55
Sayfa 2UYGARLIKLARIN ORTAYA ÇIKIŞIMedeniyetlerin Gelişmesine ve YayılmasınaNeden Olan Bazı Buluşlar:Sayfa 15Uygarlık veya medeniyet, bir ülke veya toplumun, maddi ve manevi varlıklarının,düşünce, sanat, bilim, teknoloji ürünlerinin tamamını ifade eder. Uygarkelimesi, yerleşikhayata ilkgeçen Türk kavimiolan Uygurlardangelmektedir.Medeniyetve uygarlıkkavramları çoğunluklaaynıanlamda kullanılmaklabirlikte,uygarlık dahageniş bir anlamtaşımaktadır. Medeniyet, belirli bir insan topluluğunun belirli bir coğrafya üzerindeve belirli bir zaman içinde ortaya koydukları değerlerle sınırlıdır. Uygarlıkise binlerce yıl devam eden gelişmeler sonunda, insan aklının, bilim ve teknolojisininkatkısı ile ortaya çıkan ve tüm insanlığın eseri ve malı olan evrenselliğiifade eder. Uygarlığın doğuşuna ve gelişimine birçok medeniyet katkıdabulunmuştur. Çin, Uygur ve Orta Asya Türkleri, Hindistan, Mezopotamya, İnka,Aztek medeniyetleri, eski Mısır medeniyetleri, Ege kıyılarındaki antik çağsitelerinden Roma; Batı Avrupa’da aydınlatma çağını yaratan, sanayi inkılabınıgerçekleştiren milletler, Amerika ve Uzak Doğu’daki Japonlar ve tarih boyuncabirçok ülke ve ulus uygarlıkların gelişimine katkıda bulunmuşturİlk Kültür MerkezleriYeryüzünde coğrafi şartlara bağlı olarak ırk, din, dil, yaşam tarzı, bakımındanbirbirinden farklı birçok medeniyet doğmuş ve gelişmiştir. İlk uygarlıklarIrak’taki Dicle ve Fırat, Mısır’daki Nil, Pakistan’daki İndus ve Çin’deki Huang(Sarı ırmak) gibi büyük ırmakların verimli alüvyon ovalarında ortaya çıkmıştır.Bu ortamların tarım topluluklarını sulamaya muhtaç bırakan kurak ortam ve taş,metal, odun gibi hammadde kaynaklarına kolay ulaşma gibi birçok ortak özelliğivardır. Fırat – Dicle, Nil ve İndus bölgeleri muhtemelen ilk kentlerin ortayaçıkışından epey önce ticaretle birbirlerine bağlanmıştır. Çin Uygarlığı, İnka veMayalar ise bunlara göre birbirinden daha kopuk olarak gelişmiştir.Bu medeniyetlerin oluşmasına coğrafi şartlarla birlikte farklı toplumların katkısıolmuştur. Kurulan medeniyetler isimlerini daha çok kuruldukları bölgelerdenalırlar. Çin Medeniyeti, Mezopotamya Medeniyetleri, Mısır Medeniyeti, Hintmedeniyetleri bunlara örnektir.YazıSümerler, yazıyı ilk kullanan uygarlıktır. Yazı, Asurlular başta olmak üzerepek çok kavim tarafından kullanılmaya başlanmıştır. Daha sonra bilim,hukuk ve ticarette de kullanılmış, ardından ilk eğitim kurumlan açılmıştır.Haftanın günleri de bu dönemde belirlenmiştir. Zaman içinde kahramanlıkhikâyeleri, dini törenlerin uygulanma esasları vb. yazıya geçirilmeye başlanmış,tüm bunlar kültürün gelişmesine ve aktarımına büyük katkılar sağlamıştır.TakvimDünya’nın güneş etrafında dönüşüne göre düzenlenen miladi takvimi İlkkez Mısırlılar kullanmış, Romalılar geliştirmiştir.DemirDemiri ilk işleyen milletlerden biri de Orta Asya’daki Türklerdir. Demir İlkönce silah yapımında, daha sonra da araç gereç yapımında kullanılmıştır.Eski Türkler göç ettikçe oradaki halklara demiri ve onu İşlemeyi öğretmişlerdir.Zamanla demir, savaşlarda üstünlük elde etmenin temel unsurlarındanbiri haline gelmiştir. Hititler de demirden silah yapımında kendilerineözgü teknikler geliştirmişler ve çok daha sağlam silahlar yapmaya başlamışlardır.Bu yolla iki yüzyıl boyunca süper güç olmayı başarmışlardır.Demir, dayanıklı olduğundan tarımda kullanılan araçların yapımında kullanılmış,sağlam sabanlarla ekilen topraklardan daha bol urun alınması sağlanmıştır.KâğıtM.Ö. 4000 yıllarında Mısır’dabulunan papirüs denilen bitkininsapı uygun boyutlarda kesilipbir tahta üzerine dizilip,sulu vaziyette tokmaklanarakbir çeşit kâğıt üretilmekteydi.Yapılışı ve özelliği bakımındanbugünkü kâğıttan farklı olmaklaberaber, kâğıt ismi bu papirüskâğıdından kalmıştır. Papirüsle beraber, çeşitli hayvan derilerindenyapılan parşömen kâğıdı da tarih boyunca kullanılmıştır. Kâğıdın kimintarafından bulunduğu bugün kesin bilinmemektedir. Ancak bugünkü kâğıthamuru ile elde edilen kâğıdın ilk modeli milattan sonra 105’te Çin’de yapıldığıkabul edilmektedir.
