AIR WORLD TÜRKİYE DERGİSİ SAYI 12

15 TL • OCAK-ŞUBAT-MART 2020 / SAYI:12 • www.airworldturkiye.com.tr
TÜRKİYE
SEKTÖREL DERGİ
TÜRKİYE ENERJİ
MALİYETİNDE
RAKİP ÜLKELERİN
GERİSİNDE KALDI
PAGEV BaŞkanI Yavuz EroĞlu
AZOT NEDİR?
SANAYİDE NEREDE
KULLANILIR?
TEKNOYATIRIM İLE
10 MİLYON TL’YE
KADAR DESTEK
YENİ EKONOMİ
PROGRAMI VE MAKİNE
SEKTÖRÜNE ETKİLERİ
CAN FUAT GÜRLESEL
ENDÜSTRİ 4.0
POTANSİYELİNİ
AÇIĞA ÇIKARTMAK
E-FATURA
KİMLERE
ZORUNLU
OLACAK?
Vidalı hava kompresörlerinde
5 yıl garanti dönemi başladı!
SPONSOR
TÜRKİYE’DE İLK
* Tüm yağ enjekteli vidalı seri kompresörlerimizde
standart periyodik bakımların orijinal yedek parçalarla
yetkili servisler tarafından yapılması koşuluyla geçerlidir.
www.dalgakiran.com

Bilgi ve teknolojiye dayalı
40 YIL
www.filsan.com.tr
SİZ İSTEYİN
BİZ YAPALIM!
Dalma Tip Separatörler
Spin On Tip Separatörler
Hava Filtreleri
Yağ Filtreleri
Kurutucu Hat Filtreleri
Endüstriyel Filtreler
Vakum Pompası Filtreleri
TRADE MARK
+90 (262) 722 93 90 info@filsan.com.tr
12-15 Mart
2020

HABER
İÇİNDEKİLER
14
22
14
18
22
26
30
34
38
CUMHURBAŞKANI RECEP TAYYİP
ERDOĞAN: HEDEF 2023
TEKNOYATIRIM İLE 10 MİLYON TL'YE
KADAR DESTEK
İSO BAŞKANI BAHÇIVAN:
SANAYİCİLER KEYFİYETTEN
BORÇLANMADI
YENİ EKONOMİ PROGRAMI VE
MAKİNE SEKTÖRÜNE ETKİLERİ
CAN FUAT GÜRLESEL
PAGEV BAŞKANI YAVUZ EROĞLU:
TÜRKİYE ENERJİ MALİYETİNDE
RAKİP ÜLKELERİN GERİSİNDE KALDI
ENERJİ VERİMLİLİĞİNDE BULUT
TABANLI BÜYÜK VERİ ANALİZİ
İSMAİL ŞAHİN / FATİH ÇETİN
ENDÜSTRİ 4.0 POTANSİYELİNİ AÇIĞA
ÇIKARTMAK
54
56
58
64
65
66
68
ISO 11011: BASINÇLI HAVA İÇİN ENERJİ
DEMETİMLERİNİN STANDARTLAŞTIRILMASI
KAESER'DEN ENERJİ VERİMLİLİĞİ YÜKSEK,
YENİ (SECOTEC) GAZLI KURUTUCULAR
BİRKAN IŞIK
CE BELGESİ NEDİR?
AHMET EMİN ÇAMLIBEL
MADENCİLİK SEKTÖRÜNDE AZOT GAZI
KULLANIMI CENGİZ ATEŞ
1 OCAK 2020 İTİBARİYLE E-FATURA
KİMLERE ZORUNLU OLACAK
TERMAL KÜTLE AKIŞ TEKNOLOJİSİNE
SAHİP BASINÇLI HAVA SİSTEMLERİNDE
KAYIPLARI YÖNETME
TEMİZ ENERJİ İÇİN ENDÜSTRİYEL SİMBİYOZ
TEMALI ALAN SAHİP KOMPRESÖRLÜ
BİYOGAZ SİSTEMİNİN TASARIMI
MURAT ŞAHİN / MUSTAFA VATANSEVER
42
50
AZOT NEDİR? SANAYİDE NEREDE
KULLANILIR?
BASINÇLI HAVA NEDİR?
ALTUĞ KARATAŞ
76
80
KOMPRESÖR SOĞUTMA SİSTEMİ DENEY
DÜZENEĞİ / DALGAKIRAN ARGE MERKEZİ
BASINÇLI HAVA SİSTEMİNDE BASINÇ
DÜŞÜŞÜ
2 › AIR WORLD TÜRKİYE / OCAK-ŞUBAT-MART 2020

HABER
Editörden
TÜRKİYE
İmtiyaz Sahibi Murat ALİŞİROĞLU
Yazı İşleri Müdürü Murat ALİŞİROĞLU
GÖRSEL YÖNETMEN Eda ÇELİK
Haber MUHABİRİ
Canan ALİŞİROĞLU • Elif Naz AKBAL
hukuk müşaviri
Av. Hakan ÇINAR - Çınar Hukuk Bürosu - Kolejli İş İnsanları
Derneği (KİD) Başkanı
Yayın İdare Merkezi
İvedik OSB 1468.Cad. KA-CL İş Merkezi No:165/59
Yenimahalle / ANKARA
Tel: +90 (312) 385 84 17
Fax:+90 (312) 385 84 18
Yayın KURULU
Altuğ Karataş-Genel Müdür/VAT ENERJİ
Enver KAYA-Yön.Krl.Bşk./SMS-TORK
İbrahim ÖZEN-Genel Müdür/MEHMET ÖZEN MAK.SAN.
Nuri KARA Yön.Kur.Üyesi/DALGAKIRAN KOMPRESÖR
Özen TÜJÜMET Genel Müdür/ALKIN KOMPRESÖR
DANIŞMA KURULU
Adil Özdemir- Jeoloji Yüksek Mühendisi (JEODER Başkanı)
Ahmet Vatansever-Makine Yüksek Mühendisi TERCİH ISI
Bülent BULUT-Çimento Fabrikaları Enerji Verimliliği Uzmanı
Cengiz ATEŞ-Kimya Yüksek Mühendisi /PENTA GAZ SİSTEMLERİ
Emre TÜJÜMET-Yön.Krl.Bşk./AYDIN TRAFO KOMPRESÖR
Hüseyin GENÇ-Genel Müdür/GENSA
İlker AKÇAY- Yüksek Uçak Müh./ DELTA FİLTRE
MURAT ÇİMEN- Genel Müdür/FİLSAN FİLTRE
Murat TÜYLÜOĞLU Genel Müdür/ TÜYLÜOĞLU BLOWER
Selçuk AKÇAY- Genel Müdür / ENKOSAN KOMPRESÖR
Şakir Çakın- Genel Müdür / BURCKHARDT COMPRESSION
Yakup TÜFEKÇİ- Genel Müdür / IHI DALGAKIRAN TURBO
KOMPRESÖR FAB.
Yusuf İLHAN -Genel Müdür/ CS İNSTRUMENS
Baskı
ANKAMAT MATBAACILIK SAN. LTD. ŞTİ.
30. Cadde 538. Sokak No.: 60
İvedik Organize Sanayi Bölgesi / ANKARA
Tel: 0312 394 54 94 - 394 54 95
E-mail: hakan@ankamat.com.tr
Reklam ve Abonelik İletişim
murat@airworldturkiye.com.tr • (0543) 217 71 71
ISSN No.: 2564-6540
Basım Tarihi: 06.01.2020
Yayının Türü: Yaygın-Süreli Yayın
Üç Ayda Bir Yayınlanır
Bu Dergide yayınlanan yazılardaki sorumluluk yazarlarına,
ilanlardaki sorumluluk ilan veren kurum ve kişilere aittir.
Yayınlanan yazılar için yazarlara ücret ödenmez.
www.seyad.org.tr
ÜYESİDİR.
Üç yıl önce
yola çıktık
Saygıdeğer Okurlar,
Sektörümüz açısından çok zor bir yılı geride bıraktık. Ülkemizin etrafında
cereyan eden olaylar ve bu olaylara karşı ülke savunması için yaptığımız
müdahaleler, yine bu alanda harcadığımız enerji, içerde yatırımların hız
kesmesine sebep oldu ve ekonomimizi olumsuz etkiledi. Sektör olarak
geride bıraktığımız 2019 yılında yüzümüzü güldüren ihracattaki başarılardı.
2019 yılı genel olarak sektörümüzde ayağını yere sağlam basanların
kazandığı bir yıl olarak geride kaldı.
Sayın okurlar, 2020 yılı ülkemizin çevresinde gelişen olaylar, özellikle
İran-ABD arasındaki gerilim, Doğu Akdeniz-Libya -Türkiye üçgeni ve ABD’nin
Türkiye’ye yaptırım kararı ile dışarda zor bir döneme girdiğimizi düşünüyorum.
Görüştüğüm bir çok sanayici de bu konuda aynı görüşte. “Her inişin bir
çıkışı vardır" fakat bu iniş çıkışlar, sanayicilerimizin yurtiçi ve yurtdışında farklı
alanlarda kendini geliştirmesine sebep oldu.
AIR WORLD TÜRKİYE dergisi olarak yayın hayatımız boyunca
kompresör, vakum, blower, oksijen ve azot jeneratörü, filtre ve
kompanentler hakkında yazılmış teknik ve akademik özgün bilimsel
araştırmalar ile uygulama çalışmalarına yer verdik. Bu süreçte bizi en çok
zorlayan konu sektörün önde gelen isimlerinin birçoğunun bilgi paylaşımına
kapalı olmasıydı. Ülke olarak bilgi paylaşımı açısından sanırım en kısır
sektörlerin başında basınçlı hava sektörü gelmekte. Sektör firmalarımızın
değerli mühendisleri, bilginin kaynağı sektörün duayen isimlerinin teknik
makale yazma konusunda isteksizliği, dergimizin yayınlarındaki en zor
kısmıydı. 2020 yılında, dergimizin danışma ve yayın kurullarına görüş
birliği ile yazdığımız birbirinden değerli sektör temsilcileri ile bu dergiye
sahip çıkmak ve bilgi paylaşımını en üst düzeyde sağlamayı hedefledik.
Dergimizin en büyük hedeflerinden birisi de 2020 yılının ilk çeyreğinde
faaliyete geçireceğimiz web sayfasında bu makalelerin bir kütüphane gibi
onbinlerce insan tarafından kaynak olarak okunmasını sağlamak olacaktır.
Öylesine dolu dolu bir dergi olsun istiyorum ki; dergimiz, her
okuyucunun ilgisini çeksin, okuyanlar dergimizin her sayısını saklasın, gözü
gibi korusun. Bu benim hayalim, umarım başarırım. Okumaya pek meyilli
bir toplum olmadığımız için, ‘dolu’ların içinde bir ‘damla’ da olsa, yetebilsin
okuyana. Bunun için, baktığınızda ne tam bir teknik makale dergisi, ne de
tam güncel hayatın akışının yer aldığı bir dergi olmadığını göreceksiniz.
Aslında AIR WORLD TÜRKİYE dergisi; Sektörel bir dergi olarak, sektör
emekçilerinin ve üreticilerinin sesi olmak amacıyla üç yıl önce bugün yola
çıktı. Okuyacağınız bu 2020 yılının ilk sayısı dergi olarak üçüncü yılımızı
geride bıraktığımız sayımız oldu. Bu sayı ile hayallerimizi gerçekleştirdik.
Herkesin ilgisini çekecek içeriklerle dolu, her sayı bir öncekinden daha
iddialı olarak, sizlerin de desteğiyle sunmaya devam edeceğiz.
Tüm sektör bileşenlerine sağlıklı, huzurlu, bereketli ve bol kazançlı
bir yıl diliyorum.
Saygılarımla
Murat ALİŞİROĞLU
murat@airworldturkiye.com.tr
4 › AIR WORLD TÜRKİYE / OCAK-ŞUBAT-MART 2020

www.aemmotors.com

HABER
HEDEF 2023
“Türkiye'yi
hep birlikte
büyütecek,
geliştirecek,
2023 hedeflerine
ulaştıracağız”
14 › AIR WORLD TÜRKİYE / OCAK-ŞUBAT-MART 2020

HABER
Cumhurbaşkanı Recep Tayyip
Erdoğan, İhracatçılarla
Buluşması’nda yaptığı
konuşmada, “Türkiye’yi hep
birlikte büyütecek, geliştirecek, 2023
hedeflerine ulaştıracağız. Evlatlarımıza
2053 ve 2071 vizyonlarını güven
ve huzur içinde hayata geçirebilecekleri
bir ülke bırakmak için çok daha
çalışacak, daha sıkı mücadele edeceğiz”
dedi.
“BÜYÜK VE GÜÇLÜ TÜRKİYE
HEDEFİNE HİÇ OLMADIĞI
KADAR YAKINIZ”
Cumhurbaşkanı Erdoğan, Türk
ekonomisinin tüm alanlarıyla birlikte
ihracatta hâlâ hak ettiği seviyenin
çok gerisinde bulunduğuna işaret
ederek ihracatı 500 milyar dolara
çıkarma hedeflerine sıkı sıkıya bağlı
olduklarını vurguladı.
Türkiye’nin bulunduğu coğrafya
ve sahip olduğu imkânların mal
ve hizmet tasarımı geliştirilmesi,
üretimi, ihracatı konularında
avantaj sağladığını dile getiren
Cumhurbaşkanı Erdoğan, geçen
17 yılda demokrasiden hukuka,
eğitimden sağlığa, ulaştırmadan
enerjiye kadar tüm alanlarda kurulan
güçlü altyapının aynı zamanda destek
ve cesaret verdiğini sözlerine ekledi.
“Türkiye'ye zarar vermenin bir
bedeli vardır. Ancak bu bedeli göze
alanlar, karşımıza çıkabilir” diyen
Cumhurbaşkanı Erdoğan, “Eskisi
gibi, boş atıp dolu tutma, yöntemiyle
ülkemizi yönlendirebileceklerini
sananlar, eninde sonunda bu gerçeği
kabullenmek mecburiyetinde
kalacaktır. Büyük ve güçlü Türkiye
hedefine hiç olmadığı kadar yakınız.
Ülkemizin elde ettiği her bir başarı,
milletimizin geleceğine daha güvenle
bakmasını sağlıyor” diye konuştu.
“KANAL İSTANBUL’UN
TÜRKİYE’YE CİDDİ MANADA
GETİRİSİ OLACAK”
Cumhurbaşkanı Erdoğan, yıllarca
Türkiye'yi kendi iç çekişmeleriyle
oyalayanların bu kez hezimete
uğradığını kaydederek şöyle konuştu:
“Her yolu denemelerine rağmen bu
kutlu yürüyüşü durduramadılar,
Ekonomide gözle görülür bir şekilde
iyileşme olduğunu belirterek Ekonomik
Güven Endeksi’nin, kasım ayında yüzde 1,7
oranında artarak 91,3 olduğu bilgisini veren
Cumhurbaşkanı Erdoğan, kasım ayında
kurulan şirket sayısının bir önceki yıla
göre yüzde 10,2 oranında arttığını, konut
satışlarının kasımda yüzde 54,4 ve otomobil
satışlarının da yüzde 3,5 arttığını açıkladı.
inşallah durduramayacaklar.
Biz inşallah şurada önümüzdeki
haftalarda ihaleyi yapıyoruz ve
Kanal İstanbul'a başlıyoruz. Bunun
çalışması, bir haftalık, bir aylık, bir
yıllık değil, ta belediye başkanlığımın
sonlarına doğru atılmış bir adımdır.
Biz bu adımı hayata geçireceğiz.
Dünyada nasıl Süveyş varsa,
Cebelitarık varsa, bizde de Kanal
İstanbul olacak.”
Cumhurbaşkanı Erdoğan, İstanbul
Boğazı’nda yaşanan gemi kazalarını
hatırlatarak Kanal İstanbul’un bu
tehlikeleri ortadan kaldıracağını,
çevreci bir anlayışla yapılacak Kanal
İstanbul’un Türkiye’ye ciddi manada
getirisi olacağını anlattı.
“MECLİS’TE KABUL EDİLEN
2020 BÜTÇESİ YENİ BİR
DÖNEMİN MÜJDECİSİDİR”
Ekonomide gözle görülür bir
şekilde iyileşme olduğunu belirterek
Ekonomik Güven Endeksi’nin,
kasım ayında yüzde 1,7 oranında
artarak 91,3 olduğu bilgisini veren
Cumhurbaşkanı Erdoğan, kasım
ayında kurulan şirket sayısının bir
önceki yıla göre yüzde 10,2 oranında
arttığını, konut satışlarının kasımda
yüzde 54,4 ve otomobil satışlarının da
yüzde 3,5 arttığını açıkladı.
Cumhurbaşkanı Erdoğan,
“İhracatımız genel ticaret sistemine
göre 180 milyar doları bulurken,
turist sayısında 50 milyonun
üzerinde yeni bir rekor bekliyoruz.
Mal ihracatımızda elde ettiğimiz
180 milyar dolarlık gelirin yanı sıra
hizmet ihracatında elde ettiğimiz
tarihî başarıyla cari fazla verir hâle
geldik. Hizmet ihracatımız 2002'de
sadece 14 milyar dolar iken, bu yılın
ekim ayı itibarıyla yıllık 53 milyar
dolara kadar yükseldi. Ekim ayı
itibarıyla cari fazla rakamı 4,3 milyar
dolar oldu. Mal ve hizmet üretiminde
daha rekabetçi bir ekonomiyle, pazar
çeşitliliğimizi de artırarak bu eğilimi
sürdürmekte kararlıyız” ifadelerini
kullandı.
Türkiye’nin üçüncü çeyrekteki
yüzde 0,9'luk pozitif büyümeyle
yeniden büyüme dönemine girdiğinin
altını çizen Cumhurbaşkanı Erdoğan,
kapasite kullanım oranının kasımda
bir önceki aya göre artmaya devam
ederek son 15 ayın zirvesi olan yüzde
77,2'ye yükseldiğini söyledi.
Cumhurbaşkanı Erdoğan, sanayi
üretimindeki artış eğiliminin de
devam ettiğine işaret ederek ekim
ayında 10,4 milyar liralık yeni
yatırım için 637 projeye teşvik belgesi
düzenlenerek, yılın en yüksek
sayısına ulaşıldığını, bu yatırımlarla
da 23 binin üzerinde ilave istihdam
oluşmasını beklediklerini kaydetti.
Cumhurbaşkanı Erdoğan, mevsim
etkilerinden arındırılmış olarak
bakıldığında istihdamın son 2 ayda
103 bin kişi ve son 4 ayda ise 212 bin
kişi arttığını, böylece işsizlik oranının
son iki aydır gerileyerek yüzde 13,9
olduğunu, önlerindeki aylarda daha
iyi rakamlarla karşılaşacaklarını
kaydetti.
Türkiye’nin risk priminin, CDS
göstergesinin 300'ün altına inerek 280
olduğunu, bu göstergenin bir dönem
8
2020 OCAK-ŞUBAT-MART / AIR WORLD TÜRKİYE ‹ 15

HABER
Cumhurbaşkanı
Erdoğan, “Libya ile bir
anlaşma imzaladık,
bir mutabakat metnini
ortaya koyduk. Bir
taraftan askerî
güvenlik anlaşması,
öbür taraftan evet
kıyılarla alakalı,
denizlerdeki
haklarımızla alakalı
anlaşma imzalandı,
ama bundan birileri
rahatsız” dedi.
500'lerde bulunduğunu hatırlatarak,
Borsa İstanbul’un, tarihî bir rekorla,
110 bin puanın üzerine çıkarak son
1,5 yılın zirvesini gördüğünü, tüm bu
gelişmelerin ekonomik toparlanmanın
hızlı bir şekilde sürdüğünün
göstergesi olduğunu söyledi.
“EŞİNE BENZERİNE
RASTLANMAYAN TUZAKLARLA,
OYUNLARLA KARŞI KARŞIYAYIZ”
Cumhurbaşkanı Erdoğan, son
yıllarda verdikleri mücadelenin
milletler tarihinde ender
rastlanabilecek bir mücadele
olduğuna dikkati çekerek, “Eşine
benzerine rastlanmayan haksızlıklarla,
adaletsizliklerle, tehditlerle,
tuzaklarla, oyunlarla karşı karşıyayız.
İşte Cenevre, ardından Malezya ve
Malezya’da 17 anlaşma imzaladık.
İnşallah bu atılan imzalar takibini de
yapmak suretiyle Türkiye’nin sadece
bölgesinde değil, inşallah uluslararası
camiada da nerelere geleceğini
göstermesi bakımından çok önemli”
diye konuştu.
Cumhurbaşkanı Erdoğan,
“Libya ile bir anlaşma imzaladık, bir
mutabakat metnini ortaya koyduk.
Bir taraftan askerî güvenlik anlaşması,
öbür taraftan evet kıyılarla alakalı,
denizlerdeki haklarımızla alakalı
anlaşma imzalandı, ama bundan
birileri rahatsız” dedi.
“TÜM DEĞERLERİYLE ÜLKEMİZE
SIKI SIKIYA SARILMAKTAN
BAŞKA ÇAREMİZ YOK”
Türkiye’nin geçtiği kritik dönemde
iş dünyasının ve tüm vatandaşların
ülkelerine güvenmelerini ve
kendilerine destek olmalarının
önemine vurgu yapan Cumhurbaşkanı
Erdoğan, “Türkiye’yi hep birlikte
büyütecek, geliştirecek, 2023
hedeflerine ulaştıracağız. Evlatlarımıza
2053 ve 2071 vizyonlarını güven ve
huzur içinde hayata geçirebilecekleri
bir ülke bırakmak için çok daha
çalışacak, daha sıkı mücadele edeceğiz.
Çünkü bu ülke hepimizin, çünkü
önümüzdeki gelecek hepimizin
ortak geleceği. Bizim kendimize ait
hissettiğimiz bir başka vatanımız
yoktur. Bizim gölgesine sığınacağımız
bir başka bayrağımız yoktur. Bizim
günde beş vakit duymadan huzurla
yatağa gireceğimiz bir başka ezanımız
yoktur. Öyleyse taşıyla, toprağıyla,
insanıyla, tüm değerleriyle ülkemize
sıkı sıkıya sarılmaktan başka çaremiz
de yok demektir” değerlendirmesinde
bulundu.
Cumhurbaşkanı Erdoğan,
Çanakkale Boğazı’na yapılan
köprünün kulelerinin 100 metreye
doğru yükseldiğini, İzmir’in yolunu
Gelibolu ile bütünleştirdiklerini
anlatarak, “Bunlar sıradan işler değil”
dedi.
16 › AIR WORLD TÜRKİYE / OCAK-ŞUBAT-MART 2020

HABER
TEKNOYATIRIM İLE
10 MİLYON TL’YE
KADAR DESTEK
Sanayi ve Teknoloji Bakanı Mustafa Varank, ithal ürünleri
yerli imkanlarla üretmek isteyen KOBİ’ler için kurgulanan
KOSGEB’in KOBİ Teknolojik Ürün Yatırım (TEKNOYATIRIM)
Programının yeniden düzenlendiğini açıkladı.
18 › AIR WORLD TÜRKİYE / OCAK-ŞUBAT-MART 2020

HABER
Teknoloji Odaklı Sanayi
Hamlesi Programı kapsamında
makine sektöründe çağrıya
çıktıklarını ve 10 milyon
TL’nin üzerindeki projeler için başvuru
almaya başladıklarını hatırlatan Bakan
Varank, “Bu program kapsamında
belirlediğimiz öncelikli ürünlere
yönelik, 10 milyon liraya kadar yatırım
projelerini TEKNOYATIRIM’a kabul
edeceğiz. Bugün itibariyle çağrıya
çıktık. Bu Program sürekli açık olacak,
yani girişimcilerimiz ihtiyaç duymaları
halinde derhal başvurabilirler.” dedi.
Bakan Varank, Para Dergisi
tarafından bu yıl üçüncüsü düzenlenen
Yeni Nesil Girişimcilik Zirvesi’nin
açılışında yaptığı konuşmada özetle
şunları söyledi:
ÇARPICI BAŞARI HİKAYELERİ:
Türkiye girişimcilik alanında, özellikle
de teknoloji tabanlı işlerde, büyük
potansiyele sahip. Gittiğim her ilde,
ziyaret ettiğim teknoparklarda, Ar-
Ge merkezlerinde hatta organize
sanayi bölgelerinde bizzat tanık
olduğum çok çarpıcı başarı hikâyeleri
var. Yenilikçi parlak fikirlerin yanı
sıra bunları ekonomik değere
dönüştürmeyi başarmış çalışkan
girişimcilerimiz var. İnovasyonun
önemini kavramış firmalarımızın
yenilik yapma iştahı elbette mühim
fakat, bu başarı hikayelerinde bizim
onlara sunduğumuz desteklerin
de yeri yadsınamaz. Bakanlık
olarak girişimcilik ekosistemini ve
ekosistemdeki aktörleri çok çeşitli
mekanizmalarla teşvik ediyoruz.
ZENGİN İMKANLAR: Ar-Ge ve
Tasarım Merkezi belgesine sahip
firmalarımız; çeşitli vergi indirimleri
ve istisnalardan faydalanıyor.
Teknoparklarda yer alan firmalar;
vergisel avantajların yanı sıra,
mentörlük, iş eşleştirmeleri, ticarileşme
ve ihracat destekleri gibi devlet
desteklerinden yararlanıyor. TÜBİTAK
ve KOSGEB, iş kurmak ya da kurduğu
işi daha da geliştirmek isteyenlere
çok zengin imkanlar sunuyor.
TÜBİTAK Bireysel Genç Girişimci
Programıyla, girişimcilerin teknolojiyi
ve yeniliği odağa alan fikirlerini pazar
aşamasına kadar teşvik ediyoruz.
Böylelikle nitelikli girişimciliği
özendirip, yüksek teknolojili ürünleri
geliştirebilen başlangıç firmalarını
ekonomiye kazandırıyoruz. Bu sene 146
girişimcimiz 24 milyon liralık destekten
faydalandı.
5 YENİ FON: TÜBİTAK BİGG,
yetkin uygulayıcı kuruluşlarla
yürüttüğümüz Türkiye’deki girişimcilik
programlarının en başarılılarından
bir diyebilirim. Yine teknoloji tabanlı
girişimlere sermaye desteği sunmak
için, Hazine ve Maliye Bakanlığı ile
birlikte Tech-InvesTR programını
hayata geçirdik. Bu kapsamda; beş
yeni girişim sermayesi fonu, teknoloji
girişimleri için 1,1 milyar liralık kaynak
oluşturacak. Bu fon, start-up’ların Ar-
Ge sonucunda geliştirdikleri ürünü
ticarileştirmek amacıyla yatırımlar
yapacak.
İNTERNETTEN GİRİŞİMCİLİK
EĞİTİMİ: KOSGEB aracılığıyla ücretsiz
girişimcilik eğitimleri de veriyoruz.
Bu eğitimlerde; girişimcilerin iş kurma
ve kendi iş planlarını hazırlama gibi
alanlarda deneyim sahibi olmalarını
amaçlıyoruz. Bugüne kadar 1.5
milyonu aşkın vatandaşımız bu
eğitimlere katıldı. Gittikçe artan talep
karşısında, bu hizmeti elektronik
ortama taşıdık ve e-Akademi’yi hayata
geçirdik. İnternetten verdiğimiz
bu eğitimlere, e-Devlet şifresi olan
tüm vatandaşlarımız katılabiliyor.
Eğitime katılan vatandaşlarımız,
KOSGEB’in Yeni Girişimci Programına
da başvurabiliyor. Biz bu Programla
hem geleneksel hem de yenilikçi
sektörlerdeki girişimcilerimizi
destekliyoruz. Eğer başvuranlar
arasında; kadın, genç, engelli, gazi veya
birinci dereceden şehit yakını olursa
onlara pozitif ayrımcılık da yapıyoruz.
ÖNCELİKLİ ÜRÜNLERE
YÖNELİK: Teknoyatırım Destek
Programını yeniden düzenledik.
Biliyorsunuz, Teknoloji Odaklı Sanayi
Hamlesi Programımız kapsamında
TEMİNAT BEDELİ YÜZDE
1’E DÜŞTÜ: Girişimcilerimizin
finansmana daha kolay
erişebilmesi amacıyla KOBİ
Finansman Destek Programını
başlattık. Böylece KOSGEB’in
girişimcilik desteklerinden
yararlanan start-uplarımız, 50
bin liraya kadar yeni bir kredi
programından faydalanabiliyor.
Burada alınan kredinin finansman
maliyetinin büyük bir kısmını
KOSGEB karşılıyor. Ayrıca
Kredi Garanti Fonu tarafından
uygulanan yüzde 1,5’luk teminat
bedelini de yüzde 1’e çektik.
8
2020 OCAK-ŞUBAT-MART / AIR WORLD TÜRKİYE ‹ 19

HABER
pilot sektör olan makinede çağrıya
çıkmış, Ar-Ge ve yatırım bütçesi
10 milyon lirayı aşan projelerin
başvurularını almaya başlamıştık. Bu
program kapsamında belirlediğimiz
öncelikli ürünlere yönelik, 10 milyon
liraya kadar yatırım projelerini
TEKNOYATIRIM’a kabul edeceğiz.
Bugün itibariyle çağrıya çıktık. Bu
program sürekli açık olacak, yani
girişimcilerimiz ihtiyaç duymaları
halinde derhal başvurabilirler.
İHRACAT KABİLİYETLERİ
GELİŞTİRİLECEK: Yakın zamanda
Bölgesel Girişim Sermayesi
uygulamasını başlatacağız. Büyüme
potansiyeli taşıyan işletmeleri ve
yeni bölgesel girişimleri bu fonla
destekleyeceğiz. Bu modelin bölgesel
düzeyde uygulanmasıyla yalnızca
start-up’ları değil, Anadolu’da
faaliyet gösteren ve ihracat kabiliyeti
geliştirebilecek firmaları da teşvik
edeceğiz. Kalkınma Ajanslarımız bu
uygulamayla, bölgelerindeki öncelikli
sektörlere yönelik çağrılara çıkacak
ve fonları reel sektörün hizmetine
sunacak. Böylelikle; hem bölgesel
farklılıkların giderilmesini hem de
ülke genelinde erken aşama girişim
sermayesi yatırımlarının artırılmasını
amaçlıyoruz.
"2023 Stratejimize koyduğumuz en az 10 Turcorn
hedefi uzak bir ihtimal değil. Kamu olarak her türlü
desteğimizle erken aşama girişimcilerin yanınızdayız."
TÜRKİYE GİRİŞİM EKOSİSTEMİ
PLATFORMU: Önümüzdeki
dönemde, girişimcilik ekosistemimizi
daha etkin bir yapıya kavuşturmak
için somut adımlarımız olacak.
Ekosistemde yer alan tüm paydaşların
faydalanması için Türkiye Girişim
Ekosistemi Platformu ve İnternet
Sitesini kuruyoruz. Bu platformda
girişimlere ilişkin bilgilerin
yanında; yatırımcılar tanıtılacak
ve girişimcilerin kullanabileceği
kaynaklar hakkında bilgiler yer
alacak. Girişimcilik fikirlerinin
olgunlaşması için okullarda, iş
yerlerinde ve TGB’lerde açık
inovasyon yaklaşımının öğretilmesine
yönelik çalışmalar yapacağız. Erken
dönem girişimciler için vergisiz veya
kolay vergili dönem gibi uygulamaları
geliştirmek istiyoruz. Girişimlerin
başlangıç aşamasından, ölçeklenme
aşamasına geçişlerinin daha sıkı
takipçisi olacağız. Bu noktada
özellikle, küreselleşme iddiası olan
derin teknoloji tabanlı girişimleri
pozitif ayrıştıracağız.
GENÇLER İŞ ARAYAN DEĞİL
İŞVEREN OLACAK: Ekosistemin
geneli için finansman kaynakları da
özel bir önem taşıyor. Bu maksatla
melek yatırımcı sayısı ve etkinliğini
artıracak, kitlesel fonlamanın
kullanımını yaygınlaştıracağız.
Yine, girişim sermayesi fonlarının
hacmi ve kullanımını artıracak
tedbirler alacağız. 2023 Stratejimize
koyduğumuz en az 10 Turcorn hedefi
uzak bir ihtimal değil. Kamu olarak
her türlü desteğimizle erken aşama
girişimcilerin yanınızdayız. Özel
sektörün de buradaki potansiyeli en
iyi şekilde değerlendirip, risk alması
gerekiyor. Melek yatırımcılar, risk
sermayedarları ve özellikle finans
sektörü yatırımcı rolleriyle daha fazla
ön plana çıkmalı. Onları ekosistemin
etkin paydaşları haline getireceğiz.
Kamunun ve özel sektörün
sağlayacağı kaldıraç, yeni girişimlerin
hızla filizlenmesine katkı sağlayacak.
Öyle bir noktaya geleceğiz ki,
gençlerimiz iş arayan değil, işveren
olacak.
20 › AIR WORLD TÜRKİYE / OCAK-ŞUBAT-MART 2020

