Hacı Bayram Veli Hazretlerinin Manevi İkliminde Yeni Bir Başlangıç

Ankara’nın Hacı Bayram Veli’si - Hacı Bayram Veli’nin Ankara’sı
Ankara’nın Hacı Bayram Veli’si - Hacı Bayram Veli’nin Ankara’sı
ESYAV Kızılcahamam - Çamlıdere Eğitim ve Sosyal Yardımlaşma Vakfı
44
Mutasavvıfların biyografilerini içeren Nefahatü’l-Üns’te
(s. 1077-1778) Hacı Bayram’ın donanımı
ve bu topraklar için anlamı şöyle ifade edilmektedir:
“…İlk hallerinde hayli zaman müderrislik etmiştir.
Sonra Şeyh Hamid’in sohbet şerefine, hizmet
saadetine girip tarikat tahsili yapmış, hakikatini
tamamlamıştır. Yaşadığı zamanda insanların önde
geleni, avamdan ve havastan (halk ve seçkinler)
hemen herkesin başvurduğu bir makamdı. Açık ve
gizli kerametleri vardı. Sohbeti gayet tesirli idi. Çok
kimseyi velayetin zirvesine eriştirmiştir. Bunlar
arasında İnce Bedreddin, Kızılca Bedreddin, Baba
Nuhas Ankaravî, Selahaddin Mevlevî, Muslihiddin
Halife, Akbıyık Meczup, Ömer Dede Bursevî, Ak
Şemseddin vardır.”
Hacı Bayram Veli’nin Ankara’sı
Hacı Bayram Veli, genelde şehri özelde Ankara’yı
tasarlamıştır. Ankara’nın fiziki, beşeri ve kültürel
coğrafyasıyla bir Müslüman Türk şehri haline dönüşmesinde
maddi ve manevi manada önemli katkıları
olmuştur. Her şeyden önce onun Şâr (şehir)
şiirinde ortaya koyduğu, tanımını yaptığı şehir başlı
başına bir medeniyet projesidir denebilir.
Çalabım bir şâr yaratmış, / İki cihan aresinde. - Bakıcak
Didâr görünür, / Ol şârın kenâresinde.
Nâgehan ol şâra vardum, / Anı ben yapılur gördüm. - Ben
dahi bile yapıldum, / Taş u toprak âresinde.
Şagirtleri taş yonarlar, / Yonup üstâda sunarlar. - Çalabun
ismin anarlar, / Ol taşın her pâresinde.
Ol şârdan oklar atılur, / Gelür sineme dokunur, - Aşıklar
canı satılur, / Ol şârın bazaresinde.
Şâr dedikleri gönüldür, / Ne âlimdür ne cahildür. - Aşıkların
kanı sebildür, / Ol şârın kenaresinde.
Bu sözümü ârif anlar, / Cahiller bilmeyüp tanlar. - Hacı
Bayram kendi banlar, / Ol şarın minâresinde.
Hacı Bayram Veli’nin Bu Topraklar İçin Önemi
Hacı Bayram Veli’nin Hayat Anlayışı
O, “bir lokma bir hırka”cılardan değildir. Üretmeden
tüketmek ona ters gelmektedir. Bir ahi olarak bir
yandan medresede müderris, dergahta mürşit, tarlada
çiftçidir. Müritleri ile birlikte Ankara şartlarına
uygun tarzda özellikle ziraat ve tiftik keçi yetiştiriciliği
ve tiftik işlemede Ankara’ya öncülük etmiştir.
Hacı Bayram Veli’nin Birleştirici Gücü Hacı Bayram
Veli ve takipçileri Türkçe yazmışlar, duygu ve düşüncelerini
Türkçe söylemişlerdir. Bu da Türkçenin
gelişmesi yanında, milli kimliğin korunması ve medeniyet
değerlerinin halka ulaştırılmasında büyük
önem taşımıştır.
Bir milletin bekasının, refahının ve mutluluğunun
teminatı milli birlik ve beraberliktir. Hacı Bayram
Veli ve takipçileri bu topraklarda milli birliği temin
eden kaynaklardan olagelmiştir. Fetret Dönemi’den
(1402-1413) çıkan Osmanlı’nın toparlanma sürecinde
Sultan II. Murad’ın onunla görüşmesi (1421),
müritlerine faaliyet alanı açması ve vergiden muaf
tutması bunun örneklerindendir. Görüşme sırasında
oğlu Mehmed’in İstanbul’u feth edeceği müjdesini
vermiştir.
Sömürgeci güçlerin I. Dünya Savaşı’yle (1914-1918)
Osmanlı Devleti’ni tasfiye ve Türkleri bu coğrafyada
etkisizleştirme siyasetlerine direnen Milli Mücadele’nin
karargahı Ankara olmuştur. O yıllarda 20 bin
civarında mütevazı bir iç Anadolu şehri olan Ankara’da
teşkilatlı yapıların başında Hacı Bayram Veli
Dergâhı ve muhiti geliyordu. Bu muhit Milli Mücadele’ye
maddi-manevi her yönden sahip çıkmıştır.
Türkiye Cumhuriyeti’nin kurucu değerlerini içeren
İstiklal Marşı da Hacı Bayram Veli muhitinde yazılmıştır.
Mehmet Akif, bu marşı Hacı Bayram Veli’nin
takipçilerinden Taceddin Velî Dergâhı’nda kaleme
almıştır (17 Şubat 1921).
Hacı Bayram Veli maneviyatı ve muhiti Yeni Türkiye’nin
Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi’ne geçişinde
de hareket noktası olmuştur. Cumhuriyet
tarihinde ilk defa halk oyuyla cumhurbaşkanı seçilen
Recep Tayyip Erdoğan icraatına 13 Temmuz
2018’de Hacı Bayram Veli Camii’nde kılınan Cuma
namazı ve yapılan dualar eşliğinde başlamıştır.
Hacı Bayram Veli maneviyatının Ankara ve Türkiye
için önemine binaen onun adına bir üniversite kurulmuştur
(2018).
Velhasıl
Hacı Bayram Veli’nin mücadelesi ve mücahadesini,
Hz. Muhammed (sas)dan beri devam eden medeniyetin
zaman ve mekana göre yorumlanması,
ete-kemiğe büründürülmesi diye görebiliriz. Bu
medeniyetin Ankara’dan hareketle bu topraklardaki
hamlesinin iki dinamiği olarak Ehl-i Sünneti ve
müşevvik-muharrik kuvvet güç Türk milletini vazgeçilmez
görmüştür. Hacı Bayram Veli’nin bu öngörüsüne
bugün belki daha da çok ihtiyaç vardır.
Sözün özü, Hacı Bayram Veli Külliyesi Ankara’nın
manevi merkezi/kalbi, Ankara da Türkiye’nin merkezi,
başkentidir.
Prof. Dr. Seyfettin Erşahin
Kaynakça
Ankara Vilayet Salnamesi, 1288/1871-2, I, Ankara
Büyükşehir Bld. yay, haz. S. Solmaz, 2014.
Bayramoğlu, Fuat, Hacı Bayram-ı Veli Yaşamı - Soyu
- Vakfı, I-II, TTK, Ankara, 1989.
Ethem Cebecioğlu, Hacı Bayram Veli, Kültür Bakanlığı
yay, Ankara, 1991.
Molla Cami, Nefahatü’l-Üns, çev. Lamii Çelebi, sad.
A. Akçiçek, İstanbul, 1981.
ESYAV Kızılcahamam - Çamlıdere Eğitim ve Sosyal Yardımlaşma Vakfı
45