POWERPUFF GIRLS

ARDİYYE
t caret eşyasının saklandığı yer
TİCARET MEKANLARI
2 0 2 0 - 2 0 2 1
O C A K S A Y I S I : 1
Tarihi Çevre Koruma ve Restorasyon Tasarımı

AMASYA
BURSA
ÇANAKKALE
KONYA
KOCAELİ
MANİSA

İÇİNDEKİLER
TİCARET NEDİR?
T caret Kavramının Oluşumu
T caret n Gel ş m
T caret n Tar h
Tar h Gel ş m Sürec İçer s nde Alışver ş
TİCARET YAPILARINDA TARİHSEL GELİŞİM VE TİPOLOJİLER
Bedestenler
Hanlar - Kervansaraylar
Arastalar
Kapalıçarşılar
Panayır ve Pazarlar
Pasajlar
BURSA'DA TİCARET VE TİCARETİN GELİŞİMİ
ÇANAKKALE'DE TİCARET VE TİCARETİN GELİŞİMİ
KOCAELİ'DE TİCARET VE TİCARETİN GELİŞİMİ
KONYA'DA TİCARET VE TİCARETİN GELİŞİMİ
AMASYA'DA TİCARET VE TİCARETİN GELİŞİMİ
MANİSA'DA TİCARET VE TİCARETİN GELİŞİMİ

APOLYONT HAN
Apolyont Han Güney nde P r nç han, güney
batısında YKM mağazası, kuzey batısında zafer
plaza yer alır. Apolyont Handa 53 adet dükkan
bulunmaktadır, bu dükkanların genel Kuaför ve
Kafe üzer ne satış yapmaktadır.
Havlucular Çarşısı
Ulu Cam ’n n batısında yer alan bugün
Havlucular Çarşısı olarak b l nen alan, tar hte
Köfüncüler Çarşısı olarak n telend r lmekted r.
Yapılan restorasyon çalışmaları le, çarşının
üzer kapatılarak z yaretç lere daha rahat b r
alışver ş mkanı sunmaktadır.
S pah Çarşısı
1420’lerde, II. Murat dönem nde Dayı Karaca Bey
tarafından yapılmıştır. Bedesten’ n kuzey nde yer
almaktadır. Çatısı kurşun le kaplıdır. Küfek taşı ve
tuğladan yapılmıştır. 1958 Çarşı yangınında
Kapalıçarşı’nın özgün hal yle yangından kurtulab len
ender bölümler nden b r d r. Günümüzde mob lya
çarşısı olarak kullanılmaktadır.
Bat Pazarı
Çarşının esas adı, Bayat Pazarı’dır. Bu bölge Bursa’nın
k nc Tahtakales olmuştur. Yangınlardan oldukça zarar
görmüştür. Bugün se Bat Pazarı esk ve kullanılmış
eşyaların satıldığı b r çarşıdır.

Dem rc ler Çarşısı
Bat Pazarı le Kayhan Çarşısı arasında yer
alan Dem rc ler Çarşısı, tar hte olduğu g b
bu günde, ht saslaştığı alanda ç zg s n
bozmadan üret m ne devam eden ender
çarşılardandır.
KAYHAN ÇARŞISI
Bursa’nın öneml çarşılarından b r d r. Burası çeş tl
yıllarda yangınlar geç rm ş, yanmış, yıkılmış ve
yen den yapılmıştır. Kadı s c ller ne göre bu çarşının
Selçuk Hatun tarafından yapıldığı b l nmekted r.
Dem rc ve bıçakçıların bulunduğu çarşıdır. Bu
dükkanlarda ocakların bulunmasından dolayı sık sık
yangın çıkmıştır. Çevres nde Bıçakçılar yer almıştır.
Çancılar Çarşısı
Çarşının, kurulduğu lk dönemlerde, hayvanlara
takılan çanların üret m n n yapıldığı b r yer olması
neden yle bu adla anıldığı b l nmekted r. Y ne b r
dönem çarşı urgancılara a t dükkanların bulunması
neden yle urgancılar çarşısı olarak ta anılmış. Bu gün
se daha çok tahta günlük kullanım eşyalarının
satıldığı dükkanların bulunduğu b r çarşıdır.
Okçular Çarşısı
Osmanlı Devlet n n kurulduğu lk yıllarda orduya gerekl olan
s lahların üret ld ğ b r çarşı olarak kurulduğu ve adını da buradan
almış olab leceğ düşünülmekted r. Çarşıda önceler ok, bıçak, ve
kılıç yapıldığı ancak tar hsel süreç çer s nde devr n çağdaş s lahı
olan tüfek yapımı ve tam r n n de bu çarşıda yapıldığı b l nmekted r.
S lah yapım ve tam r dışında çarşıda çıkrıkçılık da g derek
yaygınlaşmıştır. 18. ve 19. yüzyılda se çarşı büyük ölçüde ayakkabı
üreten ve satılan b r yer olmuştur. Bugün çarşıda daha çok
konfeks yon ürünler satılmaktadır.

Esk Aynalı Çarşı (Orhan Hamamı)
Yorgancılar Çarşısı
Orhan Gaz ’n n H sar dışında kurduğu Küll yen n hamamı olan
yapı, aynı zamanda şehr n lk çarşı hamamıdır. Yapım tar h
olarak Orhan Cam ’n n de yapım tar h olan 1339 yılı kabul
ed lmekted r. Ç fte Hamam özell ğ ne sah p yapı, 16. yüzyıla
kadar çarşının ht yacını karşılarken, 1584’te meydana gelen
yangında büyük hasar görmüştür. Yapılan onarımlar
sonrasında kadınlar kısmı hamam, erkekler kısmı se kahve
olarak kullanılmaya başlanmıştır. 1958 Çarşı yangınından
sonrada onarım görmüştür.
Sof (yün) Pazarı olarak da anılmıştır. Karaca Bey
tarafından yaptırılmıştır. İpl k ve pamuk yapan esnafların
bulunduğu çarşıdır. Kapalıçarşı’nın b r bölümünü
oluşturmaktadır. Bedesten’ n doğusunda, kuzey-güney
st kamet nde uzanan çarşı, günümüzde de aynı adla
anılmaktadır. Kapalıçarşı’nın özgün hal yle yangından
kurtulab len ender bölümler nden b r d r. Günümüzde de
aynı şleve sah pt r.
Gel nc k Çarşısı
Hallaçlar Çarşısı, F Suk- Gel nc k olarak da
adlandırılmıştır. 15. yüzyılda Çeleb Sultan Mehmet
dönem nde İshak Paşa tarafından yaptırılmıştır. İç nde
hallaçlar bulunduğu ç n bu adla da anılmıştır. Evl ya
Çeleb , koku maddeler n n bu çarşıda satıldığını
bel rtm şt r. Günümüzde ağırlıklı olarak çey z
malzemeler satışı yapılmaktadır.
Bakırcılar Çarşısı
Bursa’da etraflarındak esnaf sûkları le b r bütünlük gösteren
ve çevres ne adını veren çarşılarımızdan b r Bakırcılar
Çarşısı’dır. Han-ı Ced d (Pr nç Hanı)’ n bulunduğu, Uzun Çarşı
çevres nde yer almaktadır. Bakırcı esnafının 1620’de Bursa’da
B t Pazarı ve Gel nc k Çarşısı’nda alışver ş ed p, her zaman bu
çarşılara yayılıp esk ve yen bakır sattıkları Bursa s c l
kayıtlarında bel rt lmekted r. B r dönem torna atölyeler bu
çarşıda yer almıştır. 1958 yangınında çok zarar gören çarşı
yangın sonrasında yen den yapılmıştır. Günümüzde tekst l
ağırlıklı t caret yapılmaktadır.

