BUNLARI BİLİYOR MUSUNUZ

BUNLARI BİLİYOR MUSUNUZ?

İÇİNDEKİLER
Atom Nedir?.............................4
Aman Petrol Canım
Petrol…………………………………….5
BUNLARI Biliyor Musunuz?.....6
5
12
Bunun adı ne Biliyor
musunuz? Adı Kanayan
Diş Mantarı Hadi gelin
öğrenelim.
Ozon Tabakası………………..7
Çölde Kar Yağar mı?...........8
Limon Deyip Geçmeyin…....9
Dikkat Mantar Var…………....10
Bunları Biliyor Musunuz?....11
İşte Bilinmeyen Bitkiler…....12
Dikkat Elektrik Var….…….....15
Bulmaca Çözelim…………..….16
İlginç Bilgiler….……….…….….18

Kısa Kısa Bilgiler……......................19
Çözmemiz Gereken Sorunlar
16 Küresel Hedef……………………….21
Biri Labirent Mi Dedi?..................24
Evde Bilim…….……………………………25
Yakıtlar Ve Yenilenemez Enerji
Kaynakları……………………..…………..27
Yenilenebilir Enerji Kaynakları……29
Güneş Sistemi Gezegenler…..…… 31
31
Sizce aşağıdaki kim evet Uranüs peki bu Uranüs’ün Halkası olduğunu
biliyor musunuz? Evet yanlış duymadın Jüpiter’in, Satürn’ün,
Uranüs’ün, Neptün’ün Halkası vardır.
Haydi Artık
Kitaba Geçelim

4
Hem güzel hem güçlü
Elmas doğadaki en değerli minerallerden biri!
Çünkü doğada çok az bulunuyor. En önemli
özelliklerinden biri de çok sert olmasıdır. O kadar
sert ki, elmas ile cam, seramik, hatta mermer bile
kesebiliyor.
Elmas neden
bu kadar sert?
Bunları Biliyor musunuz?
Elmas, karbon atomlarından oluşuyor. Bu atomlar
birbirlerine sımsıkı bağlı!
Elmasın bu kadar sert bir mineral olmasının
sebebi, atomların böylesine sıkı halde
durmasıdır.
Atom veya zerre, bilinen evrendeki tüm maddenin
kimyasal ve fiziksel niteliklerini taşıyan en küçük yapı taşıdır. Atom Yunancada
bölünemez anlamına gelen atomostan türemiştir. Atomus sözcüğünü ortaya atan ilk kişi
MÖ 440'lı yıllarda yaşamış Demokritos'tur.

5
Dünyanın birçok bölgesinde bulunan petrolün oluşumu çok eski zamanlara kadar
uzanıyor. Milyonlarca yıl önce denizlerde ölen bitkilerin ve hayvanların kalıntıları dibe
çöküyor. Bu kalıntıların yıllar boyunca çamur, kum ve alüvyonla kaplanması ile üzerinde
çok yüksek bir basınç oluşuyor. Kapalı ve oksijensiz ortamda, çok yüksek basınç altında
milyonlarca yıl kalan kalıntılar çürüyerek petrole dönüşüyor.
Bunları Biliyor musunuz?

6
Güney Amerika kıtasında bulunan Amazon Yağmur Ormanları’nda
muhteşem bir bitki zenginliği vardır. İnanılmaz ama bu zenginliğin
kaynağı Afrika’dan havalanan ve bol miktarda besin içeren çöl
tozları uçarak Amazonlara kadar ulaşıyor. Amazon topraklarına
düşen bu tozlar, toprağı zenginleştiriyor ve yeni bitkilerin
büyümesin sağlıyor.
Bunları Biliyor musunuz?
Deniz Kaplumbağa yavruları neden
ışığa yönelir?
Deniz kaplumbağaları yumurtalarını kumsala bırakırlar. Yavru bakımı bulunmaz. Anne
kaplumbağalar yumurtladıktan sonra kumsalı terk ederler. Böylece yuvanın yerinin
belirlenmesini önlerler. Yavrular geceleyin yumurtadan çıkarlar. İlk hedefleri denize
ulaşmaktır. Bunun için dalga sesi ve ay ışığının suda yansımasını kullanırlar. Bu zaman
içinde genlerine yerleşmiş bir davranış biçimidir. Ancak günümüzde, yapılaşma ve
araçların ışıkları bu canlıların deniz yerine, farklı yerlere yönelmesine sebep oluyor.
Soylarının tehlikeye girmesinin sebeplerinden bir tanesidir.

7
Ozon (O3), üç oksijen atomunun birleşmesiyle oluşmaktadır.
Güneş’ten gelen yüksek enerjili morötesi (ultraviyole) ışınlarının
etkisi ile oksijen molekülleri parçalanır. Parçalanan serbest oksijen
atomları (O), yine morötesi ışınların etkisiyle oksijen molekülü
(O2) ile birleşerek ozon molekülünü (O3) oluşturur.
Morötesi ışınları, ozonun hem oluşmasında hem de parçalanmasında
tek başına rol oynar. Ozon, yıl boyunca Ekvator kuşağının üzerinde
üretilmekte ve hava hareketleri ile kutuplara doğru taşınmaktadır.
Ozon, atmosferde yaklaşık 20 ile 25. km’ler arasında yoğunlaşarak
ozon tabakasını oluşturur. Bu tabaka Güneş’ten gelen zararlı
ışınları emmesi nedeniyle hayati önem taşır. Fabrika atıkları, egzoz
gazı vb. insan kaynaklı ozon gazı da oluşmaktadır.
Ozon tabakası son yıllarda belirgin bir şekilde incelmeye
başlamıştır. Günlük yaşantımızın bir parçası olarak kullanılan
deodorantlar, klimalar, soğutucular ve sanayide kullanılan kimyasal
çözücüler içinde bulunan CFC (kloroflorokarbon) bileşikleri bu
tabakanın incelmesine neden olmaktadır.

8
Çöllerin genellikle kurak ve sıcak bölgeler olduğu düşünülür. Bu,
bazı çöller için doğrudur; ancak hepsi için değil. Dünyanın sıcak
bölgelerindeki çöller yıl boyunca sıcak olur. Ancak, bu çöllerde bile
geceleri çok soğuk olur. Dünyanın daha serin bölgelerindeki
çöllerde de geceler soğuk olur; bu bölgelerde soğuk kış mevsimleri
de söz konusudur. Birçok soğuk bölgede de çöl bulunur.
Örneğin, Grönland. İster sıcak ister soğuk olsun tüm çöllere
yağmur yağar. Yağmur yalnızca birkaç dakika sürer. Hatta yağış
yalnızca yılda bir kez olabilir. Kışın soğuk bir çöle düşen yağış kara
dönüşebilir. Öyle ki soğuk çöllerdeki yüksek dağların tepesi karla
kaplanır. Sonuç olarak, evet, çöllere de kar yağabilir.
Peki bunun bir örneği var mı?
Evet 2,5 milyon yıllık bir çöl olan sahra çölü, 18 Şubat 1979 yılında
kar yağmıştır. Yaklaşık yarım saat süren kar fırtınası Güney
Cezayir’in çeşitli yerlerinde etkili olmuş ancak çölü kaplayan kar
bir saat içinde eriyerek ortadan kalkmıştır. Ancak 1979 yılında
Sahra çölüne yağan son kar olmamıştır.

9
Limon ya sevdiğiniz, yada görmekten bile hoşlanmadığınız bir tada
sahiptir. Ekşi bir tada sahip olan limon salatalara tat vermek,
şekerleme ve meşrubatlar hazırlamak için kullanılır. Peki limon
neden ekşidir?
Limon, sitrik asit ve malik asit gibi, bileşiminde bulunan çok
miktarda ekşi tatlandırıcı madde nedeniyle bu çok güçlü tada
sahiptir. Aynı zamanda meyvelerde oldukça yaygın olan düşük
miktarda fruktoz içermektedir. Portakalın daha tatlı olmasının
sebebi düşük asit konsantrasyonuna sahiptir, ancak daha fazla
fruktoz içermektedir.
Limon demişken sadece ekşi olmasından çok faydaları da
olduğunu biliyor muyuz?
Hadi gelin Limonun faydalarını bileşenlerine ayırarak anlatalım.
Ayrıca insan vücuduna ne gibi faydalar sağlıyor bir bakalım.