Sayfa 14Mezopotamya UygarlığıSayfa 3Anadolu tarihinde, Demir Çağı Uygarlıkları arasında yer alan Geç Hititler(Geç Hitit Devletleri olarak da bilinir) Tuz Gölü ve Fırat Nehri arasındakurulmuş devletlerin oluşturduğu uygarlıktır. M.Ö 1200’lü yıllarda, Ege’dengöç eden toplulukların, birbirlerinden bağımsız halde kurdukları devletlerdenoluşmuştur. Yıllar içinde çevre kültürlerden etkilenen Geç Hititler, M.Ö 11.yüzyıldan sonra Aramiler’in siyasi ve kültürel etkisi altında kalmış, sonucundada Aramileşlerdir.Milattan Önce 1920ve 1750 tarihlerinikapsayan süreç,Asur TicaretKolonileri Çağıolarak adlandırılmıştır.Bu dönem aynızamanda Anadolutopraklarında yazılıtarihin ve Orta TunçÇağı’nın da başladı-Tunçyapımıiçinihtiyaçduyulankalay, Anadolu’da az olduğu için, Mezopotamyakalayına ihtiyaç duyulmuştur. Asur’lu tüccarlar dabu sebeple Anadolu’ya kalay götürmeyebaşlamıştır. Zamanlataşınan malların çeşitliliği de artmıştırTruva, Homeros’un İlyadave Odeyssia destanlarına konuolmuş olan, günümüzde Çanakkale’ninTevfikiye Köyü yakınlarındabulunan tarih sahnesinin enönemli kentlerinden biridir.Dokuz tarihsel katman halindeele alınabilecek olan Truva, varlığı boyunca dokuz kere doğal afetler yüzündenyıkılmıştır; bu sebeple de kentin dokuz ayrı katmanı bulunmaktadır.Mezopotamya Dicle ve Fırat nehirleri arasında kalan bölgedir. Verimli topraklarıve uygun iklim şartları nedeniyle çok eski zamanlardan beri yoğungöçe sahne olmuş Mezopotamya, birçok farklı kültür ve halkın karıştığı birbölge olmuştur. Bu yüzden birçok medeniyet burada gelişim göstermiştir.BilinBu yüzden Mezopotamya “Medeniyetler Beşiği” olarak da anılır. enilk okuryazar topluluklara ev sahipliği yapmıştır.Varlığını ve önemini Dicle ve Fırat nehirlerine borçludur. Mezopotamya’datarıma uygun olmayan alanları tarıma kazandırmak için sulama kanallarıyapılmış, bataklıklar drene edilmiş ve taşkın sonrası oluşan alüvyon birikintileridüzeltilmiştir. Bu çalışmalar sonucu zamanla köyler gelişerek kent hali-Böylece Mezopotamya’da ilk kültür merkezleri ortaya çıkmıştır. Kentlerinortaya çıkması insanlık tarihinde, ateşin bulunması ve tarımınbaşlamasından sonra kaydedilen önemli bir aşamadır. İlk kültürmerkezlerinin ortaya çıktığı, önemli mimari eserlerin oluşturulduğuuygarlıklar, tarihi ve coğrafi koşulların etkisiyle hızlı gelişmiştir.Mezopotamya bölgesi dünyanın en tanınmış ve köklü medeniyetlerindenbirkaçına ev sahipliği yapmıştır. Burada kurulan ilk uygarlık SümerUygarlığadır. Sümerler ilk yazıyı buldular, ilk kanunları da yaptılar.Mezopotamya Uygarlıkları Kronoloji
- Page 1: COĞRAFYADERGİSİİlk kültür mer
- Page 5 and 6: Sayfa 12ANADOLU UYGARLIKLARIİnka U
- Page 7 and 8: Sayfa 10MAYA UYGARLIĞISayfa 7Akden
Sayfa 14
Mezopotamya Uygarlığı
Sayfa 3
Anadolu tarihinde, Demir Çağı Uygarlıkları arasında yer alan Geç Hititler
(Geç Hitit Devletleri olarak da bilinir) Tuz Gölü ve Fırat Nehri arasında
kurulmuş devletlerin oluşturduğu uygarlıktır. M.Ö 1200’lü yıllarda, Ege’den
göç eden toplulukların, birbirlerinden bağımsız halde kurdukları devletlerden
oluşmuştur. Yıllar içinde çevre kültürlerden etkilenen Geç Hititler, M.Ö 11.