Uzun Çarşı
Evl ya Çeleb , Uzun Çarşı’da 9.000 dükkanın bulunduğunu
bel rtm şt r. Kapalıçarşı’yı anlattıktan sonra, Uzun
Çarşı’dan söz ett ğ ç n, o dönemlerde çarşının üstünün
açık olduğu anlaşılmaktadır. Kapalıçarşı’nın devamında yer
alan Koza Han’ın kuzey kapısından doğuya Bat Pazarı’na
doğru uzanan Uzun Çarşı’nın üstü günümüzde yen den
örtülmüştür. Çarşıda ağırlıklı olarak tekst l t caret
yapılmaktadır.
Kapalı Çarşı
Esk şeh r Hanı
Bursa çarşısının en esk bölümünü oluşturan Uzun
Çarşı, Em r Han’ın kuzey nde yer alan dükkanlar le
oluşmaya başlamıştır. Esk belgelerden günümüzdek
kapalıçarşının 15. yüzyılın lk yarısında Uzun Çarşı
olarak adlandırıldığı anlaşılmaktadır. Uzun Çarşı
aksının zamanla kuzey ve güney nde, hanlara sırtlarını
dayamış küçük şyerler kurulmuştur.Ağırlıklı olarak
kuyumcu esnafına a t dükkanların bulunduğu b r çarşı
olarak h zmet vermekted r.
Davut Paşa tarafından yaptırılmıştır.
Günümüzde özgün hana a t sadece b rkaç
kemer ve hücres kalmıştır. Esk şeh r
yönünden gelen, İpek Yolu t caret kervan
yolunun üzer nde bulunmasından dolayı
Esk şeh r Hanı olarak anılmıştırBursa
Büyükşeh r Beled yes tarafından restorasyonu
yapılmaktadır.
Hoca S nan Hanı (Mudanya Hanı)
P r nç Han’ın kuzey nde yer almaktadır .İk katlı
olup üst katında 16 oda bulunduğu
bel rt lmekted r. Yakın b r zamanda
restorasyonu tamamlanan han t caret şlev ne
sah pt r.

Kubbel Han
Vez r Hanı olarak da b l nen Kubbel Han, Lala Şah n Paşa Hanı
ve Dem r Paşa Hanı g b çeş tl ms lerle de anılmıştır. Han,
1376’da ölen ve Rumel Belerbey olan Lala Şah n Paşa
tarafından, Orhan Dönem nde yaptırılmıştır. Yapıldığı
dönemden t baren şehr n t caret kes m tarafından kullanılan
yapı günümüzde de t car amaçlı kullanılmaktadır.
Bal Bey Hanı
Hamza Bey’ n oğlu Bal Bey tarafından Yen şeh r’dek mesc t
ve maret ne gel r get rmek amacıyla yaptırılmıştır. Bursa’da
üç katlı olarak yapılan tek handır. Hanın Kırkmerd ven’e
b t ş k ve g r ş kapısının d k olduğu, gelen yaylı arabaların
hanın yüksekte olan avlusuna d k b r yoldan zorlanarak
ulaştıkları b l nmekted r. Günümüzde el sanatları çarşısı,
restoran ve yeme- çme amaçlı olarak kullanılmaktadır.
P r nç Han
II. Bayez d tarafından 1490 yılında başlanıp, 1508 yılında
b t r lm şt r. II. Bayez d’ n İstanbul’dak cam ve maret ne gel r
sağlamak amacıyla yaptırılmıştır. Yabancı tüccarların 19. yüzyıl
önces nde P r nç Han’da konakladıkları b l nmekted r.Yapı,
Bursa’ya gelen yabancı tüccarların en fazla uğradığı hanlar dan
b r olmuştur. Hanın kuzey çapraz olarak, Cumhur yet
Caddes ’n n açılması sırasında yıkılmıştır. Günümüzde hanın
zem n katında yeme- çme, üst katında da ağırlıklı olarak k tap
satışı yapılmaktadır
Koza Han
II. Bayez d tarafından 1490 yılında İstanbul’dak
cam ve maret ne gel r get rmes amacıyla
yaptırılmıştır.Koza Han, uzun süre boyunca
devlet n t caretle lg l görevl ler n n t caret
şler n yürütmek üzere yerleşt ğ b r han olarak
önem n korumuştur. Günümüzde handa yerl ve
yabancı tur stlere yönel k pek eşarplar
satılmakta, esk den ahır olarak kullanılan İç Koza
Han yeme- çme amaçlı kullanılmaktadır.

Kütahya (Çukur) Han
Tuz Pazarı Caddes ’nde bulunan han, II. Murat
dönem nde (1404-1451) yapılmış olup, Yıldırım
Bayez d’ n damadı Buharalı Em r Efend ’n n
vakfıdır. Yakın b r döneme kadar ayakkabıcı
esnafı le malathane ve depolama amaçlı
kullanılmakta olan Han, Bursa Büyükşeh r
Beled yes tarafından,Tar h Kültürel M ras
Çalışmaları kapsamında, aslına uygun olarak
restore ed lm şt r.
Kapan Han
Atatürk Caddes üzer nde bulunan han, I. Murat
tarafından artan tarım ürünler n n pazarlanması ç n
yaptırılmıştır. Kapan Han’ın güney 1903-1906 yılları
arasında Atatürk Caddes ’n n açılması sırasında
yıkılmıştır. Üzer tonoz örtülü g r ş le kuzey kolundan
b rkaç oda kalmıştır. Günümüzde tekst l t caret ve
d k m atölyeler le lg l esnaflar tarafından
kullanılmaktadır.
Tuz Pazarı Hanı
T murtaş Paşa’nın oğlu Omur Bey tarafından 15.
yüzyılda yaptırılmıştır. Omur Bey Cam s ’n n ön
cephes ndek 1454 tar hl taş vakf yeden, bu hanın
cam ye gel r get rmes amacıyla vakfed ld ğ
anlaşılmaktadır. Günümüzde tekst l t caret ve el
sanatları le lg l esnaf tarafından kullanılmaktadır.

