içindeki insanları bırakıyor bir
meydanda. Burası Konak mı diye sormuyorum,
soramıyorum. İki kişilik bedenim o kadar ağır ki...
Yüksek binalara bakıyorum, boyumu aşan, içlerine
girmeye korktuğum yapılara. Yüzlerce, hepsini
okuyamadığım, ne iş yaptıklarını anlayamadığım
işyerlerinin tabelaları. Biri dikkatimi çekiyor,
“Kadın Dayanışma Derneği” Birkaç kez tekrarlıyorum
adını. Kadın, kadın olmak. Ne kadar keskin
bir çizgiymiş bu kızlıktan kadınlığa adım atmak,
sırat köprüsünü geçmek, ölümle yaşam arasında
garip bir yerde yaşamak. Sevdiğim adamın kadınlığından,
dayanışmakta olan kadınların arasına.
Bana da yardım edebilirler mi acaba? Beynime
takılan bu düşünce beni o binaya doğru götürüyor.
Merdivenleri tırmanıyorum, en azından bu geceyi
geçirebileceğim bir yer buldum umudu biraz da olsa
rahatlatıyor beni. En azından soğuk merdivenleri
ağırlayacak beni bu gece.
Öyle de oluyor, ayaklarım karnıma çekili bir cenin
gibi uyuyup kalıyorum merdivenlerde tüm gece.
Gün ışımaya başladı, insanlar yavaş yavaş işyerlerine
geliyorlar. Tuhaf bakışlarla beni süzerek
ilerliyorlar ama benim beklediğim kapı hâlâ kapalı.
Neden sonra, öğleye doğru biri gelip, kapıyı açıyor.
Atılıyorum kapıya doğru, kapanmadan içeri girmek
üzere. Şaşkın bakıyor yüzüme kadın. Bu bakış beni
korkutuyor, o da benden korkuyor besbelli. Sonra
toparlıyor kendini, “Gel.” diyor bana. Bir şey sormuyor,
üşüdüğümü, korktuğumu, kırıldığımı anladı
sanki. Bir çay demliyor ve veriyor bardağı elime;
sımsıcak. Bir ara kayboluyor, geldiğinde elinde
sıcak börekler var. “Acıkmışsındır.” diyor, önüme
koyduğu börekleri göstererek “İzmir boyozu,
meşhurdur...”
Anlatıyorum ama anlatamıyorum, yabancılaşmışım,
sanki başka birinden söz ediyorum, bana uzak.
Ailem beni kirlendiğimi düşünerek göndermedi
buraya, peşimde değiller, unuttular beni, yoktum
belki, hiç olmadım. Gözyaşlarım süzülüyor işte
şimdi. Ben kirlenmedim, ben hâlâ kuzularımla
oynayan, annem için papatya toplayan, yere düştüğümde
anne diye ağlayarak eve koşan küçük
kızım diye bağırıyorum kadına. Adını sormayı
sonradan aklıma getirdiğim Sermin’e... Birilerini
arıyor, çağırıyor. Önce Sevgi adında bir avukat
geliyor, sonra Neriman adında bir başka kadın.
Şefkatle karışık, tuhaf ve sorgulayıcı gözlerle bakıyorlar
bana. Onlara da anlatmalı mıyım namussuzluğumu,
çirkinliğimi, kirimi? Sermin özetliyor
başımdan geçenleri, ekleyecek bir şey yok.
Belki var, gözyaşlarım. Anlatır mı yaşadıklarımın
tümünü? Artık gözlerinde sorgulayan tuhaf bakış
yok, sevgi ve şefkat görüyorum onlarda. Ne kadar
inanmalıyım bu bakışlara? En son inandığımda
başıma gelenlerden sonra... İnandırıyorlar beni. Bir
şeyler söyleyerek değil, davranışlarıyla. Onlara
mahkumum... Hep olduğum gibi... Yasal haklarımdan
bahsediyor Sevgi, yaşamımı bir süre de olsa
sürdürebileceğim bir merkezden... Olur, diyorum,
olur. Başka şansım var mı? Birkaç yere daha telefon
ediyorlar, benden bahsediyorlar, onay alıyorlar,
kabul gördüm galiba. “Ama” diyor Sevgi, “Seni
yarın sabah alabilecekler. Bugün konuğumuz olacaksın.”
“Burada bir yere kıvrılırım ben.” diyorum duyulur
duyulmaz bir sesle. “Hayır.” diyor Neriman, “Hadi
bize gidelim.”
