R BİLGİSİ (1)

1

KONUSUNA GÖRE ŞİİR TÜRLERİ
1.LİRİK ŞİİR
Duyguların coşkun bir biçimde anlatıldığı şiir türüdür.Lirik şiir düşünceden çok duyguya
hitap eder.Başlangıçta konusu aşk olan lirik şiir günümüzde pek çok konuda yazılmaktadır.
Lirik şiir Eski Yunan edebiyatının ortaya koyduğu bir şiir türüdür.Yunan edebiyatında
Pindaros, Fransız edebiyatında Hugo önemli lirik şairler olarak karşımıza çıkar.Türk
edebiyatında ise Fuzuli, Baki, Nedim,Yunus Emre,Karacaoğlan, Yahya Kemal, Ahmet Haşim
ve Rıza Tevfik Bölükbaşı lirik şairlerin önemlileri olarak sayılabilir.
Örnek:
SEVGİMİN YÜCELİĞİNİ BİLESİN İSTİYORUM
Her gün başka oyunlar oynanıyor yeryüzünde
Yıllardır afişte kalan bizim oyunumuz
Sen bütün güzelliğinle her gece sahnedesin
Dekor durmadan değişiyor
Ama hep aynı müzik
Grieg'in o ünlü konçertosu
Denizin açılıp açılıp vurması kıyılara
Suyun damlaması mermere ağır ağır
Rüzgârların esmesi dağ başında
Kuyuya düşen bir taşın yankısı
Ya da
Bir mum alevinin o tiz sesi
Hep kulaklarımda
Seni görebildiğim kadar duyuyorum
Haydi oyna, haydi konuş
Bu oyunun tek seyircisi benim
Avuçlarım kanayıncaya kadar seni alkışlıyorum
Her parmağına bir övgü yazsam yetmez
Güzelliğini anlatmaya ömrüm kâfi değil
Sen aynaya bakınca bir başkasını görürsün
Belki biraz sana benzeyen
Belki yer yer seni hatırlatan birisini görürsün
Sana bakarak bir başka kadın boyanır
Bir başka kadın tarar saçlarını karşında
Sen güldükçe güler
Ağlar sen ağladıkça, aldatır seni
Oysaki benim bütün aynalarımda sen varsın
Güzelliğini yalnız ben görebilirim dünyada
Yalnız ben bilirim gözlerinin rengini
2

Yalnız ben
Ve seni yaratan Tanrıya inat
Her sabah seni ben yaratırım yeniden
Benden yapamayacağım bir şey iste
Yapamayacağım sandığın bir şey
Hani masallarda Kaf Dağı'nın ardında bir dev vardır
Dilersen onun gözlerini çıkarıp getireyim sana
Hani aşılmaz dağlar, denizler vardır
Sen istersen aşılır
Gücüm oynatır dünyayı yerinden
İste
Kutuplardan sana kar getireyim
Dilersen Gobi Çölü'nden bir avuç kum
Düşün düşün de söyle bana
Sevgimin yüceliğini bilesin istiyorum
2. DİDAKTİK ŞİİR
Bir düşünceyi,bir duyguyu aşılamak;bilgi verip yol göstermek amacıyla yazılan
şiirlerdir.Bu şiir türünün yaratıcısı Yunanlı şair Hesiodos’tur. Kutadgu Bilig ve Atabet’ül
Hakayık Türk edebiyatının ilk ve önemli didaktik manzum eserleri olarak karşımıza
çıkar.Türk edebiyatının tanınmış didaktik şairleri arasında Nabi, Ziya Paşa,Mehmet Akif,
Tevfik Fikret sayılabilir.
Örnek:
DİNLE SANA BİR NASİHAT EDEYİM
Dinle sana bir nasihat edeyim
Hatırdan, gönülden geçici olma
Yiğidin başına bir iş gelince
Anı yad ellere açıcı olma
Mecliste arif ol kelamı dinle
El iki söylerse, sen birin söyle
Elinden geldikçe sen eylik eyle
Hatıra dokunup yıkıcı olma
Karac’oğlan
3. PASTORAL ŞİİR
Çoban ve kır hayatını anlatan şiirlerdir.Pastoral şiirin “idil” ve “eglog” olmak üzere iki
çeşidi vardır.İdilde şair kendi ağzından kır tasvirleri yapar.Eglogda ise iki çoban çeşitli
konularda karşılıklı olarak konuşturulur.
Pastoral şiir edebiyatımıza Abdülhak Hamit’in “Sahra” isimli eseriyle girer.Faruk Nafiz
Çamlıbel ve Kemalettin Kamu bu türün diğer önemli temsilcileridir.
3