Yıldırım Bayez d Bedesten
Yıldırım Bayez d tarafından bankacılığın ve
borsacılığın çek rdeğ n oluşturan bu yapı, ülken n en
değerl mallarının alınıp, satıldığı ve kıymetl
eşyaların saklandığı b r yer olarak kullanılmıştır.
Günümüzde bankaların üstlenm ş oldukları paranın
ve değerl eşyaların güvenle saklanması görev o
dönemde bedestenler tarafından karşılanmıştır.
Bedestene g r ş, dört cephes n n ortasında bulunan
kapılarla sağlanmaktadır. Yapı, günümüzde
kuyumcular çarşısı olarak kullanılmaktadır.
Geyve Han
15. yüzyılda Yeş l Cam ’n n m marı Hacı İvaz Paşa tarafından
yapılarak, Çeleb Sultan Mehmet’e hed ye ed lm şt r.
Önceler Hacı İvaz Paşa olarak s mlend r len han, 17.
yüzyıldan sonra Geyve Han adıyla anılmaya
başlanmıştır.Günümüzde se, genell kle çeş tl toptan tekst l
ürünler satan esnaf tarafından kullanılmaktadır.
Galle Pazarı Hanı
16. yüzyılda Kanun Sultan Süleyman’ın
devlet adamlarından Sem z Al Paşa
tarafından M mar S nan'a yaptırılmıştır.
Han buğday, arpa g b ürünler n satıldığı
b r borsa olarak yapılmıştır1906 yılında
Cumhur yet Caddes ’n n açılmasıyla, cadde
bu hanın ortasından geçt ğ ç n k ye
bölünmüş, b r kısmı cadden n güney nde,
d ğer kuzey nde kalmıştır. Günümüzde
güneyde kalan kemerl , büyük ve sac le
kaplı ahşap b r kapısı bulunmaktadır.
Kuzeyde se, hanın sadece b r duvarı ayakta
kalmıştır. Alt ve üst katlarda çeş tl
esnafların yerleşt ğ , ağırlıklı olarak
Anadolu’ya araba yapıp gönderen
malathaneler le dem rc , dökümcü ve
marangozların yer aldığı b l nmekted r.

F dan Han
Bursa’nın en güzel hanlarından b r olan F dan
Hanı, Sadrazam Mehmet Ağa’nın oğlu İbrah m Paşa
tarafından yaptırılmıştır. XV.yüzyıl yapısı olan han
k avluludur. Hanın altta 48, üstte 50 olmak üzere
98 odası vardır. Günümüzde F dan Handa 105 adet
dükkan bulunmaktadır, bu dükkanların genel Kafe
ve Tekst l üzer ne satış yapmaktadır.
İpek Han
İpek Han, 15. yüzyılın lk yarısında, Yeş l
Küll yes ’ne gel r tem n etmek ç n
yapılmıştır. Han, pek tüccarları
tarafından kullanılmıştır. Bursa’da pek
alıp satan ve bunların büküm şler n
yapan kazazlardan dolayı han, Büyük
Kazzazhane olarak da
anılmıştır.Maksem’den Şehreküstü’ne
nen Mec d ye Caddes ’n n açılması
sırasında Val Ahmet Vef k Paşa
tarafından hanın g r ş cephes n n olduğu
kısım yıkılmış, 1958 yangını sonrasında
bu bölüm yen den yapılmıştır.
Em r Han
Orhan Gaz küll yes n n b r parçası olan Em r
Han Atpazarı olarak b l nen yerde nşa
ed lm şt r. Osmanlılar’ın lk bedesten olan Em r
Han, 1416 yılına kadar Bezzaz-ı At k ve esk
Bezzaz stan adlarıyla da anılmıştır. Hanın alt
katında 36 oda, üst katında 38 oda
bulunmaktadır. Günümüzde handa, tekst l
ürünler , hed yel k eşya ve k tap satışı
yapılmakta olup, t car hayata h zmet
vermekted r.

ÇANAKKALE'DE TİCARET VE
TİCARETİN GELİŞİMİ
Çanakkale kent lk kuruluşu olan
1463’den bu yana, özell kle de lk
garn zon ve savunma kent özell l ğ n
değ şt r p t caret kent olmaya
başladığı 1700’lü yıllardan bu güne,
çok c dd t caret s stem ve çarşı
mekanları değ ş mler yaşamıştır. Bu
değ ş m n çok büyük ölçek ve
n tel ksel boyutları son yarım yüzyılda
yaşanmış ve yaşanmaktadır.
Çanakkale Boğazı’nın en dar
noktasında,boğazın ve İstanbul’un
savunulması amacıyla, karşılıklı
olarak k kale nşa ed l r; Ç menl k ve
K l t Bah r Kaleler . Boğazın doğu
yakasında kurulan Ç menl k Kales ,
Sarıçay’ın boğaza döküldüğü alanda
kurulmuştur. Çanakkale Ç menl k
Kales etrafında gel şmeye
başlamıştır.1600’lü yılların k nc
yarısından t baren, Boğaz geç ş n n
kontrolünü el nde bulunduran kentte
t caret gel şmeye başlamıştır.
Bu dönemde Çanakkale’de t caretle
uğraşan Yahud ve Ermen
cemaatler n n yaşadığı yen
mahalleler kurulmuştur. kent n
gel ş m Sarıçay’ın güney ne de
sıçramıştır (Çavuş, 2006).Bununla
b rl kte t car etk nl kler ve bu
etk nl klerde boğaza yakın alanlar
yönünde olmuştur. Sarıçay’ın boğaza
açılan konumu da t carete
h zmet edecek depolar ç n uygun b r
zem n hazırlamıştır.
Dünya Savaşı’nın öneml
cepheler nden b r olan Çanakkale,
savaş dönem nde f z ksel olarak da
tahr p olmuş, nüfus kaybetm ş ve çokkültürlü
t caret kent k ml ğ n
kaybetm şt r. Bu dönemde kent n
mekânsal gel ş m Sarıçay’ın
Çanakkale Boğazı’na döküldüğü alan
ve boğaz kıyısı le sınırlı kalmıştır.
OSMANLI DÖNEMİNİN
ÇOK KÜLTÜRLÜ TİCARET
KENTİ ÇANAKKALE