Limon Bileşimi ve
Kısaca Vücuda
Faydaları
10
Limon insan vücudu için gerekli olan maddelerle doldurulur.
Bazılarına göz atalım:
Kemikleri güçlendirmek için değil, aynı zamanda
vücudun kimyasal reaksiyonları için de önemlidir.
: Kansızlığı önler.
Potasyum: İnme ve hipertansiyonu önler.
: Osteoporoza karşı korur.
: Albümin oluşumuna ve osteoporoz ile mücadeleye
yardımcı olur.
: İdeal miktarlarda nöronlar arasındaki sinir iletimini
kolaylaştırır.
: Bağışıklık sisteminin çalışmasını iyileştirir.
: Zatürreyi önler.
Bağışıklık sistemini daha da güçlendirmek için güçlü
bir antioksidan görevi görür.
Göz küresinin beslenmesi ve enfeksiyonlara karşı
korunma.
Aneminin önlenmesi.
Kan hücrelerinin oluşumu.
hücre bozulmasını önler.
Ayrıca kanserle savaşmaya, ateşi azaltmaya, idrar yolu işlev
bozukluğuyla savaşmaya, diyabeti önlemeye, bağırsakları
düzenlemeye, bağırsaktaki enfeksiyonlar’la savaşmaya,
hücreleri genç tutmaya, mükemmel bir hemorajik ve
antikoagülan görevi görür.

11
DİKKAT MANTAR VAR?
Türkiye doğasında zehirli ve zehirsiz birçok büyük mantar türü bulunuyor.
Mantarların zehirli olup olmadığını anlamak ise hiç kolay değil. Çünkü aynı
ortamda yaşayabilen mantarlar şekillerine, renklerine ve kokularına göre
kolayca ayırt edilemezler.
Genel olarak beyaz solungaçlı, şapkası kırmızı ve kahverengi olup üzerinde
beyaz benekler bulunan ve sapın topraktan çıktığı yerde yüksük biçiminde
bir kılıfı olan mantarların zehirli olduğu düşünülür.
Örneğin gelin mantarı adıyla da bilinen sinek mantarı, kırmızı veya turuncu
şapkasının üzerinde beyaz benekleri bulunan zehirli bir mantar türüdür.
Türkiye’deki zehirli mantar türlerinden biri de kuzugöbeği ebesi mantarıdır.
Şapkasının rengi kahverengiyle kırmızı arasında değişir. Yaşamının ileriki
dönemlerinde uzun süre güneş ışığına maruz kaldıkça şapkasının rengi koyu
kahverengi veya siyaha dönüşür. Ergin haldeyken şapkası düzensiz ve
kıvrımlı şekliyle beyni andırır. Daha çok dağlık arazilerde ve iğne yapraklı
ormanlarda görülür.
Türkiye’de çok sayıda zehirlenme vakasına yol açan bir diğer mantar türü ise
evcikkıran adıyla da bilinen köygöçüren mantarıdır. Yaşamının ilk
dönemlerinde şapkası zeytin yeşili, zeytin sarısı ve parlak haki renklerde
olabilir. İleriki zamanlarda şapkası gelişir, büyür, rengi giderek açılır ve
beyaz/uçuk zeytin yeşili renklerine bürünür. Yenilebilir mantarlara olan
benzerliğinden dolayı ayırt edilmesi hayli zordur.
Zehirli mantarlar insanlarda farklı etkilere sebep olabilir. Kimisinin etkileri
tedavi edilebilirken kimisi ölümcül olabilir. Bu yüzden mantar
zehirlenmesinden korunmanın en iyi yolu, hakkında bilgi sahibi olmadığımız
mantarları doğadan toplayıp tüketmemektir.

12

13
Çinli Siyah
Yarasa Çiçeği
ÖZZELLİKLERİ:
Dünyada az bilinen Çinli Siyah Yarasa
Çiçeği sıcak iklimleri seven ve soğuk
havalarda iç mekana alınması gereken
bir bitki türüdür. Bu bitkiler 25 ile 30
cm büyüklüğünden 70 cm’e kadar
uzamaktadır.
Kanayan Diş
Mantarı
Deniz Anemonu Mantarı
Genellikle Deniz Anemonu
Mantarı veya
Yeryıldızı mantarı olarak bilinen Aser
oe rubra , yaygın bir Avustralya
mantarıdır. Kötü kokusu ve benzersiz
anemon şekli ile tanınabilir. Malç ve
otlakta bahçelerde bulunan beyaz
çubukta kahverengimsi sümük kaplı
kırmızı yıldız şeklindeki bir yapıya
benzemektedir.
Çilekler ve Krema olarak
da bilinen bu mantar
ismini yüzeyinden
salgıladığı kan kırmızısı
salgıdan gelmektedir. Bu
mantarlar zehirli
değillerdir ama aşırı acı
olmalarından dolayı
yenilemezler.

Bebek Gözü Bitkisi
Bu bitki Kukla Gözü olarak da
bilinmektedir. Bir çubuğun etrafında
bir çok göz dizilmiş şeklindedir ve bu
gözler etrafını izliyormuş hissiyatı
vermektedir. Bebek gözü bitkisi
kardiyojenik içerir ve üstünde bulunan
göz gibi meyveler yendiği zaman kalp
kaslarını sakinleştirir ve kalp kasını
zayıflatarak kalbi çalışmaz hale
getirebilir.
14
Buddha’nın Eli
Hoş kokulu ve turunçgiller
türünden olan bir meyvedir.
Genelde evlerde oda kokusu
olarak da kullanılır. Yemeği ve
reçeli yapılmaktadır. Asit
bakımından çok zengindir.
İnsan eline benzerliğinden
dolayı Buda’nın Eli isimi
almıştır.
ğ
ı
ç
ş
ö
ı
ı
Böcekyiyen
Güneş Gülü
ı ş
ı .
ş

Kanlı Tahta Ağacı
Dünyada az bilinen kanlı tahta ağcı kesildiği
zaman ya da gövdesine herhangi bir darbe
aldığı zaman kırmızı renkli bir sıvı akıtır. Hint
Okyanusu kıyılarında bulunan bir ağaç
türüdür. Akan kırmızı renkli sıvının bir damlası
3 tam elmadan daha fazla antioksidan
içermektedir. Bu sıvı bin bir derdin devası
olarak bilinmektedir.
15
Afrika kıtasında yetişen
et renginde olan bir bitki
türüdür. Salgıladığı
sıvıyla etrafına hayvan
dışkısına benzer bir koku
yayar ve bu yaydığı
kokuyu alan böcek ve
sineklerin içine çekip yer.
Yahudi Kulağı
Çok sık rastlanan bir tür kara mantar
çeşididir ve zehirli bir mantardır.
Genelde yaşlı ağaçlarda yetişir. Bu
mantarlar zamanında Naziler
tarafından propoganda için
kullanılmıştır.

DİKKAT ELEKTRİK VAR!
16
Elektrik akımı, elektriksel akım veya cereyan, en kısa tanımıyla elektriksel
yük taşıyan parçacıkların hareketidir. Bu yük genellikle elektrik devrelerindeki kabloların
içerisinde hareket eden elektronlar tarafından taşınmaktadır.
Ayrıca, elektrolit içerisindeki iyonlar tarafından ya da plazma içindeki hem iyonlar hem de
elektronlar tarafından taşınabilmektedir.
Bir kesit üzerinden birim zamanda geçen yük miktarı
elektrik akımının büyüklüğünü verir. SI birimi Amper'dir
(kısaltması A). Herhangi bir kesit üzerinden bir saniye
içerisinde bir Coulomb'luk yük geçmesi bir Amper'lik
akıma tekabül eder. Ampermetre adı verilen bir aletle
ölçülmektedir. Ohm Kanunu'na uyan maddeler
üzerinden geçen akım bu maddenin direnci ile ters
orantılı, akımı oluşturan gerilim ile doğru orantılıdır.
Doğadaki çoğu madde Ohm Kanunu'na büyük oranda
uyar, ancak akım ve gerilim arasındaki bağıntı çok
daha karışık olabilir. Yarı iletkenler bu duruma güzel
bir örnektir.
Elektrik akımları, ampüllerde yaratılan ışığı
açıklayabilen Joule yasasının ortaya çıkmasını sağlar.
Elektrik akımı ayrıca motorlarda, indüktörlerde ve
jeneratörlerde kullanılan manyetik
alanın yaratılmasını sağlar.
Elektrik akımı içinde yük taşıyan parçacıklar yük taşıyanlar olarak
adlandırılır. Metal atomları içerisinde bulunan bir ya da birden fazla elektron ait olduğu
atoma sıkı bir şekilde bağlı olmadığı için metal içerisinde serbestçe hareket edebilir. Metal
iletkenlerdeki yük taşıyıcıları bu iletim elektronlarıdır.

