SANTRAL NİSAN 2021

DOSYA
Ayetullah Humeyni öncesi
İran nasıl bir yerdi?
Her şey İkinci Dünya Savaşı’nda
başlamıştı. İngilizler
ve Sovyetler Birliği
İran’ı işgal etmişti. Tahttan
düşen kralın yerine
oğlu Muhammed
Rıza Pehlevi
geçmişti.
İşgal altında kurtulan halkın
Şah Pehlevi’den umutları çok
büyüktü. Ancak Pehlevi bu u-
mutları karşılayamadı. Ülkede
bulunan petrol rafineleri İngilizlerin
elinde bulunuyordu.
Batıya karşı direniş ve başkaldırı
bekleyen halk onlara daha samimi
yaklaştıklarını görünce onun kukla olduğunu
düşünüyordu. Ülkede İngilizler en iyi
şartlarda yaşarken yerel halk açlıktan kırılıyor
ve şahın kendi halkına önem vermediği
düşünülüyordu. Ardından 1963 yılında
şah modernleşme amacı güden adımlar
atmıştı. “Beyaz Devrim” ismi konulan bu
reform hareketleri sayesinde halkın
refah seviyesi artmış, birçok köylü
toprak sahibi olmuştu. Kadınlara
seçme ve seçilme hakkı verilmiş,
okuma-yazma oranını arttırmak
için tüm ülkede seferberlik ilan
edilmişti. Okullarda eğitim kalitesi
yükseltilerek, köylülere tarım hakkında
eğitimler verildi. Açlık
sınırında bulunan insanlara
gıda yardımları yapılmıştı. Ancak
yapılan reform hareketlerinden fakirleştiğini
söyleyen zenginler ve batının örnek a-
lındığını savunup, İran kültürü ve dininin
etkisinin azaldığını savunan din adamları
karşı çıkmışlardı.
1979 yılında İran İslam
Cumhuriyeti ilan edildi
Şah Pehlevi’ye en sert tepkiyi din adamı
Ruhullah Musavi Humeyni göstermişti.
Yapılan yanlış reform harcamaları
ve ekonomik çöküntüler sonucu
halk kurtuluş olarak Humeyni
aleyhine protestolar düzenleyip
onun iktidara gelmesi
gerektiğini düşünüyordu. Baskılar
sonrasında Şah Pehlevi tahttan
indirilip yerine din adamı
Humeyni getirilmişti. Devrim
öncesi yaklaşık 2 bin yıllık
monarşi sona ermişti. 1