HABER
İSO Başkanı Bahçıvan'dan 'Döviz borcu TL'ye çevrilsin' talebi:
Sanayiciler keyfiyetten
borçlanmadı
İstanbul Sanayi Odası Başkanı Erdal Bahçıvan, reel sektörün
finansmanı konusunda en önemli kırılganlığın döviz borcu
ve bunun oluşturduğu bilanço riski olduğunu belirterek,
"Sanayiciler keyfiyetten değil uygun maliyetli TL kredi
bulamadığı için dövizle borçlandı. Döviz borçlarının TL'ye
döndürülmesi konusunda teşvik edici bir model sunulmalı" dedi.
22 › AIR WORLD TÜRKİYE / OCAK-ŞUBAT-MART 2020

HABER
İstanbul Sanayi Odası Yönetim Kurulu
Başkanı Erdal Bahçıvan
İSO Meclisi'nin aylık olağan
toplantısı 'Nitelikli ve Sürdürülebilir
Üretim Ekonomisi İçin
Finansal Politikaların ve Fiyat
İstikrarının Önemi' ana gündemi ve
Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası
Başkanı Murat Uysal'ın katılımı ile
gerçekleştirildi.
İstanbul Sanayi Odası Yönetim
Kurulu Başkanı Erdal Bahçıvan,
burada yaptığı konuşmada, sanayici
olarak keyfi nedenlerden dolayı döviz
borçlanmasına yönelmediklerini
belirterek, "Uzun vadeli, uygun
maliyetli TL kredi bulamadığımız
için yurt dışı kaynaklara yönelmek
zorunda kaldık. Ama bugün önemli
bir döviz borcu ve kur riskini
üzerimizde taşıyoruz" diye konuştu.
'Dolarizasyonun hayatımızdan
çıkarılmasında yarar görüyoruz'
Bahçıvan, "Bununla birlikte
bizler içinden geçtiğimiz ekonomik
dengelenme sürecinde TL
finansman koşullarının nispeten
iyileşmesinden de destek alarak
yüksek döviz borçlarının TL’ye
döndürülmesi konusunda teşvik
edici bir model sunulabileceğini
düşünüyoruz. Bu çerçevede,
dolarizasyonun hayatımızdan
çıkarılması ve TL ile borçlanma
felsefesinin yaygınlaştırılmasında
yarar görüyoruz. Bu noktada
reel sektörümüzün kur risklerine
karşı direncini artırmak,
savunma mekanizmalarını
güçlendirmek amacıyla inovatif
destekler sağlanması ve eğitimler
düzenlenmesi gerektiğini de
unutmamalıyız" ifadelerini kullandı.
'Türkiye'nin krize davetiye
çıkaran dopingli büyüme
arayışlarına son vermesi
gerekiyor'
Türkiye ekonomisinin,
önündeki en temel sorunun makul,
sürdürülebilir, nitelikli ve kaliteli
büyüme sorunu olduğunu dile
getiren Bahçıvan, şunları söyledi:
"Ekonomik kalkınma ve refah
yaratan kapsayıcı bir büyüme
özlemimizdir. Bu çerçevede yüksek
büyüme-yüksek cari açık kısır
döngüsünden kalıcı olarak çıkılmasını
sağlayacak yapısal reformların
artık daha fazla zaman yitirilmeden
kararlılıkla hayata geçirilmesinin
zamanı geldiğine inanıyoruz.
Türkiye’nin krize davetiye çıkaran
dopingli büyüme arayışlarına artık
son vermesi gerekiyor. Zira, kısır bir
döngüye yol açan bu durum, Türkiye
ekonomisinde büyük zorluklarla,
özveriyle inşa edilen üretim
merkezlerini tahribata uğratıyor.
İstihdam kayıplarına neden oluyor.
Kaynak israfına yol açıyor."
'Tapu ve ipoteğe dayalı
bir bankacılık anlayışından
uzaklaşmalıyız'
Bahçıvan, sanayinin finansman
kaynaklarını sınırlayan en önemli
unsurlardan birinin de 'teminata
dayalı bankacılık anlayışı' olduğunu
vurgulayarak, sözlerini şöyle
tamamladı:
"Bugün sanayici olarak
yatırımlarımız için kredi almak
istediğimizde, kredi tutarının 2
hatta 3-4 katına varan teminat
talepleriyle karşı karşıya kalıyoruz.
Teknoloji odaklı bir sanayi hamlesi
hedeflediğimiz bu dönemde tapu
ve ipoteğe dayalı bir bankacılık
anlayışından artık uzaklaşmamız
gerekiyor. Teminat sorunlarımızın
hafifletilmesinde Kredi Garanti Fonu
(KGF) deneyimi, bize güzel bir örnek
oluşturdu. Teminat kaldıracı işlevi
görerek reel sektörü belli ölçüde
rahatlatan KGF’nin bundan sonra
niteliksel bir dönüşümle üretken
yatırımlara katkısının artırılmasını
umuyoruz."
Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası
Başkanı Murat Uysal
2020 OCAK-ŞUBAT-MART / AIR WORLD TÜRKİYE ‹ 23

Bilgi ve teknolojiye dayalı
40 YIL
SİZ İSTEYİN
BİZ YAPALIM!
Çerkeşli O.S.B. Mah. İmes O.S.B. İmes Bulvarı 1. Cad. No:26 Dilovası-KOCAELİ/TÜRKİYE
+90 (262) 722 93 90 info@filsan.com.tr

Dalma Tip Separatörler
Spin On Tip Separatörler
Hava Filtreleri
Yağ Filtreleri
Kurutucu Hat Filtreleri
Endüstriyel Filtreler
Vakum Pompası Filtreleri
www.filsan.com.tr
TRADE MARK
12-15 Mart
2020

HABER
Yeni Ekonomi
Programı
Ve Makine
Sektörüne
Etkileri
Can Fuat Gürlesel
MAİB Ekonomi Danışmanı
Türkiye ekonomisinde yol
gösterici olarak görülen yeni
ekonomi programı açıklandı.
Yeni ekonomi programı,
tüm iktisadi faaliyetleri ve
birimleri etkileyeceği gibi
makine sektörü üzerinde de
belirleyici etkiye sahip olacak.
26 › AIR WORLD TÜRKİYE / OCAK-ŞUBAT-MART 2020

HABER
"Yeni Ekonomi Programı gerçekçi hedefleriyle
orta vadeli programlar ile kaybolan ekonomi
yönetiminin itibarını da yeniden kazandırabilecek."
Geleneksel orta vadeli programlar
yerine, yeni bir yaklaşımla
2019- 2021 dönemini
kapsayan Yeni Ekonomi
Programı hazırlandı. Program, birçok
açıdan yenilikler içeriyor. Yeni Ekonomi
Programı gerçekçi hedefleriyle orta
vadeli programlar ile kaybolan ekonomi
yönetiminin itibarını da yeniden
kazandırabilecek. Yeni Ekonomi Programı’nda
önemli bir yenilik ise eylem
planlarıyla izleme ve hesap verme mekanizmasının
getirilmiş olması olarak
dikkat çekiyor.
Ekonomide dengelenme,
kamuda mali disiplin ve üretimde
dönüşüm
Yeni Ekonomi Programı’nda
öncelikle Türkiye’nin ekonomi
gündeminde yer alan ancak bugüne
kadar öncelik ve politika sıralaması
yapılamayan üç başlık birbirleriyle
uyumlu olarak sıralandı. İlk aşamada
ekonomide dengelenme yani enflasyon
başta olmak üzere makroekonomik
istikrarın, fiyat istikrarının ve finansal
istikrarın sağlanması amaçlanıyor. Buna
paralel olarak ikinci aşamada kamuda
mali disiplin için önemli iyileştirmeler
ve üçüncü olarak da reel sektörde
sanayi ve ihracat odaklı bir dönüşüm
hedefleniyor.
Ekonomik büyümede gerçekçi
hedefler
Yeni Ekonomi Programı’nda
büyümeye ilişkin konulan hedefler
gerçekçi iken dengelenme sürecinde
ekonomide büyüme kaçınılmaz olarak
yavaşlayacak. Bu olumlu bir gelişme
çünkü hızlı büyüme talebi gerçekçi
hedeflere dönüşecek. Ayrıca büyümeyle
diğer ekonomik göstergeler de kendi
içinde uyumlu. Bir diğer önemli unsur
ise büyümede sanayi ve ihracata
yapılan vurgu, verilen öncelik ve bu
haliyle sanayi ve ihracatın, programın
gizli çıpası yapılmış olması.
Enflasyonla mücadele zamana
yayılıyor
Yeni Ekonomi Programı, temel
öncelik olan enflasyonla mücadeleyi
zamana yayıyor. Yüzde 20-30 bandına
yerleşen ve halen artış eğilimde olan
enflasyonla mücadele için gerekli olan
bir istikrar programı uygulanması tercih
edilmedi. Dengelenme süreci içinde
enflasyonun da düşeceği varsayılıyor.
Bu çerçevede enflasyon uzun süre çift
haneli rakamlarda kalacak, enflasyon
beklentileri kolay iyileşemeyecek ve
faiz, kur, enflasyon sarmalından kolay
çıkılamayacağını söyleyebiliriz. Bu da
programın dengelenmeyle dönüşüm
hedeflerini bozabilir.
Yeni̇ ekonomi programı ve reel
sektörün acil sorunları
Oluşan yüksek enflasyon ve yüksek
faizlerle TL’nin aşırı değer kaybı ile
reel sektör şirketlerinde dört sorun
yaşanıyor. Firmalar döviz kredileriyle
döviz cinsi ödemlerini yapmakta
zorlanıyor. Maliyet ve fiyat artışları
piyasaları kilitlerken ödemelerde de
aksaklıklar yaşanıyor. Banka kredileri
yüksek faizlerle kullanılabilir olmaktan
çıkmış durumda. Firmalarda zararlar ve
nakit sıkışıklığı nedeniyle konkordato
ve iflaslar yaşanıyor. Ekonomi programı
ve bugüne kadar alınan önlemler
bu sorunları çözemedi. Reel ve mali
sektörün bugün yaşadığı sorunlar ve
sıkıntılara yönelik olarak ise acil bir
eylem görülmüyor. Bankalarda mali
yapı incelemesi yapılması ve daha
sonra adımlar atılması planlanıyor.
Bu çerçevede, özellikle kredi geri
ödemelerinde yaşanan sıkıntılar
piyasanın çözümüne bırakılıyor. Birçok
reel sektör firması kapanmaya devam
edecek. Bu kapsamda, Yeni Ekonomi
Programı reel sektörün sorunlarının
çözümünü büyük ölçüde piyasaya
bırakıyor. Bu nedenle reel sektörde
sıkıntıların sürmesi beklenebilir.
Yeni Ekonomi Programı ile
yatırımlar ve makine sanayisi
Yeni Ekonomi Programı’nın
hedefleri kapsamında yatırımlarda
önemli bir yavaşlama bekleniyor. Bu
durum da yurt içinde makine talebini
sınırlarken, ihracat en önemli çıkış yolu
olmaya devam edecek. Yeni Ekonomi
Programı, 2019 yılında ekonomide
yüzde 2,3 büyüme öngörüyor.
Büyümenin bileşenleri içinde özel
tüketim harcamaları 2019 yılında
yüzde 2, kamu tüketim harcamaları
ise yüzde 1,4 büyüyecek. Özel tüketim
harcamalarındaki yavaşlama öncelikle
özel sektörde kapasite kullanımlarının
sınırlanması anlamına geliyor ki bu da
özel sektörün yeni kapasite yatırımlarını
öteleyecektir. Kamu tüketim
harcamalarındaki yavaşlama ise kamu
alımlarının yavaşlaması anlamına
geliyor. Makine sektörü açısından
daha önemli olan büyüklük ise yatırım
harcamasıdır. Özel yatırımların 2019
yılında yüzde 2 büyümesi öngörülüyor.
Bu büyüme hedefi içinde makine ve
teçhizat yatırımlarındaki büyüme
de çok zayıf olacak. Kamu yatırım
harcamalarında ise 2019 yılında yüzde
36,1 küçülme öngörülüyor. Kamunun
2019 yılında yurt içinde makine alımları
da azalacak.
Yeni Ekonomi Programı’nın 2019
yılındaki ihracat artışı için ortaya
koyduğu yüzde 7 büyüme hedefi ise
oldukça temkinli bir hedef. İç pazardaki
daralmayla ihracata yönelim artacaktır.
Makine sanayisinde 2018 yılı ihracat
artışı yıllık yüzde 20’lere yaklaştı. Böyle
bir ortamda 2019 yılında ihracat daha
yüksek gerçekleşebilir. İthalattaki artış
hedefi ise kurların yüksek kalacağını,
ekonomide ve yatırımlarda büyümenin
zayıflayacağını teyit ediyor. Yeni
Ekonomi Programı’nın 2019 yılı mali
hedeflerine göre 2019 yılında üretim
maliyetlerinde artışlar sürecek ve aynı
zamanda yüksek faizler ve finansman
maliyetleri de devam edecek. Kârlılıklar
ve nakit akışları olumsuz etkilenmeyi
sürdürebilir. 2019 yılı için hedeflenen
yüzde 15,9 yılsonu enflasyon hedefi
muhtemelen 2019 yılı boyunca ortalama
yüzde 20 maliyet artışının devam
edeceğini gösteriyor. Buna bağlı olarak
da kredi faizleri yüzde 20-30 aralığında
gerçekleşecektir. Bu da finansman
maliyetlerinin yine yüksek kalacağına
işaret ediyor.
2019 yılında önemli bir diğer
gösterge döviz kurları veya TL seviyesi
8
2020 OCAK-ŞUBAT-MART / AIR WORLD TÜRKİYE ‹ 27

HABER
YENİ EKONOMİK PROGRAMIN HEDEFLERİ VE YATIRIMLAR
2018 2019 2020 2021 MAKİNE SANAYİSİNE ETKİLERİ (2019)
EKONOMİK BÜYÜME(%) 3,8 2,3 3,5 5,0 GENEL BÜYÜME HEDEFİ SINIRLI
ÖZEL TÜKETİM BÜYÜME(%) 3,8 2,0 2,6 4,0 KAPASİTE KULLANIMLARI DÜŞECEK
KAMU TÜKETİM BÜYÜME(%) 3,5 1,4 1,6 3,0 KAMU ALIMLARI ZAYIFLAYACAK
ÖZEL YATIRIM BÜYÜME(%) 1,8 2,0 5,8 6,9 YATIRIM MALLARI TALEBİ ZAYIF KALACAK
KAMU YATIRIM BÜYÜME(%) 1,4 -36,1 -1,7 3,4 YATIRIM MALLARI TALEBİ DÜŞECEK
İHRACAT BÜYÜME(%) 8,3 7,0 4,9 7,0 İHRACAT TEK ÇIKIŞ YOLU
İTHALAT BÜYÜME(%) 0,9 3,4 3,3 6,0 İTHAL İKAMESİ
YENİ EKONOMİK PROGRAMIN MALİ HEDEFLERİ VE İŞLERE ETKİLERİ
2018 2019 2020 2021 İŞLERE ETKİLERİ
TÜFE YIL SONU (%) 20,8 15,9 9,8 6,0 MALİYET ARTIŞLARI SÜRECEK, FİYATLAMA
ZORLUKLARI, İŞGÜCÜ MALİYETLERİ ARTACAK
DOLAR/TL KURU
(ORTALAMA)
HAZİNE İÇ BORÇ FAİZ
ÖDEMELERİ (MİLYAR TL)
MUHTEMEL TL KREDİ FAİZ
ORANLARI YILSONU (%)
HAM PETROL FİYATARI
(DOLAR/VARİL)
4,9 5,6 6,0 6,2 MALİYETLER, FİYATLAR, TEDARİK VE RİSK
YÖNETİMİ
76,4 117,3 147,7 171,4 FİNANSMANA ERİŞİM ZORLAŞACAK
35,0 25,0 15,0 10,0 FİNANSMAN MALİYETLERİ VE VADE
FARKLARI YÜKSEK KALACAK
72,8 73,2 69,7 67,0 ENERJİ VE TAŞIMACILIK MALİYETLERİ
"YENİ EKONOMİ
PROGRAMI'NIN
HEDEFLERİ
KAPSAMINDA
YATIRIMLARDA
ÖNEMLİ BİR
YAVAŞLAMA
BEKLENİYOR. BU
DURUMDA YURT
İÇİNDE MAKİNE
TALEBİNİ
SINIRLARKEN,
İHRACAT
EN ÖNEMLİ
ÇIKIŞ YOLU
OLMAYA DEVAM
EDECEK."
olacak. Yeni Ekonomi Programı 2019 yılı
için ortalama dolar kurunu 5,60 TL olarak
kullanıyor. Bu bir hedef veya taahhüt
değil ancak ekonomi yönetimi TL’nin 2018
ikinci yarısındaki seviyelerinin altında
kalacağını öngörüyor. TL’nin değerini
programın uygulaması ve sonuçları
belirleyecek. Ancak yüksek enflasyon ve
faiz ortamında Türk Lirası üzerinde değer
kaybı baskısının sürmesi beklenebilir.
Genel beklentiler
İş dünyası olarak programa temkinli
iyimser yaklaşılmalı. Acı bir reçete tercih
edilmedi veya ihtiyaç görülmedi. Bu
nedenle fiyat istikrarıyla finansal istikrarın
ne kadar sağlanabileceği belirsiz ancak her
koşulda iç piyasa 2019 yılı sonuna kadar
zayıf kalacak. İhracat önemli alternatif
olacakken maliyet artışları, yüksek faizler,
kur artışlarının yavaşlasa da süreceği
öngörülebilir. Maliyet, fiyat, stok ve
nakit yönetimi çok önemli hale gelmiş
durumda. Reel sektörün işlerindeki
durağanlık, mali yapılarındaki bozulma
ve kredi geri ödemelerinde yaşanan
sorunlarla reel sektördeki kayıpların
hızlanması, bankacılık sektörü üzerinde
sistematik bir risk yaratabilir. Programda
çok yer almayan reel sektörün sorunları
da hızla ele alınarak çözümler üretilmeli.
28 › AIR WORLD TÜRKİYE / OCAK-ŞUBAT-MART 2020

E NGINEERING & REVAMP
P ROJECTS, COMPRESSOR
MODERNIZATIONS
F OR RECIPROCATING COMPRESSORS,
COMPRESSOR SYSTEMS AND AUXILIARY EQUIPMENT
www.burckhardtcompression.com
İmes Sanayi Sitesi 404. Sokak No: 5
Ümraniye, İstanbul, Türkiye

KAPAK KONUSU
TÜRKİYE ENERJİ
MALİYETİNDE
RAKİP ÜLKELERİN
GERİSİNDE KALDI
Yatırım, üretim ve istihdamla
doğrudan bağlantılı olan
elektrik fiyatları sanayiciyi de
kara kara düşündürüyor. Verimli
ve sürdürülebilir bir üretim
için öngörülebilen ve rekabet
edilebilir maliyet yapısına
ihtiyaç duyan üreticiler artan
elektrik fiyatlarından dertli.
Uluslararası rekabette ellerini
zayıflatan bu maliyetlerin hem
üretim ve yatırımlarına hem
de istihdama ve dolayısıyla
ülke ekonomisine negatif
yansıyacağından endişeliler.
HABER
Murat Alişiroğlu
30 › AIR WORLD TÜRKİYE / OCAK-ŞUBAT-MART 2020

"elektrik faturası
yabancı yatırımcıyı
çarpar, yerli sanayiciye
rekabet şansı tanımaz!"
PAGEV BaŞkanI
Yavuz EroĞlu
Uluslararası Enerji
Ajansının 2019 raporuna
yer alan verilere
göre ülkelerin
enerji fiyatları kıyaslandığında
yapılan yeni artışlarla Türkiye’nin
elektrik fiyatlarının yüksek
olan ülkeler arasında yer
aldığı görülmektedir. Bu veriler
ülkelerin zenginliği ile birlikte
değerlendirildiğinde tablo daha
net ortaya çıkmaktadır. Nitekim
daha zengin bir ülkede cebinizdeki
nakitle daha az elektrik
faturası ödeyip daha çok
elektrik kullanabilirsiniz. Yani
kişi başı yıllık Gayri Safi Milli
Hasıla o ülkedeki elektrik tüketim
bedeline bölündüğünde
maalesef ülkemiz bir kişinin
yıllık geliriyle en az elektrik
alabildiği ülke konumuna
düşmektedir. Bu tablo sanayicinin
elindeki kıt kaynakları,
gelişmiş ülkelere göre az olan
sermayesini elektriğe yatırması
gerektiği gerçeği net olarak
ortaya koymaktadır.
Türkiye’deki sanayi
kuruluşları elektriğin birim
fiyatını Amerika, Norveç,
Hollanda, Kanada, Kore,
Danimarka, Yunanistan,
Estonya, Kore, Çek
Cumhuriyeti, Polonya,
Macaristan, Slovenya, Meksika,
Kanada, Lüksemburg,
Finlandiya, İsveç, Litvanya’dan
daha pahalıya alıyor. Elektriğin
Türkiye’den daha pahalı
olduğu ülkeler ise İtalya,
Japonya, Almanya, İngiltere,
İsviçre ve Fransa.
Diğer yandan Türkiye’den
yatırımcı çekmeye çalışan ve
ülkemizdeki sanayi tesislerinin
kayma riskinin bulunduğu
doğu Avrupa ülkeleri gibi
ülkeler elektrik fiyatlarındaki
avantajla yatırımcıları
cezbediyor.
Elektrik ve insan zekasının
Endüstri 4.0’ın ana hammaddesi
olduğu göz önüne alındığında
elektrik fiyatlarındaki artışların
otomasyon yatırımlarını
rantabl olmaktan çıkardığı
aşikardır. Yüksek elektrik
fiyatları, üreticilerin sofistike
KAPAK KONUSU
ürünler yerine düşük katma
değerli emek yoğun ürünlere
yönelmesine ve bu durum da
rekabette dezavantajlı konuma
gelmesine neden olur.
Elektrik, işletme
sermayelerine büyük yük
İçinden geçilen bu zor
zamanlarda firmalar bir yandan
yetersiz işletme sermayeleri ve
bankalardan krediye ulaşma
güçlüğü yaşarken diğer yandan
da ödemek zorunda kaldıkları
yüksek faiz oranlarının
baskısını taşıyor. Ürettikleri
malları ancak 6 aya varan
uzun vadelerle satabiliyor;
bununla beraber elektrik
bedellerini aylık olarak ödüyor
ve zaten sınırlı olan işletme
sermayelerini daha da zora
sokuyorlar.
Sanayi elektriği konut
elektriğinden daha pahalı
Türkiye’de elektrik
tarifesinin belirlenmesinde
konutlara verilen bedelin
düşük tutulduğu, bununla
beraber maliyet artışların
belli bir ölçeğin üzerinde
tüketim yapanlara yüklendiği
bir politika mevcut. Oysa
örneğin Amerika’da sanayi
elektriği 69,3 Dolar/MWsaat
iken konut elektriği ise 128,9
Dolar/MWsaat. Türkiye’de
kullanılan sanayi elektriği
bedeli Amerika’daki bir sanayi
tesisinden %51 daha pahalı.
Amerika’da kişi başı gayrisafi
milli hasıla 62.517 dolar iken
Türkiye’de ise 8715 Dolar. Yani
bu hesapla ortalama bir kişi
ABD’de 901 MWsaat elektrik
alabilirken, biz 83 MWsaat
elektrik satın alabiliyoruz.
Amerika’nın elektrik
fiyatlarını belirleme
stratejisinde sanayi elektriğinin
ve istihdamın gözetildiğini
görebiliyoruz. Sanayicinin
elektriği daha uygun fiyatla
ulaştığında bu durum üretim
ve ihracata olumlu yansıyacak
ve ithalatın da azalmasını
sağlayacaktır. Daha fazla
istihdam, daha çok kazanç,
daha çok harcama ile birlikte
8
2020 OCAK-ŞUBAT-MART / AIR WORLD TÜRKİYE ‹ 31

KAPAK KONUSU
Belçika’da 2018 yılında
Leuven Üniversitesinin
yaptığı “Elektrik Fiyatlarının
İmalat Sanayine Etkileri"
raporunda, elektrik fiyatları
ile yatırımlar ve istihdam
arasında bir ekonomik model
oluşturulmuştur. Bu modele
göre elektrik fiyatlarındaki
%1’lik bir düşüş (diğer tüm
koşullar aynı kalmak şartıyla)
0.30% ekstra istihdam
yaratırken 0.55% ekstra imalat
yatırımına sebep olmaktadır.
Sanayide 5,4 milyon kişi
istihdam edildiği düşünülürse
döviz bazında %10’luk bir
artış %3’luk bir istihdam kaybı
ve %5,5’luk bir yatırım kaybı
anlamına gelmektedir.
ekonominin çarkları da hızlanacaktır.
Aksi durumda ise ülkemiz enerji
maliyetlerinin üretime pozitif
yansıdığı ülkelerden ithalat yapmak
durumunda kalır, ihracat azalır,
birçok sanayi tesisi kapanır, işsizlik
rakamları artar ve bu da ekonomik
olarak ciddi bir çıkmaza girmemize
yol açar.
Yatırım tercihlerinde Türkiye
dezavantajlı
Enerjinin yoğun kullanıldığı
sektörlerde yatırım planları yapılırken
sanayi enerji fiyatları göz önüne
alınır. Türkiye ise enerji maliyetleri
ile cazibesini giderek yitirmektedir.
Verili durumda bir yandan istihdam
yaratacak yabancı yatırımcılar için
olumsuz bir tablo oluşmakta, diğer
yandan yurtiçindeki üreticilerin bir
kısmı da daha uygun üretim maliyeti
olan ülkelere kaymaktadır. Milli
sermaye ve beyin göçü yaşanmasına
yol açan bu durum istihdamın da
düşmesine yol açmaktadır.
Elektrikteki her %1 düşüş %0,3
ekstra istihdam demek
Belçika’da 2018 yılında Leuven
Üniversitesinin yaptığı “Elektrik
Fiyatlarının İmalat Sanayine Etkileri"
raporunda, elektrik fiyatları ile
yatırımlar ve istihdam arasında bir
ekonomik model oluşturulmuştur. Bu
modele göre elektrik fiyatlarındaki
%1’lik bir düşüş (diğer tüm koşullar
aynı kalmak şartıyla) 0.30% ekstra
istihdam yaratırken 0.55% ekstra
imalat yatırımına sebep olmaktadır.
Sanayide 5,4 milyon kişi istihdam
edildiği düşünülürse döviz bazında
%10’luk bir artış %3’luk bir istihdam
kaybı ve %5,5’luk bir yatırım kaybı
anlamına gelmektedir.
Sanayi elektriği alınırken ülkeler
arası enerji fiyatlarının takibi, kişi
başı GSMH ile elektrik fiyatları
korelasyonu hesaba katılmalıdır.
Özellikle enerjiyi yoğun kullanan
demir, çelik ve kimya gibi sanayilerle
ilgili bu tür kararların etki ve rekabet
analizleri yapılmadan dramatik
artışlara gidilmemesi gerekmektedir.
Çok düşük marjlarla çalışan sanayi
kuruluşları enerji fiyatlarındaki
bu tür büyük artışlardan olumsuz
etkilenmekte ve özellikle yurtiçinde
enerji yoğun kullanmayan
sektörlerin alternatif ürünlerine
göre pahalı duruma düşüp pazar
kaybetmektedir.
Yeni fiyat zıplamalari üretimi
felç eder!
PAGEV Yönetim Kurulu Başkanı
Yavuz Eroğlu kaynakların üretim
maliyetlerinin düşürülmesine
ayırılmasının ve en temel üretim
maliyetlerinden olan enerji
maliyetinin adeta zıplamasının önüne
geçilmesi gerektiğinin sanayici için
artık hayati önem taşıdığını belirtti.
Eroğlu “Ocak ayında EPDK’nın
açıklayacağı yeni fiyatların bu kadar
zor şartlardaki sanayiye yeni bir yük
daha getirilmemesi gerektiğinin de
altını çizdi.
32 › AIR WORLD TÜRKİYE / OCAK-ŞUBAT-MART 2020

HABER
2020 OCAK-ŞUBAT-MART / AIR WORLD TÜRKİYE ‹ 33

MAKALE
ENERJİ VERİMLİLİĞİNDE
BULUT TABANLI
BÜYÜK VERİ ANALİZİ
İsmaİl Şahİn
Power Technologies International
SIEMENS
Fatİh Çetİn
Digital Industries Customer
Services SIEMENS
Enerjiyi kontrol
altına almak, artan
maliyet ve çevresel
etkiler üzerindeki
olumsuz etkilerini
minimuma indirmek
adına yapılabilecek en
etkili yöntemlerden
biri enerji verimliliği
uygulamalarıdır. Enerjiyi
verimli kullanmanın
yolu ise enerji kaybının
minimum düzeye
indirilmesi ile sağlanır.
34 › AIR WORLD TÜRKİYE / OCAK-ŞUBAT-MART 2020

MAKALE
Enerji verimliliğinin tanımı ve
önemi
Günümüzde elektrik enerjisinin
kullanımı oldukça yaygın bir hale
gelmiş olup günlük yaşamın ve
çalışma hayatının vazgeçilmez bir
parçası haline gelmiştir. Ekonomik
büyüme, nüfus yoğunluğundaki artış
ve gelişen teknolojinin paralelinde
elektrik enerjisine olan talep tüm
dünyada gün geçtikçe artmaktadır.
Elektriğe karşı artan bu bağımlılıktan
dolayı elektrik şebekelerinde oluşan
herhangi bir kesinti sonucunda
endüstriyel tüketicilerde oldukça
büyük maddi kayıplar oluşurken
mesken tüketicilerinde de
memnuniyetsizlik görülmektedir.
Bu sebeple elektrik enerjisinin
üretildiği üretim santralleri, iletildiği
iletim şebekesi ve son tüketiciye
enerjiyi ileten dağıtım şebekelerinin
en uygun şekilde planlanması
gerekmektedir. Bu durum günümüz
akıllı şebeke yapısındaki ilk aşama
olan arz güvenliği ve kaliteli enerjinin
sağlanmasını karşılamaktadır.
Ancak bu çözüm tek başına yeterli
değildir. Dikkat edilmesi gereken en
önemli unsurlardan birisi de enerji
verimliliğidir.
Ulusal Enerji Verimliği
Eylem Planı’nda belirtildiği
üzere enerji verimliliği; enerji
maliyetlerinin ekonomiye olan
yükünün hafifletilmesi, enerjide
arz güvenliğinin sağlanması, dışa
bağımlılıktan kaynaklanan risklerin
azaltılması, düşük karbonlu
ekonomiye geçiş ve çevrenin
korunması hususlarında önemli rol
oynamaktadır. Dolayısıyla enerjide
sürdürülebilirliğin sağlanması için
hem arz hem de talep tarafında
enerji verimliliğiyle ilgili ciddi
aksiyonların alınması gereklidir. Arz
ve talep taraflarından sadece birinde
gerekli uygulamaların yapılması
maalesef yeterli olmayacaktır. Bu
sebeple Ulusal Enerji Verimliliği
Eylem Planı’nda yapılması gereken
eylemler arz ve talep taraflarını
içerecek şekilde sektörel bazda da
sınıflandırılmıştır.
Enerji verimliliği danışmanlığı
Enerji sağlıktan iletişime,
ulaşımdan endüstriye birçok
farklı sektörde ve farklı şekillerde
kullanılmaktadır. Her sektörde
enerji verimliliğini etkileyen proses
ve elemanlar birbirlerinden farklı
olup ayrıntılı özelliklere sahiptir.
Bu sebeple enerji verimliliği bakış
açısıyla her bir sektöre bakıldığında
farklı uzmanlıkların gerekliliği açıktır.
Bu amaçla birçok danışmanlık şirketi
Enerji Verimliliği Danışmanlığı yetki
belgesi ile ulusal ve uluslararası
piyasada enerji verimliliği hizmeti
vermektedir.
Enerji verimliliği hakkında bir
çalışmanın yapılabilmesi için sürecin
ya da ilgili ekipmanın normal
koşullar altındaki işleyişinin tam
anlamıyla incelenmesi, kısacası
mevcut durumun hassasiyetle
analiz edilmesi gereklidir. Bu veriyi
sağlamak için en temel ve elzem
yöntem uçtan uca enerji yönetiminin
sağlanmasıdır.
Enerji verimliliği için veri
toplama, uzaktan iżleme ve
kontrol
Enerji verimliliği için ilk
aşamada kullanılacak veriler
tesisin mevcut durumdaki, sürekli
işletme koşulundaki ölçüm
değerleridir. Bahsi geçen ölçüm
değerleri tesisin geçmişte elde ettiği
verilerdir. Ek olarak çalışmanın
detaylandırılabilmesi için prosesin
ve ekipmanların kritik çalışma
koşullarındaki ölçümlerinin de
yapılması kaçınılmazdır. Bu sebeple
enerji verimliliği çalışmalarının en
önemli adımlarından birisi olan saha
etütleri yapılmalıdır. Saha etütleri
işleyişin tam olarak anlaşılabilir
olması açısından belirli bir dönem
boyunca yapılmalıdır.
Akıllı şebeke altyapısının enerji
sektöründe yaygınlaşmasıyla birlikte
endüstriyel alanda yoğun olarak
kullanılan SCADA sistemleri enerji
izleme ve kontrolünü sağlamakla
beraber enerji verimliliği için kritik
önem arz eder. SCADA vasıtasıyla
izleme sonucu elde edilen veriler ile
yapılacak analizler enerji verimliliği
için nasıl bir yol haritası çizilmesi
konusunda yol gösterici olacaktır.
Etkin bir enerji izleme ve yönetim
sistemine sahip olmak sahadan gelen
verilerin sürekliliği konusunda ne
8
2020 OCAK-ŞUBAT-MART / AIR WORLD TÜRKİYE ‹ 35