Büyük otobüsler, büyük binalar, kalabalık, ışıklar,
bu şehir çok büyük, içinde küçücük kaldım, yitip
gittim adeta. Neriman’ın evi güzel, küçücük de bir
köpeği var. “Yarın daha rahat edersin, sonra başka

Esrar Kargaşası
5. Bölüm: İlk Bulgular
Işığı kesik tüm odaların aksine salonun ışığı yanmayı
sürdürüyordu. Aralık olan pencereden gece
boyunca içeri sızan rüzgâr salonda boylu boyunca
geziniyordu. Önündeki masada yığılmış kitapların
sayfalarını değiştiren bu rüzgâr; bir elini sürekli
olarak acıyan gözlerine götüren Kadir’in hiç mi hiç
umurunda değildi. Salonun mavi duvarına yaslanmış
olan açık kahve koltuğa oturmuş, önüne çektiği
küçük masanın üstüne yerleştirdiği bilgisayarına
gece boyunca bakıp durdu. Önceleri mutfağa kadar
zahmet edip koyduğu kahvesini bir yerden sonra
yanına aldığı sürahiyle doldurmaya devam etti.
Masadan taşıp yere dökülen kahve çöpleri onun
uyanık kalmak için ettiği mücadeleyi anlatmaktaydı.
Kahve bardağının masada bıraktığı onlarca
izi ise onun yorgunluğunu anlatmaya yeterli görünen
belirtilerden biriydi.
Salonun karşıki duvarı kitaplıkla kaplıydı. Fakat
kitaplara uzun süre el değmediği üstlerinde gezinen
tozlardan ve bir düzensizlik arz eden dizilişlerinden
belli oluyordu. Bu gece belki de Kadir mevsimler
sonra ilk kez bu kitaplığa uzandı. Bakındı. Aradığı
bazı kitapları bulup bazılarını bulamadı ve hep geri
çekilip bilgisayarına gömüldü. Gece karanlığı yerini
gündüzün ılık aydınlığına bıraktığında artık salonda
yanan lambanın etkisini yitirmeye yüz tutmuştu.
Fakat Kadir bunun da farkında değildi. Çünkü oldukça
yorgun ve yıpranmış bir haldeydi. Onun bu
haline kitapları çok üzülüyordu. Ayak basmaya
imtina ettiği annesinden yadigâr kilim de çok
üzülüyordu.
Duvara asılmış hediye tablolarınınsa umurunda
değildi. Çünkü Kadir ne zamandır önlerinde durup
da kendilerini izlemiyor, üzerlerine konan tozları
almıyordu. O nedenle kendilerine saygı gösterilmeyen
sanat değerleri kendi haline batmış bu insan
ruhunu önemsemeyen adamı önemsemiyorlardı.
Neydi göz açıp kapatıncaya kadar geçip giden ömrün
nasıl geçirdiğini düşünülmemesindeki anlam?
Şimdi duvarda yan yana ve karşı karşıya duran bu
dört tablonun düşündüğü şey bu konuydu.
Uykuyu çoktan geride bırakmış kızarmış gözler
parmakların hareketli dokunuşlarında ortaya çıkan
bilgileri hızlıca okuyorlardı. Kadir kâh geriliyor kâh
öne eğiliyor ama hiç gözlerini kırpmadan karşısındaki
bilgisayarına bakıyordu. Yorgun ve bitkin
ve halsiz olmasına rağmen dimdik durabiliyordu.
Her hâlükârda böyle durabilirdi zaten.
Saatlerdir bilgisayarının başında geçmişi kurcalıyordu,
arşivleri karıştırıyordu. Küçük de olsa bir
bulgu, işine yaracak bir ipucu arıyordu. Aklına
geldikçe hâlâ şaşırmaya devam ediyordu Kadir.
Gerçekten de Hamza’nın fark ettiği şey doğruydu
ve işin kötüsü öylece ortalıktaydı. İlk kez on altı yıl
öncesinde başlayan bu cinayetler her dört yılda bir
kez tekrarlanmıştı. İşin tuhaf yanı her cinayetin
katili belliydi. Bu cinayetlerde de tuhaf bir yan
görünmüyor birbiriyle örtüşecek yan bulunmuyordu.
Türlü şekillerde ölmüştü maktuller. Kimisi
bir kazara yanlış anlaşılmaya kimisi töreye kimisi
namusa kimisi kavgaya kurban gitmiş.
Ama hayır Kadir’i asıl şaşırtacak ve gözlerini bir
mıh gibi bilgisayara çakacak olan bu bulgular değildi.