ÇANAKKALE
ÇARŞILARI VE
TİCARET
İk Çarşılı Kent
D e n z e y a k ı n o l a n A ş a ğ ı Ç a r ş ı ’ d a k d ü k k â n l a r ,
Ç a n a k k a l e ’ d e k d ö n e m m u t a s a r r ı f l ı k y a n v a l l k y a p a n
K a y s e r l A h m e t P a ş a d ö n e m n d e y a p ı l m ı ş . Ş e h r n e s k
ç a r ş ı s ı Y a l ı C a d d e s ’ n d e n b a ş l a y a r a k “ L ” ş e k l n d e
u z a n ı y o r . B r d ö n e m b u r a d a R u m e s n a f ç a l ı ş ı r , d ı ş a r ı y a
y ö n e l k m a l l a r s a t ı l ı r , ş a r a p , t e s t , ç a n a k , ç ö m l e k v e
d e n z c l e r e y ö n e l k g ı d a l a r p a z a r l a n ı r m ı ş . “ L ” n n u z u n
b a c a ğ ı n ı o l u ş t u r a n Y u k a r ı Ç a r ş ı ’ d a s e s e b z e , m e y v e v e
n a r e n c y e y l e b r l k t e g y m k u ş a m s a t a n d ü k k â n l a r
v a r m ı ş . A y n ı z a m a n d a e l s a n a t l a r ı , m e t a l ş l e r v e
d e r c l k l e u ğ r a ş a n E r m e n u s t a l a r ı n a t ö l y e v e
d ü k k â n l a r ı l e M u s e v t ü c c a r l a r ı n m a ğ a z a l a r ı d a
b u r a d a y m ı ş . T a r ı m ü r ü n l e r n n y a n ı s ı r a a h ş a p ş l e r y l e
u ğ r a ş a n T ü r k l e r d e a y n ı b ö l g e d e ç a l ı ş ı r m ı ş . Ş e h r n
e s k l e r e s a s ç a r ş ı n ı n b u r a l a r d a o l d u ğ u n u s ö y l ü y o r , b r
d ö n e m e n ö n e m l h r a ç ü r ü n ü o l a n p a l a m u t d e p o l a r ı n ı n
d a a y n ı y e r d e b u l u n d u ğ u n u a n l a t ı y o r l a r . Ç a r ş ı n ı n
b u g ü n k ü y e r l e ş m n d e b e l r l ş k o l l a r ı n a g ö r e
g r u p l a ş m a b u l u n m a d ı ğ ı g b ü r e t c e s n a f v e
z a n a a t k â r l a r ı n d a a r t ı k k a l m a d ı ğ ı d k k a t e a l ı n ı n c a ,
Ç a n a k k a l e ç a r ş ı l a r ı n d a s a t ı l a n ü r ü n l e r n d ğ e r
k e n t l e r d e n f a r k l ı b r ö z e l l k t a ş ı m a d ı ğ ı g ö r ü l ü y o r .

AYNALI ÇARŞI
' ' Ç A N A K K A L E İ Ç İ N D E A Y N A L I Ç A R Ş I ' '
2 0 0 8 Y I L I N D A N F O T O Ğ R A F L A R
AYNALI ÇARŞI TARİHİ
1889 yılında, İkinci Abdülhamid'in
padişahlığı sırasında, Ilya Halyo
tarafından inşa ettirildi.
Doğrulanamayan bir iddiaya göre de,
çok önceleri yapıldı ve Evliya Çelebi
(1611-1682?) Seyahatname'sinde
Çarşı'dan söz etti. Ilya Halyo ise
sözkonusu tarihte çarşıyı onarttı ve
kullanıma açtı.
Kimi anlatımlara göre; Gelibolu
çıkarması sırasında, Mart 1915'de,
bombardıman sırasında yıkıldı. Başka
anlatımlara göre de; Birinci Dünya
Savaşı sırasında hava saldırılarında
ya da çeşitli yangınlarda tahrip oldu.
1921'den sonra bir dönem, giriş
kapısı dışında, büyük ölçüde yıkık
olarak kaldı ve çarşı olarak
kullanılmadı ve resmi' kayıtlarda
"bedesten arsası" olarak yer aldı.
Daha sonra bu arsa üzerine on dört
dükkân inşa edildi.1967 yılında
kadastro uygulaması yapıldı ve
Çarşı'nın ilk krokisi çizildi.

ÇANAKKALE PANAYIRLARI
''Geçm şten Günümüze Devam Eden Panayırlar''
Farklı Fonks yonlarda
Kurulan Panayırlar
Çanakkale yöres nde panayırlar, tar h boyunca olduğu g b
günümüzde de önem n korumaktadır. N tek m yörede tar h
oldukça esk ye uzanan panayır örnekler n n bazıları günümüze
değ n ulaşma başarısı gösterm şt r. Bunun yanı sıra Çanakkale,
günümüzde Türk ye‟de panayır düzenlenen 21 l arasında,
Balıkes r l nden sonra en çok panayır örneğ ne sah p k nc
ld r. Çan ve Ayvacık panayırları günümüzde z yaretç ve esnaf
sayısına göre Türk ye‟n n en büyük panayırları arasında yer
almaktadır.
Çanakkale‟de en esk ye
tar hlenen panayır 1835
yılında kurulan Çan
panayırıdır.
Türk ye‟de Rum cemaat tarafından organ ze ed len d n
panayır örnekler de (Bozcaada ve Gökçeada Rum panayırları)
sadece Çanakkale l nde bulunmaktadır

ÇANAKKALE'NİN HANLARI
GAZİ YAKUP BEY HANI
Gaz Yakup Bey Hanı
Gaz Yakup Bey Han’ı Lapsek lçes , Çardak beldes merkez nde bulunmaktadır.
Han 61,90 x 18,45 m ebatlarında d kdörtgen planlı olup, moloz taşlardan nşa
ed lm şt r. Alaturka k rem tl beş k çatılıdır. Kesme taştan yapılmış olan hanın
g r ş kapısı yuvarlak kemerl d r. Kapı, s vr kemerl b r n ş ve k yanda duvara
gömülü k paye le hareketlend r lm şt r. Yuvarlak kemer n k l t taşı üzer nde
kabartma rozet süsü şlenm şt r. G r ş kapısının önünde bulunan sundurmayı,
y vl k ant k sütun taşımaktadır. Yapının çatısını üç sıra olarak 60 adet sütun
taşımaktadır. Bu sütunların ortadak 10 tanes mermerd r. Mermer sütunlar
çevrede bulunan ant k yapılardan devş rme olarak get r lm şt r. Hanın k rem t
çatısı üzer nde yüksek bacalar bulunmaktadır.