MAKALE
kadar değerli ise bu verilerin değerlendirilmesi de o kadar
değerli ve önemlidir.
Enerji verimliliğinde bulut tabanlı büyük veri
analizi
Endüstri 4.0’ın hayatımızda yerini alması enerji
sektöründeki birçok konuyu etkilediği gibi enerji
verimliliğini de olumlu yönde etkilemiştir. Düşük
maliyetli Iot sensörlerin sahada var olmasıyla birlikte
sistemler sürekli izlenebilir, anlık veri toplanabilir hale
gelmiştir. Dolayısıyla enerji verimliliği için olmazsa
olmaz veriler artık daha yüksek hassasiyet ve doğrulukta
toplanabilmektedir.
Enerji tüketimi verisi, enerji verimliliği ve tasarrufu
için kilit rol oynamaktadır. Harcanan enerji miktarı ve
profili elde edildiğinde enerji verimliliği için gerekli
optimizasyon noktaları rahatlıkla tespit edilebilir. Bu
amaçla geliştirilen enerji verimliliği analitiği; büyük
verinin toplanması, işlenmesi ve analitik hesaplamalarının
yapılması için bulut tabanlı bir çözümdür. Büyük
veri analitiğinin kullanımıyla ekipman bazında enerji
verimliliğinin yanı sıra tüm işleyiş rahatlıkla analiz
edildiği için gerekli süreç iyileştirmeleri de ortaya
çıkmaktadır.
Şekil 1. Enerji verimliliğinde bulut tabanlı büyük veri
analizinin aşamaları
Enerji verimliliğinde bulut tabanlı büyük veri
analizinin uygulanması üç ana fazdan oluşmaktadır.
n Faz 1 - Değerlendirme: İlk aşama tesisin mevcut
durumunun tespit edilmesiyle başlar. Ana akıştaki kritik
işlemler tek tek belirlenir. Olası tasarruflar ortaya çıkarılır.
n Faz 2 – Kurulum: Değerlendirme sonuçlarına göre
prosesin takibi için gerekli sensör, sayaç, iletişim cihazları
mevcut cihazlara veya uygun yeni ekipmanlara bağlanır.
Sahadan buluta ilgili veri akışının düzenli bir şekilde
sağlandığı kontrol edilir.
n Faz 3 – Analiz ve Öğrenme: Bulut ortamına sahadan
gelen veriler sürekli olarak analiz edilir. Bu analizler
tesisin kendi geçmiş verileri kullanılarak yapıldığı gibi
aynı zamanda benzer tesislere ait verilerle karşılaştırmalı
olarak da yapılabilir. Ortaya çıkan verimlilik önerileri ilgili
noktalarda uygulanmalıdır.
Enerji verimliliğinin sürdürülebilir olması için
üçüncü fazın sürekli olarak aktif şekilde kullanılması
gerekmektedir. Bunun sebebi sürekli olarak sahadan veri
toplama, analizlerin gerçekleştirilip enerji verimliliği için
ilgili aksiyonlar güncellenebilir olmasıdır.
Enerji verimliliğinde bulut tabanlı büyük veri
analizinin faydaları aşağıda belirtilmiştir:
n Enerji tüketimi azaltılıp, verimsiz süreçler
iyileştirilirken üretkenlik artacaktır. Az kullanılan
enerjiden tasarruf sağlanırken üzerine ek olarak artan
üretkenlikle birlikte gelirlerde artış görülecektir.
n Belirli bir dönem için ve düşük hassasiyetle elde
edilen veriler yerine sürekli, anlık ve yüksek hassasiyette
toplanabilen büyük veriye geçişi sağlamaktadır. Büyük
veriler kullanılarak mevcut durum geçmiş işleyişle
karşılaştırılabileceği gibi benzer özellikteki tesislerle de
rahatlıkla karşılaştırılabilir.
n Enerji tüketiminin azalmasına bağlı olarak CO2
emisyonunda azalma sağlanır.
n Geleneksel enerji verimliliği çözümlerine karşın
sadece belirli bir döneme ait ölçüm değerleri üzerinden
değil, sürekli ve anlık olarak takip edilebilen verileri
ve işleyişler üzerinden sürdürülebilir bir optimizasyon
hizmeti sağlanmaktadır.
Dünyadaki örnek uygulamalara bakıldığında EnergyIP
Enerji Verimliliği Analitiği (EEA) birçok farklı sektördeki
tesislerde aktif olarak kullanılmaktadır. Sektörün önde
gelen otomotiv fabrikasında enerji tüketiminde %15’lik bir
verimlilik görülürken, binalarda %7, atık su tesislerinde
%6’lar seviyesinde enerji verimliliği sağlanmıştır.
Değerlendirme
Geleneksel enerji kaynaklarının artan talep sebebiyle
hızla tükendiği ve ayrıca çevreyi olumsuz yönde
etkilediği aşikardır. Bu sebeple Dünya var oldukça devam
edeceğini öngörülen, temiz enerji sağlayan yenilenebilir
enerji kaynakları verimli bir şekilde kullanılmalıdır.
Bu amaçla hem üretim hem tüketim tarafında dikkatli
olmalı, maksimum seviyede verimlilik sağlanmalıdır.
Dijitalizasyonun ve büyük verinin hayata girmesiyle
birlikte enerji tüketimi anlık olarak izlenebilir ve analiz
edilebilir hale gelmiştir. Bu avantaj kullanılarak enerji
verimliliği maksimize edilmelidir. Maksimum enerji
verimliliği sağlandığında mali kazancın yanı sıra CO2
salınımının azalması ve enerji kaynaklarının ömrünün
uzatılması gibi önemli çevreci yaklaşımlar ortaya
çıkacaktır.
36 › AIR WORLD TÜRKİYE / OCAK-ŞUBAT-MART 2020

HABER
HABER
ENDÜSTRİ 4.0
POTANSİYELİNİ
AÇIĞA ÇIKARTMAK
Murat Alişiroğlu
2019 yılının sonunda 14 milyardan fazla bağlı cihazın 2021'de 25
milyara yükseleceği tahmin edilmektedir. Bu sistemler, daha sonra
elde edilebilecek değerli bilgileri sağlamak için analiz edilebilecek
inanılmaz miktarda ham veri üretmektedir. Ağa bağlı makinelerin
önleyici bakımını sağlamak, atıkları azaltmak ve işçi güvenliğini
artırmak gibi, endüstriyel kullanıcılar için maddi faydaları vardır.
38 › AIR WORLD TÜRKİYE / OCAK-ŞUBAT-MART 2020

Meseleleri daha
karmaşık hale
getirmek için,
tüketiciler bazen
şirketlerin kişisel
verileriyle ne
yapacaklarına
güvenmek için
mücadele ederken,
işletmeler bazen
ekipmanlarının
kullandığı ve
ürettiği verilere ne
olacağına güvenmek
için mücadele
ederler.
IoT hakkında duyduğumuz
yorumların çoğu, sıklıkla
cihazlarımız tarafından üretilen
verilerin nasıl kullanıldığına
odaklanır.
Gerçekten de, İngiliz Bilgisayar
Topluluğu'ndan bir rapor, “ABD ve
Avrupa'daki çok sayıda akıllı enerji
projesinin terkedilmesi gerektiğine
dikkat çekti, çünkü tüketiciler,
evde akıllı sayaçları kurarken
enerji şirketlerinin niyetlerine
güvenmedi” dedi.
Meseleleri daha karmaşık hale
getirmek için, tüketiciler bazen
şirketlerin kişisel verileriyle ne
yapacaklarına güvenmek için
mücadele ederken, işletmeler
bazen ekipmanlarının kullandığı
ve ürettiği verilere ne olacağına
güvenmek için mücadele ederler.
Verilere İlişkin
Veri, analitik ve bilgi iş yapma
biçimimizi değiştirebilir ve
değiştirir. Ancak, bu yeni fikir
ve kavramların benimsenmesini
yavaşlatan hem insanları hem de
süreçleri içeren birkaç engel var.
Bunlardan en önemlilerinden
biri, verilerimizle hem güven hem
de açıklık açısından ilişkilerimizdir.
Bunu anlamak için, herhangi bir
kuruluştaki bilinen büyük veri
sürücüleri örneklerine bakabiliriz.
Bunlar, hesaplama ve analiz etme
yeteneği, verilerin mevcudiyeti ve
değer sağlama ve çıkarma ihtiyacıdır.
Bütün bunların teknolojisi zaten
yerinde, ancak her birinin güvene
ilişkin kendi engelleri var. Verilerin
güvenilir, kullanılabilir veya faydalı
olacağına dair bir güven yoksa,
o zaman kurumlar toplanan ve
analiz edilen verileri en iyi şekilde
kullanamayacaklardır.
Beklentileri yönetmek
IoT teknolojisine adanmış medya
ve kültürel dikkat miktarının birçok
beklenti yarattığını söylemek doğru
olmaz. Bunlardan en önemlileri
arasında, IoT özellikli makinelerin
benimsenmesinin önemli gelir elde
edeceği veya işle - ve verilerinin -
kesilmesiyle sonuçlanacağı korkusu
yer alıyor.
Ne yazık ki, bir web
tarayıcısındaki gösterge paneli veri
sağlar ancak doğrudan tasarruf
HABER
sağlamaz. Gelişmiş veya otomatik
kurallar oluştursak bile, yine de insan
müdahalesine ihtiyacımız var; hala
süreç değişikliğine ihtiyacımız var.
Gerçekten, değişmek için
davranışlara ihtiyacımız var, ancak
bunu yapmak için IoT tedarik
zincirinde yer alan tüm taraflar
arasında güven tesis etmeliyiz.
Açıkçası IoT'nin başarılı olması için
kesin bir cevap yok. Ancak IoT tek
bir cevap değildir; Çoğu durumda,
bir etkinleştiricidir.
Bu nedenle mesela Gardner
Denver, iConn hava yönetim
platformunu başlattı. iConn,
gelişmiş analitik sunmak için
geliştirilmiş, bulut tabanlı bir hava
yönetimi platformudur. Sistem,
kullanıcıların olası sorunları
ortaya çıkmadan önce çözmelerini
sağlayan, tarihi, gerçek zamanlı,
öngörücü ve bilişsel analitik sağlar.
Kullanıcılardan anında
para tasarrufu sağlamaz veya
operasyonel verimliliklerini
otomatik olarak iyileştirmeyebilir.
Bu şeyler zaman alır. Ancak
iConn, kesinti riskini azaltmak
için gerçek zamanlı izleme,
alarmlar ve uyarılarla, bir şirketin
temel çizgisine somut faydalar
sağlamaya yardımcı olabilir.
Tarayıcı tabanlı sistem, uzak
sitelerin kolayca izlenebileceği
ve kompresör performansının
makine parametreleri ve zaman
içindeki trend analizi ile optimize
edilebileceği anlamına gelir.
İngiltere'deki sayısız saha
günlük amaçlarının bir parçası
olarak basınçlı hava kullandığından
ve çoğu müşteri yıllar boyunca
birçok farklı markadan makine
satın alacağından, iConn açık ve
özel bir sistemdir.
Bunun nedeni, basınçlı hava
kullanıcılarının IoT tarafından
harcamaları azaltmak, kullanımı
iyileştirmek ve sorunları hızlı bir
şekilde belirlemek için sunduğu
fırsatları kullanabilmeleri için verilere
yönelik güven tesis edilmesinin
hayati öneme sahip olmasıdır. Özel
sistemleri açık sistemlerle değiştirmek
bunun bir parçası. Sadece güven elde
edildiğinde, IoT'nin potansiyelinin
ve veri analizinin gerçekleştirilmesi
mümkün olabilir.
2020 OCAK-ŞUBAT-MART / AIR WORLD TÜRKİYE ‹ 39

HABER
Türkiye’nin İlk Yerli Hava Körüğü
POSITIVE DISPLACEMENT BLOWERS
Q Series Blowers
Flows up to 6200 m3/h
Pressures up to 1000 mbar g
Vacuums up to -920 mbar g
40 › AIR WORLD TÜRKİYE / OCAK-ŞUBAT-MART 2020
TÜYLÜOĞLU MAK. NAK. İNŞ. SAN. TİC. LTD. ŞTİ.
www.ruutblower.com

HABER
Pnömatik Taşımada Akılcı Çözümler
H Series Blowers
Flows up to 8200 m3/h
Pressures up to 1000 mbar g
Vacuums up to -500 mbar g
Ostim Org. San. Böl. 1231. Sok. No:38-40 Yenimahalle – Ankara / TURKEY
Tel: (+90) 312 354 19 11 • Faks: (+90) 312 385 13 97
ruutblower@ruutblower.com
2020 OCAK-ŞUBAT-MART / AIR WORLD TÜRKİYE ‹ 41

MAKALE
AZOT NEDİR
SANAYİDE NEREDE
KULLANILIR
42 › AIR WORLD TÜRKİYE / OCAK-ŞUBAT-MART 2020

MAKALE
Azot veya İngilizce adıyla Nitrojen (Nitrogen),
periyodik cetvelde N simgesi ile gösterilen bir
element olup atom numarası 7’dir. Renksiz,
kokusuz, tatsız ve inert bir gazdır. Azot, dünya
atmosferinin yaklaşık %78’ini oluşturur ve tüm canlı
dokularında bulunur. Azot ayrıca, amino asit, amonyak,
nitrik asit, ve siyanür gibi önemli bileşikler de oluşturur.
Azotun 1772’de, onu zehirli hava veya sabit hava
olarak adlandıran Daniel Rutherford tarafından resmen
keşfedildiği kabul edilir. Havayı oluşturan maddelerden
birinin yanma olayında yer almadığı, Rutherford tarafından
biliniyordu. Azot, yaklaşık aynı tarihlerde Carl Wilhelm
Scheele, Henry Cavendish, ve Joseph Priestley tarafından
da araştırılmaktaydı. Antoine Lavoisier de azotu, Yunanca
αζωτος (azotos) “cansız” anlamına gelen azote olarak
adlandırmıştı. Azot için kullanılan diğer sözcük, nitrogène,
1790 yılında Fransız kimyager Jean Antoine Chaptal
tarafından, Yunanca “sodyum karbonat” anlamına gelen
nitron ile, Fransızca “üreten” anlamına gelen ve yine
Yunanca kökenli gène sözcüklerinin bir araya getirilmesiyle
ortaya çıktı. Bu sözcük İngilizcede kullanılır oldu ve
sonraları pek çok dile girdi.
Azot endüstriyel anlamda, sıvı havanın kısmi
distilasyonu ile, Pressure Swing Adsorption yöntemi ile ya
da gaz halindeki havadan membrane yöntemi ile elde edilir.
AZOT SANAYİDE NEREDE KULLANILIR ?
Azot gazının çok geniş kullanım alanları olup,
oksidasyonun istenmediği ortamlarda hava yerine
kullanılabilir:
n Petrokimya sektöründe üretim, depolamada, patlama,
oksidasyon ve yanmayı engellemede
n Denizcilikte, kimyasal tankerlerin taşıdığı malların
yastıklanmasında
n Gıda üretiminde kuru ve oksijensiz ortam sağlayarak
ürünlerin ve paketlenmiş gıdaların tazeliğini korumak için
n Güvenlik amacıyla sıvı patlayıcıların üzerini örtmek
için
n Lazer kesiminde
n Yarıiletkenlerin üretiminde
n Lehimleme işlemlerinde
n Paslanmaz çelik üretiminde
n Inert, nemsiz ve oksitleyici olmayan özelliklerinden
dolayı otomobil ve uçak tekerleklerinin dolumunda
n Kimya, tekstil, gıda, boya sanayinde inert atmosfer
sağlamada
n Yenilebilen yağların oksidasyonunun önlenmesinde
n Kimyasalların depolanmasında yanma ve patlamalara
önlem olarak
n Tanker, tank ve boru hatlarının süpürülmesinde
n Elektronik, kimya, cam, çelik ve metal üretim
işlemlerinde
n Kömür madenlerinin güvenliğinde ve yangın
söndürmede
n Malzemelerin ısıl işlemleri, silo atmosferleri ve gıda
paketlemede kontrollü atmosfer oluşturmak amacıyla
n Kimyasal proses, depolama ve transferlerde
solventlerinin geri kazanımı için
n Kimyasal ayıraç ve ayıraç taşıyıcı olarak
n Meyve suyu ve meşrubat paketleme sistemlerinde
n Kömür madenlerinde
n Meyve, zeytin, tahıl gibi gıda depolarında
n Plastik enjeksiyon sistemlerinde
n Yanıcı maddelerin güvenle taşınmasında
n Yanıcı maddelerin depolanmasında
n Demir ve çelik haddeleme tesislerinde
n Uçaklarda
KLASİK AZOT ÜRETİM VE TEDARİK YÖNTEMİ
Kriyojenik olarak üretilen azot, kriyojenik tankta
depolanır. Daha sonra tankerlerle veya basınçlandırılarak
tüplerle taşınır. Bu işlemlerin kayıp ve maliyetleri yüksektir.
8
2020 OCAK-ŞUBAT-MART / AIR WORLD TÜRKİYE ‹ 43

MAKALE
Sıvı azot alımlarında özel imal edilmiş sıvı azot
tankerleriyle nakliye yapılır. Kullanıcı tarafında bulunan
sıvı azot tanklarına dolum yapılır. Sıvı azot, tank çıkışında
evaporatörde ısıtılarak gaz halinde kullanıma verilir.
Kullanım yerinde azot tüketimi sürekli değilse, azot tankının
ortam şartlarına bağlı olarak ısınması dolayısıyla içindeki
sıvı azot, gaz fazına geçer. Azot gazı basıncının tank tasarım
basıncını geçmemesi gerektiğinden, yüksek basınçlara çıkışını
engellemek için bir miktar azot gazı atmosfere bırakılır.
Tüple azot gazı alımlarında ise kriyojenik tesiste
evaporatörle gaz haline dönüştürülen azot, yüksek basınç
kompresörleri ile 200 -250 barlık tüplere doldurularak
kullanıcılara sevk edilir. Tüm bu işlemlerde kayıplar
olur ve maliyeti artar. Kullanıcı tarafında yüksek
basınçlı azot, regülatörle istenen basınca düşürülerek
kullanılır. Tüp çıkışında, ayarlanan basıncın altında azot
kullanılamayacağından tüp içinde kalan gaz kullanılamaz
ve kullanılmayan bu azotun bedelini kullanıcı öder. Tüpteki
vana kullanım sonunda tam olarak açılırsa, atmosferdeki
hava tüp içine girer ve tekrar dolum esnasında vakumlama
yapılmazsa yeni dolumda gazın saflığı düşer. Bu nedenle
bazen alınan tüplerde saflık çok bozuk olabilir.
Membran Azot Jeneratörü
Membran sisteminde, azot ve oksijeni ayrıştırmak için yarı
geçirgen fiberler kullanılır. Sistemde, farklı gazların kendine
has ayrıştırma özelliğinden yararlanılır. Her bir gazın kendine
özgü nüfuz etme hızı vardır. Azotun membran yüzeylerde
nüfuz etme hızı
yavaşken, oksijen
ve su buharınınki
hızlıdır.
Membran
modüllerine beslenen
basınçlı hava, çıkışta
saf azot halini alır ve
oksijen havaya atılır.
Azot saflığı % 95
ila % 99.9 arasında
değişir. Yüksek
saflıkta ürün elde
etmek için, daha fazla
sayıda membran
modulü ve daha
yüksek basınçlı
hava gerekir. Bu iki
faktöre bağlı olarak yatırım ve işletme maliyeti artar. En uygun
yapıyı oluşturabilmek için gereken gazın basıncının, debisinin
ve saflığının doğru olarak belirlenmesi çok önemlidir. Bu
şekilde en uygun yapı oluşturularak en ekonomik azot üretimi
sağlanabilir.
PSA azot jeneratörü
Gaz halindeki azotun atmosferdeki havadan ayrıştırılması
işlemi, CMS’nin (Carbon Molecular Sieve) ayrıştırma
özellikleri prensibine dayanmaktadır. Çift yataklı CMS ile
doldurulmuş adsorber
sistemi, dönüşümlü
olarak basınçlı
havayla beslenir.
Adsorberlerden birisi
azot üretirken, diğer
yatağın basıncı atmosfer
basıncına düşürülerek
rejenerasyonu yapılır.
Rejenerasyon süresi
tamamlandığında
her iki adsorber
yatağındaki basınç
eşitlenir ve böylece
basınçlı hava
maksimum verimlilikte
kullanılır. Daha sonra
diğer yatak devreye
girerek azot üretmeye başlar. Bu ayrıştırma metodu PSA
(Pressue Swing Adsorption) olarak adlandırılır.
AZOT JENERATÖRÜ KULLANIM ALANLARI
PETROL SANAYİ
Petrol sanayinden azot jeneratörlerinin faklı çeşitleri
yaygın şekilde kullanılmaktadır. Bunlardan en önemli
olanları şunlardır:
n Ürün tankları azot gazı ile yastıklanarak, ürünün daha
güvenli ve kaliteli saklanması sağlanır.
n Azot gazı, ürün transferinde kullanılacak maliyet
açısından en uygun gazdır.
n Mevcut ve eski petrol yataklarınının üretimi, azot
enjeksiyonu ile arttırılabilir.
n Azot gazı enjeksiyonu ile mevcut yatakların üretim
performansı arttırılabilir.
n Azot kullanımının en önemli yararlarından birisi de
delik dibi yangın riskini en aza düşürmektir.
n Delme sıvısına azot enjeksiyonu sayesinde, daha iyi
“underbalanced drilling” yapmak mümkündür.
n Delme sıvısına azot enjeksiyonu yapılarak, sıvı
yoğunluğunu düşürme, daha düşük delik dibi hidrostatik
basıncı sağlar.
DENİZCİLİK
Yanıcı, patlayıcı ve/veya oksijen ile temas ettiğinde
bozulacak maddeleri taşına gemilerde tanklar azot ile
8
44 › AIR WORLD TÜRKİYE / OCAK-ŞUBAT-MART 2020

MAKALE
yastıklanarak oksijenden arındırılır.
Geminin seyahati sorasında
ısınma ve soğumalar sonucunda
oluşan genleşme ve daralma nedeni
ile tanklardaki azot gazı basıncı
düşebilmektedir. Bu nedenle gemiye
azot jeneratörü konumlandırarak seyir
esnasında dahi yerinde azot tedarik
edilebilmektedir.
Günümüzde neredeyse tüm petrol
ve petrol ürünleri taşıtan firmalar
lojistik yüklenicilerinden gemilerde
azot jeneratörü bulundurmalarını
istemektedir.
Gemilerde kullanılacak en uygun
teknoloji membran tipi azot jeneratörü
teknolojisidir. Zaman zaman ilk sahip
olma maliyetinden dolayı PSA tip azot
jeneratörü tercih edilmektedir. Ancak
PSA tip azot jeneratörünün deniz
şartlarına uygun olmaması, fazla ses
çıkartması gibi nedenlerden dolayı
tavsiye edilmemektedir.
GIDA (MODİFİYE ATMOSFERDE
PAKETLEME -MAP UYGULAMASI)
Gıda ürünleri, soframıza gelene
kadar doğal tazeliğini korumak için
zamana karşı yarışır. Tazeliğini ve
kalitesini koruyamayan ürünlerin
raf ömrü kısalır. Azot jeneraötü
kullanılarak MAP atmosferi altında
paketlenmesi durumunda, ürünlerin
doğal yollardan ve ilk günkü tazeliğini
korunarak, uzun süre saklanması
sağlanır.
Bitkisel yağ, şarap, meyve suyu,
sıvı, katı veya toz şeklindeki gıdaların
paketlenmesinde kullanılan azot gazı,
sağladığı koruma örtüsüyle bakteri
üremesi engellenir. Böylece gıdaların
tazeliği korunurken, fermentasyon
oluşumu da kontrol altına alınmış olur.
Gıda paketleme işlemlerinde PSA
veya membran tip azot jeneratörü
kullanılmaktadır. Hangi tip azot
jeneratörünün daha uygun olduğunu
belirlemek için bu konuda uzman bir
kurum ile temasa geçmenizi öneririz.
Modifiye atmosfer alanında yeni
faaliyet göstermeye başladıysanız,
dizayn mühendislerimiz özel uygulama
alanınıza göre en etkin gaz karışım
oranını ve en düşük maliyetli çözümü
geliştirmenize yardımcı olmaktadırlar.
Azotun gıda imalat proseslerinde
uygulanması, gıda depo tanklarının üst
veya alt kısmından azotun püskürtülmesi
ve mevcut gıda sirkülasyon sistemine
azotun enjekte edilmesi şeklinde
olmaktadır. Doğrı seçilecek bir azot
jeneratörü ile % 99.9999 saflıkta azot
üretilebilebilirken, %97-99.9 saflık birçok
gıda uygulaması için yeterlidir.
İÇECEKLER
Azot jeneratöreri sunduğu
çözümlerle içeceklerin korunmasını
sağlar. Bunun yanı sıra, bira işletmeleri
ve benzeri tüketicilere yönelik karışım
gazı sistemleri de mevcuttur.
Azotun alkolsüz içecekler, bira
ve şarap üretimi ve dağıtımında
kullanılmasının iki önemli amacı vardır.
1) Biracılık sektöründe, tankların
ve fıçıların basınçlı gaz tüpleri yerine,
azot gazı ile yastıklanması, güvenli ve
ekonomik çözümler yaratır.
2) Azot, borulama yoluyla ürün
transfer prosesinde kullanılabilen
mükemmel bir gazdır. Azot, ürünün
boru devrelerinde akmasını sağlarken
aynı zamanda ürünün bozulması veya
boruda yabancı madde oluşması riskini
engeller. Temelde azot çok etkili bir
itici gaz olduğu için, herhangi bir ürün
olmadığı zaman bile tüm sistemin temiz
kalmasını sağlar ve bakteri oluşumunun
önüne geçer.
Bira üreticilerinin mevcut CO2
sistemine azot jeneratörü eklenmesi
mümkündür veya N2 / CO2 karışım
gazı jeneratörü sisteme eklenebilir.
OKSİJENSİZLEŞTİRME
Yanıcı madde + oksijen + sıcaklık
yanma üçgenini oluşturur. Azot gazı
kullanılarak yanma üçgeni içindeki
oksijen uzaklaştırılır ve patlamanın
oluşması engellenir. Azot gazıyla
oksijenden arındırma prosesi, yanıcı ve
patlayıcı maddelerin depolanmasında
kullanılır.
LAZER KESİM
Lazerlerin yapısına bağlı olarak,
kesme işlemi sırasında yüksek saflıkta
azot gazı gerekmektedir. Lazer kesimi
için gerekli olan azotu temin etmenin
en uygun ve düşük maliyetli çözümü
olarak azot jeneratörü kullanılması
gereklidir.
Yardımcı gaz olarak kullanılan
azotun uygun kalite ve miktarda
olması, lazer kesim işlemi sırasında
büyük önem taşır. Azot gazı çelik,
paslanmaz çelik, aluminyum vs.’nin
kesilmesi sırasında kullanılmaktadır.
Hassas uç kesimler için yüksek safiyet
gerekirken, karbon çelik parçaların
kesimi için % 95-% 98 saflıkta azot gazı
yeterli olmaktadır.
LEHİM
Oksijensizleştirilmiş ortamda
gerçekleştirilen lehimleme işlemi
kaliteyi ve verimliliği artırır.
Lehimlemede, azotun sağladığı en
büyük fayda, oksidasyonu azaltması ve
lehim kalitesini artırmasıdır.
TAŞIT LASTİĞİ DOLUMU
Azot jeneratörü içeren lastik Şişirme
sistemleri, tekerlekli araç ve lastik
sektörüne büyük bir yenilik getirmiştir.
Lastiklerin şişirilmesinde kullanılan
azot gazını üreten azot jeneratörü
lastiklerin kalitesini artırmakta ve
ömrünü uzatmaktadır.
Azot jeneratörlü çözüm, lastiklerin
havayla şişirilmesiyle karşılaştırıldığı
zaman büyük avantajlar sağlamaktadır.
Mevcut hava kompresörüne kolayca
bağlanan ve birkaç dakika içinde azot
üretecek hale gelen sistemimizde
hareketli parça yoktur, sessiz çalışır ve
yıllık bakımı kolaydır.
HANGİ UYGULAMA İÇİN HANGİ TİP
AZOT JENERATÖRÜ KULLANILMALI
Aşağıdaki grafik azot gazı saflığı
ve gerekli kapasiteye göre kullanılması
gereken azot jeneratörü tipini ortamdan
bağımsız olarak belirlemektedir.
Bazı uygulamalarda çevre şartları
ve kullanım gereksinimleri nedeni ile
mutlaka PSA veya membran tip azot
jeneratörü kullanılması gerekmektedir.
Hangi tip azot jeneratörünün sizin
ve uygulamanız için daha uygun
olacağına bir uzman ile birlikte karar
vermenizde gerek ekonomik gerekse
uygulama başarısı açısından büyük
fayda var.
46 › AIR WORLD TÜRKİYE / OCAK-ŞUBAT-MART 2020

BİZİMLE
GÜVENDESİNİZ
Uluslararası akreditasyonlara sahip test, muayene, denetim ve
belgelendirme hizmetlerimizle yanınızdayız...
444 9 511 szutest.com.tr
Szutest
Szutest
Szutest
Szutesttr
2014/68/EU Basınçlı Ekipmanlar | 2010/35/EU Taşınabilir Basınçlı Ekipmanlar | 2014/29/EU Basit Basınçlı Kaplar Onaylanmış
Kuruluş Hizmetleri | Periyodik Muayene | İSG Ölçümleri | Akredite Üçüncü Taraf İmalat Gözetimleri | PQR/WPS Onayları | EN
ISO 3834 |EN 15085 | Kaynakçı Sertifikasyonu | MYK Belgelendirme | ISO 9001 | ISO 10002 | ISO 14001 | ISO 13485 | ISO
45001 | ISO 22000 | ISO 27001 | ISO 50001 | Seveso | ATEX | Enerji Santralleri Uygunluk Değerlendirmesi | Gost R | EAC |
UkrSepro | CE Belgelendirme | Tahribatsız Muayene Hizmetleri

HABER AIR WORLD KISA HABERLER
Gensa yeni
fabrikasında
1985 yılında Ankara Ostim'de
ilk imalatına başlayan Gensa
Basınç Kapları imalat Ltd. Şti.
yatırımlarını hızlandırarak
Ar-Ge çalışmaları neticesinde fason
üretimden, özgün imalata geçiş
sağlamak için yeni adresine taşındı.
Gensa, imalat yeri olan 2000 m 2 kapalı
çalışma alanında üretimine devam
edecek. Firma üretim olarak; Hava
tankı, LPG tankı, su tankı, yakıt tankı,
denge tankı, azot tankı ve basınçlıbasınçsız
özel proje işlerini tüm ince
noktaları dikkate alarak yapmaktadır.
Firmanın hava tankı imalat standardı
olarak EN-13445 serisi (PED), LPG
tank standardı olarak da EN-12542 /
EN-13445 standartlarını yorumlayıp,
uygulamaya koyarak CE'li üretimiyle
müşterilerini memnun etmeyi
sürdürdüğü sektörce bilinmektedir.
İhracaatına hız kazandırma yolunda
dış ticaret birimi de oluşturan
firmada uzman üretim-montaj ekibi
ve idari personelleriyle toplamda
13 kişi olarak yeni fabrikasında
faaliyetlerine devam ediyor.
Gardner Denver'ın
Hydrovane kompresörleri
şimdi iConn ile daha akıllı
Gardner Denver'ın akıllı IoT
analitik sistemi iConn, 11kW ila
45kW arasındaki endüstriyel
Hydrovane kompresörlerinde
artık etkin durumda. Bulut
tabanlı veri yönetimi platformu,
operatörlerin basınçlı hava
işlemlerini ve performanslarını
optimize etmelerini ve
iyileştirmelerini sağlıyor. Endüstri
4.0, kullanıcıların varlık verilerini
paylaşması ve analiz etmesi için
fırsatlar yarattığından müşteriler,
riskleri ortadan kaldırmak,
verimliliği artırmak ve enerji
tüketimini azaltmak için basınçlı
hava performansları hakkında
daha akıllı bilgiler talep ediyorlar.
iConn bu sistem göz
önünde bulundurularak,
sistem performansına ilişkin
ayrıntılı bir bakış açısı sunarak,
kullanıcıların temel işletim
verilerini görüntülemelerine ve
analiz etmelerine yardımcı olarak
ve önemli bir sorun olmadan
önce potansiyel sorunları
vurgulayarak geliştirilmiştir.
Bu, bir işin sonuçta, kesinti
riskini azaltmak için gerçek
zamanlı izleme, alarmlar ve
uyarılarla somut faydalar
sağlayabilir. Uzak bölgeler
kolayca izlenebilir ve zaman
içerisinde makine parametreleri
ve trend analizi ile optimize
edilmiş kompresör performansı
görüntülenebilmektedir.
48 › AIR WORLD TÜRKİYE / OCAK-ŞUBAT-MART 2020

