SANTRAL NİSAN 2021

EKO TARİH
Bilimde kazanan
Newton borsada batmıştı
Başlık yanlış ya da abartı değil, ünlü
matematikçi ve fizikçi Sir Isaac Newton
borsada, tarihin ilk ‘balonlarından’ birine
yakalanmış ve sonucunca batmıştı. Newton
bundan tam 300 yıl önce Güney Deniz
Şirketi balonunda 20.000 pound kaybetmişti.
Bu batış onu o kadar çok etkiledi
ki, battıktan sonra şu sözü söyledi; “Yıldızların
hareketlerini hesaplayabilirim,
insanların çılgınlıklarını hesaplayamam”
olma özelliği taşımaktadır. İşte bu büyük
balon böyle meydana gelmiştir.
Haliyle ‘arkasına’ devleti almış bir şirket
İngiliz halkına makul gelmiştir. Halk öylesine
çok hisse almıştır ki 1720 yılının
Ocak ayında 128 pounda satılan şirket
Bu batışı anlayabilmek için ilkin Güney
Deniz Şirketi balonundan bahsetmek gerekir.
1701-1714 yıllarında İspanyol Veraset
Savaşları’nın ardından İngiltere, 1713
Utrecth Anlaşması’yla Güney Amerika’daki
İspanyol sömürgelerinde ticaret
hakkı elde etmiştir. Bu durum aynı zamanda
İngiltere’nin yükselişinin başlangıcı
olarak da kabul edilmektedir. Söz konusu
şirket, Güney Deniz Şirketi de para
karşılığında bu bölge ile ticaret yapma
tekelini elde etmiştir. Fakat yeni kurulan
bu şirket köle ve mal ticaretinde başarılı
olamamıştır. Şirketin tekeli esnetilmiş ve
zor süreç başlamıştır. Şirketin yöneticileri
ise süreci yönetmek için çözüm aramaya
koyulmuştur. Yetkililer ikna edilerek,
uzun dönemli borçların Güney Deniz
Şirketi hisselerine çevrilmesiyle İngiltere’nin
savaş giderlerini finanse etme
görevini alması sağlanmıştır. Yani bir nevi
İngiltere Merkez Bankası’na alternatif
30