Y A L I H A N I
Bir kapısı Fetvane Sokak’a, diğeri Yalı Caddesi’ne açılan han, 1800’lü yılların
sonunda inşa edilmiş ve 1970 yılına kadar han olarak kullanılmış.
Çanakkale’nin efsane hancılarından Mehmet Ağa’nın oğlu Hasan Turhanlı, hanı
bugünkü hâline getiren ekibin içinde bulunuyor. Handaki el işi atölyeleri
göstermelik çalışan birer yer olmaktan öte, yaptıkları üretimle ve iş öğrettikleri
gençlerle varlıklarını sürdürüyor.
Çanakkalel tüccar İzzet Mel h D lmaç, yazar İlham Algör le yaptığı sohbette
hanı şöyle anlatıyor: “Ana kapıdan çer g rd ğ n zde b r atlı arabanın manevra
yapacağı büyüklükte, kare şekl nde b r avlu var. Avlunun üç tarafında atların
barınacağı odalar bulunuyor. G r şte sol tarafta hanın kahvehanes vardı, ş md
seram k atölyes olarak kullanılıyor. Kahven n yanında ahşap b r merd venle
k nc kata çıkılıyordu. Bu merd ven hâlen var. Yukarı kat, otel olarak
kullanılıyordu. Balkon şekl nde hanın dört tarafına sıralanmış odalar ve bu
odaların arasına sıkıştırılmış tuvalet. Hanın genel görünümü böyle.”
40’lı yıllarda Yalı Hanı, Çanakkale’n n merkez garajı olarak kullanılmış.
Merkeb yle köylerden gelenler, postayla b rl kte yolcu taşıyan tal kalar, den z
patladığı ç n gem s rötar yapmış yolcular, Yalı Hanı’nda konaklarmış. B r süre
sonra kamyondan bozma otobüsler çıkmış, önden man velayla çevr lerek
çalışan motorlarıyla sarsılarak ve ortalığı egzoz dumanına boğarak hana g d p
gelmeye başlamışlar
Yalı Hanı, daha sonra depo olarak kullanılmış ve büyük oranda kader ne terk
ed lm ş. Neden sonra 1994 tar h nde Çanakkale Evler n Yaşatma Projes ç n
çalışma mekânı arayan b r grup m marın yaptığı toplantılara katılan Hasan
Turhanlı le Nur Turhanlı, grubun çalışması ç n hanın kullanılmasını önerm şler.
Böylece tar h han, gönüllü katılımlarla ayağa kaldırılmış ve bugünkü hâl ne
gelm ş.
Anadolu’da hâlen ayakta duran ve çeş tl amaçlarla kullanılan hanlar arasında
Çanakkale Yalı Hanı, yen den şlevsel hâle get r l rken, kend ne özgü b r k ml k
kazanmış tek örnek olarak öne çıkıyor. Yapının gerek m mar görünümü gerekse
kullanım b ç m tur st k b r yapaylık taşımadığı g b , kent ç nde zorla
yaşatılmaya çalışılan tar h b r yapı olarak da görünmüyor. Bu hâl yle Yalı Hanı,
müzel k b r parça g b değ l de hâlâ soluk alıp veren, kent n d nam kler ne
katılan ve yen çek m alanları yaratan lg nç b r k ml kle varlığını sürdürüyor.

KOCAELİ'DE TİCARET VE
TİCARETİN GELİŞİMİ
İZMİT TARİHİ KENT MERKEZİ'NİN OSMANLI’DAN
TÜRKİYE CUMHURİYETİ’NE
TİCARİ AÇIDAN DEĞİŞİM VE DÖNÜŞÜMÜ
1930 2020
16.yy’da kentin kuzeyinden geçen Bağdat Yolu ve kentteki deniz bağlantılı ticari faaliyetler, İzmit’i
günümüze kadar etkisini devam ettirebilen önemli bir ticari merkeze dönüştürmüştür. Osmanlı
döneminde İzmit’te konut yerleşimi dağ yamaçlarında iken ticaret aksı şehrin aşağı kesiminde yer
almaktadır.
Çarşıda dükkanlar, genellikle bir veya iki katlı ahşap veya kagir yapılardır. O yıllarda şehrin çarşısı,
Acıçeşmeden İstasyon’a giden yol ile Fethiye Caddesi’nin demiryolu ile kesiştiği noktalar arasında
kalan, demiryolunun iki tarafında ve ona paralel olarak uzanan İstiklal Caddesi ve Kapanönündeki çift
sıra dükkanlardan oluşmaktadır. Yine o yıllarda Çarşıbaşı olarak bilinen çarşının merkezi; İstiklal
Caddesi ile Bakırcılar Çarşısının(2) kesiştiği yer ile Kapanönü’dür. Diğer çarşılar ise Yukarı Çarşı,
Yemeniciler Çarşı, Adalar Çarşı, Buğday Meydanı ve Zahireciler Çarşısıdır.
Bugün sadece bir ticaret binası var. Bakırcılar Çarşı kendine özgü özelliklerini kaybetti. Bakırcılar Çarşı
halen “Çarşıbaşı” olarak anılmaya devam ediyor. Adalar Çarşı, Buğday Meydanı 1898'de çıkan
yangında ortadan kayboldu ve Zahireciler Çarşı yeniden düzenlenmiştir. Kapanönü Çarşı ve
Yemeniciler Çarşı halen devam ediyor.Aynı işlevlerle şehrin ticari hayatına katkıda bulunmaktadır.
Kapanönü Çarşı ise adını değiştirmeden günümüze ulaşmış, aynı yerde ticaret işlevini
sürdürmektedir.İzmit'in önemli geleneksel çarşılarından biri olarak duruyor.

KAPANÖNÜ ÇARŞISI
Cadde üzerindeki tarihi çarşılardan biri Kapanönü Çarşısı’dır. Kapan (kepan) kelimesi “ağır yükler için
büyük terazi; yükte ağır, pahada hafif malların tartıldığı ve yük başına resim alınan yer” anlamında
olup Osmanlı döneminde sebze-meyve’nin kente girdiği alandır. 16. yüzyıl Padişaha ait vergi
kaynakları arasında “Mukataa-ı kapan-ı meyve-i İznikmid” yani “İzmit Meyve Kapanı” olarak
kaydedilmiştir. İstiklal ve Demiryolu Caddeleri arasında kalan bu çarşıdaki ticaret yapıları, ortasında
çeşme bulunan meydanla kesişen düzgün sokaklar üzerinde sıralanmaktadır. Eski fotoğraflarda iki katlı
ahşap yapılardan oluştuğu gözlenen çarşıdaki dükkanlar, zamanla kagire dönüşmüştür. Ancak özellikle
iç kısımlarda dükkanların üzerlerinde yükselen ilave katlar, çarşının özgün dokusunu bozmaktadır.