TÜRKİYE’DE İLK
Vidalı hava kompresörlerinde
5 yıl garanti dönemi başladı!
* Tüm yağ enjekteli vidalı seri kompresörlerimizde
standart periyodik bakımların orijinal yedek parçalarla
yetkili servisler tarafından yapılması koşuluyla geçerlidir.
www.dalgakiran.com

Yeni
AR Serisi
Pistonlu ve vidalı kompresörler olmak üzere geniş bir ürün
yelpazesine sahip Eccoair, az yatırımla mümkün olan en yüksek
kalite ve performansı sunarak şirketinizin gelişiminde itici güç oluyor.
Eccoair bir Dalgakıran Grup markasıdır.
www.eccoair.com.tr

ELGi, Michigan Air
Solutions'ı satın aldı
Basınçlı hava çözümleri küresel tedarikçisi ELGi
Ekipmanları Limited iştiraki ELGi Kompresörler
USA, Michigan'daki en büyük bağımsız hava
kompresörü distribütörü olan Michigan Air
Solutions firmasını satın aldığını duyurdu. Bu satın
alma, ELGi'nin ABD'deki varlığını genişletmek ve
küresel basınçlı hava endüstrisinde lider oyuncu
konumunu güçlendirmek için attığı önemli bir adım.
Michigan Air Solutions 2009 yılında kuruldu ve
Michigan Alt Yarımadası'ndaki pazarlara basınçlı
Satın alma
ELGi'ye
ABD’de
pazar
liderliğini
getiriyor
hava uzmanlığı, geniş bir
ürün yelpazesi ve satış sonrası
teknik desteği ile hizmet verdi.
ELGi Kuzey Amerika
Başkanı David Puck, “ELGi'nin
Michigan Air'i satın alması,
Kuzey Amerika pazarında
yer almak için seçkin,
inorganik fırsatlara yatırım
yapma stratejimizin bir devamıdır” dedi. “ELGi'nin
sağlam ürün portföyü ve Michigan Air'in müşteri
odaklılığıyla, Orta Batı'da pazar büyümesi için güçlü
bir temel oluşturacağımızdan eminiz” dedi.
Michigan Air Solutions Genel Müdürü
Lisa Lewis, “Michigan Air ekibi adına ELGi
ile yaptığımız bu yeni yolculuktan dolayı
heyecanlıyım” dedi. “ELGi'nin sınıfının en iyisi
güvenilirlik ve sahip olma maliyeti ile ürün üretme
konusundaki kararlılığını biliyoruz. Michigan Air'in
kanıtlanmış müşteri hizmetleriyle uyumlu, müthiş
bir ekip oluşturacağız” dedi.
Bu satın alma sayesinde ELGi, önemli bir
müşteri tabanına erişim kazanmakla beraber,
Kuzey Amerika'da daha fazla büyümek için önemli
bir adım atmış oldu. Michigan Air Solution'ın
pazar liderliği ELGi'ye büyümesi için önemli bir
bölge sağlayacaktır.
AIR WORLD KISA HABERLER
İhracatçıya hususi
pasaport hakkı 2
yıldan 4 yıla çıkartıldı
Resmi Gazete’de yayımlanan kararla ihracat yapan iş
insanlarına verilen hususi damgalı pasaport hakkı süresi 2
yıldan 4 yıla çıkartıldı. Türkiye İhracatçılar Meclisi Başkanı
İsmail Gülle, “Türkiye’nin ekonomi ve ticaret diplomasisinin
saha neferleri olan ihracatçılarımız, alınan bu kararla dünya
ticaretinin yüzde 75’ini oluşturan ülkelerde daha hızlı
erişebilme imkânı ve bu pazarlarda daha uzun süre iş yapma
olanağı bulacak” dedi.
Resmi Gazete’de “Bazı Kanunlarda Ve 375 Sayılı Kanun
Hükmünde Kararnamede Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun”
başlığıyla yayımlanan 30988 sayılı kararıyla, ihracatçılara
verilen yeşil pasaport hakkı süresi 2 yıldan 4 yıla uzatıldı.
Madde 12 olarak geçen kanun, “15/7/1950 tarihli ve 5682
sayılı Pasaport Kanununun 14 üncü maddesinin (A) fıkrasının
yedinci paragrafında yer alan “iki” ibaresi “dört” şeklinde
değiştirilmiştir” şeklinde açıklandı.
Konuyla ilgili değerlendirmelerde bulunan Türkiye
İhracatçılar Meclisi Başkanı İsmail Gülle, “Küresel ticaretin
yüzde 75’ine hakim olan ülkelere ihracatçımızın kolayca
erişebilmesini sağlamak adına, yeşil pasaport süresi de 4 yıla
uzatıldı. İhracatçılarımız artık bu pazarlarda daha uzun süre iş
yapma imkanı bulacak” dedi.
Kısa bir süre önce, ihracatçılar için yeşil pasaport alma
limitinin 1 milyon dolardan 500 bin dolara indirildiğini
de hatırlatan İsmail Gülle, “Pasaportun süresinin de 4 yıla
çıkarılması yönündeki talebimizi de kısa sürede sonuçlanmasını
sağlayan Sayın Cumhurbaşkanımız ve Hükümetimize ve Gazi
Meclisimize İhracat Ailemiz adına şükranlarımızı sunarız.
Her zaman üzerinde durduğumuz gibi ihracatçılarımızın iş
yaptıkları pazarlara hızlı ulaşması ve rahat hareket etmeleri,
mobilite kazanmaları çok önemli. Vize işlemlerindeki zaman
kaybı azalacak ve ihracatçının hızlı hareket etmesini sağlanacak.
Kararın ihracat hacmimize olumlu etkileri olacaktır. Bu
kararlarla, ihracatçımız 2020’ye büyük bir motivasyonla ve yeni
rekorlara odaklanmış olarak girecek. İhracat Ailemize hayırlı
olsun” diye konuştu.
2020 OCAK-ŞUBAT-MART / AIR WORLD TÜRKİYE ‹ 49

MAKALE
Basınçlı Hava Kaçaklarının
Tespit Edilmesi Sırasında
Kullanılan Yöntemler
Altuğ KARATAŞ
Makine Mühendisi MBA
VAT ENERJİ HİZMETLERİ A.Ş.
Basınçlı hava, endüstriyel
tesislerde yaygın bir
şekilde kullanılan bir
enerji türüdür. Dış
ortamdan alınan havanın
bir kompresörde belli bir
oranda sıkıştırılması ile
elde edilir. Basınçlı hava
tesisatlarındaki hava
kaçaksız, kuru, temiz ve
en düşük basınç kaybı ile
kullanılmalıdır.
50 › AIR WORLD TÜRKİYE / OCAK-ŞUBAT-MART 2020

MAKALE
Basınçlı Hava Kaçakları
Kullanılan basınçlı havanın birtakım sebeplerle
tesisat üzeri veya hareketli parçalardan atmosfere
kaçması ile basınçlı hava kaçakları oluşur. Basınçlı hava
kaçakları, bir işletme için kontrol edilmesi güç olan
kayıp maliyetleri arasında ilk sırada yer almaktadır.
Fabrikada hava kaçağı olup olmadığını tespit etmek
için tüm tesiste kapsamlı bir tarama ve ölçüm işlemi
gerçekleştirilir. Bu ölçüm sonucunda elde edilen veriler
kullanılarak kaçaklar tespit edilip önlenmeye çalışılır.
Basınçlı Hava Kaçaklarının Tespit Edilmesi
Sırasında Kullanılan Yöntemler
değerler aşağıdaki tabloda bilginize sunulmuştur.
Aşağıdaki grafikten de delik çaplarına bağlı
olarak basınçlı hava kayıplarını tespit edebilir.
1. Sesli Takip
2. Ultrasonik Kaçak Tespit Cihazı
3. Köpük
Resim 1: Basınçlı Hava Kaçak Tespiti
Basınçlı Hava Sistemlerinde Kaçaklar
Basınçlı hava ekipmanları olarak kompresörler,
rezerv tankları, filtreler, kurutucular, seperatörler,
regülatörler, tabancalar vb. ekipmanlar kullanılır.
Basınçlı hava kaçaklarının düşük tutulmasından
tesisat ve son kullanım noktalarında yüksek kaliteli
ekipmanların kullanılması son derece önemlidir.
Basınçlı hava kaçaklarının sürekli takip edilmesi son
derece önemlidir. Basınçlı hava kaçaklarının belli bir
oranda tutulabilmesi ve bu sayede sürdürülebilir
tasarruf sağlanması ancak periyodik takipler ve izleme
ile mümkün olabilir.
Grafik 1: Delik Çaplarına Göre Basınçlı Hava Kaçakları Miktarları
Bir etütte tespit edilen hava kaçağının yerinin
belirlenmesinden sonra hava kaçağı tespit etiketi
kaçağın olduğu noktaya yerleştirilir. Daha sonra bu
noktanın fotoğrafı çekilir ve raporda paylaşılır. Hava
kaçağı giderilmek istendiğinde bu etiketler vasıtasıyla
kaçağın konumu kolaylıkla bulunabilir ve kaçak
özelliklerine ulaşılabilir. Kaçaklar giderildiğinde tespit
noktalarında bulunan etiketler kaldırılabilir.
Basınçlı hava etüdü yapılan örnek tesiste yıllık
olarak 88.050 TL’lik bir maliyet oluşmakta ve 176.100
kWh’lik bir enerji kaybı meydana gelmektedir.
Bu kaybın kompresörlerde yaklaşık 20.96 kWh’lik
sürekli yük oluşturduğu göstermektedir. Basınçlı
hava kaçaklarının düzenli olarak kontrol edilmesi
kompresörün yükünü azaltarak üretimin artması
durumunda ihtiyaç duyulacak fazla havanın
karşılanması sağlanabilir.
Basınçlı hava kaçaklarının fotoğrafları aşağıda
verilmiştir.
Elektrik Birim Fiyatı : 0,5 TL/kWh
Yıllık Çalışma süresi : 8.400 Saat
Kaçak Revize Bedeli * : 8.750 TL
Tasarruf Miktarı : 88.050 TL
Geri Ödeme Süresi : 1,5 Ay
*Her bir kaçak giderme maliyeti için 1 m
pnömatik hortum 1 adet jak maliyeti alınarak
hesaplanmıştır. Aşağıda görselleri verilmiştir.
Resim 2: Basınçlı Hava Ekipmanları Örnek Yerleşim Şeması
Örnek Basınçlı Hava Kaçak Tespit Projesi
Örnek bir gıda tesisinde basınçlı hava kaçak
ölçümü yapılmıştır. Tüm tesiste ultrasonik hava
kaçak tespit cihazı ile yapılan ölçümler neticesinde
tespit edilen kaçakların meydana getirdiği maliyet,
enerji kaybı ve hesaplama yapılırken kabul edilen
Resim 3: Basınçlı Hava Tesisatında Kullanılan Örnek
Enstrümanlar
8
2020 OCAK-ŞUBAT-MART / AIR WORLD TÜRKİYE ‹ 51

MAKALE
Kaçak 1 Kaçak 2 Kaçak 3 Kaçak 4
Tablo 1: Örnek Bir Tesiste Hava Kaçak Listesi
Kaçak Basınç Kaçak
No
Lokasyon
Kaçak Yeri
(bar) (dB)
Kaçak Elektriksel Parasal
Çapı
(mm)
Kayıp
(kWh)
1 UAT Flex 4 Aseptik Tank Altı Giriş UAT 7 68 5,2 8.550 ¨ 4.275
2 Homojen Yoğurt Merkezi Kollektör 7 98 8,6 14.263 ¨ 7.132
DP25/2 09B ile 10B Arasındaki
3 Homojen Yoğurt Tank Alanı
Pnömatik Bağlantı 7 48 3,2 5.249 ¨ 2.625
4 Pastör Merkezi CIP Odası Pnömatik Boru 7 71 5,5 9.083 ¨ 4.541
5 Pastör 22 Kumanda Panosu Yanı Filtre 7 59 4,2 7.008 ¨ 3.504
6 Hassia 3 Paketleme Hava Tabancası 7 60 4,3 7.175 ¨ 3.588
7 Tatlı Hassia Hava Tabancası 7 42 2,6 4.354 ¨ 2.177
8 Tatlı Hassia Hava Tabancası 7 45 2,9 4.796 ¨ 2.398
9 Hidroloc 2 Remy Mak 7 62 4,5 7.512 ¨ 3.756
10 Kaymaklı Yoğurt Bölümü İNK 1 Yanı 7 55 3,8 6.352 ¨ 3.176
11 Kaymaklı Yoğurt Bölümü İNK 8 Yanı 7 50 3,4 5.558 ¨ 2.779
12 Kaymaklı Yoğurt Bölümü İNK 9 Yanı 7 57 4 6.678 ¨ 3.339
13 Kaymaklı Yoğurt İnkübasyon 13-14 Arası 7 71 5,5 9.083 ¨ 4.541
14 Kaymaklı Yoğurt Paketleme Makine Hava Tabancası 7 49 3,3 5.403 ¨ 2.702
15 Araba Yıkama 2 Kaymaklı Yoğurt Pnömatik Boru 7 57 4 6.678 ¨ 3.339
16 Araba Yıkama 1 Kaymaklı Yoğurt Pnömatik Boru 7 72 5,6 9.262 ¨ 4.631
17 a3 Robotu Sehpa Altı Pnömatik Boru 7 47 3,1 5.097 ¨ 2.548
18 a3 Kombi Hattı Robot Önü Pnömatik Boru 7 51 3,4 5.715 ¨ 2.857
19 A22 Robotu Palet Mazgal Hava Hortumu 7 54 3,7 6.191 ¨ 3.095
20 a22 Hattı Koli Tutucu Piston Bağlantısı 7 55 3,8 6.352 ¨ 3.176
21 ESL Hattı Konvör Altı Valf Bağlantısı 7 67 5,1 8.374 ¨ 4.187
İlk Mevsim Bölümü Procomac Unidox
22
Arkası VPP18 Vanası Bağlantı 7 58 4,1 6.842 ¨ 3.421
23 Tereyağ Bölümü Atia Markası Dolum Valf Egzoz Uçları 7 50 3,4 5.558 ¨ 2.779
24 Multivac Makinesi Domnick Hunter Marka Filtre 7 71 5,5 9.083 ¨ 4.541
25 24. Kaçak Yanı Filtre 7 52 3,5 5.872 ¨ 2.936
Kayıp
(TL)
TOPLAM 176.089 ¨ 88.050
SONUÇ:
Basınçlı hava uygun, güvenli ve emniyetli olduğu
için, bir güç kaynağı olarak kontrol vanalarında,
hava motorlarında, temizleme amaçlı olarak hava
tabancalarında ve daha birçok yerde yaygın olarak
kullanılmaktadır. Birçok avantaja sahip olması nedeniyle,
basınçlı havanın yüksek maliyetli bir güç kaynağı olduğu
gerçeği sık sık gözden kaçırılır. Basınçlı hava sistemleri
enerji tüketimi oldukça yoğun sistemler olup maliyeti
elektrik fiyatlarından 7-10 misli daha fazladır.
Basınçlı hava kaçakları, tesislerde sıklıkla karşımıza
çıkmaktadır. Bir tesiste üretilen basınçlı havanın
kullanılmadan sistemden ayrılması istenmeyen bir
durumdur. Kayıpların giderilmesiyle sistem veriminin
azalması engellenecektir. Bu sayede her kaçak tasarruf
olarak sisteme geri dönecektir.
Basınçlı havanın en pahalı enerji olduğu göz önünde
bulundurulmalı ve periyodik olarak ölçümler yapılmalı,
sistemdeki kaçak giderilmelidir.
52 › AIR WORLD TÜRKİYE / OCAK-ŞUBAT-MART 2020

Fini Kompresörleri Türkiye Distribütörü
Yüksek kalite ve uygun fiyat zor... Ama biz başardık!
Salon / Hall 14 No: H100
12-15 Mart / March 2020 Tüyap.İstanbul

HABER
muhabir
Elif Naz Akbal
ISO 11011; Basınçlı hava
için enerji denetimlerinin
standartlaştırılması
Yakın zamana kadar, basınçlı hava sistemlerinin enerji
verimliliğini değerlendirmek için işleme özgü bir
standart yoktu. ISO 11011'in uygulanmasının işletmelere
ciddi oranda para kazandırabileceğini savunuluyor.
54 › AIR WORLD TÜRKİYE / OCAK-ŞUBAT-MART 2020

Günümüzde marjlar üzerindeki
baskıyı artıran
rekabetçi dünyada, karınızı
azaltabilecek herhangi bir
faaliyet araştırılmaya değer olmalı.
Dikkat gerektiren bir alan, yıllık
elektrik faturanızın yüzde 30'una mal
olabilecek basınçlı hava sistemleridir.
Türkiye’de özellikle son yıllarda başta
dergimiz olmak üzere özel sektörden
bu alanda çalışma yapan değerli
insanların katkıları ile artık konuya
biraz da olsa dikkat çekebildik. Yeterlimi
? tabiki değil, bizler bu konuda
henüz yolun başındayız. Yatırımcılar
fiyat ile kalite arasına sıkıştı kaldı.
Basınçlı hava sektöründen bir oyuncudan
makine alan birçok fabrika yada
işletme sahibi sadece satınalmacının
algısı ile kendi cüzdanı arasında ilk
yatırım maliyetinin peşinde emin
olun. Buradan fabrika sahiplerine sormak
isterim ; Basınçlı hava sisteminizin
yıllık işletme maliyetinin ne kadar
olduğunu söyleyebilir misiniz? Sızıntı
nedeniyle ne kadar enerji harcar? Veya
tesis veya ekipmanın amaç için uygun
olup olmadığını?
Geçmişte, basınçlı hava
sistemlerinin değerlendirilmesi
ya hiç yapılmamıştı ya da
standartlaştırılmamış prosedür
ve testlere dayanıyordu. Sorun,
bunlardan bazılarının uygunsuz,
yanlış, çok pahalı ve sonuçta üretken
olmamasıdır.
Uluslararası ISO 11011
olarak kabul edilen standart,
değerlendirmeye katılanların rollerini
ve sorumluluklarını tanımlar ve
basınçlı hava sistemlerini üç işlevsel
alt sistem olarak kabul eder:
n Birincil enerji kaynağının
basınçlı hava enerjisine
dönüştürülmesini içeren arz.
n Basınçlı hava enerjisinin
üretildiği yerden kullanıldığı yere
hareketini içeren iletim.
n Hem son kullanım uygulamaları
hem de basınçlı hava atıkları için tüm
basınçlı hava tüketicilerinin toplamını
içeren talep.
Bu yaklaşım, verilerin analizi,
raporlanması ve bulguların
belgelenmesi için yapılandırılmış
bir çerçeve sunar. Değerlendirme
sonucunda tahmin edilen enerji
tasarrufunu ve dolayısıyla
maliyetlerinizi azaltmanın açık bir
yolunu tanımlar.
Ayrıca, aşağıdakileri içerebilecek
böyle bir değerlendirme için
kullanılan metodları da tanımlar:
gözlem ve araştırma, nokta kontrol
ölçümleri ve/veya veri kaydı -
dinamik ve trend dahil.
Bu, her basınçlı hava sisteminin
yaş, konumu ve kullanımı
bakımından farklı olduğunu
gösterir, bu nedenle değerlendirme
gereklilikleri değişecektir. Ayrıca,
kısmen veya tamamen en uygun
yöntemi kullanabileceğiniz
anlamına gelir. Bu nedenle, örneğin
basit gözlemler ve mevcut veriler
değerlendirmenizi tamamlamak
için yeterliyse, kapsamlı veri kaydı
yapmak gerekli olmayabilir.
Kullanılan metodlardan
bağımsız olarak, bütün bir sistem
yaklaşımının benimsenmesi,
değerlendirme sürecinden maksimum
faydalanmanızı sağlar.
Tam bir değerlendirmenin
kapsamı
Genelde bu süreç, sistemin tam bir
değerlendirmesinin kapsamına karar
vermenizle başlar. Bu, basınçlı hava
kullanımı, üretim fonksiyonları, düşük
performans, atık, arz, talep dengesi,
enerji kullanımı, toplam basınçlı hava
talebi ve elektrik faturalarını içerebilir.
Kapsamı tanımladıktan sonra,
verileri toplamaya ve kaydetmeye
başlayabilirsiniz.
Bu verileri değerlendirdikten
sonra, hangi işlemlerin en çok para
tasarrufu yapmanıza yardımcı
olacağına karar verebilirsiniz.
Örneğin, bazı durumlarda yüzde
40'ı aşabilecek ve size ciddi paraya
mal olabilecek sızıntı oranını
belirleyebilirsiniz - sadece 3 mm'lik bir
sızıntı size yılda 5.300 TL’den fazlaya
mal olabilir. Değerlendirme aynı
zamanda doğru kompresör ve / veya
hava alıcısı kullanıp kullanmadığınızı,
sistem basıncının gereksiz yere yüksek
olup olmadığını ve havanızı aşırı
işlemden geçirip geçirmediğinizi
görmenize yardımcı olacaktır. Bundan
sonra, sızıntıları onarmak ve bir
sızıntı yönetimi programı oluşturmak,
ekipmanı yükseltmek, proses
kontrolünüzü iyileştirmek ve değişken
hız kontrollerinin kullanımını
içermek üzere hedeflenen eylemlerde
bulunabilirsiniz. Kısaca, ISO 11011,
basınçlı hava sisteminiz için nereye ve
nasıl iyileştirmeler yapabileceğinizi ve
nasıl enerji tasarrufu yapabileceğinizi
değerlendiren bir çerçeve sunar.
HABER
KÜÇÜK FİRMALAR
NEDEN HAVA
KOMPRESÖRLERİNE
ISO 11011
UYGULAMALIDIR?
Küçük bir firma iseniz, hava kompresörlerinin
enerji verimliliğinin değerlendirilmesinde
ISO 11011'in sizin için
geçerli olduğunu düşünmeyebilirsiniz,
ancak önemli miktarda maliyet tasarrufu
yapma fırsatını kaçırmış olabilirsiniz.
AB Enerji Tasarrufu Olanakları
Programı kapsamında, 250'den fazla
çalışanınız, 50 milyon Avro'dan fazla
bir ciro veya 43 milyon Avro'luk bir
bilançonuz varsa, enerji verimliliğinizi
değerlendirmek zorundasınız.
Ancak bu eşiğin altına düşen daha
küçük firmalar, hava kompresör sistemlerinde
olası verimlilik artışlarını ve
maliyet tasarruflarını belirlemek için
ISO 11011 kullanarak enerji verimliliği
değerlendirmeleri yapmanın avantajlarından
yararlanabilirler.
ISO 11011'in üretimine ilişkin tavsiyelerde
bulunan BCAS, bu yılın başlarında
şunları söyledi: “Basınçlı hava
sistemleri tipik olarak yıllık elektrik
faturalarınızın yaklaşık% 10'una mal
olabilir, bu nedenle odaklanmanızı gerektiren
bir alandır.
“Basınçlı hava sisteminizin yıllık
işletme maliyetinin ne kadar olduğunu
dürüstçe söyleyebilir misiniz? Sızıntı
nedeniyle ne kadar enerji harcar? Veya
tesisin veya ekipmanın amaca uygun
olup olmadığı? ”
Bazı firmalar geçmişte standartlaştırılmış
değerlendirme ve raporlama
eksikliği nedeniyle verimlilik testleri
yapmaktan kaçınmış olabilir.
Ancak, ISO 11011'e göre, sonuçlar
çoklu testler arasında çok daha karşılaştırılabilirdir
ve hava kompresörlerinin
yenilenmesi veya değiştirilmesi
yoluyla elde edilebilecek verimlilik artışlarını
belirlemek için çok daha tutarlı
bir şekilde kullanılabilir.
Değerlendirme, basınçlı hava altyapınızın
üç farklı yönüne odaklanır;
Bundan sonra, bu sıkıştırılmış havanın
tesisler etrafına dağılması, ikinci
odak alanıdır, sıkıştırılmış hava kaynağını
verimli kullanan son kullanıcılar ve
ayrıca atık veya sızıntı alanlarını içeren
son kullanıcılar da dahil olmak üzere,
talebe üçüncü odaklanır.
2020 OCAK-ŞUBAT-MART / AIR WORLD TÜRKİYE ‹ 55

MAKALE
KAESER’DEN ENERJİ VERİMLİLİĞİ YÜKSEK
YENİ (SECOTEC) GAZLI KURUTUCULAR
Bİrkan IŞIK
Mekatronik Mühendisi,
MBA Proje & Satış Mühendisi
Topkapı Endüstri Malları Tic. A.Ş.
Kaeser Kompresörleri yapmış olduğu üstün Ar-Ge çalışmaları
sonucunda gazlı kurutucularında termal kapasitesi daha yüksek olan
SECOPACK LS eşanjörlerini kullanmaya başlamış ve kurutucularını
da endüstri 4.0’a uyumlu şekilde tasarlayarak sektöründe yine öncü
olacak enerji verimliliği yüksek bir ürünü pazara sunmuştur.
56 › AIR WORLD TÜRKİYE / OCAK-ŞUBAT-MART 2020

MAKALE
Termal kapasitesi yüksek eşanjör
Yenilikçi SECOPACK LS ısı eşanjörlerinin faz
değişimi sırasında ortaya çıkan ısıyı da depolayabildiği
için termal kapasitesi standart eşanjörlere göre daha
yüksek olmaktadır.
Bu eşanjörler sayesinde çiğlenme noktası daha uzun
süre sabit kalacak ve bu sayede kurutucuda kullanılan
kompresör daha az çalışarak enerji verimliliği
sağlanmış olacaktır.
%10’a kadar kendini kısabilme
Kaeser yeni SECOTEC kurutucularında 1 m3/dk
hava için 100 Watt’tan daha az bir elektrik tüketimine
sahiptir (ISO 7183 A1 referans şartlarında). Enerji
tasarruf kontrolü sayesinde, kısmen yükleme yapıldığı
zaman ihtiyaçtan fazla olarak ortaya çıkan soğutma
performansını biriktirebilir ve daha sonra ilave
enerji tüketimine gerek kalmadan kurutma amacıyla
kullanılabilir. Hızlı reaksiyon özelliği ile basınç altında
çiğlenme noktasının stabil kalmasını sağlar. Ayrıca %10
basınçlı hava tüketimine kadar kendini kısabilmesi
sayesinde yüksek enerji verimliliği sağlar.
Kullanıcı dostu ve bakım gerektirmez
Küçülen taban ölçüleri sayesinde yerleşimde
kurulum kolaylığı sağlar.
45 m3/dk üzerindeki kurutucularda yüksek itiş
gücüne sahip fanı sayesinde davlumbaz direk kurutucu
üzerine bağlanabilir. Fanın itiş gücünün kurutucunun
sıcak havasının atılması için yeterli olduğu
için ayrıca fan kullanılmasına gerek kalmaz.
Bu sayede müşteri ekstra fan kullanmadığı
için hem yatırım maliyeti hem de enerji
maliyeti olarak müşteriye tasarruf sağlar.
Kapsamlı Sigma Control Smart
kumandası sayesinde, kapalı devre gaz
sisteminin kontrolü operatör tarafından
basit bir şekilde yapılabilir (gaz devresine
herhangi bir müdahale yapılmadan,
manifolt vb. cihazlar gerekmeden, soğutma
ve iklimlendirme uzmanına ihtiyaç
duyulmadan).
Ayrıca filtre vb. herhangi bir sarf
malzemesi içermediğinden, düzenli kontrol
ve genel temizlik işlemleri dışında bakım
gerektirmez.
Endüstri 4.0’a uyumlu
Kurutucu üzerinde bulunan elektronik
SIGMA CONTROL SMART paneli
sayesinde, kurutucunun çalışma saati,
bakım ve enerji tüketimleri güncel olarak
görülebilir ve ilgili raporlar mail olarak
alınabilir. Zamanlayıcı özelliği sayesinde
kurutucuların kapanıp açılma saatleri
önceden planlanabilir.Bu sayede gereksiz
çalışmaların önüne geçilecektir. Opsiyonel
sunulan Modbus TCP sayesinde harici otomasyon
sistemlerine de kolayca bağlantı gerçekleştirilebilir.
Yüksek kaliteli soğutma devresi
Kaeser SECOTEC kurutucuları 50 °C ortam
sıcaklığına kadar güvenli soğutma performansı
sağlamaktadır. Yüksek kapasiteli elektronik
kondens tahliyeleri sayesinde efektif kondens
tahliyesi sağlamakta ve kullanılan SECOPACK LS
eşajörlerininde aluminyum malzemeden yapılması
eşanjörlerin kullanım ömrünü arttırmaktadır.
Minimum basınç kaybı
Isı eşajöründe kullanılan doğru boyutlandırılmış
akışkan kesitleri sayesinde minimum basınç kaybı
sağlanması enerji verimliliğine katkıda bulunur.
Verimliliği yüksek soğutucu kompresörü
Kaeser SECOTEC kurutucularında kullanılan scroll
tip soğutucu kompresörler pistonlu kompresörler göre
%26 daha verimlidir. Kaeser’in yeni kurutucularında
yüksek enerji verimliliği sağlanmasında seçilen
soğutucu kompresörlerde büyük önem taşımaktadır.
Bu sene 100. Yılını kutlayan, yenilikçi anlayışı ve
üstün arge çalışmalarıyla pazarında öncü olan dünya
markası Alman KAESER Kompresörleri hem enerji
verimliliği yüksek hem de çevre dostu ürünleriyle
basınçlı hava sistemlerinde müşterilerine doğru
çözümler sunmaya devam edecektir.
2020 OCAK-ŞUBAT-MART / AIR WORLD TÜRKİYE ‹ 57

TEKNİK MAKALE
CE belgesi bir marka ya da
kalite belgesi değildir
PEKİ CE BELGESİ NEDİR?
Ahmet emİn çamlıbel
Endüstriyel Hizmetler
Ankara Bölge Sorumlusu
SZUTEST
CE işareti malların serbest dolaşımını sağlayabilmek amacıyla
Avrupa Birliği'nin, 1985 yılında oluşturduğu "Yeni Yaklaşım"
çerçevesinde uygulanan bir sağlık ve güvenlik işaretidir. AB
genelinde kullanılmış olan değişik uygunluk işaretleri yerine AB
direktiflerine uygunluğu belirten tek tip bir AB işareti kullanılması
amaçlanmıştır. CE belgesi, ürünün amacına uygun bir şekilde
kullanılması halinde güvenli olduğunu gösteren genel bir işarettir.
58 › AIR WORLD TÜRKİYE / OCAK-ŞUBAT-MART 2020

