55
Sayfa 4Mısır UygarlığıSayfa 13Mısır medeniyeti Kuzey Afrika’da Nil Nehri ve etrafında kurulmuştur. Etrafınınçöllerle kaplı olması diğer medeniyetlerle etkileşiminin daha az olmasına nedenolmuştur. Bu nedenle Mısır medeniyeti kendine özgü özelliklere sahiptir. Mısırlılarınmedeniyete geçişinde; neolitik yerleşmelerin varlığı, Nil Nehri ve Mezopotamyauygarlığı etkili olmuştur.Mısır’ın da Mezopotamya gibi, büyük bir taşkın nehre sahip olması, verimli topraklarındanyılda iki kez urun alınabilmesi ve uygun iklim şartlarına sahip olmasıuygarlığa geçişini kolaylaştırmıştır. Nil Nehri çevresinde yaşayanlar düzenli taşkınlardansonra bozulan tarlaların sınırlarını yeniden tespit etmek için matematiktenyararlanmışlardır. Bu durum bilimin de gelişmesine katkı sağlamıştır. Nil Nehri’ninuygarlığa diğer bir katkısı da üzerinde ulaşım yapılmasıdır. Nehrin düzenliakışı nehir taşımacılığını geliştirmiştir. Nil boyunca hem ticari ilişkiler rahatçayapılmış hem de vergiler kolayca toplanmıştır. Bu durum uygarlığın çok daha hızlıbüyüyüp güçlenmesinde etkili olmuşturMısır firavunlarının bedenlerini, bilgi birikimlerini ve servetlerini obur dünyadakorumak üzere Gize’nin heybetli taş piramitleri inşa edilmiştir. PiramitlerinMısır toplumunun yapısını da simgeleyen rolü vardır. Tanrı-firavun tepede,devlet görevlileri orta katta, halk ise en alt katta yer almaktadır.Urartular, Milattan Önce birinci yüzyılın başında, Anadolu’da, Van Gölüçevresinde kurulan bir devlettir. Bu bölgeye yerleşen kavimler, beyliklerve aşiretler halinde yaşamaktansa, bir devlet kurarak kendilerini koruyabilmekadına, zaman içinde bir araya gelmiş ve Urartu Devleti’ni kurmuştur.Başkenti Tuşpa (Van) olan Urartu Devleti, Milattan Önce 8. ve 7. yüzyıldaen güçlü olduğu dönemi yaşamıştır. Bu dönemde devletin sınırlarıiçinde İran’ın kuzeybatısı, Aras Vadisi ve Doğu Anadolu yer almaktaydı.Mezopotamyave Asur sanatının etkisini barındıran bir kültüre sahipolan Urartular,çivi yazısı ve Hitithiyeroglif yazısınıkullanan birLidyalılar’ındili HititDili ile benzerlikgöstermektedir.Frigler’in yıkılmasıylaLidyalılar milattan önce 680 yılında bağımsız bir devlet kurmuşlardır.İlk kralları Giges’tir. Başkentleri Sardes’tir. Bu o dönemin en büyükve en zengin kentidir. Giges çok güçlü bir ordu kurup sınırlarını doğudaKızılırmak’a kadar genişletti. Kimmerlere karşı yürüttüğü savaşlar sırasındaAsurlular’la işbirliği yaptı ve Kral Yolu’nu Asur’a kadar götürdü.Milattan önce 585 yılında Medler’le barış yapılarak KızılırmakLidyalılar parayı ilk kullanan medeyinet olmuştur. Parayı yapmakiçin altın, gümüş ve elektrolit kullanırlardı. Son kral Kroisos zamanı devletinen parlak ve en zengin dönemi olmuştur. Ancak Pers İmparatorluğu’nunani bir saldırısı sonucunda bu zengin devlet, tarihe karışmıştır. ’laMedler arasında sınır oldu. devletti.Mısırlılar Hiyeroglif adı verilen resim yazısını kullanmışlardır. Güneş yılınadayalı ilk takvimi icat etmişlerdir. Nil nehri ve tarımsal faaliyetler mevsimlerinadlandırılmasında etkili olmuştur. Mısır takvimi Miladi takvimin temelinioluşturur.Geometri ve astronomide ilerlemişlerdir. Kesirli, ondalık sayılar ve pisayısını buldular, ölümden sonraki yaşantıya inandıklarından (ahiret) mumyacılıkve tıpta ilerlemişlerdir. En önemli tanrıları Amon Ra’dır.