Kapanönü Çarşı, Kapanönü, Bozacıhan, Kemaliye
ve Kuyumcular sokaklar boyunca sıralı
mağazalardan oluşur. 1930'ların görsellerinden elde
edilen bilgilere göre ahşap yapıldığı bilinen
binaların yerine çok katlı betonarme binalar
yapıldı. Çarşı ilk olarak üstü açık şekilde inşa
edilmiştir.1997'de ise sokakların üstü çelikle
kaplanarak kapalı hale getirildi. İlk inşaat sırasında
sokakların zemini toprak iken,üzerlerine daha
sonra beton döküldü. Zemin 2013 yılında İzmit
Belediyesi tarafından taşla kaplanmıştır. 1914
haritasında Çarşı avlusunda görülen çeşme kubbeli
bir taş çeşme idi. Sonra o çeşme yıkılmış ve yerine
demir dökümden bir çeşme yapılmıştır. Bugün,
orada çeşme yok ve yeşil alanlar dahil tüm zemin
taş ile kaplıdır.

BAKIRCILAR
(KALAYCILAR)
CADDESİ
(ÇARŞI BAŞI)
Kemaliye caddesinin, İstiklal
caddesi ile kesiştiği noktanın
üst kısmında, önündeki
yalaktan atların su içtiği Acısu
Parkı tarafında kalan ve
İzmit’in üst kısımlarından
çarşıya inen bu yol hala
Çarşıbaşı
olarak
adlandırılmaya devam ediyor.
Ciğerciler Çarşısı’ndan kuzeye
doğru çıkılan yokuşun iki
yanında, iki katlı ticaret
yapıları mevcuttur. Kemaliye
Caddesi’ndeki bu ticaret
yapıları arazi konumundan
dolayı kademeli olarak
sıralanmaktadırlar. Söz konusu
ticaret yapıları, altta camekanlı
üstte dikdörtgen pencereli ve
geniş saçaklıdır. Eski çarşı
bölgesindeki diğer tarihi ticaret
yapılarından mimari açıdan
farklı olan bu yapıların cephe
düzenleri
sonradan
değiştirilmiş veya bunlar
diğerlerinden daha sonra inşa
edilmişlerdir.

KONYA'DA TİCARET VE
TİCARETİN GELİŞİMİ
Coğraf konumu t bar yle doğubatı,
kuzey-güney Anadolu ulaşımının
kes şt ğ b r noktada bulunan Konya,
tar hsel süreç çer s nde öneml yollar
üzer nde bulunan, trans t t caret
merkez ve antrepo şlev yüklenen b r
kentt r.
Konya kent bulunduğu konum,
tar hsel geçm ş ve sah p olduğu
değerler neden yle öneml b r t caret
merkez olmuş ve geleneksel Türk
çarşılarının karakter st k özell kler
Konya çarşısında görülmüştür. Kentte
çarşı ve bu dokuda yer alan b nalar,
tar h süreçte önemler n korumakla
b rl kte kent n sürekl l ğ n de
sağlamışlardır (Say Özer 1996). Konya
kent nde tar h süreçte bu t car
şlevler, çarşılarda, hanlarda,
bedestende, şhanlarında, çok katlı
çarşı yapılarında ve günümüzde de
kısmen alışver ş merkezler nde
gerçekleşt r lmekted r. Ancak kent
tanımlayan t car , kültürel ve anıtsal
değerler,çarşıda yer alır.
Tar h kent merkez ve buna bağlı olarakta
çarşı, kent anlamaya ve h ssetmeye
çalışanlar ç n öneml b r gösterged r.
Kente a t bütün değerler bu merkezde
yer almaktadır. Konya çarşısı da bu anlam
da öneml b r merkezd r. Geleneksel ve
perakende t caret n yoğun olarak yaşadığı
mekânlar bu bölgede yer almaktadır.
Konya çarşısında yer alan anıtsal
t caret yapılarından günümüze ancak k
üç örnek kalmıştır. Konya çarşısı t car
doku olarak 1900 yılların başında
geç rd ğ yangınlardan dolayı yen den nşa
ed lm şt r. Bu nedenle Konya çarşısında
bu dönemden kalma dükkânlar yer
almaktadır. Çarşıda halen t car şlevler n
devam etmes n n sebeb , kent n köklü
t caret kurumlarının, resm kurumların,
kend ne özgü ürünler n(sobacılar,
hırdavatçılar, baharatçılar, sakatatçılar
vb.) satıldığı şletmeler n ve Konya
çevres nden gelen kırsal nüfusa h zmet
veren kırsal term nal n yer almasıdır.
Ayrıca bu dokuda, tar h kökler ve
altyapısı olan alışver ş alışkanlığının ve
t caret b ç m n n devam etmes n n de
etk l olduğu söyleneb lmekted r.
TARİHSEL SÜREÇTE
GELENEKSEL KONYA
ÇARŞISI

O S M A N L I D Ö N E M İ K O N Y A Ç A R Ş I S I
OSMANLI
DÖNEMİNDE
KULLANILAN
PAZARLAR ;
At Pazarı
-Buğday Pazarı
-ODUN PAZARI
-SAMAN PAZARI
-KOYUN PAZARI
-TELLAL PAZARI
-AĞAÇ PAZARI
Osmanlı İmparatorluğu döneminde Konya; ticari, sosyal ve kültürel işlevli üç
odak noktası etrafında gelişmiştir. İlk odak noktası Bedesten, İplikçi Camisi
ve Şerafeddin Camisinin oluşturduğu merkez, ikinci odak noktası
kuzeydoğuda İbrahim Bey İmareti ve Hanı, Unkapanı ve Karatay
Medresesinin oluşturduğu merkez ve son olarak da güneydoğuda Mevlana
Dergâhı, Sultan Selim Camisi ve Kiremitli Hanın oluşturduğu odak
noktasıdır. Bu dönemde Konya çarşısı; surun doğu kısmında Bedesten, At
Pazarı ve Aksaray Kapıları üçgeni içinde kalan alanda bulunmakta ve tüm
geleneksel Türk çarşılarında olduğu gibi çarşının ana iskeletini uzun çarşı
oluşturmaktadır. Uzun çarşı, bedestenden At Pazarı Kapısına ve buradan da
Mevlana Dergâhına kadar ulaşmaktadır. 16. yy.da Türk kentinin
tanımlanmasında esas olan, bedesten, çarşı ve
ulu cami ilişkisi Konya’da da gözlenmektedir. Kentin kuzeydoğu kısmında
gıda ürünleri ile ilgili hanlar yer almaktadır.
Atpazarı ve Haffaflar (kavvaflar) Çarşısı, Postahanenin arkasında uzun
çarşıya açılan bir sokaktır. Aksaray Kapısı civarında Sırçalı Mahallesinde
İsmet Paşa İlkokulu’nun bulunduğu alanda debbağhane ile birlikte 1476
tarihli Ahi Evran Hanı yer almaktadır. 17. yy. başlarında Mevlana Türbesine
yakın bir yerde Çancılar Çarşısı’nın bulunduğu bilinmektedir (Oğuzoğlu
1982). Bu dönemde Konya’da 44 çeşit esnaf loncası yer almaktadır. Konya
kentinde ticaretin gelişmiş olduğunun bir göstergesi de, aynı loncada
bulunması gereken esnaf gruplarının ayrı loncalar oluşturmalarıdır. Ayrıca
tarihi kaynaklarda, Alamsa, Argaçcılar, Ekinciler, Haffaflar, Saraçlar, Terziler
ve Kaşıkçılar Çarşısı, Bitpazarı, Sabunhane, Çömlekçiler isimleri
geçmektedir. Mesleklere göre adlandırılan çarşı sokakları vardır.