Bir sayfadan diğerine hızla geçerken gözüne
takılan bir haberin başlığı onu bu hale düşürdü:
“Hasan Fehmi 4’lüler adını koyduğu gizli yapının
gerçekleştirdiğini iddia ettiği cinayet zincirini çöz-

Edebiyatın Mihenk Taşı
ve Öykücülüğün Büyük
Ustası: ORHAN KEMAL
Adanaspor’un Golcüsü Raşit mi?
Mehmet Raşit Öğütçü mü Orhan Kemal mi?
1914 yılının Eylül ayında dünyaya gelen yetenekli
edebiyatçı, yazın dünyasına sağladığı sayısız
katkılar ve verdiği onlarca edebi eserle, adını en
derinimize kazımayı başarmıştır. Esas adı Mehmet
Raşit’tir ancak takma adı olan Orhan Kemal ismi ile
ünlenmiş ve kitaplarını da yine bu takma ismiyle
yayınlamıştır. Hikâye, roman, şiir, oyun ve daha
birçok türde çalışmaya sahip olan ünlü edebiyatçının
yazım dili, anlaşılırdır ve düzgün Türkçesi
ile her türlü okura hitap etmeyi amaç edinmiştir.
Roman ve öykü türünde çok başarılı olan Orhan
Kemal, ilk çıkardığı öykü seçkisi “Ekmek Kavgası”
ile kendini tanıtma imkânı sağlamıştır. Özellikle
doğup büyüdüğü Adana’nın dertlerini, sıkıntılarını,
ekonomik, siyasal ve sosyal problemlerini dile
getiren eserleri yazmasıyla halk tarafından takdir
edilmiş ve ilgiyle karşılanmıştır. İşçi ve çiftçinin
dünyası, pamuk tarlaları, eşitlik ve adalet kavgaları
onun romanlarının ana konularını oluşturmuştur.
1969 senesinde TDK ödülü, 1958 ve 1969
yıllarında ise Sait Faik Hikâye ödüllerinin sahibi
olmuştur.
Doğduğu ve adına pek çok eser kaleme aldığı
Adana’nın meşhur futbol takımında golcülük yapan
Orhan Kemal, “Golcü Raşit” olarak da tanınmıştır.
Gençliğinin ilk zamanlarında matbaacılık ve
bulaşıkçılık yapmıştır. Romanlarında yer alan çırçır
fabrikasında işçilik yaptığı sıralar aynı zamanda
kâtiplik mesleğini de icra etmiştir. Çırçır
fabrikasında âşık olduğu bir işçi kadınla evlenmiş
ve bu evlilikten ilk kızı Yıldız dünyaya gelmiştir.
Bacaksız Orhan ve Nazım’ın Tanışması
Nazım Hikmet ve Maksim Gorki okuduğu gerekçesiyle
askerde cezalara çarptırılan başarılı romancı,
hapishanelere gönderilmiştir ve ilk tutsaklık
yılları bu şekilde başlamıştır. Propaganda yaptığı
gerekçesiyle çeşitli işkencelere maruz kalmıştır.
Bursa Cezaevi’nde ünlü şair Nazım Hikmet ile
tanışmıştır. Birlikte kısa bir zaman aynı odada
yoldaşlık yapan iki yetenekli sanatçı, birbirlerini
edebi ve sanatsal anlamda bir hayli etkilemiştir.

Matmazel Noraliya’nın
Koltuğu Romanında Ferit/d
Matmazel Noraliya’nın Koltuğu romanı Peyami Safa’nın
tezli romanlarından biridir. Romanın ilk sayfası Ferit’in
âdeta bir haykırışı ile başlamaktadır. Peyami Safa, ‘t>d’
meselesini bilinçaltı tekniğiyle usta bir şekilde işleyerek
romana başlar:
“FERİT, Ferid, it, id, t, d, t değil, d, fonetik, fonetik ve
babasının kahkahaları…” (s.7).
Modernleşmeyle beraber her alanda olduğu gibi dilde de
çeşitli inkılaplar yapılmıştır. Örneğin Arapça kelimelerin
yazılırken Arapça aslından ziyade Türkçede okunduğu
gibi yazılması önerisi kabul görülmüş ve “kitab” değil
de “kitap”, “ferd” değil de “fert” şeklinde yazılmıştır.