BULMACA ÇÖZELİM
Sağdan sola
2. Elektrik enerjisinin üretildiği yerler.
7. Elektrik enerjisini iletmeyen maddelerdir.
10. Ampulün içinde bulunan direnci büyük
olan tel.
12. Hayatımızda vazgeçilmez bir yer tutan
enerji çeşidi.
13. Maddelerin elektrik enerjisinin
iletilmesine gösterdiği zorluk.
Yukarıdan aşağıya
1. Elektrik devre elemanlarının
tüm dünya da aynı olan gösterimi.
3. Basit elektrik devresini açıp
kapatır.
4. Ampulün içinde bulunan gaz
5. Pil sayısı arttırılırsa ampulün
14. Flamanın yapıldığı madde.
17
15. Direncin bağlı olduğu etkenlerden biri.
17. Elektrik enerjisini ileten maddelerdir.
18. Elektrik iletkeni olan bir metal.

Elektron akımının yönü, elektronların yönü, yıldırımın yönü,
şimşeğin yönü
Elektrik akımıyla meydana gelen; elektrik iletimi, yıldırım oluşması, şimşek oluşması
gibi olaylar maddelerin atomlarının etrafındaki serbest elektronların hareketlerinden
ibarettir. Elektronlar eksi yüklüdür. Günümüzdeki teoriler elektrik akım yönünün
eksiden(-), artıya(+) doğru olduğunu
göstermektedir. Elektrik şemalarında akım
yönü eskiden kalmış alışkanlık olduğu için
pratiklik açısından (+)dan (-)ye şeklinde
gösterilir, gerçekte bu yanlış bir bilgidir,
modern bilimde hesaplamalarda kitaplarda
düzeltilmesi gerekir. Yıldırım oluşmasında,
yağmurlu havada bulutlar + yükte ise yıldırım
topraktan havaya doğru oluşur, bulutlar - yüklü
ise yıldırım bulutlardan toprağa doğru akar.
Sembol
Akımın geleneksel sembolü I’dır. Bu sembolün kaynağı Fransız bir deyişi
olan“intensité de courant” dır ve anlamı akım şiddetidir. Akım şiddeti genellikle akım olarak
adlandırılır. I sembolü Andre Marie Ampere tarafından kullanıldı. Kendi adını
taşıyan Ampere Yasası 1820 yılında keşfetti ve daha sonra elektrik akımının birimi Amper
olarak isimlendirildi. Bir ya da birkaç dergi 1896 yılına kadar C yerine I kullanmamasına
ragmen bu simge Fransa’dan Büyük Britanya’ya kadar ulaştı ve standart bir kullanıma
dönüştü.
Yapıştırıcılar Nasıl Yapıştırıyor?
18
Termos Nasıl Sıcağı Sıcak, Soğuğu
Soğuk Tutuyor?
Yapıştırıcıların sağladığı yapıştırma olayı
aslında kimyasal reaksiyondan başka birşey
değildir. Günümüzde imalatçılar
yapıştırıcıları sentetik malzemeler
kullanarak yaparlar. Yapıştırma olayında
benzer yada iki malzemeden iki madde,
birde yapışkan gerekir. Burada en önemli
görev yapıştırıcıdadır. Yapıştırıcı
moleküllerinin diğer iki madde molekülleri
ile birleşme eğilimi gösterir bir yapıda
olması gerekir.
Tek nedeni vardır, vakum. Yani boşluk. Bir termosta
iç içe geçmiş iki kap vardır. Dıştaki metal bir kap
olup içteki genellikle bir cam sisedir. İkisinin
arasındaki hava ise boşaltılmıştır. Tam olmasa da
üreticiler tarafından elde edilebilen tama yakin bir
boşluk vardır. Vakumlu bir ortamda hava
molekülleri de olmadığından isi iletilemez. Cismin
ısısı başlangıçta ne ise o halde kalır. İçerden
dışarıya, dışardan içeriye ısı geçişi olmaz. Böylece
termosa konan sıvı sıcaksa sıcak, soğuksa soğuk
kalır.

Radyonun sesi açılınca pil
daha çabuk mu biter?
Bir Hafta Niçin 7 Gündür?
19
Pille çalisan portatif radyolarda sesin
yüksekliği pilin ömrünü etkiler. Radyo
açık, SES i kapalı durumu ile sesin
sonuna kadar açık durumu arasındaki
fark pillerin ömürlerinin kısalmasına
neden olur. ses sonuna kadar açıldığında
pillerden çekilen akim yüzde 30
artmaktadır. Bu durum, küçüğünden
büyüğüne, pille çalışan ve ses yükselticisi
olan bütün radyo, teyp, volkmen vb. için
aynidir.· Matematikte Niçin -2 ile -2 nin
Çarpımı +4 Eder?Haftanın beş günü ise
otobüs ile gidip geldiğinizi varsayalım.
Her sefer bir milyonluk bir biletle
yapılıyor. On milyon tutarında on tane
bilet aldınız. Her gün gidiş geliş
kullandıkça iki tanesi eksiliyor. Bunun
eşitlikteki yeri (-2) dır. Siz bu isi beş gün
süresince yani 5 kez yaparsanız (-2)x(
+5)= 10 olur. Diyelim ki bayram tatilinin
iki günü o haftanın Perşembe ve Cuma
günlerine geldi ve tatil. Bu kez yapmanız
gerekeni yapmıyorsunuz. İki günlük 4
bileti kullanmıyorsunuz. Bu hareket,
yapmanız gerekene göre negatif yani
ters yönde bir harekettir. Her gün bilet
almak yerine iki gün süresince hiç bilet
kullanmıyorsunuz. İki kere negatif
hareketi “-2″ bilet üzerinde yapınca o
hafta elinizde (-2)x( -2) =(+4) . bilet
kalıyor
Babilliler 7 günlük haftayı zaman birimi olarak
kullanıyorlardı. İlk çağlarda bilinen beş gezegen
ile güneş ve ayın sayısının 7 olusu bu sayıyı
gizemli ve uğurlu kılıyordu. Daha sonra
dinlerde, göğün 7 kat olusu ve doğadaki ana
renk sayısının 7 olusu, müzik notalarının 7 olusu
sayının önemini daha çok belirtti. Daha sonra
Fransa takvim yapısını değiştirerek hafta
sayısını 10 yaptı ama kabul görmedi. Rusya 5
günlük hafta uygulamasına geçti, o da
tutulmadı. Sonunda yine hafta 7 gün olarak
kaldı.
Döner kapıların tek amacı enerji
tasarrufudur. Büyük binaların içerleri
devamlı olarak ısıtılır. Açılan normal
kapıdan içeri soğuk hava rahatlıkla girer.
Eğer normal kapı kullanılırsa hava
değişimi nedeniyle klimalar veya
motorlar yeniden çalışacaktır. Özellikle
çok kişinin girip çıktığı otel veya benzeri
binalarda enerji tasarrufu için döner kapı
kullanılır. Döner kanatlar sıcak havanın
dışarı çıkmasına, soğuk havanın da içeri
girmesini-engeller.

Kısa Kısa Bilgiler
20
Kedilerin her bir kulağında 32 adele vardır.
Zürafalar 35 cm. uzunlukta siyah bir dile
sahiptirler.
Baykuş, mavi rengi görebilen tek kuştur.
Hayvanlar aleminde sadece domuzlar
güneşten yanabilir.
Kaydedilen en uzun tavuk uçuşu 13
saniyedir.
Dünyadaki beyaz karıncaların toplam
ağırlığı insanlarin 10 katıdır.
- Yeni Zelanda’da yaşayan
Kea adında bir cins
papağan araba
pencerlerinin etrafındaki
kauçuk şeritleri yer!