TEKNİK MAKALE
CE işareti kalite işareti gibi düşünülmemelidir.
Çoğu kalite işareti isteğe bağlı olmasına
karşın CE zorunlu bir işarettir. Ürünün Avrupa
birliği teknik mevzuatına ve kriterlerine
uygun olduğu anlamına gelir ve ürünlerin Avrupa
piyasalarında serbestçe dolaşabilmeleri için bir nevi
sahip olmaları gereken bir pasaport gibi düşünülebilir.
CE belgesi bir marka ya da kalite belgesi değildir. CE
işareti taşıyan ürünler Avrupa birliği ile ilgili direktiflere
uygun ve gerekli tüm kriterlerin yerine getirildiğinin
kanıtıdır. Avrupa Birliği'nde CE belgesinin kapsamına
alınan ürünler bu işaret olmaksızın pazara sunulamaz.
Pazara sunmak hem Avrupa Birliği ülkeleri tarafından
üretilen ürünleri hem de Avrupa Birliği ülkeleri
tarafından ithal edilen bütün ürünleri kapsamaktadır.
Bundan dolayı ülkemizdeki ihracatçıları Avrupa
Birliği'ne yapacakları ihracatlar da CE belgesi hususuna
önem vermeleri gerekmektedir.
CE işareti kısaca İngilizce ifade olarak anlamı,
"Conformite European" kelimelerinin baş harflerinden
oluşturulmuş ve Türkçe, "Avrupa Standartlarına
Uygunluk" manasına gelmektedir.
CE İşaretinin şekli aşağıdaki gibi olmalıdır, boyutları
değişse bile oranlara uyulmalıdır. CE işareti ürün bilgi
levhası/etiketi üzerine görünür, okunaklı, silinemez bir
şekilde iliştirilmelidir. Ürünün doğasından kaynaklanan
sebeplerden ötürü bu şartlar sağlanamazsa ürünün
paketine ya da uygun dokümanlara iliştirilmelidir.
CE BELGESİ TSE YERİNE GEÇER Mİ?
CE etiketi ile TSE etiketi ayrı anlamlara sahiptir. CE
işareti kapsamında olmayan ürünlerde yerel mevzuatlar
uygulanmaktadır. Bu durumlarda ülkemizde de Türk
Standartları Enstitüsü tarafından yayınlanan standartlar
kullanılmaktadır.
CE etiketi iliştirilen ürünleri Avrupa Birliği üye
ülkelerinde piyasa satışa sunulabilmesinin yanında TSE
etiketi sadece ülkemizde bir geçerliliğe sahiptir.
CE BELGESİ NE İŞE YARAR?
Gereken ürün grupları için CE belgesi alıp, ürününe
CE işareti iliştiren üretici, ürününün tüm yasal (yönetmelik
ve standartlara) gereklere uyduğunu ve ürünlerinin,
Türkiye de dahil olmak üzere Avrupa ekonomik alanı
içerisinde satılabileceğini beyan eder. CE Belgesi iş
dünyasına ve tüketicilere iki ana fayda sağlar. İş dünyası
CE işareti taşıyan ürünlerin Avrupa Ekonomik Alanı (AEA)
da hiçbir engellemeye tabi tutulmadan satılabileceğini, öte
yandan tüketicilerde satın aldıkları ürünlerin aynı düzey
temel sağlık, güvenlik ve çevresel koruma gereklerini
karşıladıklarını bilir.
Ürünlerinin bu temel gereklere uyguluğunu
değerlendirmek, bu çerçevede teknik dosya hazırlamak,
gerektiği durumlarda CE belgesine sahip olmak,
AT Uygunluk Deklarasyonunda (AT Uygunluk
Beyanı) bulunmak ve ürünlerine CE işareti iliştirmek
üreticilerimizin sorumluluğundadır.
CE BELGESİ OLMAZSA NE OLUR?
CE etiketi olmazsa, ürünler Avrupa Birliği üye
ülkelerinde ve Türkiye’de piyasaya arz edilemez.
Nasıl ki, bir araç ona ait bir ruhsat olmadan trafiğe
çıkamıyorsa, yönetmeliklerin kapsamına giren ürünlerin
de CE işareti olmadan satışı yasaktır.
Eğer ürünler, CE işareti olmadan piyasaya arz
edilmişse, tespit edilmesi durumunda ilgili bakanlık
tarafından, idari yaptırım cezası, ürünlerin piyasadan
geri çağrılması veya üretimin fiilen durdurulmasına
kadar varan cezalara tabi tutulabilmektedir.
CE işareti ile ilgili zorunluluğun sadece Avrupa
Birliği üye ülkelerine ürün gönderimi yaparken
gümrük işlemleri kapsamında üreticilerin karşısına
çıkması yanıltıcıdır. Çünkü ülkemiz sınırları içinde
de bakanlıklar tarafından piyasa gözetim denetimi
yapılarak, CE işareti kapsamındaki ürünler tespit
edilebilmektedir.
Böylesi durumlarla karşılaşmamak için üreticiler,
ürünlerini piyasaya arz etmeden önce belgelendirmek
durumundadırlar.
CE İŞARETİ HANGİ ÜLKELERDE GEÇERLİDİR?
CE işaretini Avrupa Birliği üye ülkelerinde ve
Türkiye’de geçerlidir. CE işaretinin güven ifade etmesinden
ötürü küresel anlamda tanınırlığının ve bilinirliğinin her
geçen gün arttığını belirtmek gerekir. Direk yasal mevzuat
olmasa dahi, Asya, Ortadoğu ve Uzakdoğu’daki birçok
ülkede gönüllülük esasında kabul görmektedir.
Avrupa Ekonomik Alanının dışında olan diğer ülkelerde
kendi yasal mevzuatları gereği başka belgeler gerekse
de müşterilerin tedarikçi seçimlerinde de ‘CE’ işaretinin
belirleyici bir faktör olabilmektedir.
CE BELGESİ NASIL VE NEREDEN ALINIR?
CE Belgesi, Onaylanmış Kuruluş (Notified Body)
statüsüne sahip olan belgelendirme kuruluşlarından
alınmalıdır. Avrupa Birliği sınırlarında içerisinde 1000’den
fazla sayıda Onaylanmış Kuruluş 31 adet yönetmelik
kapsamında ürünlerin CE markalanması süreçlerinde görev
almaktadır.
Eğer yönetmelikte CE işareti ile ilgili bir onaylanmış
kuruluşa görev verilmiş ise, bu durumda Onaylanmış
Kuruluş statüsüne sahip olmayan diğer herhangi bir
belgelendirme kuruluşundan alınan belgeler yasaya aykırı
ve geçersiz olmaktadır.
Keza üreticiler yanlışlıkla onaylanmış kuruluş yetkisine
sahip olmayan bir belgelendirme kuruluşundan belge
aldıysa, bu konuda yasal açıdan bir işlem yapılamamakla
beraber, bu belgeler geçerli sayılamamaktadır. Bu anlamda
sorumluluk üreticilerde olduğu için belgeyi yayınlayacak
kurumun ilgili yönetmelikte onaylanmış kuruluş statüsüne
sahip olduğundan emin olmak gerekir.
Bir onaylanmış kuruluşu diğer herhangi bir
8
2020 OCAK-ŞUBAT-MART / AIR WORLD TÜRKİYE ‹ 59

TEKNİK MAKALE
belgelendirme kuruluşundan farklı
olarak 4 haneli bir kimlik numarasına
sahiptir. Kuruluşun ilgili yönetmelikte
notifikasyona (yetkiye) sahip olup
olmadığı Avrupa Birliği Komisyonunun
resmi yayın organı olan ‘NANDO’ veri
tabanından kontrol edilebilir.
Test, muayene ve/veya CE
sertifikasyon çalışmaları içeren
ürün uygunluğunu değerlendirme
prosedürleri (modüller) takip edilerek,
ürün piyasaya çıkmadan önce bu
işlemler tamamlanmış olmalıdır.
Üreticilerimiz, ürünlerinin kapsamları
içerisinde bulundukları yönetmelikleri
doğrulayarak gerekiyorsa bu alanda
uygunluk değerlendirme işlemi sunmak
için yetkilendirilmiş onaylanmış
kuruluşlara başvurmalıdırlar.
AT UYGUNLUK BEYANINDA
HANGİ BİLGİLER
BULUNMALIDIR?
AT Uygunluk Deklarasyonu,
ürün, üretici veya üretici temsilcisi,
gerekliliği olan ürün gruplarında
Onaylanmış Kuruluş ve harmonize
standartlar ile ilgili aşağıda
sıraladığımız bilgileri içermelidir.
I. Ürünün tanımı
II. Üreticinin veya yetkili
temsilcisinin adı ve adresi
III. Bu deklarasyonun tek
sorumluluğunun üreticiye ait
olduğunun beyanı
IV. Ürünün izlenebilirliğine
yardımcı olacak tanımlaması, uygun
durumda uygun netliğe sahip ürün
fotoğrafı
V. Ürünün uygun olduğu AT
yönetmeliği
VI. Uygunluğu referans verilen
harmonize standartlar ve/veya
şartnameler
VII. Gerektiği durumlarda,
onaylanmış kuruluş adı ve numarası,
izlenen modülün tanımı ve CE
sertifikası bilgileri
VIII. Ek bilgiler, imza, imza yetkilisi
adı görevi, imza yeri ve tarihi
RİSK DEĞERLENDİRMESİ
NASIL YAPILIR
Firmalar EN ISO 12100:2010
standardına göre risk değerlendirilmesi
yaparken kaza olma olasılığı ve kaza
şiddeti değerlerini belirtmelidir. Risk
değerlendirme çalışması ürünün
tasarım aşamasından sevkiyat
aşamasına kadar olan süreçleri
de kapsayabilmektedir. Risk
değerlendirmesini ilgili alanda ki
Risk Level
Risk Seviyesi (RS)
1-2
3-4
5-7
8-16
High Risk
Yüksek Risk
Acceptable
Kabul edilebilir
Considerable
Dikkate değer
Unacceptable
Kabul edilemez
Severity of Harm / Kaza Şiddeti (Ş)
4
3
2
1
Fatal
Ölümcül
Serious
Ciddi
Normal
Normal
Small
Az
Low risk , not neccesary to have additional safety
Mevcut durumda sağlık ve güvenliği tehlikeye atacak çok az risk
vardır. İlave tedbirlere gerek olmayabilir.
Need to have small safety requirements
Az da olsa emniyet tedbirleri alınmasını gerektirecek kadar risk
vardır.
Need to have safety precaution immediatly.
Acil olarak emniyet tedbirleri alınmalıdır.
Need to have safety precaution immediatly.Product must not be
used until all safety requirements performed, using equipment
must be forbidden.
Çok acil olarak emniyet tedbirleri alınmalı, yeterli kontrol
tedbirleri alınıncaya kadar ekipmanlar kullanılmamalı, çalışanlar
uzak tutulmalı ve ilgili yönetim birimi haberdar edilmelidir.
Death, losing of limb or sickness
Ölüm, uzuv kaybı veya hastalık (işe dönemez)
Temporary incapacity
Geçici iş göremezlik (işe dönebilir)
First aid needed, serious injury
İlk yardımdan fazlasını gerektiren ciddi yaralanma
Not serious injury
İlk yardımdan fazlasını gerektirmeyen yaralanma (iş zamanı kaybı
yok)
Accident Probability / Kaza Olasılığı (O)
4
3
2
1
(RS)
High
Probability
Büyük İhtimal
Possible
Olası
Not Possible
Olası değil
Not possibility
Uzak İhtimal
Accident
Probability
Kaza Olasılığı (O)
4
3
High
Probability
Büyük İhtimal
Meydana gelmesi kesin olan
Olma ihmitamli bulunan
Olma ihtimali az ancak olabilir
Sıfıra yakın bir olasılıkla
Severity of Harm /Kaza Şiddeti (Ş)
4
Fatal
Ölümcül
3
Serious
Ciddi
2
Normal
Normal
16 12 8 4
Possible Olası 12 9 6 3
2 Not Possible
Olası değil
1
Not possibility
Uzak İhtimal
8 6 4 2
4 3 2 1
1
Small
Az
60 › AIR WORLD TÜRKİYE / OCAK-ŞUBAT-MART 2020

TEKNİK MAKALE
uzman ve yetkin personelleri belirlemeli ve değerlendirme
sonrasında önlem alınması gereken konular var ise riski
ortadan kaldıracak veya minimize edecek eylemleri kuruluş
risk analizinde belirtmelidir.
CE BELGESİ & UYGUNLUK DEĞERLENDİRME
MODÜLLERİ
Uygunluk değerlendirme modülleri tasarım ve üretim
aşamalarını kapsar. Bazı modüller sadece bir bazıları da iki
aşamayı birden kapsar. Uygunluk değerlendirme modülleri
8 ana kategoriden oluşmaktadır;
1. Modül A, A1, A2 – İç üretim kontrolü
2. Modül B – AT tip incelemesi
3. Modül C, C1, C2 – Üretimin dâhili kontrolüne dayalı
tipe uygunluk
4. Modül D, D1 – Üretim sürecinin kalite güvencesine
dayalı tipe uygunluk
5. Modül E, E1 – Ürün kalite güvencesine dayalı tipe
uygunluk
6. Modül F, F1 – Ürün doğrulamasına dayalı tipe
uygunluk
7. Modül G – Birim doğrulamasına dayalı uygunluk
8. Modül H, H1 – Tam kalite güvencesine uygunluk
ZORUNLU CE İŞARETİ TAŞIYAN ÜRÜNLER
NELERDİR?
Tüm yönetmeliklerin kapsamını tek seferde özetlemek
mümkün olmasa da, genel olarak belgelendirme hizmeti
sunulan ürün kapsamlarını aşağıdaki gibidir.
• Tıbbi Cihazlar: 93/42/AT Medikal Cihazlar
Yönetmeliği
• Elektrikli Cihazlar ve Makineler: 2014/35/EU Alçak
Gerilim Yönetmeliği, 2006/42/AT Makine Yönetmeliği
• Asansörler: 2014/33/AB Asansör Yönetmeliği
• Kişisel Koruyucu Ekipmanlar: 89/686/AT Kişisel
Koruyucu Donanımlar Yönetmeliği,
• Yapı Malzemeleri: 305/2011/AB Yapı Malzemeleri
Yönetmeliği
• Muhtemel Patlayıcı Ortamlarda Kullanılan
Ekipmanlar: 2014/34/AB Muhtemel Patlayıcı Ortamda
Kullanılan Teçhizat ve Koruyucu Sistemler
• Basit Basınçlı Kaplar: 2014/29/EU Basit Basınçlı
Kaplar Yönetmeliği
• Basınçlı Ekipmanlar: 2014/68/EU Basınçlı Ekipmanlar
Yönetmeliği
• Gaz Yakan Cihazlar: 2016/426/AB Gaz Yakan
Cihazlar Regülasyonu
• Sıcak Su Kazanları: 92/42/AT Sıvı ve Gaz Yakıtlı
Yeni Sıcak Su Kazanlarının Verimlilik gereklerine Dair
Yönetmelik
• Yüksek Gürültüyle Çalışan Teçhizatlar: 2000/14/AT
Gürültü Emisyonu
BASINÇLI KAPLARDA CE BELGELENDİRME SÜRECİ
Basit Basınçlı Kaplar ve Basınçlı kaplar direktifleri
temel olarak tasarım basıncı 0,5 Bar’dan yüksek olan
Basınçlı ekipman / kapların CE belgelendirme süreçlerinde
kullanılan yönetmeliklerdir. Direktiflerin tam isim ve
kodları aşağıdaki gibidir;
1. Basit Basınçlı Kaplar Yönetmeliği: 2014/29/EU
2. Basınçlı Kaplar Yönetmeliği: 2014/68/EU
Her iki direktifte basınçlı kapların CE belgelendirmesi
için kullanılsa da birbirinden farklı olan kapsam aralıkları
bulunmaktadır.
BASİT BASINÇLI KAPLAR YÖNETMELİĞİ
Basit Basınçlı Kaplar yönetmeliği temel olarak
aşağıda verilen şartları karşılayan ürünleri kapsar;
• Kaynaklı, 0,5 Bar’dan daha yüksek iç basınca tabi
tutulması amaçlanan, hava ve azot gazı içeren ve yakma
amacı dışında kullanılan kaplar.
• Alaşımsız çelikten veya alaşımsız alüminyumdan
veya yaşlandıkça sertleşmeyen alüminyum alaşımından
yapılmış olan, basınç altında kabın direncine katkıda
bulunan parçalar ve donanımlar.
• Dışa doğru bombeleşerek kapatılmış, dairesel kesitli
ve/veya düz uçları silindirik olan kısımla aynı eksen
etrafında dönen silindirik bölümden veya iki bombeli ucu
aynı eksen etrafında dönen bir silindirik bölümün herhangi
birinden yapılan kap.
• Kabın azami çalışma basıncı 30 Bar’dan fazla ve bu
basınç ile kabın kapasitesi (PS x V’nin çarpımı) 10.000 bar ×
litreden fazla olmayan kaplar.
• Asgari çalışma sıcaklığı –50°C’den düşük; azami
çalışma sıcaklığı ise çelik için 300°C’den, alüminyum veya
alüminyum alaşımlı kaplar için 100°C’den fazla olmayan
kaplar.
Basit Basınçlı Kaplar yönetmeliği temel olarak aşağıda
verilen ürünleri kapsamaz;
• Arıza durumunda radyoaktif yayılıma neden
olabilecek, özellikle nükleer amaçlı kullanım için
tasarlanmış basınçlı kapları,
• Özellikle gemi ve uçakların çalıştırılması veya içine
yerleştirilmesi amacına yönelik basınçlı kapları,
• Yangın söndürücüleri,
Basit basınçlı kaplar yönetmeliği kapsamında yapılan
çalışmalarda imalatçılar, PS x V çarpımı 50 bar x litreden
fazla olan kapları piyasaya arz ederken, bu kapların
direktifin Ek-I’de belirtilen temel güvenlik gereklerine
uygun olarak tasarlandığını ve imal edildiğini temin eder.
İmalatçılar, PS x V çarpımı 50 bar x litre veya daha az olan
kapları piyasaya arz ederken, bu kapların genel kabul
görmüş mühendislik uygulamalarına göre tasarlandığını ve
imal edildiğini temin eder.
İmalatçılar, PS x V çarpımı 50 bar × litreden fazla
olan kap için, direktifin Ek-II’de belirtilen teknik
dosyayı hazırlamalı ve 16 ncı maddede belirtilen ilgili
uygunluk değerlendirmesi prosedürünü yürütmeli veya
yürütülmesini sağlamalı, PS x V çarpımı 50 bar × litreden
fazla olan kabın uygun gerekliliklere uyumluluğunun bu
prosedürle gösterilmesi durumunda AB uygunluk beyanı
düzenlemeli, CE işaretini ve Ek-III’ün 1 inci maddesinde
belirtilen ibareler iliştirmelidir. İmalatçılar, PS x V çarpımı
50 bar × litre veya daha az olan kapların ise direktifi Ek-
III’ün 1 inci maddesinde belirtilen ibareleri taşımasını sağlar
PS x V çarpımı 50 bar x litreden fazla olan
kapların uygunluk varsayımı
Avrupa Birliği Resmî Gazetesinde referans numaraları
yayımlanmış uyumlaştırılmış standartlara (veya bunlara
karşılık gelen Uyumlaştırılmış Türk Standartlarına) veya
bunların ilgili bölümlerine uygun olan PS × V çarpımı 50
bar x litreden fazla olan kapların bu standartlar veya ilgili
bölümleri kapsamında Ek-I’de belirtilen temel gereklere
8
2020 OCAK-ŞUBAT-MART / AIR WORLD TÜRKİYE ‹ 61

TEKNİK MAKALE
uygun olduğu varsayılır.
1. PS × V çarpımı 50 bar x litreden fazla olan kap, imal
edilmeden önce Ek-II’nin 1 inci maddesinde belirtilen AB
tip incelemesine (Modül B) aşağıdaki şekilde tabi olur:
a. İmalatçı, 15 inci maddede belirtilen uyumlaştırılmış
standartlara uygun olarak imal edilen kaplar için aşağıda
belirtilen yöntemlerinden birisini seçer:
i. Kabın teknik tasarım yeterliliğinin numune incelemesi
olmaksızın destekleyici kanıtların ve teknik dosyanın
incelenmesi yoluyla değerlendirilmesi (Modül B -
tasarım tipi).
ii. Kabın teknik tasarım yeterliliğinin, destekleyici kanıtların
ve teknik dosyanın incelenmesi ile öngörülen imalatı temsil
eden tamamlanmış bir kabın prototipinin incelenmesi
yoluyla değerlendirilmesi (Modül B - imalat tipi).
b. İmalatçı, 15 inci maddede belirtilen uyumlaştırılmış
standartlara uygun olarak imal edilmeyen veya sadece
kısmen imal edilen kaplar için, öngörülen imalatı
temsilen tamamlanmış bir kabın prototipini incelemeye
sunar ve kabın teknik tasarım yeterliliğinin incelenmesi
ve değerlendirilmesi için teknik dosyayı ve destekleyici
kanıtları da sunar (Modül B - imalat tipi).
2. Piyasaya arz edilmeden önce kaplar aşağıdaki
prosedürlere tabi tutulur:
a. PS × V çarpımı 3.000 bar x litreden fazla olan ürünler için
Ek-II’nin 2 nci maddesinde belirtilen iç imalat denetimi ve
denetimli kap testine tabi olan tip uygunluğu (Modül C1)
b. İmalatçı, PS × V çarpımı 3.000 bar x litreden fazla
olmayan ancak 200 bar x litreden fazla olan kap için
aşağıda belirtilen yöntemlerinden birisini uygular:
i. Ek-II’nin 2 nci maddesinde belirtilen iç imalat denetimi ve
denetimli kap testine tabi olan tip uygunluğu (Modül C1)
ii. Ek-II’nin 3 üncü maddesinde belirtilen iç imalat
denetimi ile buna ilaveten rastgele zaman aralıklarında
gerçekleştirilen denetimli kap kontrollerine tabi olan tip
uygunluğu (Modül C2).
c. İmalatçı, PS × V çarpımı 200 bar x litreden fazla olmayan
ancak 50 bar x litreden fazla olan kap için, aşağıda
belirtilen yöntemlerinden birisini uygular:
i. Ek-II’nin 2 nci maddesinde belirtilen iç imalat denetimi ve
denetimli kap testine tabi olan tip uygunluğu (Modül C1).
ii. Ek-II’nin 4 üncü maddesinde belirtilen iç imalat
denetimine tabi olarak tip uygunluğu (Modül C).
3. Bu maddenin birinci ve ikinci fıkralarında belirtilen uygunluk
değerlendirmesi prosedürleriyle ilgili kayıt ve yazışmalar,
Türkçe veya nihai kullanıcıların kolayca anlayabileceği ve
Bakanlığın kabul edeceği bir dilde düzenlenir.
UYGUNLUK DEĞERLENDİRME
PROSEDÜRLERİ
Tip Onay (Modül B): AB-tip incelemesi, uygunluk
değerlendirme prosedürünün bir parçası olup bu
incelemede onaylanmış kuruluş, kabın teknik tasarımını
inceler ve kabın teknik tasarımının direktifin şartlarını
yerine getirdiğini doğrular ve tasdik eder.
Üretim Modülü (Modül C1): Dahili imalat denetimi artı
denetimli kap testine tabi olarak tip uygunluğu, imalatçının
direktifin madde 2.2, 2.3 ve 2.4 te belirtilen yükümlülükleri
yerine getirdiği ve kendi sorumluluğu çerçevesinde
ilgili kapların AB-tip incelemesi belgesinde açıklanan
tip ile uyumluluğunu ve bu kaplara uygulanan direktif
şartlarını yerine getirdiğini temin ve beyan ettiği uygunluk
değerlendirme prosedürünün bir parçasıdır. PS*V değeri
3000 Bar*l üzerinde olan kaplar için geçerlidir ve her bir kap
için onaylanmış kuruluş kontrolü gereklidir.
Üretim Modülü (Modül C2): Dahili imalat denetimi
artı rastgele zaman aralıklarında gerçekleştirilen denetimli
kap testine tabi olarak tip uygunluğu, imalatçının direktifin
3.2, 3.3 ve 3.4 te belirtilen yükümlülükleri yerine getirdiği
ve kendi sorumluluğu çerçevesinde ilgili kapların AB-tip
incelemesi belgesinde açıklanan tip ile uyumluluğunu
ve bu kaplara uygulanan direktif şartlarını yerine
getirdiğini temin ve beyan ettiği uygunluk değerlendirme
prosedürünün bir parçasıdır. PS*V değeri 200Bar*l ve 3000
Bar*l arasında olan ürünler için geçerlidir.
Üretim Modülü (Modül C): Dahili imalat denetimi artı
rastgele zaman aralıklarında gerçekleştirilen denetimli kap
testine tabi olarak tip uygunluğu, imalatçının direktifin 4.2
ve 4.3 te belirtilen yükümlülükleri yerine getirdiği ve kendi
sorumluluğu çerçevesinde ilgili kapların AB-tip incelemesi
belgesinde açıklanan tip ile uyumluluğunu ve bu kaplara
uygulanan direktif şartlarını yerine getirdiğini temin ve
beyan ettiği uygunluk değerlendirme prosedürünün bir
parçasıdır. PS*V değeri 50Bar*l ve 200 Bar*l arasında olan
ürünler için geçerlidir.
BASINÇLI KAPLAR YÖNETMELİĞİ
Bu direktif, basınçlı ekipman ve montajların
tasarımında, imalatında ve uygunluk değerlendirmesinde,
0,5 Bar’dan daha yüksek maksimum izin verilen PS basıncı
olan durumlarda uygulanır.
Bu direktifin kapsadığı ürünler aşağıdaki gibidir,
• Basınçlı kap olarak; içinde akışkanları bulunduran,
depolayan bir veya birden fazla gövdeye sahip
olan bir kap.
• Basınçlı ekipman olarak; tank, borulama, emniyet
ve basınç aksesuarlarını da içerecek şekilde
üzerinde flanş, nozul, manşon, kaldırma kancaları
ve destekleri kapsayan ürün grubu,
• Havanın soğutulması veya ısıtılması amaçlı
eşanjörler,
• Müsaade edilen maksimum basıncın aşmasını
önleyen emniyet aksesuarları,
• Birden fazla basınçlı ekipmanın birbirine entegre
olarak montajı ile ortaya çıkan ürün
Bu direktif aşağıdaki durumlarda kapsam dışındadır,
• Herhangi bir sıvının veya maddeniz taşınması için
tasarlanmış veya yapılmış denizde veya karada
olan boru hatlarını kapsamaz.
• Su ve su ile ilgili ekipmanlar, basınç tünelleri,
hidroelektrik tesisler için basınç milleri
• Basit Basınçlı Kaplar direktifi kapsamında ki
ürünler
• 75/324/EEC (2) direktifi kapsamında ki aerosol
dağıtıcılar
• Kategori (I) kapsamında ki ürünler,
• Nükleer kullanım için üretilmiş ekipmanlar
• Buhar motorları, gaz/buhar türbinleri,
kompresörler, pompalar vb.
• Kumlama fırınları,
• Yüksek gerilimli elektriksel ekipmanlar, döner
ekipmanlar
• Gemi, roket, uçak montajlarında kullanılan
62 › AIR WORLD TÜRKİYE / OCAK-ŞUBAT-MART 2020

TEKNİK MAKALE
ekipmanlar
• Çıkış ve giriş susturucular
2014/68/AB Basınçlı Ekipmanlar Yönetmeliğindeki
Uygunluk Değerlendirme Prosedürleri ve Uygunluk
Kategorileri
Uygunluk değerlendirmelerinde kategori ve modül
seçiminde ki varyasyonlar aşağıdaki gibi uygulanabilir.
a) Kategori I
a. Modül A
b) Kategori II
a. Modül A2
b. Modül D1
c. Modül E1
c) Kategori III
a. Modül B (Dizayn tipi) + D
b. Modül B (Dizayn tipi) + F
c. Modül B (Üretim tipi) + E
d. Modül B (Üretim tipi) + C2
e. Modül H
d) Kategori IV
a. Modül B (Üretim tipi) + D
b. Modül B (Üretim tipi) + F
c. Modül G
d. Modül H1
UYGUNLUK DEĞERLENDİRME PROSEDÜRLERİ
Aşağıda tanımlamaları yapılan prosedürler basınçlı
kabın olduğu kadar ayrıca basınçlı ekipman - montaj
(assembly) içinde geçerlidir.
Modül A: İmalatçının 2014/68/EU direktifinin madde
2, 3 ve 4 te belirtilen şartları sağladığını ve beyan ettiği
iç üretim kontrolüne dayalı uygunluk değerlendirme
prosedürüdür.
İmalatçı CE belgelendirme çalışmalarını 3. Taraf
onaylanmış kuruluşa gerek olmadan direktifin 4.
maddesinde belirtilen yükümlülükleri yetki alanında
belirtilmesi şartıyla, kendi adına ve sorumluluğu altında
yetkili temsilcisi tarafından yerine getirilebilir.
İmalatçı hazırladığı teknik dosya ve AB uygunluk
beyanını teknik otoritelerin gerektiğinde incelemesine
yönelik 10 yıl boyunca saklamakla yükümlüdür.
Modül B (Tip Değerlendirmesi):
Tasarım Tipi: Onaylanmış bir kuruluşun basınçlı
ekipmanın teknik tasarımını incelediği ve basınçlı
ekipmanın teknik tasarımının bu direktifin gerekliliklerini
karşıladığını doğruladığı ve onayladığı uygunluk
değerlendirme prosedürünün bir parçasıdır.
Üretim Tipi: Onaylanmış bir kuruluşun basınçlı ekipmanın
direktifin şartlarını yerine getirecek şekilde teknik tasarımını
incelediği ve teknik tasarımını doğruladığı ve onayladığı
uygunluk değerlendirme prosedürünün bir parçasıdır.
Modül C2: Tipe Uygunluk Beyanı Üretim aşamasına
yönelik olan bu modül tek başına yeterli değildir ve AT Tip
İncelemesi modülünden (Modül B) sonraki bir aşamayı
temsil eder. İç üretim kontrolüne ve rastgele aralıklarla
denetimli basınçlı ekipman kontrolüne göre uygunluk
olup, imalatçının direktifin madde 2, 3 ve 4'te belirtilen
yükümlülükleri yerine getirdiği ve kendi sorumluluğunu
üstlendiği konusunda beyan ve taahhüt ettiği bir uygunluk
değerlendirme prosedürünün bir parçasıdır. İlgili basınçlı
ekipman, AB tipi inceleme sertifikasında belirtilen tip ile
uyumlu olmalıdır ve bu direktifin ürün için geçerli olan
şartları yerine getirmelidir.
Modül D: AT Tip İncelemesi modülünden (Modül B)
sonraki bir aşamayı temsil eden üretim sürecinin kalite
güvencesine dayanan tipe uygunluktur, imalatçının
direktifin 2. ve 5. maddelerde belirtilen yükümlülükleri
yerine getirdiği ve basınçlı ekipmanın veya montajının
ilgili olduğu alandaki sorumluluğunu yerine getirip
getirmediğini belirten uygunluk değerlendirme
prosedürünün bir parçasıdır.
Modül D1: Üretim sürecinin kalite güvencesi, üreticinin
ilgili basınçlı ekipmanın direktifin 2, 4 ve 7. maddelerde
belirtilen yükümlülükleri yerine getirdiği ve beyan ettiği
uygunluk değerlendirme prosedürüdür.
Modül E: AT Tip İncelemesi modülünden (Modül B)
sonraki bir aşamayı temsil eden basınçlı ekipman kalite
güvencesine dayanan tipe uygunluktur, imalatçının
direktifin 2. ve 5. maddelerde belirtilen yükümlülükleri
yerine getirdiği ve uygun olan basınçlı ekipmanının
onaylanmış tipe uygun olduğunu tek başına üstlendiği
yükümlülüğünü yerine getirdiği bir uygunluk
değerlendirme prosedürünün bir parçasıdır.
Modül E1: İmalatçının direktifin madde 2, 4 ve 7 de
belirtilen şartları yerine getirdiğini ve sorumluluğunu
beyan ederek basınçlı ekipman imalatının son
aşamasında muayene ve test işlemlerinin yapılması ile
kalite güvencenin sağlandığı uygunluk değerlendirme
prosedürünün bir parçasıdır.
Modül F: Ürün Doğrulaması Sadece üretim aşamasına
yönelik olan bu modül genellikle Modül B ile birlikte
kullanılır. Onaylanmış bir kurumun, ürünün teknik
dokümanlara veya tip incelemesindeki tanımlara
uygunluğunu denetlediği modül çerçevesinde yazılı
uygunluk belgesi ile birlikte ürüne CE işareti iliştirilir.
Modül G: Birim Doğrulaması Hem tasarım hem üretim
safhalarını kapsayan bu modül çerçevesinde, onaylanmış
kurumun, ürünün ilgili direktiflere uyduğunu bildirmesi
ve yapılan testler neticesinde ürünün CE işareti taşıması
gerekir.
Modül H: Tam kalite güvencesine dayalı uygunluk
değerlendirme prosedürü olup, üreticinin direktifin 2. ve 5.
maddelerde belirtilen yükümlülükleri yerine getirdiği ve
ilgili basınç ekipmanının bu Direktifin bu şartlarını yerine
getirmesini sağladığı, sorumluluğunu yerine getirmesini
sağlayan ve beyan ettiği uygunluk değerlendirme
prosedürüdür. İmalatçının kalite yönetim sisteminin tasarım,
geliştirme, üretim, tesis, satış sonrası hizmet kapsamını
varlığı denetlenir. Tasarımın uyumlaştırılmış standartlara
tam olarak uyumlu olmadığı durumlarda; tasarımın
yönetmeliğin hükümlerine uyup uymadığı incelenir.
Modül H1: Tam kalite güvencesi artı tasarım
incelemesine ve nihai değerlendirmenin özel gözetimine
dayalı uygunluk değerlendirme prosedürü olup, üreticinin
direktifin 2. ve 6. maddelerde belirtilen yükümlülükleri
yerine getirdiği ve ilgili basınç ekipmanının ilgili
sorumluluğunu yerine getirdiğine karar veren uygunluk
değerlendirme prosedürüdür. İmalatçının kalite yönetim
sisteminin tasarım, geliştirme, üretim, tesis, satış
sonrası hizmet kapsamını varlığı denetlenir. Tasarımın
uyumlaştırılmış standartlara tam olarak uyumlu olmadığı
durumlarda; tasarımın yönetmeliğin hükümlerine uyup
uymadığı incelenir.
2020 OCAK-ŞUBAT-MART / AIR WORLD TÜRKİYE ‹ 63