A M A S Y A ' D A T İ C A R E T V E
T İ C A R E T İ N G E L İ Ş İ M İ
Amasya, 7500 yıllık geçmişiyle Anadolu’nun çok katmanlı yerleşim yerlerinden biridir.
Tarih boyunca birçok medeniyete, devlete ve topluluğa ev sahipliliği yapmıştır.
Amasya'da ilk çağlardan itibaren çeşitli tarım ürünlerinin zenginliği ile tanınan verimli
topraklar, Yeşilırmak ve onunla birleşen diğer ırmaklar sayesinde sulanmaktadır. Bu
verimli topraklarda tahıl üretiminin yanı sıra ipekçilik, maden işletmeciliği oldukça
yaygın iken bugün yok denecek kadar azdır.
Pontus, Roma ve Bizans dönemlerinde kentteki ilk yerleşim noktalarının Harşene
Kalesi ya da Aşağı Kale olarak iki kalede gerçekleştiği anlaşılmaktadır. Amasya hem sur
içinde hem de sur dışında yoğun gelişmeye sahip bir kenttir. Bu tip sur dışı
yerleşmelerde kentin ticari işlevinin katkısı büyüktür. Kentin, batıdan gelip Tebriz'e
giden ticaret yolu üzerinde bulunması, gerek Karadeniz limanlarıyla bağlantısı gerek
çevre vilayetlere geçiş veren yolların odak noktasında olması kenti bu dönemde
önemli bir ticaret merkezi durumuna getirmiştir
T A R İ H S E L
S Ü R E Ç T E
A M A S Y A

1920
1925
Kentte ticaret alanları kentin güney çıkışına
açılan meydandadır. Bizans döneminde
Meydan Köprüsünün iki ucunda iki çarşı
oluşmuştur. 13. yy başında Selçuklular
tarafından limanların denetim altına alınması,
Anadolu'daki ticari hayatı önemli ölçüde
etkilemiştir. Bu olaylara paralel oluşan imar
politikasıyla; gelişen ticari yollar üzerindeki
kervansaraylar Anadolu'yu kervanlar için
önemli konumuna getirmiştir. Böylece 13. yy'
da tekrar canlanmaya başlayan ticari yaşamda
hareketlilik Amasya'da da gözlenmeye
başlanmıştır.
İran ticaret yolu üzerinde bulunması, şehzade
sancağı merkezi olması, Karadeniz ticaret
limanlarına yakınlığı, ikliminin ipekböceği
yetiştirilmesine uygunluğu Amasya’yı Bursa’dan
sonra ipekleri için aranan bir şehir haline
getirmiştir. 16. yüzyılda ipek dokumaları ile
ünlenen şehir, İran ipeğinin yasaklanması ile
ipek üretimine başlamış ve 19. yüzyılda
Avrupalı tüccarların dikkatini çekmiştir. Bu
dönemde ipek, ipek böceği tohumu üretilmiş ve
ihraç edilmiştir. Amasya 19. yüzyılda ipek,
dokumacılık ve meyve üretiminde dış pazarlara
mal satan bir ticaret merkezi haline gelmiştir.
Cumhuriyetin ilk yıllarında kentteki başlıca
sanayi tesisleri tabakhane, araba fabrikası ve un
değirmenleridir.
1854

Günümüzde Amasya'da Ticaret
Bakırcılar Çarşısı
Taşhan çevresindeki semaver imalathaneleri

A M A S Y A B E D E S T E N İ
Sultan II. Bayezıd’in Kapı Ağalarından Hüseyin
Ağa tarafından 1483 yılında yaptırılmıştır.
Osmanlı şehirciliğinin belli başlı merkezlerde
meydana getirdiği sistemin bir tekrarı
niteliğinde olup, orijinal ölçülerine göre orta
boy bir bedestendir. Orijinalinde altı kubbeli bir
yapı olup emsallerinden büyük olduğundan
emsalleri arasında bir çeşitleme olarak
görülmektedir.
Y A P I Ö Z E L L İ K L E R İ
Plan şemasına göre ortada iki büyük ayağın
taşıdığı kemerlerle altı kubbeli, dört kapılı,
doğusunda arastaya açılan diğer cephelerde
kemerli dükkanlarla desteklenmiş bir yapı iken
1970’li yıllarda kuzeydeki iki kubbeli mekanı,
özel idare iş hanı yapımı sırasında ortadan
kaldırılmış ve onarımlar sonucu bu günkü dört
kubbesi ile ayakta kalabilmiştir. Günümüze
kadar gelen biçimi kare planlı, dört kemer ile
dört bölüme ayrılmış bir yapıdır.

2008 yangını
Batı cephede büyük tuğla kemerli niş içine alınmış
olan giriş kapısı kesme taştan ve basık yay
kemerlidir.
1865 yılında kubbeleri yıkılan Bedesten'in 1925'li yıllardaki görünümü
1668 yılında yaşanan depremde büyük zarar
görmüştür. Uzun süre belli bir onarım görmeyen
bina 1865 yılında zamanın Amasya imar
çalışmalarına dahil edilmiştir. Ancak bu
çalışmalarla üzerlerindeki kurşun kaplamaları
sökülerek kubbeleri yıkılmış, yıkılan kubbelerin
yerine yapılan çatıyla binanın üzeri kapatılmıştır.
Fakat bu da uzun ömürlü olmamış, yapılan
çatının bir süre sonra çökmesiyle bedesten uzun
bir süre üzeri açık bir halde ayakta kalmaya
çalışmıştır. Yıllar içerisinde harap hale gelen ve
sadece beden duvarları sağlam kalabilen
bedestenin Yeşilırmak’a yakın olan bölümü
1950’lerde yıkılarak yerine iş hanı yapılmıştır.
Bedestenin 1971’de restore edilmiştir. 2005 ve
2008'de yangın atlatan bedesten 2010 yılında
etrafındaki barakalar yıkılarak tekrar restore
edilmiştir.