21
-İnsanları parmak izinden, köpekleri ise burun izinden tanımak mümkündür.
-Develerin üç tane kaşı vardır.
-Kirpiler suyun üzerinde batmadan kalırlar.
-Istakozların kanı mavi renktedir.
-Eski Mısır’da kediler kutsal hayvan sayılıyordu ve öldükleri zaman insanlar saygılarını göstermek için kaşlarını
kazırlardı.
-Fil yavrusu, hortumuyla annesinin kuyruğuna tutunarak dolaşır. Sürü içindeki dişiler doğumlarını birbirlerine göre
ayarlayıp sırayla doğum yapıyorlar.
-Kuş örümceği sırtında 300 yavrusuyla gezer.
-Keseli farenin yavruları annelerinin sırtına ısırarak tutunur.
-Salyangozların 25 bine yakın dişi vardır.
-Yılanlar duyamaz.
-Zürafalar yüzemez.
-Kediler şeker tadını ayırt edemez.
-Timsahlar, dillerini dışarıya çıkaramazlar.
-Kangurular, geriye doğru yürüyemez.
-Kelebekler, ayakları ile tat alırlar.
-Atlar, bir ay ayakta kalabilirler.
-Fareler kusamaz.
-Deniz kobrası, dünyanın en zehirli yılanıdır.
-Filler zıplamayan tek memelilerdir.
-Yetişkin bir ayı, bir at kadar hızlı
koşabilir.
-2 bin 600 kurbağa cinsi vardır.
-Bir sineğin, saatteki hızı 8 km’dir.
-Yunuslar, gözleri açık uyurlar.
-Sümüklüböceklerin dört tane burnu vardır.
-Bir devekuşunun gözü beyninden büyüktür.
-İnek sütünün pH değeri 6’dir.
-Bir timsahın gözlerinin arasındaki mesafe,
ayaklarının büyüklüğüne eşittir.
-Bukalemunların dilleri, vücutlarından iki
kat daha uzundur.
-Üzerinde barkodu olan ilk ürün Wrigleys
marka sakızdır.
-Kereviz yerken harcanan kalori, kerevizin içindeki kaloriden daha fazladır.
-Hipopotamlar insandan daha hızlı koşarlar.
-Meşe ağaçları elli yasına gelmeden meşe palamudu üretemezler.
-Aslanlar bir günde 50 kez çiftleşebilirler.
-İnsan elinde, en yavaş uzayan tırnak bas parmağınki, en hızlı uzayan tırnak ise orta parmağınkidir.
- Hawaii alfabesinde sadece 12 harf bulunmaktadır.
-Güney Kore başkenti Seul, Kore dilinde “başkent” anlamına gelir.
-Kanada, Kızılderili dilinde “büyük köy” anlamına gelmektedir.
-İngilizcedeki Wendy ismi, Peter Pan hikayesinde kullanılmak üzere uydurulmuştur.
-Sahra Çölündeki Tidikelt kasabasına on yıl boyunca hiç yağmur yağmamıştır.
-Mumyaların ayak parmakları tek tek sarılarak mumyalanmıştır.
-Dünyadaki ilk telefon rehberinde sadece elli isim yer almıştı. 1878 yılının şubat ayında Connecticut New
Haven’da yayınlanmıştı.
-Yataktan düşerek ölme olasılığı iki milyonda birdir.
-ABD’de, yasları 20 ile 29 arasında olan zenci erkeklerin üçte biri ya hapiste ya da gözaltında tutulmaktadır.
Ortalama bir erkek, hayatinin 3350 saatini traş olmak için harcar.
-Geçen 3 bin 500 yılın, sadece 230 yılı barış içinde yaşanmıştır.
-Sallanan sandalyede hiç durmadan sallanma rekoru 440 saattir.
-Bir cam kırıldığında, ufalanan parçalar saatte üç bin millik bir hızla etrafa saçılır.
-İnsan saçı, üç kilo ağırlık kaldırabilecek esnekliktedir.
-Günümüzde, evlenenlerin yarısı boşanmaktadır.
-Beethoven beste yapmadan önce kafasını soğuk suya sokardı.
-Her 25 kişiden biri astım hastasıdır.

Çözmemiz Gereken Sorunlar16 KÜRESEL
HEDEF
22
1- Yoksulluğa Son. Dünyada 800
milyondan fazla insan günde 1,25 ABD
dolarından daha az gelirle geçinmeye
çalışıyor; birçoğunun yeterli gıda, temiz
içme suyu ve sıhhi koşullara erişimi
bulunmuyor. Bu konuda, istihdam
sağlayacak hemen hemen her faaliyet bu
amaca hizmet edebilir.
2- Açlığa Son. 2014 verisine göre,
çevrenin bozulması, kuraklık ve
biyo çeşitliliğin kaybının
sonucunda, 795 milyon insanın
sürekli biçimde yetersiz beslendiği
tahmin ediliyor. 5 yaşın altında 90
milyonu aşkın çocuk tehlikeli
düzeyde zayıf. Afrika’da her dört
insandan biri aç.
3- Sağlıklı Bireyler. Her yıl 6
milyondan fazla çocuk, beşinci
yaşını göremeden ölüyor. Kırsal
kesimlerde, doğumların yalnız
%56’sına vasıflı profesyoneller
hizmet veriyor. Hedefin amacı,
herkesin genel sağlık hizmeti,
güvenli ve erişilebilir ilaç ve aşıya
kavuşmasını sağlamak.
4- Nitelikli Eğitim. En yoksul ailelerin çocuklarının okulu bırakma
oranı, varlıklı olanların çocuklarına göre dört misli daha yüksek.
Kırsal ve kentsel kesimler arasındaki eşitsizlikler de yüksek olmaya
devam ediyor.
Bir örnek: Tacikistan’da yeterince enerji tedariği olmayan bir
bölgede, sert kış şartları sebebiyle soğuk aylarda derse katılım
%50'lere düşmüş. 20 günde başarıya ulaşan bir kitlesel fonlama
sayesinde güneş enerjisi gelen okulda artık katılım %100.
5- Toplumsal Cinsiyet Eşitliği. Kadınlar ve kız çocuklarının
güçlendirilmesinin ekonomik büyümeyi ve her alanda gelişmeyi
hızlandırdığı defalarca kanıtlanmıştır. Burada, bakım ve ev işleri
hizmetlerinin alternatifleri ve kadın istihdamı gelişimi üzerine
projeler üretiliyor.

23
6- Temiz Su ve Sıhhi Koşullar. Su kıtlığı, dünya genelinde insanların şimdiden %40'ından
fazlasını etkiliyor ve iklim değişikliği sonucunda bu oranın daha da yükseleceği tahmin ediliyor.
Çözüm için suyla bağlantılı ekosistemleri korumak, su verimliliğini teşvik etmek ve arıtma
teknolojileri konusunda uluslararası işbirliği yapmak zorundayız.
7- Erişilebilir Temiz Enerji. 2011 itibarıyla küresel enerjinin %20’den fazlası yenilenebilir
kaynaklardan üretilmesi sağlanmış olsa da her 5 insandan 1'inin elektriğe erişimi yok. Talep
artmaya devam ettikçe, dünya genelinde yenilenebilir enerji üretiminde büyük bir artış
gerekecek.
8- İnsana Yakışır İş ve Ekonomik Büyüme. Uluslararası Çalışma Örgütü’ne göre, 2015 yılında
204 milyondan fazla insan işsizdi. Sürdürülebilir Kalkınma Hedefleri, sürdürülebilir ekonomik
büyüme, daha yüksek verimlilik düzeyleri ve teknolojik yenilikleri teşvik ediyor. Girişimcilik ve iş
imkanlarının teşvik edilmesini bunun anahtarı olarak görüyor.
9- Sanayi, Yenilikçilik ve Altyapı. Bilimsel araştırma ve yeniliğe yatırım yapılması,
sürdürülebilir kalkınmayı mümkün kılan en önemli yol. Dünyada internet erişimine
sahip olmayan 4 milyardan fazla insan vardır; ayrıca bunların %90’ı gelişmekte olan
ülkelerdedir. Bu da bilgi ve birikime erişimde eşitsizlik yaratıyor.
10- Eşitsizliklerin Azaltılması. Gelişmekte olan ülkelerde toplum içindeki ekonomik
eşitsizlik giderek artıyor. Birleşmiş Milletler’in hedefi cinsiyet, ırk ve etnik kökene
bakmaksızın herkesin ekonomik katılımını destekleyen sağlam politikaların
benimsenmesi.