MAKALE
MADENCİLİK
SEKTÖRÜNDE
AZOT GAZI
KULLANIMI
CENGİZ ATEŞ
Kimya Yüksek Mühendisi
Penta Gaz Sistemleri
Oluşabilecek can kayıpları, ekolojik ve ekonomik sonuçları itibariyle
kömür madenlerinde yangın önlenmesi mümkün bir felakettir.
Madenlerde patlama riskini
azaltmak için, kapatılmış
veya terk edilmiş alanlarını
etkisiz bir durumda
tutmak ve korumak için güvenli ve
verimli bir yöntem gereklidir. Bir alanın,
atmosferdeki tutuşmalar da dahil
olmak üzere yanmayı sürdürmeyeceği
bir alan haline dönüştürülmesi ortamdaki
oksijen miktarının azaltılması ile
mümkündür.
Terk edilmiş veya yangının başladığı
maden alanı atmosferindeki oksijeni
azaltarak, azot veya karbondioksit
gibi inert gazlar ekleyerek yanmanın
ilerlemesi durdurulabilir
Özellikle kapatılmış ve terk edilmiş
yer altı maden alanlarında yangın ve
patlama riskini ortadan kaldırmak için
mühürleme/contalama ya da sürekli
havalandırma yapılması gerekmektedir.
Sürekli havalandırma deneyimli
kalifiye personel tarafından kontrol
gerektiren, aktif maden operasyon
alanlarıyla bağlantılı olabilecek ve bu
yüzden madenciler açısından da risk
oluşturabilecek bir uygulamadır.
Bu nedenle terk edilmiş alanlarda,
contalama sonrası atmosfer gaz
kompozisyonu takibi sürekli yapılarak
oksijen oranı kritik seviyenin altında
tutulması için ilgili alana inert azot gazı
beslemesi yapılabilir.
Sektördeki bu ihtiyacı karşılamak
için tüm dünyada azot jeneratörü
kullanımı giderek yaygınlaşmaktadır.
Azot jeneratörleri sayesinde taşıma ve
satın alma maliyetlerinin minimuma
inmesinin yanında takibi ve tedarikte
yaşanan sorunlar ve gecikmeler de
ortadan kalkmaktadır.
Tam otomatik sistemler sayesinde
0-1000 Nm3/h kapasite 95-99 %
saflıklarda azot üretimi mümkündür.
Gerektiğinde anlık çok daha yüksek
debilerde azot ihtiyacını karşılamak
için üretilen gaz 220 bar’da tüplerde
depolanarak yanmanın başladığı
noktadaki oksijen konsantrasyonunu
hızla kritik eşik altına (%10)
düşürebilmeyi mümkün hale
getirmiştir.
Böylelikle çalışan için daha güvenli
maden alanları oluşturulurken, yangın
nedeniyle oluşacak ekonomik kayıplar
ortadan kaldırılmış olur.
64 › AIR WORLD TÜRKİYE / OCAK-ŞUBAT-MART 2020

1 Ocak 2020 itibariyle
E-fatura kimlere
zorunlu olacak?
HABER
19 Ekim 2019 gün ve 30923 sayılı
Resmi Gazete’de yayımlanan
“Vergi Usul Kanunu Genel
Tebliği (Sıra No:509) da; Vergi
Usul Kanunu uyarınca düzenlenmesi
zorunlu olan belgelerin elektronik
ortamda düzenlenmesine yönelik
olarak yayımlanan Tebliğlerin gözden
geçirilmesi nedeniyle bu genel tebliğ
yayımlanmıştır.
Bu Genel Tebliğ ile;
e-Fatura uygulamasına geçme
zorunluluğu bulunan mükelleflerimizin
aynı zamanda e-Arşiv Fatura
uygulamasına da geçmek zorunda
olduğuna ilişkin düzenleme yapılmıştır.
e-Ticaret paydaşı olan internet
satış platformları, internet ortamında
ilan yayınlayanlar ve internet reklam
aracıları e-Fatura ve e-Arşiv Fatura
uygulamasına geçmek zorunda
olacaklardır.
e-Arşiv Fatura uygulamasına dahil
olmayan mükelleflerce, 1/1/2020
tarihinden itibaren düzenlenecek
faturaların, vergiler dahil toplam
tutarının 30 Bin TL’yi (vergi
mükelleflerine düzenlenenler açısından
vergiler dahil toplam tutarı 5 Bin TL’yi)
aşması halinde, söz konusu faturaların,
“e-Arşiv Fatura” olarak Başkanlıkça
sunulan e-Belge düzenleme portalı
üzerinden düzenlenmesi zorunlu hale
getirilmiştir.
Tüm serbest meslek erbapları
(avukatlar, mali müşavirler,
serbest çalışan doktorlar, mimarlar,
mühendisler vb.) 2020 yılı Haziran
ayından itibaren serbest meslek
makbuzlarını e-Serbest Meslek
Makbuzu olarak düzenlemek zorunda
olacaklardır.
Hal kayıt sistemi kapsamında
sebze ve meyvelerin ticareti ile
iştigal eden tüccar ve komisyoncular
1/1/2020 tarihinden itibaren e-Fatura,
e-Arşiv Fatura, e-İrsaliye, e-Müstahsil
Makbuzu uygulamaları ile e-Defter
uygulamalarına dahil olmak zorunda
olacaklardır.
Sigorta, emeklilik ve reasürans
şirketleri Sigorta Poliçeleri ile Sigorta
Komisyon Gider Belgelerini, bankalar
dekont belgesini, yetkili döviz
müesseseleri de Döviz Alım-Satım
belgelerini ve tüm mükelleflerce
kullanılan Gider Pusulası belgesi
e-Belge olarak düzenlenebilecektir.
Akaryakıt istasyonları dahil olmak
üzere EPDK’dan akaryakıt sektöründe
faaliyette
bulunmaya
ilişkin lisans
alan tüm
mükelleflere
Tebliğde öngörülen geçiş zamanlarında
e-Fatura, e-Arşiv Fatura, e-İrsaliye
ve e-Defter uygulamalarına geçiş
zorunluluğu getirilmektedir.
Gübre takip sistemi kapsamında
bulunan mükelleflerce gerçekleştirilen
sistem kapsamındaki malların sevkinde
e-İrsaliye kullanma zorunluluğu
getirilmektedir.
Demir çelik sektöründe, madencilik
alanında vergi kayıp ve kaçağını
azaltmak ve sektörde haksız rekabeti
engellemek amacıyla imalat, ihracat
veya ithalat faaliyetinde bulunan
mükelleflerin e-İrsaliye uygulamasına
geçiş zorunluluğu öngörülmüştür.
E-Fatura uygulamasına dahil
olan mükelleflerin çiftçilerden
gerçekleştirdikleri zirai mahsül
alımlarında kağıt ortamda
düzenledikleri müstahsil
makbuzlarının elektronik ortamda
e-Müstahsil Makbuzu olarak
düzenlenmesi zorunluluğu
getirilmiştir.
2020 OCAK-ŞUBAT-MART / AIR WORLD TÜRKİYE ‹ 65

TEKNİK MAKALE
Termal kütle akış
teknolojisine sahip
basınçlı hava sistemlerinde
kayıpları yönetme
Endüstriyel uygulamalar içinde basınçlı
hava kullanımının izlenmesi, ilgili
maliyetler çarpıcı biçimde artmaya devam
ettikçe, giderek daha önemli hale geldi.
66 › AIR WORLD TÜRKİYE / OCAK-ŞUBAT-MART 2020

TEKNİK MAKALE
Sıkıştırılmış hava sistemleri genellikle bir
işletme için en büyük aşırı elektrik kullanıcısıdır;
hava sızıntısı veya düşük performans
gösteren bileşenler önemli miktarda
israf enerjisine katkıda bulunur. Daha çevreci bir
ayak izi sağlamak için bu enerji verimliliği çağında,
tüm işletmeler için potansiyel enerji israfı durumlarını
tespit etmek ve düzeltmek daha önemli hale
geliyor. Basınçlı hava sistemlerindeki sorunlu alanlar,
aşağı havza kullanımıyla dışarı çıkan havanın hesaplanması
için stratejik olarak konumlandırılmış termal
kütle debimetrelerin takılmasıyla tanımlanabilir.
Örneğin, 'gerçek' dengelenmemiş hacimsel hava
akışını ölçecek olan orifis plakaları ve türbin veya
vorteks metreler kullanan bir sistemde basınçlı
hava akışını ölçmenin birkaç geleneksel yolu vardır.
Bununla birlikte, 'Normal koşullarda' belirli bir
basınç ve sıcaklığa bağlı düzeltilmiş bir akış hızına
sahip olmak çoğu zaman daha önemlidir. Bu, satın
almak ve sürdürmek için pahalı olabilecek ve ayrıca
ekstra sensörleri göz önünde bulundurarak hata
olasılığını artırabilen çok değişkenli bir çözüm
gerektirir.
Termal kütle debimetreler, havanın doğrudan
kütle akışını ölçtüğünden basınçlı basıncı ölçmek
için ideal bir çözümdür. Basınçlı hava termal
kütle debimetreleri, enerji tüketimini izlemek ve
yönetmek için etkili araçlardır. Bell Akış Sistemlerine
göre, kaçakları basınç sensöründen çok daha hızlı
algılayabilir, maliyet tahsisi için kullanılabilirler
ve verimlilik izleme ve bakım yönetimi için
kullanılabilirler.
Termal kütle nedir?
Gösterilen Termal Kütle Prensibi görüntüsünde,
Bell Akış Sistemlerinin MEMS (CMOS) tipi Termal
Kütle debimetre, konvektif ısı transfer akış ölçüm
prensibi ile akışı algılar. Bir mikro ısıtıcı, yukarı ve
aşağı akış noktalarına simetrik olarak yerleştirilmiş
iki sıcaklık sensörünün ortasına yerleştirilir. Mikro
ısıtıcının ve sensörlerin altındaki boşluk, gazla
dolduğunda termal izolasyon rolünü oynar. Akış,
mikro ısıtıcıdan geçtiğinde, ısı akış ortamı tarafından
taşınır, yukarı ve aşağı akış sıcaklık sensörleri
tarafından ölçülen sıcaklık farkları, ölçülen basınçlı
havanın veya gazın kütle akışı ile doğru orantılıdır.
Neden termal kütle?
Bu hava akışı ölçüm yönteminin birçok
avantajı vardır. Bu tip sensörlerde neredeyse hiç
engellenmeyen düz akış yolunda sıfır hareketli parça
bulunur, bu da son derece düşük basınç düşüşü
ölçümünü kolaylaştırır. Bakım maliyetleri düşüktür
ve bu tür ölçüm cihazları düşük debilerde çok
hassastır, bu da geniş bir ölçüm aralığında doğru
kalırken yüksek bir dönüş oranı sağlar. Yerleştirme
tarzı modeller, tam sistem basıncı altında bir Hottap
kiti ile kurulum seçeneği ile daha büyük boru
boyutlarında da kullanılabilir. Sensör bozulmasını
önlemek için termal kütle debimetrelerinin tüm
hava işleme filtrelerinin akış aşağı kuru havaya
yerleştirilmesini öneririz. Sıcaklık hızlı bir şekilde
değişirse, bu debimetrenin doğruluğunu etkileyebilir
ve servis ömrünü de kısaltabilir. Büyük sıcaklık
değişimleri,
Bell Akış Sistemlerinden termal kütle
Bell Akış Sistemleri, basınçlı hava ve Azot ölçümü
için tasarlanmış bir dizi termal kütle akış ölçer
sunmaktadır. TGF200 serisi, DN8'den DN50'ye kadar
olan daha küçük çaplı bir sıra içi aralıktır ve TGF450
ve TGF600 serisi, DN25 ila DN500 arasındaki borular
için tasarlanmış flanşlı veya ekleme stil birimleri
olarak tedarik edilir. Tüm bu modellerde, Modbus
RS485 ve HART gibi isteğe bağlı haberleşme çıkışlı
dijital ve analog 4-20mA çıkışlar bulunur. Bluetooth,
kullanıcının sayaç parametrelerini kontrol etmesini
ve ayarlamasını sağlayan ücretsiz cep telefonu
uygulamasıyla birlikte mevcuttur. Ayrıca, operatörün
ulaşılması zor yerlerde okumaları görmesi
gerektiğinde ve birden fazla metre kurulduğunda
verimli görüntüleme sağlaması için idealdir.
TGF200, çeşitli uygulamaların gereksinimlerine
uyacak şekilde tasarlanmış sekiz boyutun her biri
için 100: 1 devir oranına sahip dört akış aralığına
sahiptir. Bu dayanıklı ünite, fabrikalarda, atölyelerde
ve garajlarda, alüminyum veya paslanmaz çelikten
yapılabilecek çeşitli endüstriyel uygulamalar için
idealdir. 160ms hızlı tepki süresi ile, bu debimetre
+/-% 0,3 FS yüksek doğruluk seviyesine sahiptir ve
sayaç 100degc'ye kadar sıcaklıkları kaldırabilir
TGF450 ve TGF600 flanşlı ve yerleştirme
modellerinin, tedarik ve kurulum ve bakım
açısından kapatılamadığı veya geciktirilemediği
durumlarda ideal oldukları iddia edilmektedir.
Bunlar gerektiğinde sıcak musluk bağlantısı
ile kurulabilir ve çıkarılabilir, bu da maliyetleri
ve üretim gecikmelerini azaltır. Bu modeller
basit operatör programlamasına sahiptir ve akış
hesaplamasını ayarlamak da mümkündür. Her
ikisi de, akış hızını ve toplam hacmi gösterebilen
iki satırlı bir LCD ekrana sahiptir. Ekran, alternatif
gaz yoğunlukları için programlama seçeneklerinin
eklenmesiyle hacimsel ve kütle akışını kg veya ton
olarak gösterebilir.
2020 OCAK-ŞUBAT-MART / AIR WORLD TÜRKİYE ‹ 67

MAKALE
TEMİZ ENERJİ İÇİN ENDÜSTRİYEL
SİMBİYOZ TEMALI ALANA
SAHİP KOMPRESÖRLÜ BİYOGAZ
SİSTEMİNİN TASARIMI
Murat ŞAHİN
Ahi Evran Üniversitesi,
Mühendislik Fakültesi,
Makine Mühendisliği Bölümü
Mustafa VATANSEVER
Makine Mühendisi,
Tercih Isı Makinaları Ltd. Şti.,
Ankara
Endüstriyel simbiyoz tematik ve yakma teknikleri ile yeni nesil yerli
biyogaz reaktörü üretiminin geliştirilmesi. Organik maddelerin anaerobik
fermantasyonundan elde edilen 10 m3/gün kapasiteli yeni nesil yerli
biyogaz üreticisi, geleneksel bir yanma sisteminde yakılmaktadır. Yanma
sistemi ve biyogaz reaktöründeki metan oluşumunda bakterileri kontrol
etmek için yerli bir yazılım ile geliştirilmiştir. Özellikle kırsal alanlarda,
ülke ekonomisine katkı sağlayabilecek alternatif biyogaz kullanımlarının
yaygınlaştırılması amaçlanmaktadır. Bu yakma sistemi, biyokütlenin
bolluğunun bol olduğu kırsal alanlarda kullanılır ve doğalgazın asla
ulaşamadığı yerlerde bile, ülkenin yakma teknolojileri konusunda
ilerlemesine ve gaz yakıtların yakılmasına olanak sağlar.
68 › AIR WORLD TÜRKİYE / OCAK-ŞUBAT-MART 2020

MAKALE
Biyogaz kullanımına artan ilgi günümüzde
teşvik etmiştir. Atık sudan, belediye katı
atıklarından, artıklardan ve biyokütlenin gazlaştırılmasından
kaynaklanan biyogaz, enerji
üretiminde, ısıtma sistemlerinde ve diğer yerler için çok
uygundur. Elde edilen biyogazın yanma özellikleri ile
ilgili çalışmalara ek olarak, biyogazın elde edilme süreci
üzerine bazı çalışmalar vardır.
Teng ve arkadaşları, biyogaz reaktörü tasarımının
sayısal modellenmesi ve optimizasyonu açısından
biyogaz reaktörlerinin geliştirilmesi üzerine çalışmalar
yürütmüştür [1]. Lindmark ve arkadaşları, anaerobik
çürütücü karıştırma ve ayrıştırma muhtevasındaki
katıların ayrılmasıyla beslemelerin aktif mikrobiyal
topluluktan homojenleştirilmesi üzerine hem
deneysel hem de sayısal çalışmalar yürütmüştür
[2]. Šarapatka'da, çiftlik gübresi yaklaşık 30 gün
boyunca hava geçirmez bir sindirici içinde anaerobik
fermantasyona maruz bırakıldı ve biyogaz elde edildi.
[3]. Biyogaz, esas olarak metan ve karbondioksitten
oluşmakta olup, üretim veya gazlaştırma yöntemlerine
bağlı olarak az miktarda nitrojen, hidrojen sülfür ve
oksijene sahiptir [4] [5]. Biyogazdaki metan, doğal gazın
ana bileşeni olarak yüksek miktarda enerjiye sahiptir.
Bununla birlikte, diğer bileşenler yanıcı değildir.
Bu çalışmada, hayvan atıklarından elde edilen
biyogazları yakabilen bir brülör ve yanma odası, ülkeye
kendi kaynağını kullanabilecek yerel ve ulusal bir
yanma sistemi kazandırmayı amaçlamaktadır.
Bu yakma sistemi, biyokütlenin bolluğunun bol
olduğu kırsal alanlarda kullanılır ve doğalgazın asla
ulaşamadığı yerlerde bile, ülkenin yakma teknolojileri
konusunda ilerlemesine ve gaz yakıtların yakılmasına
olanak sağlar.
Mevsimsel değişimler göz önüne alındığında, 100
büyükbaş hayvanla hayvan yetiştiriciliği yapan çiftçiye
günlük ortalama biyogaz üretiminden 70 m3 biyogaz
sağlanıyor. Çiftçinin evi ve çalışanların evlerinin
ısıtılması yılda ortalama 9 ton kömürdür. Ve bu, evdeki
tüm yaşam alanlarını değil, birkaç odanın sıcaklığına
duyulan ihtiyacı karşılamak için yeterli. Aynı zamanda,
çiftçilerin ve çalışanlarının mutfakta ortalama gaz talebi
ayda yaklaşık 15 tüptür. Çiftçinin hayvancılık için yonca
ve mısır gevreğine ihtiyacı var, bu işlemden sonra bu
biyogaz üreticisinin çıktılarını karşılamak için gerekli
olan sıvı ve katı gübre kullanılmaya devam ediliyor.
Bu katı ve sıvı gübre edinimi çiftçinin yıllık kazancını
artırmaktadır.
BİYOGAZ SİSTEMİ
Günümüzde kullanılan geleneksel doğalgaz
brülörleri, biyogazın verimli bir şekilde yakılması için
uygun değildir. Anaerobik fermentasyon ile üretilen
biyogazın yakıldığında ortaya çıkan yeni ürünlerin zararlı
etkilerinden etkilenmemesi için brülörün üretiminde
yenilikçi bir tasarım gerektirir.
Geleneksel doğal gaz brülörlerinin enine kesitlerinin
uygun olmaması ve yeni biyogaz brülörünün üretilen
biyogaz içeriğine bağlı olarak yeniden tasarlanması
ve üretilmesi düşünülmüştür. Bu da termal değeri ve
yoğunluğu doğrudan etkilemektedir. Bu deneyim benim
tarafımdan yürütülen doktora çalışmasında açıkça
kanıtlanmış, mevcut doğalgaz brülörlerinin biyogaz için
çok uygun olmadığı belirlenmiştir. Planlanan biyogaz
brülörün uzunluğu hem hava hem de gaz türbülans
bölümlerine, teorik akış hızlarına ve brülörün biyogaz
içeriğine göre yeniden tasarlandı. Ek olarak, sistem
gelişmiş bir yerel yazılım ile proaktif olarak kontrol
edilmiştir. Bu kontrol sistemi, biyogazdaki metan
seviyesinin oranını takip etmekte ve istenilen seviyede
kontrolü için uygun olacaktır.
Tüm bu işlemler, yerel ve ulusal kaynaklar
kullanılarak gerçekleştirilmekte ve böylece
doğalgazın zaman içindeki bağımlılığının azaltılması
hedeflenmektedir. İş fikrinin teknoloji seviyesi
değerlendirilirse, yeni bir biyogaz brülörü tasarımı ve
brülör üretimi gerçekleştirilir.
Biyogaz kaynağı olan biyogaz üretimi, doğru ve
yenilikçi bir biyogaz brülörü tasarlamak için bir gereklilik
olan biyogaz içeriğini doğrudan etkiler. Biyogazın
yanmasında kullanılması amaçlanan yeni tip biyogaz
brülörü, şu anda kullanımda olan doğalgaz brülörlerinin
kesitlerine göre geniş olmasıdır. Ek olarak, herhangi bir
brülördeki alevin sabit kalmasını sağlamak için en önemli
parametrelerden biri, brülörün girdap numarasıdır. Halen
kullanılmakta olan biyogaz brülörlerinde, bu önemli
parametre biyogaz için dikkate alınmaz ve bu biyogaz
alevinde kötü yanmaya neden olur. Yeni üretilen biyogaz
brülörü diğer doğalgaz brülörleri ile rekabet edecektir.
Biyogaz tesislerinde kullanılan metan oluşumunu
sağlayan bakterilerin zorlu koşullara uygunluğu ve
uyum sağlama konusunda danışmanlık hizmeti verilerek
ayrıcalıklı bir destek olunacaktır.
Şekil-1: Biyogaz sisteminin 3d katı model görünüşü
SONUÇLAR VE TARTIŞMA
Biyogaz kullanımının yayılması ve doğal gazın dış
kaynak kullanımı alternatif olarak enerji bağımlılığını
azaltır. Yanma odasının üretimi ve tasarımı, kullanılacak
8
2020 OCAK-ŞUBAT-MART / AIR WORLD TÜRKİYE ‹ 69

MAKALE
olan brülörün kapasitesi ile doğru orantılıdır. Eğer
kararlı bir alevle tutulan biyogaz brülörü yakılırsa,
brülör kapasitesi için yeterince büyük bir yanma odası
kullanılırsa ve yanma odası yüzey sıcaklığı hedeflenen
değerlere ulaşabilir. Böylece yanma odasının etrafına
sarılmış serpantin içindeki suya üretilen ısı verimli bir
şekilde aktarılır. Bu nedenle, üretilen kapasiteye uygun
boyut-çap oranındaki yanma odası tasarlandı ve üretildi.
Belediyeler, İKT'ler ve STK'lar gibi hayvancılık
sektörlerinin desteğinden, hibelerinden ve
teşviklerinden yararlanılarak, bu üründeki yakma
sistemi ekipmanları ve araçları birer birer satmak
mümkündür. Bu satışlar kurulacak şirketin
sürdürülebilirliğini artıracaktır.
Bölgesel kalkınma stratejilerinde, ürün satışlarında
hedef kitlenin artırılması, kamu hibelerinin son
kullanıcısı hakkında farkındalık sağlayarak ve tüm
teknolojilerin kullanımıyla hayvan atıklarından
elde edilecek olan biyogaz, yerel ve ulusal tesislerin
kurulması için farkındalık sağlayarak sürdürülebilirlik
sağlanacaktır. Böylece, bu ürünü kullanmak isteyen
çiftçiler ve yerel yönetimler, ilk yatırım maliyetlerini
düşürebilecek ve bu sistemi kullanmanın yüksek
maliyetleriyle karşı karşıya kalmayacak. Bu aynı
zamanda ürün pazarına olan katkısını da artıracaktır.
Ülkemizdeki büyükbaş hayvan besiciliği
çiftliklerinin en önemli sorunları arasında bu
hayvanlara ait katı ve sıvı atıklar bulunmaktadır.
Genel olarak, yabani depolama yöntemiyle uzun süre
dışarıda saklanarak bertaraf edilmeye çalışılmıştır.
Sonuç olarak, sıvı atıklar çeşitli şekillerde toprak ve
yeraltı sularının kirlenmesine neden olmuştur. Bunun
yanı sıra kemirgenler, böcekler, koku kirliliği ve böcek
üretimi de ayrı bir sorun yaratmıştır. Bu olumsuz
etkiler, katı ve sıvı atıklardan biyogaz elde edildiğinde
ortadan kaldırılacaktır. Son zamanlarda ülkemizde orta
ölçekli ıslak sistem biyogaz tesislerinin kurulmasına
rağmen, küçük ölçekli aile işletmeleri sorunu halen
çözülmemiştir.
SONUÇLAR
Yeni nesil ev biyogaz jeneratörlerinin yerel
belediyelerde, özellikle kırsal alanlarda doğalgaz ve
LPG'ye alternatif olarak kullanılabileceği ve çevreye
doğal bağımlılığı azaltabileceği beklenmektedir. Ek
olarak, bu çalışmada organik maddelerden fermentasyon
yoluyla elde edilen biyogazın yakılabilmesi için bir
yakma sistemi geliştirilmiştir. Ayrıca, tasarlanan
yeni nesil yerli biyogaz jeneratörünün yeni tasarımı
nedeniyle, bu brülörlerin biyogazın büyük bir termal
değer ve yoğunluk aralığında başarıyla yanması ve
verimli bir şekilde yakılması için ortaya çıkan patent ve
faydalı modelinin potansiyel bir çıktısı vardır.
Bu çalışmayla, bu sorunları bizim tarafımızdan
üretmesi planlanan ticari prototip ile ortadan
kaldırıyoruz, ancak işletme maliyetleri minimuma
indiriliyor ve bir yan etki giderme sistemi kuruluyor.
Biyogaz jeneratörleri ülkemizde henüz ticari
olarak üretilmemektedir ve satılmamaktadır. Ev içi
kullanım için kullanımı kolay ve bakımı rahat olan,
yerli tasarım ve imalatı olan ve yatay tip yarı ıslak
anaerobik mezofilik ve/veya termofilik bakterilere sahip
jeneratörler üretilmelidir.
Yurtdışındaki büyük çiftlikler için, ticari üretim ve
kullanım için 1000-10000 metreküp / gün kapasitesi
mevcuttur. Ülkemizde mikrobiyal metan üreten
mezofilik ve/veya termofilik bakteri muhafaza
edilmektedir.
Jeneratörde pH, sıcaklık, amonyak oluşumu gibi
metan oluşumu inhibitörleri, bilgisayarlı kontrol ile
izlenilerek gereken ani değişikliklerde müdahale için
kullanılabilir.
Yerel yerler olarak bakım, onarım, yedek parça servis
yönetimi sağlanacaktır.
Bu çalışma tamamlanmıştır. Bu çalışma ticari
prototip talep eden çiftliklerde uygulandı. Hem çevresel
zararlar hem de üretilen biyogaz yok edildi. Katı ve sıvı
atıklardan, katı ve sıvı gübreler elde edildi. Bir gelişme
sağlandı.
REFERENCES
[1] Teng, Z; Hua, J; Wang, C; Lu, X, Reactor and Process Design in
Sustainable Energy Technology, (First Edition) USA: Elsevier, 99-110, 2014.
[2] Lındmark, J; Thorın, E; Fdhıla, R. B; Dahlquıst, E, Effects of mixing
on the result of anaerobic digesiton: Review, Renewable and Sustainable
Energy Reviewes, 40, 1030-1047, 2014.
[3] Šarapatka, B, Factors influencing biogas production during
full-scaleanaerobic fermentation of farmyard manure, Bioresource
Technology, 49, 17-23, 2003.
[4] M. İlbaş and S. Karyeyen, Effect of swirl number on combustion
characteristics of hydrogen-containing fuels in a combustor, International
Journal of Hydrogen Energy, Vol: 41, 7185-7191, 2016.
[5] M. Ilbas, M. Sahin, S. Karyeyen, 3D numerical modelling of turbulent
biogas combustion in a newly generated 10 KW burner, J. Energy
Institute, 91 (2018) 87-99.
70 › AIR WORLD TÜRKİYE / OCAK-ŞUBAT-MART 2020

ÖZEL RÖPORTAJ
"Tüm süreçlerde verimliliği
arttırmak için dijitalleşme
çalışmalarına ağırlık verdik"
Murat Saracoğlu
Sarmak Yönetim Kurulu Başkanı
2.nesil Saracoğlu Ailesi olarak, kaliteyle özdeşleşmiş 45 senelik
markamızın verdiği sorumlulukla geleceğe güvenle bakıyoruz.
72 › AIR WORLD TÜRKİYE / OCAK-ŞUBAT-MART 2020

ÖZEL RÖPORTAJ
"Sarmak bünyesinde iyileştirme çalışmaları, sahada
müşterilerimizden aldığımız sürekli geri bildirimler
sayesinde her daim devam etmektedir. Bu konuda ciddi
emek harcıyoruz ve büyük yatırımlar yapıyoruz."
Sektörün lider firmalarından
Sarmak Kompresör'ün Yönetim
Kurulu Başkanı Murat Saracoğlu
ile sektörün sorunlarını, babası
Turgay Saracoğlu'nu ve geleceğe dair
atılımlarını konuştuk.
n Merhaba Murat Bey, ülkemiz
kompresör sektörünün lider
firmalarından Sarmak Kompresör
firmasını ve sektörün duayenlerinden
rahmetli Turgay Saracoğlu’nun alın
terini akıttığı bu fabrikada aynı
atmosferde sizlerle bulunmaktan
büyük onur duyduk. Murat bey
bizler sizi yakından tanıyoruz. Fakat
dergimizin ulaştığı tüm sektörler için
size sormak isteriz, Murat Saracoğlu
kimdir? Kısaca bahsedebilir misiniz?
1980 yılı Adana doğumluyum.
1998 dönemi Tarsus Amerikan Koleji
mezunuyum. ABD'deki Wisconsin-
Madison Üniversitesi Makina
Mühendisliği bölümünden 2003 yılında
mezun olduktan sonra, aynı eyaletteki
Kohler Engines motor fabrikasında
Ürün Mühendisi olarak çalıştım.
n Sarmak
Kompresör’ün
fabrikasında gezince
rahmetli babanız Turgay
Bey’in disiplinini
hissettik. Bunu Sarmak
Kompresör'ün geçmişte
Almanlar ile çalışmasına
bağlayabilir miyiz?
Sanırım bu rahmetli
Turgay beyin oturttuğu
bir sistemdi. Rica etsek
babanızı ve iş disiplinini
okurlarımıza anlatabilir misiniz?
Murat Bey gerçekten teşekkür
ederim bu değerli gözleminiz için.
Tabii, babamın Almanya’da Yüksek
Makina Mühendisliği eğitimi ile
edindiği disiplininin hayatında büyük
yeri vardı. Daha sonra Mannesmann
Demag’la olan lisans anlaşmaları
da firmadaki bu disiplin sistemini
Daha sonra Türkiye'ye dönüş yapıp
ve 2006 yılında Koç Üniversitesi
İşletme Yüksek Lisans (MBA)
bölümünden mezun oldum. Akabinde,
aile şirketimiz Sarmak Makina A.Ş.
İstanbul Pazarlama Merkezi'nde 2007
yılında göreve başladım. Sırasıyla Satış
Mühendisliği, İhracat Koordinatörlüğü,
Yönetim Kurulu Üyeliği, Genel Müdür
Yardımcılığı & Yönetim Kurulu Başkan
Vekilliği görevlerini yürüttüm.
2013 yılından beri de Sarmak’ta
Yönetim Kurulu Başkanlığı görevini
yürütmekteyim. Evliyim, 7 yaşında
bir oğlum ve 5 yaşında bir de
kızım var. Seyahat edip yeni yerler
deneyimlemek, fitness ve kişisel gelişim
önemli tutkular benim için. İş, aile,
kişisel ve sosyal hayatın dengeli ve
düzenli olması gerektiğine inanıyorum.
n Sarmak Kompresör firmasının
Alman Mannesmann Demag
firması lisansı ile ürettiği vidalı
kompresörleri yıllarca kullananlar,
yeni kompresör alımlarında yeniden
Sarmak Kompresör almak istediğinde
"İş dışındaki hayatında yalın ve
gösterişten uzak bir yaşamı benimsemişti"
pekiştirmiş oldu. Biz
de yeni nesil olarak bu
disiplini firmamızda
devam ettirmekteyiz.
Kendisi gerçekten
çok özel bir insandı.
Hem baba olarak, hem
mühendis olarak, hem de
bir iş insanı olarak çok
karakteristik özellikleri
mevcuttu. Dürüstlüğü,
azmi, keskinliği,
detaycılığı ve dirençli
olması en çok öne çıkan yönlerindendi.
Fakat, aynı zamanda insancıl yaklaşımı
ve mütevaziliği de bir çok insanı
şaşırtmıştır. İş dışındaki hayatında
yalın ve gösterişten uzak bir yaşamı
benimsemişti. Genelde ailesiyle vakit
geçirmeyi seven bir babaydı, zaman
zaman da Almanya’daki üniversite
arkadaşlarıyla buluşurdu.
Babanızın o tarihlerde kaliteli bir iş
yapmasının gururunu yaşadığınız
oldu mu? Yeni kompresörlerinizi
o dönemki kompresörlerle
kıyasladığınızda pozitif veya negatif
yönlerini bize söyleyebilir misiniz?
Tabii ki, her 30 veya 40 senelik
çalışan hidrofor, pistonlu veya
vidalı kompresörlerimizi sahada
gördüğümüzde doğal olarak gurur
duymaktayız. Ayrıca müşterilerimizden
babamla veya makinalarıyla ilgili güzel
anıları dinlemek her zaman büyük bir
zevk ve övünç kaynağı oldu. Biz de
2.nesil Saracoğlu Ailesi olarak kaliteyle
özdeşleşmiş 45 senelik markamızın
verdiği sorumlulukla geleceğe güvenle
bakıyoruz.
Yeni nesil vidalı kompresörlerimiz;
tabii ki ilerleyen zamanlarda
teknolojinin gelişmesiyle ve
yaptığımız sürekli iyileştirme ve
AR-GE çalışmalarıyla, eski modellere
nazaran daha modern bir dizayna,
daha yüksek verimliliğe ve daha kolay
bakım yapılabilme imkanlarına sahip.
Eski modellerde tamamen analog,
kayış-kasnak ve sabit hızlı modeller
olarak öne çıkarken, yeni modellerimiz
elektronik kartlı, otomasyona müsait,
direkt-akuple ve invertörlü özellikleri
barındırmaktatır. Sarmak bünyesinde
8
2020 OCAK-ŞUBAT-MART / AIR WORLD TÜRKİYE ‹ 73