yüzyıldan sonra Aramiler’in siyasi ve kültürel etkisi altında kalmış, sonucunda
da Aramileşlerdir.
Milattan Önce 1920
ve 1750 tarihlerini
kapsayan süreç,
Asur Ticaret
Kolonileri Çağı
olarak adlandırılmıştır.
Bu dönem aynı
zamanda Anadolu
topraklarında yazılı
tarihin ve Orta Tunç
Çağı’nın da başladı-
Tunç
yapımı
için
ihtiyaç
duyulan
kalay, Anadolu’da az olduğu için, Mezopotamya
kalayına ihtiyaç duyulmuştur. Asur’lu tüccarlar da
bu sebeple Anadolu’ya kalay götürmeye
başlamıştır. Zamanla
taşınan malların çeşitliliği de artmıştır
Truva, Homeros’un İlyada
ve Odeyssia destanlarına konu
olmuş olan, günümüzde Çanakkale’nin
Tevfikiye Köyü yakınlarında
bulunan tarih sahnesinin en
önemli kentlerinden biridir.
Dokuz tarihsel katman halinde
ele alınabilecek olan Truva, varlığı boyunca dokuz kere doğal afetler yüzünden
yıkılmıştır; bu sebeple de kentin dokuz ayrı katmanı bulunmaktadır.
Mezopotamya Dicle ve Fırat nehirleri arasında kalan bölgedir. Verimli toprakları
ve uygun iklim şartları nedeniyle çok eski zamanlardan beri yoğun
göçe sahne olmuş Mezopotamya, birçok farklı kültür ve halkın karıştığı bir
bölge olmuştur. Bu yüzden birçok medeniyet burada gelişim göstermiştir.
BilinBu yüzden Mezopotamya “Medeniyetler Beşiği” olarak da anılır. en
ilk okuryazar topluluklara ev sahipliği yapmıştır.
Varlığını ve önemini Dicle ve Fırat nehirlerine borçludur. Mezopotamya’da
tarıma uygun olmayan alanları tarıma kazandırmak için sulama kanalları
yapılmış, bataklıklar drene edilmiş ve taşkın sonrası oluşan alüvyon birikintileri
düzeltilmiştir. Bu çalışmalar sonucu zamanla köyler gelişerek kent hali-
Böylece Mezopotamya’da ilk kültür merkezleri ortaya çıkmıştır. Kentlerin
ortaya çıkması insanlık tarihinde, ateşin bulunması ve tarımın
başlamasından sonra kaydedilen önemli bir aşamadır. İlk kültür
merkezlerinin ortaya çıktığı, önemli mimari eserlerin oluşturulduğu
uygarlıklar, tarihi ve coğrafi koşulların etkisiyle hızlı gelişmiştir.
Mezopotamya bölgesi dünyanın en tanınmış ve köklü medeniyetlerinden
birkaçına ev sahipliği yapmıştır. Burada kurulan ilk uygarlık Sümer
Uygarlığadır. Sümerler ilk yazıyı buldular, ilk kanunları da yaptılar.
Mezopotamya Uygarlıkları Kronoloji
Change language