24
11- Sürdürülebilir Şehir ve
Yaşam Alanları. Dünya
nüfusunun yarıdan fazlası artık
kentlerde yaşıyor. 1990'da
nüfusu 10 milyon olan megakent
sayısı 10 iken 2014’te ise
toplamda 453 milyon insanı
barındıran 28 mega-kent var.
Bu, şehirlerde baş edilmesi
gereken yeni sorunlar demek.
Aşırı yoksulluk genellikle kentsel
alanlarda yoğunlaşıyor. Kentleri
güvenli ve sürdürülebilir kılmak
için güvenli ve erişilebilir konut
sağlamak, gecekonduları
dönüştürmek, toplu taşımacılığa
yatırım yapmak, kamusal yeşil
alanlar yaratmak, kentsel
planlama ve yönetimi hem
katılımcı hem de kapsayıcı
olacak şekilde iyileştirmek
gerekiyor.
12- Sorumlu Tüketim ve Üretim. Dünya nüfusunun bir
kısmı aşırı tüketirken, diğer kısmı kendi temel
ihtiyaçlarını karşılamayan düzeyde düşük tüketime
sahip. Daha verimli üretim ve tedarik zincirlerinin
yaratılmasında, satıcı ve tüketici düzeyinde gıda atığının
azaltılması da çok önemli.
13- İklim Eylemi. Küresel ısınma, insanların hayatını
ciddi ölçüde etkiliyor. Doğu Avrupa ve Orta Asya, büyük
sera gazı emisyonu üreticisi değil fakat iklim
değişikliğinin sonuçlarından orantısız biçimde zarar
görüyorlar. Bu, tamamen global ölçüde düşünmeyi
gerektiren bir hedef.
14- Sudaki Yaşam. Yerküreyi insanlar için yaşanabilir
kılan küresel sistemlerden biri de su. Büyük kısmı
karada yerleşik kaynaklardan gelen deniz kirliliği ise
(insanların ürettiği karbon dioksidin yaklaşık %30’unu
emen) okyanuslarda kaygı verici düzeylere ulaşmış
durumda.
15- Karasal Yaşam. Daha önce hiç oranını
düşünmemiştim ama bitkiler, insanların besin
kaynaklarının %80’ini sağlıyormuş. Günümüzde, büyük
ölçekte toprak bozulmasına tanık oluyoruz. Ekilebilir
arazilerin kaybı, ormanlar, sulak alanlar ve tükenen
hayvan ırkları odaklanılacak noktalar.
16- Barış, Adalet ve Güçlü Kurumlar. Barış, istikrar, insan hakları ve hukukun üstünlüğüne
dayalı bir yönetim olmadan, sürdürülebilir kalkınma bekleyemeyiz. Bölünmüş bir dünyada
yaşıyoruz. Bazı bölgelerde barış ve refah içinde yaşayanlar diğer bölgelerdeki bitmek bilmeyen
çatışma ve şiddete gözlerini kapatamazlar.

25

Evde bilim
26

15. Sayfa
27

Yakıtlar
Isı elde etmek, araç ve
makineleri çalıştırabilmek için
yakılan maddelere yakıt denir.
Ev ve iş yerlerinde kullandığımız
odun, kömür, fuel oil; taşıtlarda
ise benzin, mazot, LPG yakıt
olarak kullanılmaktadır.
Yakıtlar ısınma, ulaşım, elektrik
üretimi, yemek pişirme,
aydınlanma amacıyla kullanılır
Antrasit
ve üçe ayrılır.
ğ
Odun, ö taş kömürü, ı ğlinyit, ç kok
kömürü, odun
Ü
kömürü katı
yakıtlara örnek olarak verilebilir.
Katı yakıtlar kül ve duman
çı ı .
oluşturduğu için çevreyi diğer
yakıtlardan daha çok kirletirler.
Odun
Isı elde etmek amaçlı
sobalarda kullanılır.
Odunun ısı değeri fazla
değildir. Ağaçlardan elde
edildiği için bilinçsiz
kullanıldığında ormanların
yok olmasına sebep
olabilmektedir.
Taş Kömürü
Kömür, katmanlı tortul
çökellerin arasında bulunan
katı, koyu renkli, karbon ve
yanıcı gazlar bakımından
zengin kayaçtır. taşkömürü
torkugillerden oluşur. Kömür
çoğunlukla diğer elementlerin
değişken miktarlarda
bulunmasıyla oluşur.
Kömür
28
Yer altında madenlerden çıkarılır. Kömür, bitki
atıklarının toprak altında uzun süre kalarak sıkışması
sonucu oluşur. Turba, linyit, taş kömürü, kok kömürü
ve antrasit kömür çeşitlerine örnek olarak verilebilir.
Kömürün enerji verme sırası en çoktan en aza doğru
Antrasit > Taş kömürü > Linyit > Turba şeklindedir
Kok Kömürü
Kok kömürü, bazı yağlı
taşkömürlerinin havasız
ortamda tüm uçucu
bileşenleri uzaklaştırılana
kadar ısıtılmasından sonra
kalan katı artıktır
Kömür, katmanlı tortul çökellerin arasında bulunan
katı, koyu renkli, karbon ve yanıcı gazlar bakımından
zengin kayaçtır. taşkömürü torkugillerden oluşur.
Kömür çoğunlukla diğer elementlerin değişken
miktarlarda bulunmasıyla oluşur.
Odun Kömürü
Odunun oksijensiz ortamda ısıtılması ile odun kömürü elde edilir. Mangal yakmakta odun kömürü kullanılır.
Sıvı yakıtlar petrolden elde edilen benzin, motorin (mazot), fuel oil, gaz yağı ve etil alkolden üretilen ispirto’
dur.
Petrol, canlı atıklarının yer altında zamanla fosilleşmesi sonucu oluşur.
Dünya da enerji kaynaklarının %40′ ı petrol ürünlerinden kaynaklanmaktadır. Birçok ülkede olduğu gibi
ülkemizde de petrol çıkmaktadır, fakat yeterli miktarda çıkmadığı için yurt dışından ithal etmek zorunda
kalmaktayız.
Sıvı yakıtlar katı yakıtlara göre daha çabuk tutuşur.
LPG (Likit Petrol Gazı-Sıvılaştırılmış petrol gazı), doğal gaz, hava gazı, biyogaz ve metan gaz yakıtlara örnek
olarak verilebilir. Gaz yakıtlar kül ve duman oluşturmadığı için katı ve sıvı yakıtlara göre çevreye daha az
zarar verir.

Doğal gaz
yer kabuğunun içindeki fosil kaynaklı bir çeşit yanıcı gaz
karışımıdır. Bir petrol türevidir. Yakıt olarak önem sıralamasında
ham petrolden sonra ikinci sırayı alır. Doğal gazın büyük bölümü,
Metan gazı adı verilen hidrokarbon bileşiğinden oluşur. Diğer
bileşenleri; etan, propan, bütan gazlarıdır. Vikipedi
Yoğunluk ve faz: 0.717 kg/m³, gaz g/cm³
Parlama noktası: −188 °C
Kaynama noktası: −161.6 °C (111.55 K)
Kendiliğinden tutuşma noktası: 537 °C
Ergime noktası: −182.5 °C (90.6 K)'de 1 atm; 25 °C (298 K)'de 1.5
GPa°C
Görünüm: Renksiz gaz
YENİLENEMEZ
ENERJİ KAYNAKLARI
Bir defa kullanıldığında tükenen,
yerine yenisi gelmeyen ya da
gelmesi çok uzun yıllar alan
enerji kaynaklarıdır.
1. Fosil Yakıtlar
29
Kömür, petrol, doğal gaz
fosil yakıtlar olarak
adlandırılır. Fosil
yakıtların oluşması
milyonlarca yıl
gerektirdiği için
yenilenemez enerji
olarak kabul edilir.
Patlama limiti: %5–15
Sıvılaştırılmış petrol gazı (Likit Petrol Gazı)
Sıvılaştırılmış petrol gazı veya kısaca LPG, ham
petrolün rafinerilerde damıtılması esnasında veya
petrol yataklarının üzerinde bulunan doğalgazın
ayrıştırılması ile elde edilen ve basınç altında
sıvılaştırılan, renksiz, kokusuz, havadan ağır ve
yanıcı bir gazdır.
2. Nükleer enerji
(Radyoaktif enerji)
Nükleer enerji, atomun
parçalanması ile oluşan enerjidir.
Uranyum, plütonyum gibi
elementler yakıt olarak kullanılır.
Bu elementler tekrar oluşmadığı
için yenilenemez enerji olarak
kabul edilir. Nükleer santrallerde
bu elementler parçalanması sonucu
çok büyük bir enerji açığa çıkar.
Biyogaz
Biyogaz terimi temel olarak organik atıklardan
kullanılabilir gaz üretilmesini ifade eder. Diğer bir ifade
ile Oksijensiz ortamda mikrobiyolojik floranın etkisi
altında organik maddenin karbondioksit ve metan
gazına dönüştürülmesidir.
Açığa çıkan bu
enerji elektrik
enerjisine
dönüştürülür.