Sayfa 12ANADOLU UYGARLIKLARIİnka UygarlığıSayfa 5Hititler,Frigyalılar,Lidyalılar,iyonyalılar,Urartular,Anadolu’dakurulmuşuygarılık-Hititler: M.Ö. 2000 yılında Anadolu’yaKafkaslar yolu ile gelerekKızılırmak yayı çevresindedevlet kurmuşlardır. BaşkentleriÇorum yakınlarındakiHattuşaş (Boğazköy) şehridir.Hititler Suriye’yi ele geçirmekiçin Mısırlılarla savaşmışlar,bu savaşın sonunda iki devletarasında (M.O 1280) Dünyatarihinde iki devlet arasında yapılan ilk antlaşma olan Kadeş Antlaşmasıİmzalanmıştır. Hitit Devleti M.Ö 1200 yılında Anadolu’ya gelenFrigyalılar tarafından yıkılmıştır.Frigyalılar: Devletin başkenti Ankara’nın Polatlı ilçesi yakınlarındakiGordion şehridir. Frigyalılar krallarına Midas unvanı verirlerdi. Friglermaden ve ağaç işçiliğinde, dokumacılıkta önemli eserler üretmişlerdir.Frigler, özellikle maden işçiliğinde çok ileri gitmişlerdi. Kaya vetaş mimaride kullanılan malzemeyiişlemek için madendençeşitli aletler yapmışlardır.Çok tanrılı dinleri olanFrigyalılar tarımla uğraştıklarındanbu durum dinlerine deyansımıştır. Frigyalıların enbüyük tanrısı toprak ve berekettanrısı olan Kibele’dir.Kimmerlerin saldırısıyla zayıflayanFrigyalılar, Lidyalılar tarafından yıkılmıştır.İnkalar, Büyük Okyanus kıyısına paralel uzanan And sıradağları üzerinde 11-16. yüzyıllar arasında yaşamış ve büyük bir imparatorluk kurmuşlardır. İnkalarınyaşadıkları And Dağları’nın batı kıyısında çöl ve vadiler yer alırken kuzeydoğukesimleri tropikal yağmur ormanları bulunmaktaydı. İnkalar, şehirlerinive kalelerini, dini inançları nedeniyle korumak ve savunabilmek için AndDağları’nın yüksek kesimlerine inşa etmişlerdir. İnkalar bulundukları bölgenincoğrafi konumu nedeniyle güneşin hareketlerini incelemişler ve güneş saatiniyapmışlardır.İnka mimarisi üç temel kavram üzerine kurulmuştur: hassaslık, kullanışlılık vesadelik. Patates tarımını ilk yapan uygarlıktır.Machu Pichu antikkenti İnkalar tarafındanyapılmıştır. Temmuz2007’de seçilen dünyanınyeni yedi harikasındanbiri olİnkalar'ın40.000 nüfuslu birorduları vardı.Francisco Pizarrokomutasındakiİspanyol ordusu isesadece 180 kişiden oluşuyordu. 180 kişilik bir ordunun 40.000kişilik bir orduyu yenmesinintemel nedenleri büyük birolasılıkla şöyledir [3] :İnka ordusunun büyük birbölümü, İspanyol istilacılartarafından getirilmişolan çiçek hastalığıdolayısıyla ölmüştü.İspanyol istilacılar İnkayönetimindeki diğer kabileleri onlara karşı yanlarında savaşmalarıiçin ikna etmişlerdi.İnka savaşçılarının silahları kabile savaşları için kullanışlı olmaklabirlikte İspanyol ordusundaki silahların gücüyle karşılaştırılama-
- Page 1 and 2: COĞRAFYADERGİSİİlk kültür mer
- Page 3: Sayfa 14Mezopotamya UygarlığıSay
- Page 7 and 8: Sayfa 10MAYA UYGARLIĞISayfa 7Akden
Sayfa 4
Mısır Uygarlığı
Sayfa 13
Mısır medeniyeti Kuzey Afrika’da Nil Nehri ve etrafında kurulmuştur. Etrafının
çöllerle kaplı olması diğer medeniyetlerle etkileşiminin daha az olmasına neden
olmuştur. Bu nedenle Mısır medeniyeti kendine özgü özelliklere sahiptir. Mısırlıların
medeniyete geçişinde; neolitik yerleşmelerin varlığı, Nil Nehri ve Mezopotamya
uygarlığı etkili olmuştur.