“Odabaşı onun adını deftere kaydederken “ben Ferid’i
d ile yazarım,” demişti. Ferit’in babası da bu fikirde idi
ve Hamid’in “âhir-i ömrümüzde ismimizin sonuna bir it
taktılar!” sözünü tekrarlarken kopardığı kahkahaların
peşinden “bugünkü imlâda fonetik yok, fonetik, fonetik!”
diye bağırırdı. …şuurunun eşiğinde kalan ses –Ferid,
Ferit, it, id…- rüyasına girmişti. ( s. 19).
Yukarıda romandan alıntılanan bu bölümde Doğu-Batı
çatışması Ferit’in zihnindeki bu kelime oyunlarıyla
yapılmaktadır. Ferit’in bilinçaltında yer eden bu ses
Ferit’in rüyasına girmektedir. Burada Freud’un
psikanalist kuramına gönderme yapılmaktadır. Zira “id”
(alt bilinç), bireyin doyumsuz yanını temsil etmektedir
ve o anki duyduğu cinsellik, saldırganlık ve açlık gibi
duyguları şartlar ne olursa olsun gidermek ister. Bunun
yanında Ferit’in bilinçaltındaki babasının kahkahalarının
Ferid, Ferit, it, id şeklinde yer etmesi aynı zamanda
Doğu-Batı arasında bocalamanın örneğidir.
Ferit önceleri tıp fakültesinde okumuş fakat felsefeye
merak saldığı için tıp fakültesini bırakıp felsefeye devam
etmiştir. Yazar hem tıp bilgisi hem de felsefe bilgisi olan
bir karakter çizmiştir. Çünkü Ferit’in türlü korku ve
vehimlere kapılması karşısında alınacak cevaplara kolay
bir şekilde tatmin olmaması gerekir. Bu tatminsizliği
yaşayacak kişi ise normal bir kişi olmamalıdır.
Ferit, onu tıptan felsefeye ve oradan da ‘nihilizm ve
tembelliğe’ atan bir ‘iradesizlik’ yaşamıştır. Aklındaki
sorulara tatmin edici bir cevap bulamadığından sürekli
bir “çıldırma korkusu” hissini taşır. Romandan
öğrendiğimize göre Ferit’in bu çıldırma korkusu on
seneden beri devam etmektedir: “…belki on seneden
beri onu kovalayan çıldırma korkusunun…”( s. 42). (
s.16, s.42, s.85). Çocukken onu bir siyah köpeğin takip
ettiği hayalini; pansiyondayken de sürekli çıplak bir
kadının hayaletini görür. Artık bir zaman sonra bunun
bir hayalet değil gerçek olduğuna inanmaya başlar. Daha
sonra bunun kim olduğuna karar veremez. Fena hâlde
gerçek – düş çatışması yaşamaktadır. Aynı zamanda
Ferit bir titizlik hastasıdır. Romanın ilerleyen
bölümlerinde devamlı olarak ‘elini yıkama vehmi’ göze
çarpar.
Ferit önceleri bu sıkıntılarını pansiyonu yöneten dindar
Vafi Bey ile atmaya çalışacaktır. “Vafi Bey’in mistik
hezeyanları, hiç değilse gündüzün meselelerini biraz
ikinci plâna itebilmişti.” (s. 109). Vafi Bey onun
sıkıntısını bir nebze rahatlatsa da o hâlâ aklındaki
soruları cevaplayamaz. Ferit, Kapalı Çarşı’da sinir krizi
geçirir ve bir muhallebiciye girer. Dükkândaki ihtiyar
Ferit’in derdini anlayınca, canının sıkıldığı zaman o
hapları alması yerine, nefes alıp yüreğinden “Allah’ım”
demesini söyler. Ferit ihtiyarın sözünü dinler ve böyle
yaptığında kalbinde âdeta bir serinlik bulur. Fakat
aklında bu olayda bile bir kuşku belirir ve o pozitivist
yönü devreye girip aslında ilacın etkisinin erken tesir
ettiğini düşünerek kendi aklının kabul göreceği bir
açıklama yapar. Romanın birinci bölümü Ferit’in bu
sıkıntılı hâlini ortaya koymaktadır. Ferit’in birinci
bölümdeki hâli için romanda dikkat çekici bazı ifadeler:
“Sen benim geçirdiğim irade fırtınalarını bilemezsin.”(s.84)
“Çıldırdım mı?” (s.144)
Romanın ikinci bölümünde ise Ferit’in bu hâlinden
kurtulması, edebiyatın ilk temlerinden olan “yolculuk”

Yazar ekibimize katılmak ister misin?
Dilediğin türdeki yazını mail adresimize
gönder, değerlendirmeye alalım!
daragaciedebiyat@gmail.com