ÖZEL RÖPORTAJ
standart dışı üretimin önü kesilirse, iç piyasada
düzgün ve kayıt içi iş yapan firmaların ölçeği artabilir
iyileştirme çalışmaları, sahada
müşterilerimizden aldığımız sürekli
geri bildirimler sayesinde her daim
devam etmektedir. Bu konuda ciddi
emek harcıyoruz ve büyük yatırımlar
yapıyoruz.
n Sarmak Kompresör’de sizin
yönetiminizde en önemli gelişme ne oldu?
Öncelikle Pazarlama alanında çok
önemli çalışmalarımız oldu. Bunun
sonucunda 2013 yılında yenilenen
marka çalışmalarımız sebebiyle AGİAD
tarafından ‘Yılın Markası’ ödülüne layık
görüldük.
AR-GE Departmanımızın
çalışmalarını arttırdık ve TÜBİTAK
ile 2 önemli proje gerçekleştirdik .
Bunun sonucunda da bu yıl TÜBİTAK
tarafından Adana’dan Doktora
Öğrencileri ile başlatılan bir projede yer
alabilecek 4 firmadan biri olarak seçildik.
Tüm süreçlerde verimliliği arttırmak
için dijitalleşme çalışmalarına ağırlık
verdik. Özellikle bütün satış ve servis
süreçlerimizi CRM altında topladık.
Dijitalleşme konusunda yatırımlarımız
her yıl artarak devam ediyor.
Yurtdışı faaliyetlerimizi son
dönemde çok arttırdık. 2014 tarihinde
Taşkent-Özbekistan’da gerçekleştirilen
ve katılım sağladığımız 9’uncu
Orta Asya Uluslararası Tekstil
Makinaları Fuarı’nda inovasyon
ödülüne layık görüldük. Geçen sene
ise Bulgaristan’da ‘Yeni Nesil-Devir
Ayarlı&Direkt Akuple Vidalı Hava
Kompresörü’ ile aldığımız altın
madalya fuarımızın başarılı geçmesini
sağlayan önemli bir etkendi.
"Ayrıca şirketimizin
kurumsallaşması adına
önemli çalışmalarımız oldu."
Teknolojideki gelişmeleri takip edip
bünyemizde uygulamak adına ciddi
danışmanlıklar aldık ve almaya devam
ediyoruz.
"Bizim yeni yönetim olarak en
önem verdiğimiz konulardan
birisi yeniyi gecikmeden
uygulamak."
En değerli kaynağımız ve yol
arkadaşlarımız olan çalışanlarımızın
eğitimi için de bu dönemde ciddiyetle
eğildik. Hem mesleki, hem de kişisel
gelişimleri için eğitimler yaptık,
yapmaya devam ediyoruz.
Sosyal sorumluluk adına
sponsorluklar vermeye başladık yine
bu dönemde. Özellikle sponsoru
olduğumuz Çukurova Üniversitesi
Elektromobil Takımının aldığı
başarılar bizi çok gururlandırdı.
Sosyal sorumluluk olarak gençlerimizi
desteklemeyi amaç edindik.
n Sarmak Kompresör iç piyasada
olduğu gibi yurt dışında da ciddi bir
pazara sahip olduğunu biliyoruz.
Sarmak Kompresör kaç ülkeye ihraç
edilmekte?
Sarmak olarak yaklaşık 30’dan fazla
ülkede makinalarımız çalışmaktadır. Şu
anda ciromuzun yaklaşık %40’ı yurtdışı
satışlardan oluşmaktadır, bu oranı yarı
yarıya yapmak için çalışmaktayız. Her
ihracata yönelik çalışma azminde olan
marka gibi biz de yurtdışındaki hedef
ülke pazarlarımızdan daha çok pay
alma gayreti içerisindeyiz.
n Turgay beyin yarım bıraktığı,
sizlerin yapmasını istediği bir hayali
veya yatırım planı var mıydı?
Rahmetli babam iş hayatında
bize her zaman yol gösterir ve
yönlendirirdi, fakat değişen koşullar
etrafında her zaman kendi yolumuzu
kendimizin çizmemiz gerektiğine
dair bir inancı da vardı. Sadece farklı
olana odaklanmamın faydasına zaman
zaman değinirdi. Kendisi de her 10-15
senede bir ihtiyaca yönelik olarak
sektör değiştirmiştir. Kariyerinin
başında inşaat ve iklimlendirme ile
uğraşmış, daha sonra imalatın kendisi
için daha uygun olduğunu farkedince;
hidrofor üretimine başlamış. Daha
sonraları pistonlu ve vidalı kompresör
imalatı gelmiş. Dolasıyla, katma değerli
ürün için talep nereden doğacaksa ona
göre gerektiğinde makas değiştirmenin
önemli olduğunu telkin ederdi.
n Murat bey ülkemizde kompresör
üretimi ile ilgili bir üretici enflasyonu
olduğu gözlenmekte. Sektörde
standart dışı ve kalite belgesiz
üretim yapan onlarca firma olduğuda
biliniyor. Öyleki bunlar 3-5 kişi ile
üretim yapıp, garanti dışı 100 Euro
kâr ederek piyasayı bozarken, diğer
taraftan 600-700 işçi çalıştıran firmalar
iş yapamaz duruma geliyor. MİB
bünyesinde başkanlığını kardeşiniz
Aslı Saraçoğlu Özer hanımın yaptığı
komitemiz bu konuda çok uğraş verdi.
Gerçekten de MİB Kompresör
komitesi olarak çok uğraşıldı, basınçlı
hava sektöründeki firmalarla beraber
muntazam toplantılar yapıldı,
müsteşarlıklara ve bakanlıklara gidildi,
belli bir yol da alındı. Denetim ekipleri
eğitimleri vs. verildi. Fakat bu sadece
özel sektörün kabiliyetinde bir iş değil.
Gerçekten de standart dışı üretimin önü
kesilirse, iç piyasada düzgün ve kayıt
içi iş yapan firmaların ölçeği artabilir.
n Bakanlıkça çok sert kurallar
kondu fakat sahada bir düzelme
olmadı. Bu nedenle üretici gün
geçtikçe zora düştü. Çin Malı başta
olmak üzere Uzakdoğu üretimi
kompresörlere ek vergi kondu fakat
bu işi yapan firmalar bu kompresörleri
önce Avrupa’da başka bir limana
yanaştırıp son çıkış noktasını
değiştirip tekrar ülkemize sokuyor.
İnternet sayfalarında çok ucuz
Uzakdoğu menşeili kompresörler var.
Sektörün önde gelen firmalarından
birinin sahibi olarak bu konuda ne
söylemek istersiniz? Sektör sizce bu
sıkıntıdan nasıl kurtulacak?
Bu sorun çözülmek istenirse aslında
gayet basit bir çözümü barındırıyor:
düzenli, sık denetimler ve ciddi
yaptırımlar.
n Değer verdiğimiz bir sanayicinin
oğlu “sanayici bir ailede büyüyünce,
farklı bir hayal kurmakta zorlaşıyor"
demişti. Peki siz gençliğinizde yada
daha küçük yaşlarda bu mesleği
yapmak istemiş miydiniz? Farklı bir
meslek hayaliniz oldu mu?
74 › AIR WORLD TÜRKİYE / OCAK-ŞUBAT-MART 2020

ÖZEL RÖPORTAJ
"Zamanın ruhuna uygun planlamalar"
n Sarmak Kompresör olarak pistonlu ve vidalı kompresör dışında farklı
bir ürün imalatı hedefiniz var mı?
Her üretici, belli başlı üretim kollarında faaliyet gösterir. Fakat aynı
anda da zamanın ruhuna uygun ve imkanlar dahilinde farklı işkollarını
düşünmeye veya planlamaya devam eder. Bu planlar ne zaman hayata geçer
dersek, biraz da bazı parametrelere ve konjonktürlere bağlıdır.
Doğal olarak, işi ilk kuran her
sanayici baba, aslında hep kendi
kurduğu varlığı devretme duygusuyla
hareket eder ve kafasında ona göre
plan program yapar. Açıkçası bu
bizim ailemiz için de farklı olmadı.
Ben daha 5 yaşlarında çocukken her
pazar mutlaka İncirlik’teki fabrikamıza
giderdik. O zamandan bana miras
kalan babamın işe olan aşkı ve
tutkusuydu, çoğu zaman 24 saat iş
düşünürdü. Daha sonra, ilkokula
başladıktan sonra neredeyse hemen
hemen her yaz fabrikada çalıştım.
Pistonlu ve vidalı montajda, torna ve
frezelerde, CNC’lerin etrafındaki o
fabrika kokusu her daim benimleydi.
Civatalara pul taktığımı bile bugün
çok net hatırlıyorum, o zaman niye
bu kadar basit bir işi yaptırdıklarını
anlamazken, şimdi o atmosferi
solumanın ne denli anlamlı olduğunu
anlayabiliyorum. Bu havayı soluduktan
sonra, benim için Makina Mühendisi
olarak yetişmek ve aile işinin başına
geçmek gayet planlı, programlı ve
açıkçası doğal oldu. Babam benim
kendisi gibi yurtdışında okumamı
özellikle istiyordu. Liseden hemen
sonra yurtdışında okumak genel kültür
anlamında büyük faydasının yanında,
yabancı bir coğrafyada her işi kendi
başınıza yapmak durumunda kalmak
paha biçilmez özellikler kattı.
Açıkçası hep aynı ortamda
bulunduğumuz için farklı bir meslek
hayalim olmadı. Zaten okulda da
sözelden daha çok matematiğe ve
fen bilgilerine ilgim vardı. En önemli
konunun hangi mesleği yaparsanız
yapın, hayattan keyif alarak yapmalı
diye düşünüyorum.
n Ülkemizdeki kompresör
sektörü ile Dünya kompresör
sektörünü kıyasladığınızda sizce
olumlu ve olumsuz yanlarıyla bizler
nerelerdeyiz?
Olumlu yanlarından bakarsak çok
dinamik ve esnek bir sektörel yapımız
olduğunu düşünüyorum. Köklü
markaların olduğu bir ana gövde
var. MİB Kompresör komitesinde
olduğu gibi bir masa etrafında
oturup, tartışarak, demokratik bir
ortamda karar mekanizmalarını
işletebilecek üreticiler mevcut. Ayrıca
hesaplı risk alma kapasitemizin
de diğer ülkelere nazaran daha
fazla olduğunu düşünüyorum. Öte
yandan, özellikle gelişmiş ülkelerdeki
kompresör üreticilerinin ölçekleri
Türkiye’dekinden çok daha büyük.
Bunun belli başlı sebepleri var. En
önemlisi bizim ülkemizde olduğu
kadar diğer gelişmiş ülkelerde bu kadar
denetimsiz ve kayıtdışı üretici yok,
ayrıca onların geçmişleri çok daha uzun
senelere dayanıyor. Bu da bilgi, birikim
ve tecrübelerinin bizimkilerden daha
fazla olduğunu gösteriyor.
n Murat Bey, ülkemizde ciddi
bir düşüş ivmesi gösteren sanayi
yatırımlarının doğrudan etkilediği bir
sektörün temsilcisi olarak hükümetin
hangi adımları acil olarak atması
gerektiğini düşünüyorsunuz. Bu
konuda fikirlerinizi merak ediyoruz
Aslında yerli malını teşvik için bir
takım önlemler ve teşvikler alındı,
fakat sonuçta ülkemiz ekonomisi de
dünyadaki ticaret savaşlarından ve
ekonomik konjonktürden bağımsız
addedilemeyeceği üzere bu teşviklerin
olumlu yansımaları sanırım biraz
zaman alacaktır. En acil olarak eğitim
sisteminin özellikle nitelik bazında
komple revizyondan geçmesi olduğunu
düşünüyorum. Bütün problemlerimizin
çözümü eninde sonunda gelip her tip
akademik seviyede “uygulamalı ve
performans bazlı eğitim”e dayanıyor.
Bir öğrenci eğer bir konuyu sadece
sınıfta değil de, uygulamalı olarak bir
fabrikada görüp o bölümde çalışırsa,
ancak o zaman aklında tamamen yer
edinir. 1-2 sene daha uzun sürer belki
ama en azından mezun olduktan sonra
mesleğini layıkıyla gerçekleştirebilir.
Bu mesleki eğitim işini, gelişmiş
ülkelerdeki gibi gençlerimizi sanayiye
yönlendirerek yapabilirsek, basınçlı
hava sektörümüz için belki de en
önemli kazanım bu olacaktır. Ayrıca,
üniversitede mühendislik okuyan
gençlerimizin de cazip gelen finans
ve bankacılık yerine, AR-GE’ye ve
üretime daha çok teşvik etmemiz
şarttır, gerekirse devlet tarafından
mali yardım da yapılmalıdır.
Amerika’da olduğu gibi üniversitedeki
1 senelerini sanayide geçirip tekrar
üniversiteye dönerlerse, üretimi daha
çok benimserler diye düşünüyorum,
yoksa sadece teorik derslerle veya
laboratuvardaki deneylerle gençleri
yönlendirmemiz gerçekten çok zor.
Şu anda Tübitak’ta çok güzel bir
program var; doktoralı öğrenciler
sanayi kuruluşlarında projeler yapıyor
ve özel sektör – devlet tarafından mali
olarak da teşvik ediliyor. Bu uygulama;
meslek liseleri, meslek yüksek okulları
ve üniversitelerin lisans düzeylerini
de kapsarsa, o zaman gerçekten
sürdürülebilir ve kalıcı olarak gençleri
sanayiye yönlendirebiliriz.
n Sanayicinin sırtındaki
hangi yüklerin kaldırılması ya
da hafifletilmesi gerektiğini
düşünüyorsunuz?
Sanayicilerin üzerinde çok farklı ve
çeşitli yükler bulunuyor. Özellikle vergi
ve sigorta yüklerinin hafifletilmesinin
sanayiciler için çok yerinde olacağını
düşünüyorum. Son yıllarda asgari
ücretin yükselmesi ve buna istinaden
de ilgili primlerinin yüksek olması
gerçekten kayıt içinde bulunan bizim
gibi firmaların maliyetlerini arttırıyor.
Ayrıca son 1 senede elektrik, doğalgaz,
su ve benzin gibi enerji giderleri de
ciddi oranlarda artış gösterdi, bunları
da piyasa koşullarında fiyatlara
yansıtmak tekrar enflasyonu tetikliyor.
n Murat bey, dergimiz okurları
adına sizlere bize ayırdığınız
zamana ve içtenliğe teşekkür etmek
istiyorum. AIR WORLD TÜRKİYE'ye,
sektör lideri firmalardan biri olarak
sunduğunuz destek için de özellikle
teşekkür etmek istiyorum.
Ben teşekkür ederim Murat
bey, Ankara’dan Adanamıza gelip
bizler ile okuyucularınız arasında
oluşturduğunuz bu çalışmanız
son derece önemliydi bizim için.
AIR WORLD TÜRKİYE dergisinin
okurlarına ve size teşekkür ederim.
2020 OCAK-ŞUBAT-MART / AIR WORLD TÜRKİYE ‹ 75

TEKNİK MAKALE
KOMPRESÖR
SOĞUTMA SİSTEMİ
DENEY DÜZENEĞİ
Dalgakıran Kompresör
Ar-ge Merkezİ
76 › AIR WORLD TÜRKİYE / OCAK-ŞUBAT-MART 2020

TEKNİK MAKALE
1.1 Sistem düzeneğinin kurulumu ve test prosedürü
Test düzeneği Şekil 1.1’de gösterilmiştir. Sistemde tank, ısıtıcı,
satrifüj pompa, debi ölçer, vanalar, shaker motor, sıcaklık ve basınç
ölçer sensörler, termokapıllar radyatör ve fan bulunmaktadır.
Şekil 1.1 Soğutma Sistemi Deney Sistemi Kurulumu ve Ölçüm Noktaları
Radyatör Hava ve yağ soğutulması Kullanılan tüm rad.
modelleri
Fan Soğutucu Kullanılan tüm fan
modelleri
Pompa Yağ devir daimi Santrifüj pompa
Debimetre Yağ debi ölçümü x
PT100 Sıcaklık ölçümleri 0-150 °C ölçüm aralığı
Basınç Transmitter Basınç ölçümleri 0-16 Bar ölçüm aralığı
Yağ Isıtıcı Rezistans Yağın ısıtılması x
Termocouple Yüzey sıcaklık ölçümü x
Çekvalf Yağ dönüş hattı kontrolü x
Tablo 1.1 Deney düzeneğinde yer alan ekipmanların kullanım amaçları
ve teknik özellikleri
1.2 Deneysel Data Analizi
Deneye başlamadan önce sistemde kullanılan vida verilerine
göre yağ debisi ve sıcaklık değerleri ayarlanmıştır.
Q=hA∆T=hA s
(T b
-T s
)
(1.1)
Radyatöre giriş ve çıkış sıcaklıklarının aritmetik ortalaması
alınarak T b
yığın sıcaklığı hesaplanır (1.2).
T b
= (T in
+T out
)
2
(1.2)
Radyatör fin yüzeylerine yerleştirilen termocoupleler ile alınan
sıcaklık verilerinin aritmetik ortalamasıyla yüzey sıcaklıkları
ölçülür (1.3).
T s
= (T 1
+…+T n
)
n
(1.3)
8
2020 OCAK-ŞUBAT-MART / AIR WORLD TÜRKİYE ‹ 77

TEKNİK MAKALE
m kütlesel debi olup, vida üreticisi firmadan edinilen
değerlere göre hesaplanmaktadır. Aynı zamanda
radyatöre giriş sıcaklığı ve soğutulmak istenilen sıcaklık
değerine göre bir ısıl yük hesabı yapılır.
Q=mC∆T=mC(T in
+T out
)
(1.4)
Isı transfer katsayısı (1.1) ve (1.4) numaralı
denklemlerin kombinasyonuyla deneysel bir ısı
transfer katsayısı hesaplanır. Bu hesap deneysel olarak
(1.5) numaralı denklemde gösterilmiştir.
Teorik hesaplamalar için ε-NTU hesabına
başvurulabilir. (Soğutma sistemi teknik verileri.)
h exp
= mC(T in
+T out
)
A s
(T b
-T s
)
(1.5)
Soğutucu yüzeyinde oluşan sürtünmeler sonucu,
soğutma havasındaki basınç kaybı ve soğutulan
akışkanda gerçekleşen basınç kayıpları basınç
transmetterleri ve pitot tüpüyle ölçülecektir.
1.3 Sonuçların Değerlendirilmesi
Vida verilerinden yola çıkarak hesaplanan ısıl
yük ile soğutma sisteminde gerçekleşen ısıl yüklerin
kıyas grafikleri oluşturulacaktır. Sonuçlara göre
aşağıda belirtilen parametreler değiştirilerek sistem
performans testleri tekrarlanacaktır.
Soğutma performansını etkileyen parametreler;
1. Fan ile radyatör arasındaki mesafeler
2. Fanın çalışma yönü, vakum ve itme yönlü
akışlar incelenecektir.
3. Davlumbaz sistemi, soğutma havasının
radyatör üzerinde homojen dağılımda olması
gerekmektedir. Davlumbaz geometrisi bu
dağılımın homojen olmasını sağlayacak
geometriye sahip olmalıdır.
4. Sistemde kullanılan fanların emme ve basma
yönünde çalışmasının soğutma performansına
ve fanların güç tüketimine etkileri
incelenecektir.
1.4 Deney Setinin Modeli
Tasarlanan deney seti tüm radyatör tiplerinin
monte edilip test edileceği şekilde tasarlanmıştır.
Test benci en büyük radyatör modeli olan DC10
için tasarlanmıştır ve sistemde bulunan radyatör ve
fanların taşıyıcıları sistemde bulunan ana direklerdir.
Tasarım konsepti Şekil 1.2’de gösterilmiştir.
Şekil 1.2 Radyatör
montaj sistemi
Şekil 1.3 Sistemin Genel Konsept Tasarımı
Şekil 1.3’de gösterilen sistemde bir adet yağ
deposu, sistemde frekans kontrolü yapabileceğimiz
bir shaker motor bulunmaktadır. Bunların dışında
Şekil 1.1’de gösterilen yağ sirkülasyonu için pompa ve
yağın ısıtılması için ısıtıcı rezistans kullanılacaktır.
1.5 Sonuçlar
Başlangıç olarak radyatörün tüm kademelerinde
yağ geçirilerek, soğutucu performans ve dayanımı
kontrol edilecektir. Bunun sebebi sistemi olabildiğince
yalın halde kurabilmektir. Yağ enjeksiyonlu
kompresörlerde ısıl yükün yaklaşık %85 inin yağ
soğutması olduğunu var sayarak bu yaklaşımın doğru
sonuçlar vereceği ön görülmüştür.
Tablo 1.2 Test değerlendirme tablosu
Büyüklükler Birim Yağ
Debi (yağ)
kg/s
Giriş Sıcaklığı °C
Çıkış Sıcaklığı °C
Giriş Basıncı
Bar
Çıkış Basıncı
Bar
Basınç Kaybı (yağ)
Pa
Geri Basınç (soğutma havası) Pa
Radyatör Yüzey Sıcaklığı °C
Soğutma Havasının Yüzey Dağılımı
m/s
Fan Önü Sıcaklıkları °C
78 › AIR WORLD TÜRKİYE / OCAK-ŞUBAT-MART 2020

MAKALE
Basınçlı Hava
Sisteminde
Basınç Düşüşü
Erdal Çalıkoğlu
Ulusal Proje Direktörü
Dr. Kubilay Kavak
Proje Koordinatörü
Prof. Dr. Atilla Bıyıkoğlu
Gazi Üniversitesi
Prof. Dr. İsmail Coşkun
Gazi Üniversitesi
Basınç düşüşü, kompresör çıkışından gerçek kullanım
noktasına varışa kadar, hava basıncındaki azalmayı
karakterize etmek için kullanılan bir terimdir. Basınç
düşüşü, basınçlı hava, temizleme ve dağıtım sistemi
içinde hareket ettikçe oluşur. Düzgün biçimde tasarlanmış
bir sistem, alıcı tankı çıkışı ile kullanım noktası arasında
ölçülen kompresörün çıkış basıncının %10’undan çok
daha az bir basınç kaybına sahip olmalıdır.
80 › AIR WORLD TÜRKİYE / OCAK-ŞUBAT-MART 2020

Aşırı basınç düşüşü, yetersiz
sistem performansı ve aşırı
enerji tüketimi ile sonuçlanacaktır.
Sistemdeki her
türden akış sınırlaması, daha yüksek
çalışma basınçları gerektirerek daha
yüksek enerji tüketimine neden olur.
Sistemin her parçasındaki basınç
farklarını minimize etmek, verimli
işletimin önemli bir parçasıdır. Kompresör
sinyalinin akış yukarısında
basınç düşüşü, kompresör üzerinde
kontrol ayarlarını karşılamak için
daha yüksek sıkıştırma basınçları
gerektirir. En tipik sorun alanları, son
soğutucu, yağ separatörleri ve çekvalfleri
içerir. Akışa karşı dirençten
kaynaklanan bu basınç artışı, kompresördeki
sürücü enerjisinin, her 2
psi’lik farka karşılık bağlı gücün %1’i
kadar artırılmasını gerektirebilir.
Kompresör kapasite kontrol basınç
sinyali normal olarak kompresör
paketinin çıkışında konumlandırılır.
Sinyal yerleşimi, tüm kompresörler
için ortak bir sinyale ulaşmak amacıyla
basınçlı hava kurutucu ve filtrelerinin
akış aşağısına taşındığında, bazı
tehlikeler anlaşılmalı ve önlemler
alınmalıdır. Kontrol aralığı basınç
ayarı, kurutucular ve filtreler
boyunca gerçek ve potansiyel olarak
artan basınç düşüşüne izin verecek
şekilde azaltılmalıdır. Sistemdeki her
kompresör için izin verilen maksimum
çıkış basıncı ve sürücü motor akım
şiddetinin aşılmasını önleyecek şekilde
düzenleme de yapılmalıdır.
Dağıtım sistemi, hortumlar
ve kullanım noktalarındaki esnek
bağlantılardaki basınç düşüşü
kullanım noktalarında daha düşük
çalışma basıncına sebep olur. Kullanım
noktası çalışma basıncı artırılmak
zorundaysa, kapasite eklemeden
veya sistem basıncını artırmadan
önce basınç düşüşlerini azaltmak
denenmelidir. Kompresör çıkış
basıncını artırmak veya kompresör
kapasitesi eklemek, enerji tüketiminde
önemli artışlara sebep olur.
Sistem basıncının yükseltilmesi,
kaçaklar, açık üfleme ve regülatörsüz
veya tam açık regülatörlü üretim
uygulamaları gibi regüle edilmemiş
kullanımları artırır. Yükseltilmiş
basınçta eklenen talep “yapay
talep” olarak isimlendirilir ve enerji
tüketimini önemli derecede artırır.
MAKALE
Kompresör çıkış basıncını artırmak
veya ilâve kompresör kapasitesi
eklemek yerine azaltılmış basınç
düşüşü, stratejik basınçlı hava
depolama ve talep kontrolleri/ara
kontroller gibi alternatif çözümler
aranmalıdır. Ekipman için en düşük
verimli çalışma basıncı belirlenmeli ve
ekipman bu basınçta çalıştırılmalıdır.
Basınç düşüşünün nedenleri
Sistemdeki her türlü tıkanıklık,
daralma veya pürüzlülük hava akışına
dirence ve basınç düşüşüne neden
olacaktır. Dağıtım sisteminde en büyük
basınç düşüşleri genellikle gereğinden
küçük veya sızdıran hortumlar,
borular, kesiciler, filtreler, regülatörler
ve yağlayıcılar (FRL’ler) dâhil olmak
üzere kullanım noktalarında bulunur.
Sistemin arz tarafında hava/yağ
separatörleri, son soğutucular, nem
separatörleri, kurutucular ve filtreler
önemli basınç düşüşlerine sebep olan
ana öğelerdir.
Arz tarafından kullanım
noktalarına maksimum basınç düşüşü,
basınçlı hava debisi ve sıcaklığı en
yüksek olduğunda meydana gelir.
Sistem bileşenleri bu koşullara bağlı
olarak seçilmelidir ve her bileşenin
üreticisinden bu koşullar altında
basınç düşüş bilgisi temin etmeleri
istenmelidir. Filtreler seçilirken
onların kirleneceği hatırlanmalıdır.
Kirlenme karakteristikleri de
önemli seçim kriterleridir. Önemli
miktarlarda bileşen satın alan büyük
son kullanıcılar, ürünlerin basınç
farkları ve diğer karakteristikleri
açısından istenen spesifikasyonları
karşıladığından emin olmak için
tedarikçileriyle birlikte çalışmalıdır.
Dağıtım boruları sisteminde
sıklıkla yüksek basınç düşüşü teşhis
edilir. Çünkü, bir kullanım noktası
basıncı regülatörü, istenen akış aşağısı
basıncını sürdüremez. Eğer böyle
bir regülatör 85 psig’e ayarlanmışsa
ve regülatör ve/veya akış yukarısı
filtresi 20 psi’lik bir basınç düşü-şüne
sahipse, filtre ve regülatörün akış
yukarısı en az 105 psig’i sürdürmek
zorunda olacaktır. 20 psi’lik basınç
düşüşü için hatalı bileşenler yerine
sistem boruları suçlanabilir. Doğru
teşhis, yüksek basınç düşüşüne sebep
olan bileşenlerin tespit edilmesinde,
sistemde farklı noktalarda basınç
8
2020 OCAK-ŞUBAT-MART / AIR WORLD TÜRKİYE ‹ 81