YENİLENEBİLİR ENERJİ KAYNAKLARI
30
Doğada miktarı azalmayan, çevreye zehirli gazlar salmayan, temiz enerji kaynaklarına yenilenebilir
enerji kaynakları denir. Bu enerjiyi sürekli kullanmamız azalmasına neden olmaz. Rüzgar enerjisi,
güneş enerjisi, hidroelektrik enerji, biyokütle enerjisi, dalga enerjisi ve jeotermal enerji yenilenebilir
enerji kaynaklarıdır
Rüzgâr Enerjisi
Rüzgâr gücü, elektrik üretmek için rüzgâr
türbinleri, mekaniksel güç için yel
değirmeni, su veya kuyu pompalama için
rüzgâr pompaları veya gemileri
yürütmek için yelkenler kullanarak
rüzgârın kullanışlı formundaki rüzgâr
enerjisinin sonucudur.
Güneş enerjisi
Yeryüzünün en temiz
yenilenebilir enerji kaynagı
olan güneş enerjisi, aslında
isima enerjisidir.
Bu enerjinin büyük bir kismi
hidrojenden oluşmaktadır.
Hidroelektrik Enerjisi
İki şekilde de kanal yada borular içine alınan su,
türbinlere doğru akar, elektrik üretimi için pervane
gibi kolları olan türbinlerin dönmesini sağlar. Türbinler
jeneratörlere bağlıdır ve mekanik enerjiyi elektrik
enerjisine dönüştürürülmesi ile enerji üretilmiş olur.
işte buna “Hidroelektrik Enerjisi” denir.
Jeotermal Enerjisi
Jeotermal yerkabuğunun çeşitli
derinliklerinde birikmiş ısının
oluşturduğu, kimyasallar içeren sıcak
su, buhar ve gazlardır. Jeotermal
enerji de bu jeotermal kaynaklardan
ve bunların oluşturduğu enerjiden
doğrudan veya dolaylı yollardan
faydalanmayı kapsamaktadır.

31
Biyokütle
Biyokütle, yaşayan ya da yakın zamanda yaşamış
canlılardan elde edilen fosilleşmemiş tüm biyolojik
malzemenin genel adıdır. Biyokütle, bir enerji
kaynağıdır ve endüstriyel anlamda biyokütle, bu
biyolojik maddelerden yakıt elde edilmesi ya da
diğer endüstriyel amaçlarla kullanılması ile ilgilidir.
SOBA VE GAZ ZEHİRLENMELERİ
Ülkemizde, soba gazından zehirlenme haberlerini sıkça
duymaktayız. Isınma amaçlı kullandığımız odun, kömür, doğal
gazın yanması sonucu zehirli gazlar oluşur. Bu gazlardan en
zehirlisi karbonmonoksit gazıdır. Renksiz ve kokusuz olan bu gaz
baş ağrısı, karın ağrısı, bulantı ve nefes darlığı hissi verir. Bu
gazdan ötürü zehirlenme meydana gelmişse, zehirlenen kişiler
açık havaya çıkarılmalı ve zaman kaybetmeden acil servis
aranmalıdı.

Güneş Sistemi
32
Güneş Sistemi, Güneş ve çekim etkisi
altında kalan sekiz gezegen ile onların
bilinen 150 uydusu, beş cüce gezegen
ile onların bilinen toplam 8 uydusu ve
milyarlarca küçük gök cisminden
oluşur. Küçük cisimler kategorisine
asteroitler, Kuiper kuşağı cisimleri,
kuyrukluyıldızlar, gök taşları ve
gezegenlerarası toz girer.
Merkür (Gezegen)
Merkür Güneş Sistemi'ndeki en küçük ve
Güneş'e en yakın gezegen. Yaklaşık 88 Dünya
gününe eşit yörünge süresi ile Güneş
Sistemi'ndeki diğer gezegenlerden daha
hızlıdır. Dünya'dan bakıldığında, kendi
yörüngesi etrafında 116 günde hareket ettiği
görünür. Bilinen hiç doğal uydusu yoktur.
Merkür'de yaşama uygun koşullar
bulunmuyor: Güneş sadece 176
günde bir doğuyor. ... Merkür, çok
sıcak bir gezegen ancak yıldıza
yakın bri gezegenden beklenecek
kadar da kötü değil.
Venüs, Merkür'den daha sıcak.
Bunun nedeni ise Merkür'ün
Venüs'ün aksine bir atmosfere
sahip olmaması ve ısının tekrar geri
yansıtılması
Güneşe uzaklığı: 57.910.000 km
Yaşı: 4,503E9 yaşında
Yüzölçümü: 74.800.000 km²
Yer çekimi: 3,7 m/sn²
Yörünge süresi: 88 gün
Mutlak büyüklük: -0,6

Venüs (GEZEGEN)
33
Venüs, Güneş Sisteminde, Güneş'e uzaklık bakımından ikinci sıradaki, sıcaklık
bakımından da birinci sıradaki gezegendir. Güneşe uzaklık bakımından ikinci sırada
olmasına rağmen en sıcak gezegen olmasının nedeni de atmosferinin gelen güneş
ışınlarının dışarı çıkmasına izin vermemesidir. Vikipedi
Yüzölçümü: 460.200.000 km²
Yaşı: 4,503E9 yaşında
Yer çekimi: 8,87 m/sn²
Güneşe uzaklığı: 108.200.000 km
Mutlak büyüklük: -4,47
Koordinatlar: SA 4s 39d 15sn | Yük. +22° 29′ 45″
Renk
Volkanik etkinlikler sonucu oluşan ve büyük oranda silisyum ve demir içeren
bileşiklerden oluşan kalın bir kayaç ve toz tabakası ile kaplı olan Merkür koyu gri
görünür. Atmosferi büyük oranda karbondioksitten oluşan ve sülfürik asit içeren
kalın bir bulut tabakası ile kaplı olan Venüs sarı-turuncu renklerde görünür.
Atmosfer
Güneş sistemimizde yaşam arayışında Venüs listenin başında değil. Dünya'ya
kıyasla, tam bir cehennem çukuru. Atmosferinin yüzde 96'sı karbon dioksitten
oluşuyor. Yüzey sıcaklıkları ise 400 derecenin üzerinde.
Sıcaklık
Venüs yüzeyinin 425 °C'den sıcak olduğunu, bulut tepelerinde ise sıcaklığın düşük
olduğunu saptadı. Böylece gezegen yüzeyindeki koşullarda sera etkisinin payı
anlaşıldı. Gezegenin manyetik alanı bulunmadığını gösterdi.
Venüs, yaşama ev sahipliği
yapamayacak bir gezegen olarak
değerlendiriliyor.