Mısır’ın da Mezopotamya gibi, büyük bir taşkın nehre sahip olması, verimli topraklarından
yılda iki kez urun alınabilmesi ve uygun iklim şartlarına sahip olması
uygarlığa geçişini kolaylaştırmıştır. Nil Nehri çevresinde yaşayanlar düzenli taşkınlardan
sonra bozulan tarlaların sınırlarını yeniden tespit etmek için matematikten
yararlanmışlardır. Bu durum bilimin de gelişmesine katkı sağlamıştır. Nil Nehri’nin
uygarlığa diğer bir katkısı da üzerinde ulaşım yapılmasıdır. Nehrin düzenli
akışı nehir taşımacılığını geliştirmiştir. Nil boyunca hem ticari ilişkiler rahatça
yapılmış hem de vergiler kolayca toplanmıştır. Bu durum uygarlığın çok daha hızlı
büyüyüp güçlenmesinde etkili olmuştur
Mısır firavunlarının bedenlerini, bilgi birikimlerini ve servetlerini obur dünyada
korumak üzere Gize’nin heybetli taş piramitleri inşa edilmiştir. Piramitlerin
Mısır toplumunun yapısını da simgeleyen rolü vardır. Tanrı-firavun tepede,
devlet görevlileri orta katta, halk ise en alt katta yer almaktadır.
Urartular, Milattan Önce birinci yüzyılın başında, Anadolu’da, Van Gölü
çevresinde kurulan bir devlettir. Bu bölgeye yerleşen kavimler, beylikler
ve aşiretler halinde yaşamaktansa, bir devlet kurarak kendilerini koruyabilmek
adına, zaman içinde bir araya gelmiş ve Urartu Devleti’ni kurmuştur.
Başkenti Tuşpa (Van) olan Urartu Devleti, Milattan Önce 8. ve 7. yüzyılda
en güçlü olduğu dönemi yaşamıştır. Bu dönemde devletin sınırları
içinde İran’ın kuzeybatısı, Aras Vadisi ve Doğu Anadolu yer almaktaydı.Mezopotamya
ve Asur sanatının etkisini barındıran bir kültüre sahip
olan Urartular,
çivi yazısı ve Hitit
hiyeroglif yazısını
kullanan birLidyalılar’ın
dili Hitit
Dili ile benzerlik
göstermektedir.
Frigler’in yıkılmasıyla
Lidyalılar milattan önce 680 yılında bağımsız bir devlet kurmuşlardır.
İlk kralları Giges’tir. Başkentleri Sardes’tir. Bu o dönemin en büyük
ve en zengin kentidir. Giges çok güçlü bir ordu kurup sınırlarını doğuda
Kızılırmak’a kadar genişletti. Kimmerlere karşı yürüttüğü savaşlar sırasında
Asurlular’la işbirliği yaptı ve Kral Yolu’nu Asur’a kadar götürdü.
Milattan önce 585 yılında Medler’le barış yapılarak Kızılırmak
Lidyalılar parayı ilk kullanan medeyinet olmuştur. Parayı yapmak
için altın, gümüş ve elektrolit kullanırlardı. Son kral Kroisos zamanı devletin
en parlak ve en zengin dönemi olmuştur. Ancak Pers İmparatorluğu’nun
ani bir saldırısı sonucunda bu zengin devlet, tarihe karışmıştır. ’la
Medler arasında sınır oldu. devletti.
Mısırlılar Hiyeroglif adı verilen resim yazısını kullanmışlardır. Güneş yılına
dayalı ilk takvimi icat etmişlerdir. Nil nehri ve tarımsal faaliyetler mevsimlerin
adlandırılmasında etkili olmuştur. Mısır takvimi Miladi takvimin temelini
oluşturur.Geometri ve astronomide ilerlemişlerdir. Kesirli, ondalık sayılar ve pi
sayısını buldular, ölümden sonraki yaşantıya inandıklarından (ahiret) mumyacılık
ve tıpta ilerlemişlerdir. En önemli tanrıları Amon Ra’dır.
Change language