M E R Z İ F O N T A Ş H A N
V E B E D E S T E N
Yapılar Kara Mustafa Paşa külliyesine aittir. Yapı plan ve
mimari özellikleri bakımından yapının 17.yüzyılın üçüncü
çeyreğine aittir. Giriş kapısı üzerindeki uçlar kavisli
konsollarda çıkıntı teşkil eden cumbalar , duvarlardaki
kesme taşlar arasında yer alan tuğla hatıllar XVII. yy
karakteristik vasıflarıdır.
Bedesten 17. yy da yapılmıştır. İç mekanda kalın
payeleri birleştiren büyük sivri kemerler, dokuz adet
kubbeden oluşan üst örtüyü taşımaktadır. Dıştan
yapı; bir sıra kesme taş, üç sıra tuğladan oluşan beden
duvarlarına sahiptir. Ancak her cephenin orta
kesiminde kesme taştan dışa doğru çıkıntı yapmış
tonoz örtülü dört adet giriş kapısı mevcuttur. Bu
kapılar arasında Bedesteni çevreleyen arasta
bulunmaktadır. Üst örtüsü dıştan hemen her
bedestende olduğu gibi sekizgen kasnaklı kirpi saçaklı
kubbelerle örtülüdür.
Merzifon‘un İpek yolu üzerindeki coğrafi konumu
nedeniyle ticaret merkezi olarak canlanması bu
külliyenin yapılmasına sebep olmuş. Hamam, cami,
Taşhan (otel) ve tam ortada Bedesten pazarı.
Zamanında ticaret merkezi olarak kullanılmış,
sonrasında dokuma tezgahlarına ev sahipliği yapmış,
daha sonraysa halk eğitim kursları tarafından atölye
olarak kullanılmıştır.

Taşhan avlu
Taşhan zemin kat planı
En alt katta depolar ve avlu ünitesi , avlu
seviyesindeki katta tüccar odaları , en üst katta
ise misafir ve bekar odaları bulunmaktadır.Üç
katlılık kuzey bölümünde ise çok açık şekilde
kendini göstermektedir. Bu bölümde bulunan
oldukça büyük planlanmış ahır ünitesi , yapının
kervansaray ve menzil hanı fonksiyonlarını da
üstlendiğine işaret eder.
Bedesten, günümüze kadar gelebilmiş. Asıl
amacını kaybettikten sonra geniş iç mekanı bir
dönem Dokumacılar tarafından atölye olarak
kullanılmıştır. Bu dönemde dokuma tezgahları için
kemerelere demir kirişler ve kubbe delinerek bir
baca yapılarak yapının orijinal hali aşırı derecede
bozulmuştur.
Taşhan ve Bedesten 2007'de restore edildikten
sonra butik otel,restoran ve ticaret alanları olarak
hizmet vermeye başlamıştır.
Restorasyon sonrası Taşhan'ın otel olarak kullanımı

KAYNAKÇA
Tuba Akar,2009, Osmanlı Kent nde T car Mekânlar: Bedesten-Han-Arasta-Çarşı Mekânları L teratür Değerlend rmes
Ruşen Ergün,2020, Anadolu Bedestenler n n Mevcut Durumları Üzer ne B r İnceleme
Mehmet Paçacığolu, 2013 Amasya Merz fon Tar h Taşhan B nasının Restore Ed lerek Kütüphane Olarak İşlev
Kazandırılması
Akadem k Sosyal Araştırmalar Derg s , Yıl: 4, Sayı: 29, Ağustos 2016, s. 482-502
https://www.kulturportal .gov.tr/turk ye/amasya/gez lecekyer/amasya-bedesten
http://www.amasya.gov.tr/bedestenler
https://www.kulturportal .gov.tr/turk ye/amasya/gez lecekyer/merzfon-tashan
https://amasya.ktb.gov.tr/TR-59475/tar hce.html
Ayşegül Keleş Er çok,2014,Bursa Tar h T caret Merkez nde 16. Yüzyıldan Günümüze T car Fonks yonların Değ ş m
Ruşen Ergün,2020,ANADOLU BEDESTENLERİNİN MEVCUT DURUMLARI ÜZERİNE BİR İNCELEME
Pınar Gürhan,Bursa Hanlar Bölges nde Yer Alan Hanlar Üzer ne B r İnceleme
Tuba Akar,2009,Osmanlı Kent nde T car Mekânlar: Bedesten-Han-Arasta-Çarşı Mekânları L teratür
Değerlend rmes ,Türk ye Aratımaları L teratür Derg s , C lt 7, Say› 13, 2009, 267-292
Em ne El f NEBATİ; İsma l EKMEKÇİ,Istanbul T caret Ün vers tes Sosyal B l mler Derg s ; Istanbul Vol. 17, Iss. 33,
(Spr ng 2018): 389-406.
Mehmet Sa t ŞAHİNALP, Veys GÜNAL,2016,OSMANLI DÖNEMİ ANADOLU ŞEHİRLERİ ÇARŞI SİSTEMİNİN
FONKSİYONEL ANALİZİ
https://www.bursa.com.tr/kategor /tar h-kultur/hanlar-ve-cars lar
http://www.cemalhak .com/esk -bursa-fotograflar /
http://www.btch.org.tr/har talar m z.php
http://www.btch.org.tr/bursa-cars lar .php
http://www.derg bursa.com.tr/bursa-cars lar /
http://www. ozay.com/aynal -cars -restorasyonu.html
Doç. Dr. Al SÖNMEZ - Prof. Dr. Vedat ÇALIŞKAN,OSMANLI DÖNEMİNDEN GÜNÜMÜZE ÇANAKKALE
PANAYIRLARI,C lt : 6, Sayı : 15, Sayfa: 53-71 Kasım 2018
Korkmaz ŞEN,Çanakkale-Çardak Gaz Yakup Bey A le Mezarlığındak B r
Grup Mezar Taşı,2016
https://canakkale.com/gez lecek-yerler/gaz -yakup-bey-han
http://www.canakkale-cardak.bel.tr/ ndex.php?modul=10_3& d=4
https://www.canakkalememleket.com
Senem Müştak, 2018, Geleneksel Çarşıların Kent Çek rdekler nde Mekansal Kal te Bağlamında Değerlend r lmes :
Kapanönü Çarşı Örneğ (İzm t / Türk ye)
TUĞBA YİNELEK, 2019,İZMİT TARİHİ KENT MERKEZİNDE TİCARETİN VE TİCARET MEKANLARININ DÖNÜŞÜMÜ:
İSTİKLAL CADDESİ ÖRNEĞİ
http://www.kocael tar h sempozyumu.com/b ld r ler2/128.pdf
https://www.academ a.edu/6542658/%C4%B0zm t_Esnaf_ve_T caret_Tar h _F_Yavuz_Ulug%C3%BCn_and_H%C3%BC
sey n_Erol?ema l_work_card=v ew-paper
http://wowturkey.com/forum/v ewtop c.php?t=98625
https://man sa.ktb.gov.tr/TR-152045/cars -bedesten-hanlar.html