TÜZE HUKUK DERGİSİ / 6.SAYI (GÜZ 2020-2021)

TÜZE
TAKDİRİ İNDİRİM NEDENLERİ
Nelerin takdiri indirim nedeni olarak sayılabileceğine ilişkin
tek sınır, kanuni indirim nedenleridir. Kanuni indirim
nedenleri, takdiri indirim nedenleri olarak nitelendirilemez.
Bir nedenin hem kanuni indirim nedeni hem de takdiri indirim
nedeni olarak uygulanması, çifte değerlendirme yasağı
kapsamına girecektir. Örneğin; yaş küçüklüğü, kanuni indirim
nedeni olduğundan yaş küçüklüğünü takdiri indirim nedeni
olarak nitelendirerek tekrar uygulamak, çifte değerlendirme
yasağı kapsamında değerlendirilecektir. Verilebilecek bir
diğer örnek ise teşebbüstür. Teşebbüs, Türk Ceza
Kanununun 35. maddesinde düzenlenmiş bir kanuni indirim
nedenidir. Teşebbüsü aynı zamanda takdiri indirim nedeni
olarak işletmek, çifte değerlendirme teşkil edecektir. Soyut
norm, somut olaya uygulanırken; hâkimin öncelikli olarak
yapması gereken, kanuni indirim nedenlerini ve devamında
varlığı konusunda vicdani kanaat oluşmuş takdiri indirim
nedenlerini işletmektir. Böylelikle kişisel olarak belirlenen
ceza, hukuka uygun şekilde verilmiş olacaktır.
Maddede örnekseme yolu ile sayılmış takdiri indirim
nedenlerinin de üzerinde durmak gerekmektedir. Bu
nedenlerden bir tanesi de failin geçmişidir. Hâkim, failin
geçmişini göz önünde bulundurarak öngöreceği cezada
indirime gidebileceği gibi failin geçmişindeki bir husus,
cezada indirim yapılmamasını da gerektirir nitelikte
olabilecektir. Failin geçmişi; failin nasıl bir yaşam sürdüğü,
gerçekleştirdiği çalışmaları, elde ettiği başarıları, suç işleme
konusundaki yatkınlığı veya daha önce suç işleyip işlemediği
gibi hususları kapsamaktadır.
Geçmişinde suç işlemiş faile verilecek ceza belirlenirken;
söz konusu fail, sırf geçmişinde bir suç işlediğinden diğer
takdiri indirim nedenlerinden yararlandırılmaz ve cezasında
indirime gidilmez ise faile verilecek ceza, hakkaniyete ve
hukuka aykırı şekilde verilmiş olacaktır. Yargılaması yapılan
ve cezası belirlenecek olan kişinin, aynı suçtan sabıkasının
bulunduğu bir somut olayda dahi fail hakkında sırf aynı
suçtan sabıkası olması sebebiyle diğer takdiri indirim
nedenlerine gidilmemesi, aynı şekilde hakkaniyete ve hukuka
aykırılık teşkil edecektir. Sabıkanın aleyhe değerlendirileceği
açık olmakla birlikte kişiyi yalnızca sabıkasının bulunması
sebebiyle diğer takdiri indirim nedenlerinden yoksun
bırakmak, ceza adaletini sarsacaktır.
Sabıkanın ne kadarlık bir zaman dilimine etki edeceği
doktrinde tartışmalı olan hususlardandır. Yargıtay, bu
konuda sabıkanın suç işleme yatkınlığının belirlenmesi
konusunda hâkime yol gösterebileceği görüşünü
benimsemektedir.
Türk Ceza Kanununun 62. maddesinde sayılmış bir diğer
indirim nedeni olan failin fiilden sonraki ve yargılama
sürecindeki davranışları da değinilmesi önem arz eden
konulardan birisidir. Failin fiilden sonraki davranışları ile
Türk Ceza Kanununun 36. maddesinde düzenlenmiş etkin
pişmanlık birbiri ile karıştırılmaması gereken iki kurumdur.
Zira etkin pişmanlık bir kanuni indirim nedeni olduğundan,
etkin pişmanlık niteliğinde bir fiilin; takdiri indirim nedeni
olarak nitelendirilerek, verilecek cezada hem kanuni indirim
hem de takdiri indirim nedeni olarak iki kez işletilmesi, çifte
değerlendirme yasağı kapsamına girecektir.
Failin yargılama sürecindeki davranışları ise kendisine
verilecek cezada takdiri indirim nedenlerine gidilmesi
yönündeki vicdani kanaati olumlu etkileyebileceği gibi
olumsuz da etkileyebilecektir. Daha detaylı bir anlatımla;
hâkime, heyete veya yargılamada yer alan diğer kimselere
saygısızlık eden bir failin davranışları; hakkında takdiri
indirim nedenlerinin işletilmesi noktasında aleyhe kanaat
oluşmasına sebep olabilecekken; suçu kabul etme,
delillerin ortaya çıkması konusunda yardım edici
beyanlarda bulunma, suç ortaklarını ifşa etme gibi
davranışlar fail lehine değerlendirilecektir.
Konusu suç teşkil eden fiili işlemesi sebebiyle hakkında
yargılama yapılan kimsenin, suçu işlediğini kabul etmesi
her koşulda takdiri indirim nedeni olarak
değerlendirilemeyecektir. Yapılan ikrarın niteliği önem arz
etmektedir. Örneğin; failin suçu işlediğinin sabit olduğu bir
somut olayda tüm deliller ortaya çıktıktan sonra edilen
ikrar, takdiri indirim nedeni sayılamayacaktır. Yargıtay, suç
işledikten hemen sonra emniyet birimlerine giderek suçu
ikrar eden ve suç aletinin yeri hakkında bilgiler veren fail
hakkında takdiri indirim nedenlerinin işletilmesi gerektiğine
yönelik kararlar vermiştir. Yapılan ikrarın samimi olması
aranmakta ise de uygulamada genellikle suçunu kabul eden
kimselere verilecek cezalarda indirime gidildiği
söylenebilecektir.
22