TÜZE HUKUK DERGİSİ / 6.SAYI (GÜZ 2020-2021)

TÜZE
BAŞKANLIK (CUMHURBAŞKANLIĞI HÜKÜMET SİSTEMİ) SİSTEMİNDE 50+1 YÖNTEMİNİ DEĞERLENDİRME
50+1 yönteminin Başkanlık sisteminde kullanılması gerektiği
hususunu daha iyi kavrayabilmek adına Başkanlık sisteminin
avantajlarından bahsetmemiz gerekir. Doğrudan Yetki —
Başkanlık sisteminde devlet başkanı doğrudan halk
tarafından seçilir. Bazılarına göre bu devlet başkanının
gücünü dolaylı yollardan göreve getirilen liderlere kıyasla
daha meşru kılar. Ek olarak ABD'de devlet başkanı halk
oylamasından hemen sonra toplanan Seçiciler Kurulu
tarafından seçilir. Kuvvetler Ayrılığı — Başkanlık sisteminde
başkanlık ve yasama meclisi iki paralel yapı olarak işlev
görür. Bu sistemin destekçilerine göre; böylelikle her iki birim
birbirini karşılıklı olarak denetleyerek suistimalin ve makamın
kötüye kullanılmasının önüne geçilmiş olur. Hızlı Karar
Mekanizması — Güçlü yetkilerle donatılmış bir devlet
başkanı değişiklikleri ivedilikle işleme koyar. Fakat bunun
yanında bazılarına göre kuvvetler ayrılığı sistemi yavaşlatır.
İstikrar — Başkanlık sisteminde, yürütme organını temsil
eden devlet başkanının yasama organını feshetme yetkisi
olmadığı gibi yasama organının da devlet başkanını
güvensizlik oyu ile düşürme yetkisi bulunmamaktadır. Bu
nedenle iki organın da görev süreleri bellidir ve bu anlamda
bir istikrardan söz edilebilir. Pek çok uzman kişiler de
başkanlık sisteminin zor durumlarda daha ayakta kalıcı güçte
olduğunu iddia eder. Büyük stres ve sorunlar içindeki bir
ülkenin istikrarı sağlayamayan başbakanlıktansa sabit süresi
olan bir devlet başkanı tarafından yönetilmesinin daha
sağlıklı olduğunu belirtilir. Bunu en önemli örneği de Amerika
Birleşik Devletleri’ne aittir. ABD, istikrar sağlayarak
anayasanın getirdiği seçilme süresi ne olursa olsun
aksatılmadan aynı tarihlerde yapılır. Ek bir durum olduğunda
ise mesela devlet başkanı görevini icra edemeyecek duruma
geldiğinde anayasanın belirttiği 25. maddeye göre başkanın
görevden nasıl uzaklaştırılacağına dair süreci belirler ve
böylece kararlı bir kontrol mekanizması oluşturur. Yukarıda
açıkladığımız kuvvetli bir güç sağlayan Başkanlık sisteminin
dört ana avantajını incelediğimizde 50+1 yönteminin ne
kadar önemli olduğunu gördük. Bu makama gelmek için
sıradan bir oylama yöntemi olsaydı gerçek manâda bu
makamın avantajları ve gücünden yararlanılabilir miydi?
Elbette yararlanılamazdı ve de beklenen istikrar
sağlanamazdı. Öyle ki bu makama gelecek kişi için turlama
yöntemi dahi konulmuştur. İlk etapta 50+1’i yakalayamayan
aday olursa süratle ikinci tura hazırlanırlar ve ikinci turda
seçilemeyeceğini düşünen adaylar ise bu zorlu yarıştan
çekilirler. Bu sistematiği arı kolonilerinin mantığına
benzetebiliriz: Koloniler aynı anda birden çok kraliçe arı
çıkarır. Yumurtadan ilk çıkan arı, diğerlerini hücrelerinde
öldürür. Eğer ki ikisi aynı anda çıkarsa birisi ölene dek
rakibiyle savaşır. Bunun sonucunda da mutlaka zirvede bir
tane arı olur. Yani bu kadar avantaja ve güce sahip
olabilmek için basit bir yöntem abes kaçardı. Eğer o
makamın hakkı verilecekse kullanılan oyların yarısından
fazlasıyla seçilmek elzem bir durum olarak karşımıza çıkıyor.
Türkiye’de 50+1 yönteminin uygulanması
Türkiye'de Başkanlık sistemi (Cumhurbaşkanlığı Hükûmet
Sistemi) 16 Nisan 2017 referandumuyla kabul edilmiştir.
Sistem, anayasada belirtildiği üzere 10 Temmuz 2018
tarihinde uygulanmaya başlanmasından itibaren devlet
başkanını seçmek için de 50+1 yöntemini benimsemiştir.
Türkiye’de bu güçlü ve avantajlı makama ulaşılması için
mantıklı bir seçim sistemi yapılmıştır. 24 Haziran 2018
yılında yapılan ilk başkanlık seçimlerinde üç aday çoğunlukla
yarışmış ve yüzde 52,59 oy alarak ilk turda T.C.
Cumhurbaşkanı (Devlet Başkanı) olarak Sayın Recep Tayyip
Erdoğan seçilmiştir. Amma velakin parlamento seçimlerinde
böyle bir metot yoktur zaten olmamalıdır. Ek olarak yeni
sistemde anayasa değişikliğinin 600 sandalyeli yeni
Meclis’te referanduma sunularak yapılması için 360,
referandumsuz yapılması için 400 oy gerekiyor. Eski sistem
olan parlamenter sistemde seçimlerde bir parti yüzde 35 oy
ile parlamentonun yüzde 66 çoğunluğunu alıyor ve partinin
genel başkanı, başbakan olarak ülkeyi parlamenter sistemle
yönetiyordu.
Son olarak; önemli mevkilere, istenilen hedeflere, zirvelere
ulaşabilmek için zorlu bir süreçten geçilmeli ki o kudretli
yerlerde sağlam kalınmalı, sağlam kararlara imza atılmalıdır.
İşte yüzde 50+1’in temel inancı budur. Mutlak güce giden
yolda geçilmesi gereken ilk ve temel basamaktır. Mühim olan
bu basamak geçildiğinde bu gücün zehirlenmeye yol
açmaması için sıkı bir denetim mekanizması var olmalıdır.
Bu denetim yüce anayasa, yasama ve yargı aracılığıyla
sağlanmalıdır.
KAYNAKLAR:
*Conn, David (13 November 2009). "Bundesliga votes to keep clubs owned by members". The Guardian. Retrieved 8 March 2015.
*Oltermann, Philip (6 March 2014). "Why RB Leipzig are sending shockwaves through German football". The Guardian. Retrieved 8 March 2015.
*Constitution of the United States: 25th item.
*Türkiye Cumhuriyeti Anayasası
10