Dünya (Gezegen)
34
Dünya, Güneş Sistemi'nde Güneş'e en yakın üçüncü gezegen olup şu an için üzerinde
yaşam ve sıvı su barındırdığı bilinen tek astronomik cisimdir. Radyometrik tarihleme
ve diğer kanıtlara göre 4,5 milyar yıldan fazla süre önce oluşmuştur. Vikipedi
Yaşı: 4,543E9 yıl
Yüzölçümü: 510.100.000 km²
Alan: 148.900.000 km²
Yarıçap: 6.371 km
Güneşe uzaklığı: 149.600.000 km
Nüfus: 7,674 milyar (2019)
Elementler
Yüzey Sıcaklığı
Kar amacı gütmeyen bir bilim kuruluşu olan
Berkley Earth tarafından açıklanan raporda,
2018'de dünya yüzeyinin
ortalama sıcaklığının 14.96 derece olduğu,
bunun da 1850-1900 arası dünya
yüzeyi ortalama sıcaklığından 2.09 derece
daha fazla olduğu belirtildi.(25 Oca 2019)
Doğada bulunan 83 elementten 12'si Dünya' nın kabuğunun % 99.7′ sini oluşturur.
Bunlar, oksijen (O), silisyum (Si), alüminyum (Al), demir (Fe), kalsiyum (Ca),
magnezyum (Mg), sodyum (Na), potasyum (K) Titanyum (Ti), hidrojen (H), fosfor (P)
ve manganez (Mn).7 (Mar 2017)
1: Gaz katmanı(Atmosfer) 2: Su katmanı(Hidrosfer) 3: Yer kabuğu(Litosfer) 4: Magma
katmanı(Pirosfer) 5: Çekirdek katmanı(Barisfer) ATMOSFER (HAVA
KÜRE) Dünyayı saran gaz tabakasıdır,hava küre adına verilir.(24 Oca 2017)
Dünyanın kapasitesi
Bazı bilim insanları dünyanın bir limiti olduğunu düşünürken, bazıları buna katılmıyor. Limit olduğunu söyleyenler,
bunun 9 – 10 milyar insana karşılık geldiğini belirtiyor. Bunlardan biri Harvard Üniversitesi sosyobiyologlarından
Edward Wilson. “The Future of Life (Yaşamın Geleceği)” adlı kitabındaki sözleriyle: “Biyosferin sınırları sabittir,
değişmez.” Wilson, gezegenimizin sunduğu kaynakları ne hızla tükettiğimizden yola çıkarak, dengenin bozulacağı
bir nokta olacağını, onu aştığımızda dünyanın destekleyebileceği maksimum insan sayısına varmış olacağımızı
söylüyor.Malthus’un 200 yıldan fazla bir süre önce savunduğu gibi, tatlı suyun sınırlı mevcudiyetinin yanı sıra,
Dünya’nın üretebileceği yiyecek miktarı konusunda gerçekten kısıtlamaları var. Dünya üzerinde mevcut 1,4 milyar
hektar ekilebilir arazi (3,5 milyar dönüm) bulunuyor. Bu kadar arazide yaklaşık 2 milyar ton tahıl üretilebilir. Dünya
üzerindeki her insan vejetaryen olsa ve bu tahılın tamamı besi hayvanları yerine insanlar tarafından tüketilse bile
Wilson’a göre kaynaklar yaklaşık 10 milyar insanı destekleyecektir.
Yani 10 milyar insan, gıda söz konusu olduğunda en yüksek nüfus sınırı. Wilson, herkesin et yemeyi bırakmayı
kabul etmesi son derece düşük bir ihtimal olduğundan, Dünya’nın gıda kaynaklarına dayalı maksimum taşıma
kapasitesinin büyük olasılıkla 10 milyarın altına düşeceğini düşünüyor. Columbia Üniversitesi’nde nüfus biyoloğu
olan Joel Cohen’e göre Dünya’nın taşıma kapasitesini sınırlayan diğer çevresel faktörler azot döngüsü, mevcut
fosfor miktarı ve atmosferdeki karbon konsantrasyonudur, fakat bu faktörlerin etkisi tam olarak
bilinememektedir. Bazı bilim insanlarıysa gezegenimizin çok daha fazla insanı rahatlıkla besleyebilecek düzeyde
olduğunu, böyle bir üst limit bulunmadığını ileri sürüyor.

Mars
Mars (Gezegen)
Mars, Güneş Sistemi'nin Güneş'ten itibaren dördüncü gezegeni. Roma
mitolojisindeki savaş tanrısı Mars'a ithafen adlandırılmıştır. Yüzeyindeki yaygın
demir oksitten dolayı kızılımsı bir görünüme sahip olduğu için "Kızıl Gezegen" de
denir. Vikipedi
Yer çekimi: 3,721 m/sn²
Yüzölçümü: 144.800.000 km²
Yaşı: 4,603E9 yaşında
Güneşe uzaklığı: 227.900.000 km
Kütle: 6,39E23 kg (0,107 M⊕)
Aylar: Phobos, Deimos
Renk
Yüzeyin magmatik silikat kayalar ve
tozdan oluştuğu düşünülmektedir.
Venüs tamamen kalın bir
karbondioksit atmosferi ve ona açık
sarımsı bir görünüm veren sülfürik asit
bulutları ile kaplıdır. Mars ise demir
oksit içeren ince bir tozla kaplıdır.
Bu, Mars'a kızıl- turuncu rengini verir.
Sıcaklık
Yüzey sıcaklığı min. maks.
Kelvin 130 K 308 K
Celsius −143 °C 35 °C
Fahrenheit −226 °F 95 °F
Atmosfer basıncı
35
Mars'ın atmosferini yaklaşık %96
karbondioksit, %1.9 argon ve %1.9 oranında
azot ve serbest oksijen, karbonmonoksit, su
ve metan içermektedir. Atmosfer
basıncı 600 pa (0.087 psi; 6.0 mbar) olup
Dünya'nın ortalama deniz
seviyesi basıncının yaklaşık %0.6'sı kadardır.
Mars da yaşanabilir mi?
Modern teorisyenlere göre, Mars yaşanabilir bölgenin dış kenarında bulunmaktadır, Güneş
Sistemi'nin bir bölgesinde hayat var olabilir. Mars konsantre sera gazlarının yeterli atmosfer
basıncında yüzeyindeki sıvı suyu destekleyecek genişletilmiş yaşanabilir bölge olarak bilinen bir
bölge sınırındadır.
Marsta yaşam bulundu mu?
Bilim insanları Mars'ta ilk defa buz yüzeyin altında sudan oluşan geniş çaplı bir göl bulunduğunu
duyurdu. Bu keşif, dünyadan 55 milyon km uzaktaki esrarengiz Kızıl Gezegen'de bulunan sıvı
haldeki en büyük su kütlesi oldu.(25 Tem 2018)

36
Asteroit Kuşağı, Mars ve Jüpiter'in
yörüngeleri arasında
kalan, asteroit yörüngelerinin en yoğun
bulunduğu Güneş Sistemi bölgesidir ve
Güneş Sistemi'nin oluşumundan kalan
toz ve asteroitlerden oluşur. Bugüne
kadar yaklaşık 600.000
civarında asteroit ve cüce gezegen
burada keşfedilmiştir.
Asteroit ile meteor arasındaki
fark nedir?
Asteroit ya da kuyruklu yıldız gibi çeşitli
gök cisimlerinden kopmuş küçük kaya
parçaları ise gök taşı olarak adlandırılır.
Gök taşları bazen Dünya'nın atmosferine
girer. Atmosfere giren gök
taşlarına meteor denir.
Kuiper Kuşağı
Neptün ötesi bölge
Kuiper Kuşağı, güneş sisteminin kenarında
bulunan bir halkadır. Esas olarak uzay
kayaları ve cüce gezegenlerden oluşur.
Neptün'ün yörüngesinin ötesine oturur.
Gezegensel hareket düzeyinde ve Güneş'ten
yaklaşık 30 ila 50 astronomik birimden uzak
bir disktir. Edgeworth-Kuiper Kuşağı adıyla
da anılmaktadır
Kuiper kuşağı nasıl oluştu?
Kuiper Kuşağı, gezegenlerin yer çekimi
etkisinden kaçabilmiş küçük ve Güneş'ten
çok uzaktaki nesnelerin Güneş Sistemi'nin
kenarında oluşturduğu toz, gaz ve kayalık
halkasıdır. Kuiper Kuşağı'nın varlığı ilk
olarak 20. yüzyılın ortalarında öne sürüldü
ve 1992'de gözlemlendi.

