TÜZE HUKUK DERGİSİ / 6.SAYI (GÜZ 2020-2021)

TÜZE
TERÖR VE TERÖRLE MÜCADELEDEN DOĞAN ZARARLARIN TAZMİNİ KONUSUNDA TARTIŞMALAR
5233 sayılı Terör ve Terörle Mücadeleden Kaynaklanan
Zararların Karşılanması Hakkında Kanunla ilgili olarak
“Tazminat Kanun’unda yalnız maddi zararlar için tazminat
talep etme olanağının bulunduğu doğru olsa da Kanun’un 12.
maddesinin idari mahkemelerde manevi zarar için tazminat
talep etme olanağı verdiği görülmektedir.” ifadesine yer
verilmiştir.
Tüm bu kararlar incelendiğinde karşımıza çıkacak olan
sonuç, her ne kadar kanunun metninde zarar görenin
yalnızca maddi zararlarına ilişkin bir sulh yolu gösterilse de
işbu Kanun'un 12'nci maddesinden hareketle genel idari
yargı yoluna başvuracak olan zarar görenin 5233 sayılı
Kanun kapsamında karşılanmayan manevi zararlarının
karşılanacağıdır. Ki bu husus Anayasa'nın 125'inci
maddesine de uygun olmakla beraber 5233 sayılı Kanunun
2'nci maddesinin manevi tazminat talebini engelleyici bir
niteliği bulunmamaktadır.
5233 sayılı Kanun Kapsamında Karşılanmayan Zararlara
Yönelik İdari Yargı Yolunda Süre Aşımı Meselesi:
Dava açma süreleri, idari yargıda hukukî güvenlik ve istikrar
bağlamında idarenin belirsiz süreyle bir dava tehdidi altında
kalmasını engellemek maksadıyla konulmuş ilgilinin talebini
ileri sürebileceği zamanı gösteren yasal sınırlandırmalardır.
Dava açma sürelerinin temel hak ve hürriyetler açısından bir
sınırlandırma getirdiği de aşikardır. Bu sınırlandırmanın
hukuka uygunluğu bazı görüşlere göre hukuki güvenlik
ilkesiyle açıklanmasının yanında diğer görüşlerce de hukuka
aykırı idarî faaliyetlerin denetimini kısıtlamış olacağı, bu tür
idari işlemlerin sırf dava açma süresinin geçmesi sebebiyle
bir tür “sahte meşruiyet” kazanacağına yönelik eleştiriler
yöneltildiği görülmektedir(5). Danıştay’ın bu konudaki
görüşü, idarî yargıda dava açma süresinin bir “hak düşürücü
süre” olduğudur(6). Anayasa Mahkemesi ise değişik
kararlarında konuya ilişkin olarak “…mahkemeye başvuru
hakkının yasal birtakım şartlara tabi tutulması kabul edilebilir
olsa da mahkemeler usul kurallarını uygularken bir yandan
adil yargılanma hakkını ihlal edebilecek aşırı şekilcilikten,
diğer yandan da yasalar tarafından düzenlenen usul
kurallarının ortadan kaldırılması sonucunu doğurabilecek
aşırı gevşeklikten kaçınmalıdırlar”(7) diyerek dava açma
sürelerinin belirlenmesinin mümkün olduğunu ancak somut
olay özelinde incelemelerin yapılarak bu kısıtlamaların adil
yargılanma hakkını ihlal etmeyecek şekilde yapılması
gerektiğini belirtmiştir.
5233 sayılı Terör Ve Terörle Mücadeleden Doğan Zararların
Karşılanması Hakkında Kanun özelinde 6'ncı maddede:
“Zarar gören veya mirasçılarının veya yetkili temsilcilerinin
zarar konusu olayın öğrenilmesinden itibaren altmış gün
içinde, her hâlde olayın meydana gelmesinden itibaren bir yıl
içinde zararın gerçekleştiği veya zarar konusu olayın
meydana geldiği il valiliğine başvurmaları hâlinde gerekli
işlemlere başlanır.” şeklinde bir sınırlandırma görülmekle
beraber yukarıda bahsettiğimiz minvalde 5233 sayılı Kanun
kapsamında
karşılanmayan zararlar için idari yargıya yapılacak
başvurunun süresi 2577 sayılı Kanun'un 13'üncü maddesi
uyarınca “…öğrendikleri tarihten itibaren bir yıl ve her
halde eylem tarihinden itibaren beş yıl içinde ilgili idareye
başvurularak…” ibaresiyle belirli bir süreye tabi
tutulmuştur. Konu kapsamında bakılması gereken bir diğer
düzenleme ise 5233 sayılı Kanun geçici madde 1’dir. Bahsi
geçen maddeye göre: “Bu Kanunun yayımı tarihinden
itibaren bir yıl içinde ilgili valilik ve kaymakamlıklara
başvurmaları halinde, 19/7/1987 tarihi ile bu Kanunun
yürürlüğe girdiği tarih arasında işlenen 3713 sayılı Terörle
Mücadele Kanununun 1 inci, 3 üncü ve 4 üncü maddeleri
kapsamına giren eylemler veya anılan tarihler arasında
terörle mücadele kapsamında yürütülen faaliyetler
nedeniyle zarar gören gerçek kişiler ile özel hukuk tüzel
kişilerinin maddî zararları hakkında da bu Kanun hükümleri
uygulanır.” Anılan maddedeki başvuru süresi ise
30/05/2007 tarih ve 26537 sayılı Resmi Gazete'de
yayımlanarak yürürlüğe giren 5666 sayılı Kanun'la eklenen
geçici 4'üncü maddesiyle 30.05.2008’e kadar uzatılmıştır.
Yapılan tüm bu açıklamalar ve belirtilen süre sınırlamaları
nezdinde, somut olayda 1990 yılında gerçekleşen terör
saldırısı üzerine ikamet ettiği köyünü terk etmek zorunda
kalan zarar görenin yukarıda anılan geçici madde 1 ve 4’ün
kapsamına girdiği görülmektedir. Ancak bu durumda ikili
bir ayrıma gidilmesi gerekmektedir. Şöyle ki, 5233 sayılı
Kanun’un kapsamı manevi zararların karşılanmasını
engeller nitelikte olmamakla beraber sulh yoluyla çözüme
kavuşturulacak olan zararlar maddi zararları
kapsamaktadır. Bu bağlamda zarar görenin 25.07.2005
tarihinde yaptığı başvurusu 5233 sayılı Kanun
kapsamındaki maddi zararları için geçerli olmakla beraber
manevi tazminat talepleri genel hükümlere göre (İYUK
m.13) istenebilecektir.
KAYNAKLAR:
5*Halim Alperen ÇITAK, GÜNCEL BİREYSEL BAŞVURU KARARLARI VE İDARÎ YARGIDA İPTAL DAVASI AÇMA SÜRESİ, Gazi Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi C. XXI, Y.
2017, Sa. 2
6*“Dava açma süresi hak düşürücü bir süre olup, bu süre mücbir sebeplerle durmaz ve kesinleşir.” (Danıştay 7. Dairesi’nin 09.07.1984 tarihli ve E. 84/1081, K. 84/1385 numaralı kararı,
Danıştay Dergisi, Sayı: 58-59, s. 248)
7*Başvuru No: 2013/5974, Karar Tarihi: 10.03.2016.
26