Örnek:
ÇOBAN ÇEŞMESİ
Derinden derine ırmaklar ağlar,
Uzaktan uzağa çoban çeşmesi.
Ey suyun sesinden anlayan bağlar,
Ne söyler şu dağa çoban çeşmesi?
Gönlünü Şirin’in aşkı sarınca,
Yol almış hayatın ufuklarınca;
O hızla dağları Ferhad yarınca,
Başlamış akmağa çoban çeşmesi
Faruk Nafiz Çamlıbel
4. EPİK ŞİİR
Kahramanlık ve yiğitlik konularını işleyen şiirlerdir.Epik şiirde olağanüstü olay ve
kahramanlar dikkat çeker.Epik şiire “destansı şiir” adı da verilir.Halk edebiyatındaki varsağı,
destan ve koçaklamaların büyük bölümü epik şiir özelliği gösterir.Fazıl Hüsnü Dağlarca’nın
Üç Şehitler Destanı bir başka örnek olarak karşımıza çıkar.
Örnek:
Benden selam olsun Bolu beyine
Çıkıp şu dağlara yaslanmalıdır
Ok gıcırtısından gürzün sesinden
Dağlar seda verip seslenmelidir
Düşman geldi tabur tabur dizildi
Alnımıza kara yazı yazıldı
Tüfek icad oldu mertlik bozuldu
Eğri kılıç kında paslanmalıdır
Köroğlu
4

5. SATİRİK ŞİİR
Eleştirici bir anlatımı olan şiirlerdir. Bir kişi, olay, durum, iğneleyici sözlerle, alaylı ifadelerle
eleştirilir. Bunlarda didaktik özellikler de görüldüğünden, didaktik şiir içinde de incelenebilir.
Ancak açık bir eleştiri olduğundan ayrı bir sınıfa alınması daha doğru olur. Bu tür şiirlere
Divan edebiyatında hiciv, Halk edebiyatında taşlama, yeni edebiyatımızda ise yergi verilir.
Örnek:
İNSAN BEĞENMEZ
Ormanda büyüyen adam azgını,
Çarşıda, pazarda insan beğenmez.
Medrese kaçkını, softa bozgunu
Selâm vermek için kesan beğenmez…
Elin kapısında karavaş olan,
Burunu sümüklü, gözü yaş olan,
Bayramdan bayrama bir tıraş olan
Berbere gelir de dükkân beğenmez.
(…)
Kazak Abdal söyle bu türlü sözü,
Yoğurt ayran ile hâllolmuş özü,
Köyden şehre inse bir köylü kızı
İnci-yakut ister, mercan beğenmez.
Kazak Abdal
5. DRAMATİK ŞİİR
İnsanların tutku,özlem,korku ve kaygılarını gerçeğe uygun biçimde ortaya koyan şiir
türüdür.Bu şiir türü sahnelenmek için yazılır.Şiir şeklinde yazılmış tiyatro eserleri dramatik
şiir sayılır.
Örnek:
ELEKTRA
Bütün bildiklerimi anlatayım sana;
Ağlamaktan vazgeçmezsen, seni
Gün ışığı girmez bir yere kapatacaklar
Yurttan uzak bir mahzende yaşayacaksın
5

O zaman bol bol ağlarsın gerçek talihsizliğine
Düşün bunları felaket gelip çatınca
Beni kabahatli görme, aklını başına devşir
Sophokles
6