Çarçuba 2.Sayı

ÇARÇUBA ‘‘İNSANLıK’’
işlemekten vazgeçecekler ama artık bu kişiler ahlâki seçim yapabilecek bir bilinç düzeyinde
olmayacaklar.
ÇEVRE -BİREY -DAVRANIŞ üçgenini ele alan davranışçılık ekolüne göre bireyi insan oluşundan
uzak bir nesne gibi görüp ona koşullanma yoluyla form vermeye çalışması tek tipleşmesi için yeterli
olmuyor. Sonrasında psikiyatristin ona gösterdiği nesnelere saldırganca ve cinsellik arzusuyla
tepkiler vermesi bunun göstergesi. Çünkü söz konusu olan bir insan ve onu kobay olarak görüp tek
tipleştirmeye çalışmak aslında mümkün olmayan bir şey. Cinsellik ve şiddet güdüsü her insanın
içinde az ya da çok varlığını gösteren yaşamsal bir mekanizmasıdır (id). Burada çevresel koşullarla
yapılan bir koşullandırma neticesinde insanı tek tipleştirmenin başarısız olacağı davranışçı ekolü
çürüten, insancıl yaklaşımının ilkelerini kabul ettiren bir görüşle oluşturulmuş sinematografya var.
Kobay olarak kullanılan Alex artık özgürdür. Fakat geri döndüğünde her şey değişmiştir. Ailesi onu
istemez. Çünkü odasını başka birine kiralamışlardır. Odasına yerleşen genç ile kavga etmek istese
de deneydeki koşullamadan etkilendiği için istese de kavga edemiyor ve midesi bulanıyor. Evinde
istenmeyince evi terk eden Alex yolda filmin başında arkadaşlarıyla dövdükleri dilenciyle karşılaşır.
Yaşlı dilenci onu arkadaşlarının yanına götürüp arkadaşlarıyla birlikte Alex’i dövmeye başlar. Olaya
müdahale etmek için polisler gelir. Polislerin yüzü gözüktüğünde Alex’in grup arkadaşları olduğunu
görüyoruz. Eski grup arkadaşları Alex’i dilencilerin elinden kurtarıp orman gibi bir yere götürüp bu
sefer grup arkadaşları Alex’ i dövüyorlar. Alex’ in arkadaşlarının polis olarak görev yapmaya
başlamasına Freud’un savunma mekanizmalarından yüceltme ile bağdaştırabiliriz. İçten gelen
şiddet dürtüsünü toplumla uygun hale getirme söz konusu. Filmde şiddeti her kesimde görüyoruz.
Ama bir şeyin iyi veya kötü olması onun kim tarafından yaptığıyla ilgilidir. Aslında saldırganlık
otoritenin ve gücün altında meşruluk kazanıyor. Poliste bu saldırganlığı görmemizin sebebi bu
yüzdendi. Alex sürekli şiddete maruz kalıyor ve kendisine uygulanan bu şiddete karşı elinden bir şey
gelmiyor. Filmi izledikçe insan için kaygının da çok önemli bir duygu olduğunu anımsıyoruz. Fakat
kaygıdan daha önemli olan onun yönetilmesi gerektiğidir. Saldırganlık da aynı kaygı gibi insanların
31