JÜPİTER (GEZEGEN)
Jüpiter, Güneş Sistemi'nin en büyük gezegeni. Güneş'ten uzaklığa göre beşinci sırada
yer alır. Adını Roma mitolojisindeki tanrıların en büyüğü olan Jüpiter'den alır. Büyük
ölçüde hidrojen ve helyumdan oluşmakta ve gaz devi sınıfına girmektedir
Yüzölçümü: 6,142E10 km²
Yaşı: 4,603E9 yaşında
Güneşe uzaklığı: 778.500.000 km
Aylar: Europa, Ganymede, İo, Callisto, Amalthea, Himalia, Valetudo, ilk 7
Renk
Jüpiter'in yüzeyindeki beyaz-açık sarı renkler, bulutların içindeki amonyak
kristallerinden kaynaklanır. Kahverengi-turuncu renkte görünen kısımlar ise amonyum
hidrosülfür içeren bulutların bulunduğu bölgelerdir. Satürn'ün atmosferinin
bileşimi Jüpiter'inkine benzerdir.21 Eyl 2016
Atmosfer
Jüpiter'in kalın ve karmaşık bir atmosfer tabakası bulunmaktadır. ... Atmosferin iki
temel bileşeni moleküler hidrojen (H 2 ) ve helyum (He)'dur. Bu gazların moleküler
dağılımı %88 - %12 civarındadır. Bunları %0.1 oranla su buharı (H 2 O) ve metan (CH 4 ) ve
%0.02 oranla amonyak (NH 3 ) izler.
Gaz
Güneş'ten en uzak dört gezegen olan Jüpiter, Satürn, Uranüs ve Neptün
genellikle gaz devleri olarak sınıflandırılır. ... Gaz devleri olarak isimlendirilen
gezegenler hidrojen, helyum, amonyak ve metandan oluşan kalın bir atmosfere
sahiptir.18 Mar 2015
Özellikleri
• - Jüpiter gezegeni adını Roma mitolojisinde olan tanrılardan almıştır.
• - En büyük gezegen olan Jüpiter'in eni 11 dünya büyüklüğündedir.
• - Jüpiter'in 67 tane doğal uydusu bulunur.
• - Jüpiter gezegen, ilk defa M.Ö. ...
• - 8 gezegen arasında bir günü en kısa süren gezegendir; sadece 9 saat 55 dakika
sürer.
37

Satürn (Gezegen)
Satürn Güneş Sisteminin Güneş'e yakınlık sırasına göre 6. gezegenidir. Büyüklük
açısından Jüpiter'den sonra ikinci sırada gelir. Adını Yunan mitolojisindeki Kronos'tan
alır. Çıplak gözle izlenebilen 5 gezegenden biri olarak eski çağlardan beri insanoğlunun
dikkatini çekmiştir.
Yüzölçümü: 4,27E10 km²
Yaşı: 4,503E9 yaşında
Güneşe uzaklığı: 1,434E9 km
Yer çekimi: 10,44 m/sn²
Kütle: 5,683E26 kg (95,16 M⊕)
Aylar: Titan, Enceladus, Mimas, Dione, Tethys, İapetus, Hyperion, ilk 7
Özellikleri
Sıcaklık
Bazı özellikleri, Satürn'ü eşsiz kılmaktadır:
• Basıklık oranı en yüksek gezegendir. Kutuplar arasındaki çapı ekvator çapından
%10 düşüktür.
• En gelişmiş halka sistemine sahip gezegendir. ...
Güneş'e uzaklığı 1,43 milyar km (9,5 AB), sıcaklığı 88
K (-188 C derece); 1 Saturn günü Dünya zamanı ile 10
saat 40 dakika, 1 Saturn yılı ise 29,46 Dünya yılıdır.
• Neptün'ün ardından güneş sistemindeki ikinci en hızlı rüzgarlara sahiptir. ...
• Yağmur ancak bin yılda bir metan sağanağı şeklinde yağar.
38
Renk
SATÜRN. Satürn, yapısındaki %93 Hidrojen ve %3 Helyum ile Jüpiter gibi bir gaz devidir.
Atmosferinde bulunan amonyak bulutları ve kırmızı tonlardaki bulutlar Güneş'in
ultraviyole ışınlarına maruz kaldığı için soluk altın renginde görünür.16 Şub 2020
Gaz
Gaz devleri, çoğunluğu gazlardan oluşan gezegenlerdir. Güneş'ten en uzak dört gezegen
olan Jüpiter, Satürn, Uranüs ve Neptün genellikle gaz devleri olarak
sınıflandırılır. Gaz devleri olarak isimlendirilen gezegenlerin ortalama yoğunluğu
Dünya'nınkinin yaklaşık beşte biri kadardır.18 Mar 2015

Uranüs (Gezegen)
Uranüs, Güneş Sisteminin Güneş'den uzaklık sıralamasına göre 7. gezegenidir. Çap
açısından Jüpiter ve Satürn'den sonra üçüncü, kütle açısından bu iki gezegen ve
Neptün'ün ardından dördüncü sırada gelir. Adını Yunan mitolojisi'ndeki gökyüzü tanrısı
Uranos'tan alır. 1781 yılında William Herschel tarafından bulunmuştur. Vikipedi
Keşif tarihi: 13 Mart 1781
Yüzölçümü: 8,083E9 km²
Yaşı: 4,503E9 yıl
Güneşe uzaklığı: 2,871E9 km
Yarıçap: 25.362 km
)Aylar: Umbriel, Titania, Oberon, Miranda, Ariel, Puck, Cressida, ilk 7
Uranüs'ün mavi-yeşil görünmesinin nedeni atmosferinde bulunan metandır. 600
nanometre dalga boyundaki kırmızı ışığı soğuran metan ışık tayfını oluşturan diğer
dalga boyundaki ışınları geri yansıtır. Atmosferinin bileşimi Uranüs'e
benzeyen Neptün'ün rengi ise parlak mavidir.21 Eyl 2016
Gaz
Gaz devleri, çoğunluğu gazlardan oluşan gezegenlerdir. Güneş'ten en uzak dört
gezegen olan Jüpiter, Satürn, Uranüs ve Neptün genellikle gaz devleri olarak
sınıflandırılır. ... Gaz devleri olarak isimlendirilen gezegenler hidrojen, helyum,
amonyak ve metandan oluşan kalın bir atmosfere sahiptir.18 Mar 2015
Uranüsün kaç halkası vardır?
Öncelikle Jüpiter'in 5 ve oynak manyetik alanlı Neptün'ün de 4 halkası var. Ancak, 13
bileşenli Uranüs halkaları Güneş Sistemi'nin en büyük ikinci halka sistemi olarak
Satürn'ün hemen arkasından geliyor. Yine de bir gezegenin 4, 5 veya 13 halkaya sahip
olmasının pek önemi olmadığını düşünebilirsiniz.
Uranüs halkası nasıl keşfedildi?
1978 yılında dokuz ayrı halka tespit edilmiştir. İki ek halka 1986'da Voyager 2 uzay
sondası tarafından çekilen görüntülerde ve iki dış halka da Hubble Uzay Teleskobu
tarafından 2003-2005 yılları arasında keşfedilmiştir.
39

Neptün (Gezegen)
Neptün, Güneş Sistemi'nin sekizinci, Güneş'e en uzak ve katı yüzeyi bulunmayan
gezegendir. Gaz gezegenler sınıfında yer alan Neptün, Jupiter ve Satürn'e kıyasla
farklı yapısından ötürü buz devi olarak da sınıflandırılır. Güneş sisteminin Uranüs ile
beraber en soğuk iki gezegeninden biridir. Vikipedi
Güneşe uzaklığı: 4,495E9 km
Yüzölçümü: 7,618E9 km²
Yaşı: 4,503E9 yaşında
Keşif tarihi: 23 Eylül 1846
Aylar: Triton, Thalassa, Nereid, Hippocamp, Proteus, Despina,
Kaşifler: Urbain Le Verrier, Johann Gottfried Galle, John Couch Adams
Gaz
Güneş'ten en uzak dört gezegen olan Jüpiter,
Satürn, Uranüs ve Neptün genellikle gaz devleri olarak sınıflandırılır. ... Gaz devleri
olarak isimlendirilen gezegenler hidrojen, helyum, amonyak ve metandan oluşan
kalın bir atmosfere sahiptir.18 Mar 2015
Yüzey sıcaklığı
40
Neptün Güneş'e, Uranüs'e oranla 1.5 kat uzak olsa da ve Uranüs'ün aldığı günışığının
%40'ını alsa da yüzey sıcaklıklığı aşağı yukarı Uranüs'le aynıdır. Neptün troposferinin
üst kısımları −221.4 °C sıcaklığa kadar düşer. Atmosfer basıncının 1 bar olduğu
seviyede ise sıcaklık −201.15 °C'dir.
Renk
Güneş'ten en uzak sekizinci gezegen olan Neptün parlak mavi renkte görünür. Bir
gezegenin hangi renkte göründüğü bileşimiyle ilişkilidir. Neptün'ün atmosferi hidrojen,
helyum, metan, amonyak ve sudan oluşur.29 Tem 2015
Neptün nasıl döner?
Jüpiter ve Satürn gibi, Neptün de karasal gezegenlere kıyasla çok daha hızlı bir
şekilde döner. Kendi etrafında bir tur dönüşünü tamamlaması yaklaşık 16.11 saat
sürer.Neptün, bu dönme periyoduyla Güneş Sisteminde en hızlı dönen üçüncü
gezegendir.