MAKALE
ölçümleri yapmayı gerektirir. Bu
durumda boruların boyutu değil filtre/
regülatör boyutu artırılmalıdır.
Basınç düşüşünü minimize etmek
Basınç düşüşünü minimize
etmek sistemin tasarım ve
bakımında bir sistem yaklaşımı
gerektirir. Son soğutucular, nem
separatörleri, kurutucular ve filtreler
gibi hava temizleme bileşenleri
belirlenen maksimum işletim
koşullarında mümkün olan en düşük
basınç düşüşüne neden olacak
biçimde seçilmelidir. Kurulum
tamamlandığında, önerilen bakım
prosedürleri takip edilmeli ve
belgelenmelidir.
Basınç düşüşünü minimize
etmenin ilave yolları aşağıdaki
gibidir:
n Dağıtım sistemini düzgün
biçimde tasarlayın.
n Hava filtreleme ve kurutma
ekipmanını, nemin boru korozyonu
gibi etkilerini azaltacak biçimde işletin
ve bakım yapın.
n Son soğutucular, separatörler,
kurutucular ve filtreleri tanımlı
koşullar için mümkün olan en az basınç
düşüşüne sahip olacak şekilde seçin.
n Havanın dağıtım sistemi boyunca
kat ettiği mesafeyi azaltın.
n Basınç regülatörleri, yağlayıcılar,
hortumlar ve bağlantıları en düşük
basınç farkında en iyi performansa
sahip olacak şekilde belirleyin.
Sistem basıncının kontrol edilmesi
Birçok tesis kompresörü, 100
psig’lik tam yük çıkış basıncı ve 110
psig’lik veya daha yüksek yüksüz çıkış
basıncı ile çalışır. Birçok tipte makine
ve araç, kullanım noktasında 80 psig’lik
veya daha az hava beslemesiyle verimli
şekilde çalışabilir. Eğer kompresör çıkış
basıncı azaltılabilirse önemli tasarruflar
sağlanabilir. Kompresör üreticisine
farklı çıkış basınçlarında performans
spesifikasyonları için başvurun.
Talep kontrolleri, kompresörün
doldurduğu birincil hava alıcısından
yeterli basınç düşüşünü gerektirir;
fakat tesis giriş basıncı çok daha dar
bir basınç aralığında kalacak biçimde
kontrol edilebilir, böylece kompresör
çok büyük yük değişimlerinden
korunabilir. Birincil alıcının akış
aşağısında sistem basıncının azaltılması
ve kontrol edilmesi, kompresör çıkış
basınçları değiştirilmemiş olsa da,
enerji tüketiminde %10 veya daha fazla
azalmayla sonuçlanabilir.
Sistem basıncının azaltılması,
sistem toplam performansının
iyileştirilmesinde basamaklı etki
de yaratabilir. Kaçak oranlarını
azaltabilir, kapasite sorunları ve
diğer sorunların azalmasına katkıda
bulunabilir. Azaltılmış basınç aynı
zamanda bileşenler ve işletim ekipmanı
üzerindeki gerilmeyi de azaltır. Buna
rağmen, azaltılmış sistem basıncı basınç
regülatörleri, filtreler ve basınçlı hava
depolamasının boyutu ve konumu
dâhil olmak üzere diğer bileşenlerde
modifikasyonlar gerektirebilir.
Talepteki büyük değişiklikler,
kullanım noktalarındaki basıncın
minimum ihtiyacın altına düşmesine
sebep olabilecek ekipmanın düzgün
olmayan işleyişine neden olabildiği için
ortalama sistem basıncını düşürürken
dikkat etmek gerekir. Bu sorunlar,
sistem bileşenleri, kontroller ve
basınçlı hava depolama kapasitesi ve
konumunun dikkatli eşleştirilmesi ile
önlenebilir.
Önemli miktarlarda basınçlı hava
kullanan uygulamalar için ekipmanın
daha düşük basınç seviyelerinde
çalışacak şekilde belirlenmesi tavsiye
edilir. Daha büyük hava silindirleri
gibi bileşenlerin eklenen maliyeti,
genellikle, buradan elde edilen enerji
tasarrufları sayesinde kısa sürede
karşılanır. Üretim mühendisleri,
çoğunlukla, son kullanım ekipmanını
ortalama sistem basıncında çalışmak
için belirler. Bu daha yüksek sistem
işletim maliyetine yol açar. İlk olarak;
hortumlar, basınç regülatörleri ve
filtreler gibi kullanım noktası kurulum
bileşenleri, sistem basıncı ve son
kullanım ekipman basıncı arasında
kurulacaktır.
İkinci olarak, filtreler kirlenecek
ve kaçaklar oluşacaktır. Her ikisi de
daha düşük son kullanım basıncıyla
sonuçlanır. Bu, mevcut son kullanım
basıncını belirlerken öngörülmelidir.
Eğer münferit bir uygulama daha
yüksek bir basınç gerektiriyorsa,
tüm sistemin çalışma basıncını
artırmak yerine bu uygulamayı
değiştirmek veya modifiye etmek
en iyi yol olabilir. Silindir çapını
artırmak, dişli oranlarını değiştirmek,
mekanik kazancı artırmak veya daha
büyük bir hava motoru kullanmak
mümkün olabilir. İyileştirmelerin
maliyeti, sistemi daha düşük basınçta
işletmekten kazanılan enerji azalması
ile kıyaslandığında muhtemelen
önemsiz olacaktır.
Üreticilerin, son kullanım
ekipmanı basınç ihtiyaçlarını
belirlerken filtreler, basınç
regülatörleri ve hortumlarda
basınç düşüşlerini hesaba katıp
katmadıklarını veya belirtilen
basınç ihtiyaçlarının o bileşenler için
olup olmadığını kontrol etmek de
önemlidir. Bir filtre, basınç regülatörü
ve hortum için tipik basınç farkı 7
psid’dir; fakat kötü tasarlanmış ve
bakım yapılmış sistemlerde çok daha
yüksek olabilir. Talep basıncı başarılı
biçimde azaltılıp kontrol edildiğinde,
daha verimli bir işletim elde
etmek için kompresör kontrol ayar
noktalarına ve aynı zamanda, enerji
tüketimini daha da azaltmak için
kompresörü yüksüzleştirme veya
kapatma olasılığına dikkat edilmelidir.
Kaynaklar
- . Aimee McKane, Lawrence Berkeley
Ulusal Laboratuvarı
- Wayne Perry, Kaeser Compressors, Inc.
-Tom Taranto, Data Power Services, LLC
- Compressed Air Challenge
- The Compressed Air and Gas Institute
[Basınçlı Hava ve Gaz Enstitüsü]
- Dave McCulloch, Mac Consulting
Services
- Erwin Ruppelt, Kaeser Kompressoren
- Bill Scales, Scales Air Compressor
Corporation
Çeviri -Adnan Bıçaksız, AngloTurca
Çeviri Hizmetleri
Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı
Yenilenebilir Enerji Genel Müdürlüğü
(YEGM) Bu yazı YEM Sanayide
Enerji Verimliliğinin Arttırılması
Projesi İçin hazırlanmış ve ilk kez
orada yayınlanmıştır.
82 › AIR WORLD TÜRKİYE / OCAK-ŞUBAT-MART 2020

ÖZEL RÖPORTAJ
Firmamız sektöre
farklı bir bakış
açısı kazandırıyor
Ayhan Fermanoğlu
Fermanoğlu Yönetim Kurulu Başkanı
Tünel sektöründe ilk akla gelen firmalardan biri olan
Fermanoğlu İnşaat, 1955 yılında Zonguldak Kömür
Madenleri’nde calışma hayatına başlamıştır. Ayhan
Fermanoğlu da 3. kuşak olarak, üzerine ekleyerek
sektöre farklı bir bakış açısı kazandırıyor.
84 › AIR WORLD TÜRKİYE / OCAK-ŞUBAT-MART 2020

ÖZEL RÖPORTAJ
"Firmamız, kapasite anlamında 2 farklı tip vidalı
kompresör kullanmaktadır. Kullanım yeri diğer
kompresörlere göre özel olduğundan fiyatından
daha çok performans kriterlerine bakıyoruz."
Fermanoğlu İnşaatın Yönetim
Kurulu Başkanı Ayhan Fermanoğlu,
"Üretim kaliteleri ve
Ar-Ge harcamalarından kaçınmadan
planlı şekilde doğru adımlar
atılırsa, sektörde de ihracatın büyüyeceğini
düşünüyorum" dedi. Aynı zamanda
üreticilerin kalite kriterleri dünya
standartlarını yakaladıkça ve geçtikçe
yabancı partnerlerle de farklı pazarlar
elde edeceklerini söyleyen Fermanoğlu,
"Türkiye bu anlamda Dünya'nın
merkezinde bir denge ülke olarak kapasiteli
bir ülkedir. Lojistik olarak coğrafi
konumu bir çok sektörel gelişmeyi
karşılayacak kapasitedir" dedi.
Fermanoğlu ile, sektörün merak
edilenlerini ve gelişmenin önünü
açacak atılımların neler olabileceğine
dair samimi bir sohbet gerçekleştirdik.
n Türkiye’de Tünelcilik
denildiğinde akla gelen ilk
firmalardan birisi Fermanoğlu.
Bizim sizlerle tanışıklığımız benim
2010 yılında sektöre adım attığım
Atlas Copco dönemi ile başlamıştı.
Bize kendinizden ve şirketinizden
bahsedebilir misiniz?
Fermanoğlu İnşaat temellerini,
kurucusu olan Ali Şevki ÖNER’in ilk
olarak 1955 yılında Zonguldak Kömür
Madenleri’nde calışma hayatına
başlamasıyla atmıştır. Başarıyla geçen
madencilik serüvenine 1968 yılında
Akdağ İnşaat, Doğankent HES Projesi
İsale Tüneli İnşaatı taşeronu olarak
devam etmiştir. Firmamızın faaliyet
alanı çoğunlukla büyük sanat yapıları
inşaatıdır. Örneğin; Otoyol Tünelleri,
Demiryolu
Tünelleri, Derivasyon enjeksiyon
Tünelleri gibi su işleri tünelleri, Metro
Tünelleri, Eğimli tüneller, şaft kazıları
gibi ve menfez, viyadük, köprü, zemin
iyileştirme, zemin destekleme ve kazıdolgu
gibi toprak işleri, büyük sanat
yapıları yapıyoruz. Aynı zamanda bu
yapıların projelendirilmesine ve yapım
metodolojilerine müdahil oluyoruz.
Firmamız yapım ve tekniklerinde
tecrübesini 3.kuşak olarak üzerine
ekleyerek sektöre farklı bir bakış açısı
kazandırıyor.
n Ülkemizde inşaat sektörünün
altın çağı diyebileceğimiz 2010-
2015 yılları arasında nerdeyse tüm
tünel şantiyelerinde bir şekilde
Fermanoğlu’nun katkısı olmuştur.
Fermanoğlu’nun an itibari ile devam
eden şantiyeleri var mı?
2017 yılı ile başladığımız Çanakkale
Ayvacık-Küçükkuyu T2 Karayolu
Tünelinde çalışmalarımız devam
etmektedir. Uygulamasını yaptığımız
tünel kazı yöntemlerinden NATM
(The New Austrian Tunnelling
Method) yöntemine ek olarak, zayıf
zemin tünelciliğin vazgeçilmezi olan
Umbrella Arch Boru Süren yöntemi
uygulanmaktadır. Beraberinde
betonarme çalışmalarımız hızla devam
etmektedir.
n Tünelcilik denildiğinde
bizim aklımıza sektör olarak hava
kompresörleri de geliyor. Özellikle
Shotcrete Beton Pompaları üzerinde
betonu püskürtmeye yarayan veya
tünel ağızlarında kullandığınız
kompresörler akla geliyor.
Özellikle sizin elinizde
8-10 adet 55 kw ve 110 kw
kompresörler olduğunu
hatırlıyorum. Basınçlı hava
kompresörlerini seçerken
bir kriteriniz var mı? Yani
çalıştığınız bölge mi önemli?
Kompresörün etiketinin
üzerinde yazan değer mi,
fiyat mı önemli?
Kompresör çeşitlerimiz
genelde vidalı tiplerdir.
Diğer ufak tiplerde pistonlu
kullanıyoruz. Shotcrete
pompalarında kullanılan
kompresörler tünel kesit büyüklüğüne
göre değişir. Örnek olarak efektif beton
basma kapasitesi 18-22m3/saat olan
püskürtme beton pompalarında hava
debisi bu anlamda Q=9 m3’ten aşağıya
ve hava boruları içerişinde basınç
4-5 bar altına düşmeyecek şekilde
dizayn edilebilir. Ancak uygulanacak
püskürtme beton kalınlığı, makinenin
basma kapasitesi ve operatörün
uygulama karışılığına göre bu değerler
düşürülmeli veya yükseltilmelidir.
Firmamız kapasite anlamında 2 farklı
tip vidalı kompresör kullanmaktadır.
Kullanım yeri diğer kompresörlere göre
özel olduğundan fiyatından daha çok
performans kriterlerine bakıyoruz.
n Yurt dışında herhangi bir
projeniz var mı? Bu güne kadar
yaptığınız yurt dışı projelerinizde
kompresör dahil ekipmanlarınızı
bulunduğunuz ülkeden mi yoksa
Türkiye’den mi temin ettiniz?
Yurtdışında 2019 yılı itibariyle
bir projemiz yok. Ancak firmamız
Azerbaycan, Etiyopya, Arnavutluk
olmak üzere 2008 yılından itibaren
yurtdışında da sektörel çalışmalar
yapmış, inşaatlar yapmış ve hali
hazırda Balkanlar, Osta Asya, Kuzey
Afrika ve Türki Cumhuriyetler
bölgesinde ihale süreçlerini takip
etmekte ve katkılar sunmaktadır.
8
2020 OCAK-ŞUBAT-MART / AIR WORLD TÜRKİYE ‹ 85

ÖZEL RÖPORTAJ
2020 yılında başlamak üzere, birkaç
yurtdışı projesi ile görüşmelerimiz
devam etmektedir. Projelerdeki
ekipmanlarımızı tabiki ülkemizden
temin ediyoruz. Bu bizim için çok
önemli bir kriter. Bu ülkede üretileni
bu ülkeden almak gerekiyor. Başka
Türkiye yok.
n Kompresörler dahil mi buna?
Aynen hava kompresörü
yapan firmalarımız Dünyaya bunu
kabul ettirmişken biz dövizimizi
neden dışarıya verelim. Ülkemizin
sanayicisine güvenimiz tam bu konuda.
n Firma olarak ülkemizin
tünelcilik ve diğer tüm
alanlardaki gelişimini nasıl
değerlendiriyorsunuz?
Türkiye, tünelcilik sektörüne batı
ülkelerine bakarak geç girmiş olabilir.
Ancak; teknolojinin tüm dünya
geneline yayıldığı dönemlerde altyapı
işlerine başladığından iş güvenliği,
iş hızı, iş kalitesi ve yapım teknikleri
açısında dünyadan farksızdır, bu
açığı hızla kapatmıştır. Hatta bir çok
konuda pratik, seri ve benzersizdir.
Yurtdışı teknoloji üreticilerinin de
arka üreticisidir. İleriye dönük gelişme
eğiliminde ivmeli bir doğru çizer. Bu
cümlelerin ardından bütün sektörler
olarak bakarsak, eksiğimizin şunlar
olduğunu söylenebilirim: yapımda
kullanılan malzeme kaliteleri,
projelendirme aşamalarında dikkate
alınan kriterler, işveren kurumların
şartname kriterleri ve insanımızın
projelere olan bilinci. Bu konularda, daha
farklı ortak çalıştaylar içerisine girmemiz
gerekiyor. Ve gerçekten acil olduğunu
düşünüyorum. Üniversitelerin,
yapımcı firmaların, bilim adamlarının,
kurumların, enstitülerin içinde olduğu
sektörel buluşmalar/çalıştaylardan
bahsediyorum. Bilgileri ve tecrübelerin
üzerine eklemekten bahsediyorum.
Tecrübeyi bir daha bir daha tecrübe
etmemek için, zaman kazanmak için
buna ihtiyaç olduğunu düşünüyorum.
n Ayhan bey, Fermanoğlu’nun
Türkiye’de yapılmış hangi büyük
projelerde imzası var? Bunları bize
açıklayabilir misiniz?
Klasik tek tip tünelciliğin ardından,
tünelciliğin kırılım dönemi olarak
NATM tekniğinin uygulanma yıllarını
alırsak, Fermanoğlu İnşaat, 1998
yılında Ordu Bolaman’da bulunan
tünellerin 3 tanesini bu yöntemle
bitirdi. NATM metodunun Türkiye’de
yeni yeni oturduğu ve kabul gördüğü
"Bu ülkede üretileni bu ülkeden almak
gerekiyor. Başka Türkiye yok."
dönemlerin hemen sonraları. Bu
geçiş döneminden sonra Türkiye
Tünelcilik sektöründe çok hızlı yollar
katetti. Daha sonra Artvin-Borçka
arasında olan tünellerini tamamladık.
Ardından Havza-Merzifon-Samsun-
Ankara karayolunun çalışmasında
yaklaşık 3 bin 500 metre 3 tane tünel
bitirdik. 2009-2013 yılında Ankara-Sivas
Hızlı Tren Projesinde Yozgat Bozok
üniversitesinde 5 bin metre extreme
imalatları olan tüneli bitirdik. Yine aynı
yıllarda Karadeniz sahil yolunda son
duble yol çalışmaları olan Ünye çevre
yolunda yaklaşık 5,5 km uzunluğunda
Saca ve Gürecelinin portal kazıları, sanat
yapıları ve tüneller NATM - Umbrella
Arch yöntemi ile bitirildi. Ve benzeri çok
daha fazla çalışmalar yapıldı.
n Hava kompresörleri ile ilgili
yapmayı planladığımız üretici ile
doğrudan görüşme toplantılarımız
şu anda olsaydı, üreticilerden
beklentiniz ne olurdu?
Daha küçük boyutlarda, yalıtımı
iyi yapılmış gürültüsüz ve sessiz
çalışan, vida grubu arıza - bakım
uyarı sensörlerinin geliştirilmesi
ve tozlu nemli ortamlara dayanıklı
malzemelerle üretilmiş, markası
sağlam kompresörlerin üretimi ile
ilgili konuşulabilir. Daha farklı elektrik
motorlarının ve soğutma sisteminin
kullanılması ile enerji tasarrufu nasıl
yapılabilir? Hidrolik kompresörlerin
geliştirilmesi ile konuşulabilir.
n Basınçlı hava konusunda
şantiyelerinizde en çok yaşadığınız
sorunlar nelerdir? Bu sorunlar ile ilgili
beklentileriniz nelerdir?
Bakım giderleri ve bir dönem
sonra arıza sıklığı oluşmaktadır.
İlk düzeni genelde yakalayamıyor
firmalar. Sanırım bütün bunlar
projelendirilme aşamasında meydana
geldiğini düşünüyorum. Özellikle
küçük kompresörlerde, atölye ve delici
makinelerde olan kompresörlerde arıza
sıklığı büyüklere göre fazla.
Bu bizim için önemli. Buradan
aslında Tünellerde çalışmaya uygun
kompresör üretiminde şartları iyi
anlayabilmek gerekiyor. Yani Tünel
açarken kullanılan kimyasalların
kompresöre etkilerini iyi analiz etmek
gerekiyor. Genelde elde hazır olan
veriliyor sanırım Tünel projelerinde.
n Dergimiz okurlarına 2020 yılı
için nasıl bir mesaj vermek istersiniz?
2020 yılında ülkemizin gelişeceğine
ve üreticilerin küresel ölçekte diğer
ülkelere göre tercih edileceğini
düşünüyorum. Bu yüzden üretim
kaliteleri ve Ar-Ge harcamalarından
kaçınmadan planlı şekilde doğru
adımlar atılırsa, sektörde de ihracatın
büyüyeceğini düşünüyorum. Aynı
zamanda üreticilerimizin kalite
kriterleri dünya standartlarını
yakaladıkça ve geçtikçe yabancı
partnerlerle de farklı pazarlar elde
edeceklerini düşünüyorum. Türkiye
bu anlamda Dünyanın merkezinde
bir denge ülke olarak kapasiteli bir
ülkedir. Lojistik olarak coğrafi konumu
bir çok sektörel gelişmeyi karşılayacak
kapasitedir.
Teşekkür eder, çalışmalarınızda
başarılar dilerim.
n Ben teşekkür ederim.
86 › AIR WORLD TÜRKİYE / OCAK-ŞUBAT-MART 2020

Özel Röportaj
"Filsan Filtre markası,
bundan sonra sadece kaliteli
ürün ve hizmeti ile piyasada
en zirvede yerini alacak"
Murat Çimen
Filsan Filtre
Genel Müdürü
Uzun yıllar farklı sektörlere
yönelik özel filtre
üretiminde kazandığı
bilgi ve tecrübeyle yoluna
Filsan Filtre gibi sektörün
öncü firmasıyla devam
eden Murat Çimen,
"Önceliğimiz mevcut
kapasiteyi arttırmak ve
iyileştirmek olacak. Bunun
için Ar-Ge ilk sıramızda.
Kapasite artışı planımız
tamamen iç piyasaya ciddi
yönelimizden kaynaklı
olacak" dedi.
88 › AIR WORLD TÜRKİYE / OCAK-ŞUBAT-MART 2020

Özel röportaj
Filsan Filtre'nin sahibi
Murat Çimen, "Her zaman
hayallerimde Filsan Filtre gibi
sektöründe öncü firmalardan
biri olan ve yurtdışı piyasasında
adını kanıtlamış bir firmanın sahibi
olmak vardı" dedi. Çimen ile firmanın
hedeflerini, yurtiçi ve yurtdışındaki
çalışmaları hakkında keyifli bir sohbet
gerçekleştirdik.
n Öncelikle 1980 yılında
kurulmuş olan ve ülkemiz filtre
sektörünün önemli oyuncularından
birisi olan Filsan Filtre’nin
Dilovası'ndaki fabrikasının
kapılarını bize açtığınız ve bu
fırsatı verdiğiniz için dergim ve
okurlarımız adına teşekkür ederim.
Murat bey, Filsan Filtre sessiz bir
döneme girmişti, duyduk ki Filsan
Filtre el değiştirmiş. Üç ortaklı
yapıdayken tüm hisselerini alarak
tek sahibi oldunuz ve dikkatleri
üzerinize çektiniz. Sizi sektördeki
birçok oyuncu merak ediyor.
Dergimizin ulaştığı tüm sektörler
için size sormak isteriz Murat Çimen
kimdir? Kısaca bahsedebilir misiniz?
Merhaba Sayın Alişiroğlu,
röportaja başlamadan önce ben de
AIR WORLD TÜRKİYE dergisi
vasıtasıyla size özellikle teşekkür
etmek isterim. Filsan’ın kapılarını
sizin vasıtanızla sektöre sonuna kadar
açma fırsatı bulduk.
Ben Murat Çimen, 1976 Cide,
Kastamonu doğumluyum. 1998
yılından bu yana üretim ve filtre
sektörü içinde bulunmaktayım. 2006
yılında İnterFil Filtre’yi kurarak
imalat sektöründe özel filtre imalatı
ile yerimizi almış olduk. Uzun yıllar
farklı sektörlere yönelik özel filtre
üretimimizle kazandığımız bilgi ve
tecrübemiz ile birçok değerli kamu
ve özel sektör firması ile çalışma
fırsatı edindik. İmalat hayatımız
sırasında Filsan Filtre’nin ürünlerini
de müşterilerin talebi üzerine
tedarikini sağlıyorduk. Her zaman
aklımda ve hayallerimde Filsan Filtre
gibi sektöründe öncü firmalardan
biri olan ve yurtdışı piyasasında
adını kanıtlamış bir firmanın sahibi
olmak geçiyordu. Hayalimi önce 50%
hisse, sonra 25% hissesini ve 2019
yıl sonu itibari son ortaklık payını
da alarak Filsan Filtre gibi değerli
bir marka ve firmanın tamamını
"Kompresörlerde kullanılan Separatörler, Spin-on
(atom tipi) tip separatör gibi filtelerin üretimini yerli/
milli olarak ilk yapan firmalardan biri olan Filsan
Filtre, sektörde unutulacak ya da piyasada geri planda
kalacak bir firma DEGİL."
alarak gerçekleştirmiş oldum.
Yatırım hedeflerimizin ilk ayağını
fabrika arazimizi/binasını da alarak
gerçekleştirmiş olduk.
n Hedef sözünüz üzerine araya
girerek ve anladığım kadarı ile
başka hedeflerinizde var, bunlar
nelerdir?
Tabiki farklı hedeflerimiz ve
yatırım planlarımız mevcut. Çok
detaya girmeden bahsedecek olursak
basınçlı hava sektörüne yönelik farklı
ürünler ‘’sadece filtreler değil’’ için
yeni imalat hatları oluşturmak, ürün
çeşitliliğini arttırmak için kapasite
artırımı gibi planlarımız mevcut.
n Gözlemlediğim kadarıyla bu
fabrikayla ve çalışanlarınızla farklı
bir hava yakalamışsınız. Buradan
söylemeliyim ki 2020’de sessiz
kalan Filsan yerine iç piyasada
çok ciddi bir oyuncu sahaya iniyor
gibi. Filsan filtre’de iç piyasada
neyi hedefliyorsunuz? Sizin başarı
sayacağınız kriter nedir?
Aslında benim söylemek
istediğimi siz söylediniz. Bundan
emin olabilirsiniz 2020’de sahaya
şimdiye kadar oyunda olması gereken
bir oyuncu inecek. Bu oyuncu
müdafacı veya pasör değil bizzat skor
üretecek oyun kurucu olacak. Filsan
Filtre artık markasını müdafa edecek
zamanları çoktan geçti bundan sonra
sadece kaliteli ürün ve hizmeti ile
piyasada en zirvede yerini alacak.
n Filsan Filtre’nin 1980'de
kurulduğunu biliyoruz. Bir dönem
iç piyasada Filsan Filtre ciddi işler
yaptı. Özellikle arabalarımıza filtre
almak istediğimizde mutlaka Filsan
Filtre’yi raflarda görürdük. Fakat son
dönemlerde nerdeyse tamamen iç
piyasada geri planda kaldı. Bunun
sebepleri neydi?
Aslında bu söyleminizde
haklılık payınız var, iç piyasada geri
durmuşuz gibi bir izlenim mevcut.
Bu kararı vermeden önce Filsan'ı
biraz daha yakından tanımanız
gerekli. 1980 yılında kurulan
firmamız kuruluş yıllarında otomotiv
ve ağır araçlar grubuna yönelik
filtre üretimi yapıyordu. 1990'lı
yılların ilk çeyreğinde kompresör
sektörüne, Atlas Copco’ya ilk filtre
imalatı ile üretimini basınçlı hava
sektörüne yöneltmiş ve ilerleyen
yıllar ile tamamen kompresörlere
yönelik filtre üretimi yaparak
devam etmiştir. Proje ve sipariş bazlı
otomotiv ve farklı filtre imalatları hala
firmamızda yapılmakla beraber asıl
uzmanlığımız kompresör filtreleridir.
Bundan dolayı belki otomotiv
sektöründe eski bilinirliğimiz
yoktur fakat kompresörlerde
kullanılan Separatörler, Spin-on
(atom tipi) tip separatör gibi filtelerin
üretimini yerli/ milli olarak ilk
yapan firmalardan biri olan Filsan
Filtre sektörde unutulacak ya da
piyasada geri planda kalacak bir
firma olduğunu düşünmüyorum.
1990'lı yılların ortasında ivme alan
ihracat ile yurtdışı odaklı imalat
firmamızda ön plana çıkmıştır. İç
piyasada kompresör üreticileri veya
filtre satış ve servis yapan firmalarla
8
2020 OCAK-ŞUBAT-MART / AIR WORLD TÜRKİYE ‹ 89

ÖZEL röportaj
çalışmalarımız hiçbir zaman arka
planda olmadı fakat ağırlık ve
yönelim, kapasite doğrultusunda
ihracata verildi. Bundan dolayı belki
bazı firmalar ile çalışma ya da tanışma
fırsatımız olmadı fakat hiçbir zaman
geri planda tutmadık kimseyi.
n Fabrikayı gezerken ve
sohbetimizde yeni yatırımlar
yaptığınızı gördüm. Yeni bir fabrika,
Ar-Ge merkezi veya bölge satış
müdürlükleri gibi yatırımınız olacak
mı?
Az önce de bahsettiğimiz gibi
2020 yılında Filsan’dan birçok kez
söz edeceksiniz. Yeni yatırımlarımız
olacak, tabi ki önceliklerimiz
doğrultusunda olacak bunlar.
Önceliğimiz mevcut kapasiteyi
arttırma ve iyileştirme olacak. Bunun
için Ar-Ge ilk sıramızda. Kapasite
artışı planımız tamamen iç piyasaya
ciddi yönelimizden kaynaklı olacak.
Buna bağlı olarak öncelikli olarak
İstanbul için sıcak ve direkt satış
yapacağımız şube yada bayiler,
Ankara, İzmir, Bursa, Kayseri, Konya
gibi sanayide söz sahibi illerimizde
ve Karadeniz, Güney-Doğu Anadolu
gibi bölgelerde satış müdürlükleri
oluşturacağız.
n Basınçlı hava sektöründe
olduğu gibi filtre sektöründe
de Uzakdoğu ve özellikle Çin
malları ile ilgili sıkıntılarınız
var mı? Avrupa’dan sizi zorlayan
rakipleriniz var mı?
Uzakdoğu mallarından
etkilenmeyen sektör yok denecek
kadar azdır. Fakat kompresör filtreleri
konusunda bu mallara dur diyen
ender firmalardan biriyiz. Avrupa
ve diğer piyasalara sıra gelmişken
aslında Filsan Filtre’de uzun yıllardır
görev yapan, daha önce kendisini
firmama transfer edemediğim
fakat Filsan’ı alarak çalışma fırsatı
yakaladığım Serdar Bey'e bırakmak
istiyorum. Çünkü 2020 yılında ismini
çok sık duyacağınız bir isim olacak
sektörde.
(Bu noktadan sonra sorularımızı
Serdar Kırçiçek'e yöneltiyoruz)
"50'den fazla ülkeye ihracat"
Filsan Filtre, yeni
oluşum sürecinde
Satış ve Pazarlama
departmanını Serdar
Kırçiçek'e emanet etti.
Serdar
Kırçiçek
Ülkemizde kaliteli
ürünleri ile birçok
değerli firmanın
olduğunu belirten
KIRÇiçek, "Firmalar,
Ülke-marka bilinirliği
sorunundan dolayı
yurtdışı piyasasında
zorluk yaşamaktadır.
Bunun için ülke olarak
bu sorunu halletmek
için çabalamalıyız.
Sanayicilerimiz,
yatırımcılarımız ve
Bakanlıklarımız bu
konuda firmalara
ve milli marka ve
üreticilere daha çok
destek olmalı" dedi.
90 › AIR WORLD TÜRKİYE / OCAK-ŞUBAT-MART 2020

ÖZEL röportaj
n Burada anladığım kadarıyla
işin operasyonel kısmı ile bizzat siz
ilgileneceksiniz. Öncelikle kendinizi
kısaca tanıtır mısınız? Kimdir Serdar
KIRÇİÇEK
1983 Hopa, Artvin doğumluyum.
Küçük yaşlardan itibaren istanbul'da,
Üniversite öğrenimimin akabinde 4-5
yıl yurt dışında yaşadım. İngiltere’de
dil eğitimi aldım ve İskoçya’da master
yaptım. 2009 yılı sonunda İstanbul’a
döndüm ve askerlik görevimi yaptım.
Sonrasında 1-2 firma ile kısa dönemli
çalıştıktan sonra hep içinde olmayı
istediğim satış ve dış ticaret sektörüne
Filsan ile tanışarak girdim.
n Biraz önce Murat beye de
sormuştum sizi işaret etmişti. Satış
ve Pazarlamadan sorumlu çalışan
olarak size sormak istiyorum
o soruyu, zira satışlarınızın
çoğunluğunun yurt dışı olduğunu
biliyoruz. Avrupa’dan sizi zorlayan
rakipleriniz var mı?
Rekabet halinde olduğumuz
firmalar var. Bizi zorluyorlar mı?
Evet. Fakat zorluk konusu aslında
ürün kalitesi vs. değil, zorluk marka
konusu. Ülkemizde kaliteli ürünleri
ile birçok değerli firma mevcut fakat
Ülke-Marka bilinirliği sorunundan
dolayı yurtdışı piyasasında zorluk
yaşamaktadır. Bunun için ülke
olarak bu sorunu halletmek için
çabalamalıyız. Sanayicilerimiz,
yatırımcılarımız ve Bakanlıklarımız
bu konuda firmalara ve milli marka
ve üreticilere daha çok destek olmalı.
n Filsan Filtre olarak yurt dışında
kaç ülkeye fatura kesiyorsunuz?
2010 yıllarında 10-15 ülke olan
ihracatımız şu an 50’den fazla ülkeye
ulaştı. 2020 yılında bu rakamı 70-80
ülke olarak ön görmekteyiz, bizim
için aktif ve sürekli çalışmak daha
önemli olmakla birlikte bu rakamlar
planladığımız ve çalışmalara
başladığımız yatırımlarla birlikte
birkaç yıl içinde 100 ülkeyi geçecektir.
n Yurt dışında ağırlıklı olarak
hangi sektörlere filtre veriyorsunuz?
Kompresör sektörünün bu
ihracattaki payı nedir?
Filtre üretimimizin 90-95% i
kompresör sektörüne yöneliktir.
Bu rakamın 75% i ihracat gerisi iç
piyasadır. Diğer filtrelerimiz Enerji,
"Filtre üretimimizin 90-95% i kompresör
sektörüne yöneliktir."
Endüstri ve Makine sektörlerine
yöneliktir. Ürün gamımızda mevcut
olan ürünleri şöyle özetleyebiliriz;
vakum pompalarında kullanılan
filtreler, çeşitli endüstriyel tesislerde
kullanımı olan toz tutucu filtreler,
hidrolik filtreler, Enerji santrallerinde
kullanılan filteler, Gaz Türbinler
için çeşitli filtreler, Doğalgaz üretim
ve dağıtım tesislerinde kullanılan
filtreler. Bu çeşitli filtreleri yurt dışına
da ihraç etmekteyiz. Özellikle petrol
ve doğalgaz üreten komşu ülkeler
ve Avrupa’da enerji sektöründe olan
firmaları da eklememiz yerinde
olacaktır. Geçtiğimiz birkaç sene
içinde çalıştığımız O.E.M’ler arasına
Denizcilik sektöründe sektörün de
lider birkaç firmanın da eklenmesi ile
aslında ürün çeşitliğimizin ne kadar
çok olduğunu göstermektedir.
n Fabrika bacalarına filtre
takılması gündemde, sizin bu
endüstriyel grup için bir üretim
planınız var mı?
Geleceğimiz adına, çevre
adına geç bile kalınmış bir çalışma
gündemimize tekrar girdi, umarım bu
şartnameler ciddi hukuksal takip ile
desteklenir. Biz Filsan olarak sektör
gözetmeksizin bu konuda çözüm
ortağı arayan firmalar ile çalışmaya,
bilgi birikimimizi paylaşmaya
hazır olduğumuzu söyleyebiliriz.
Endüstriyel tesislerde toz tutmaya
yönelik filtreler, gaz tutucu, yağ
tutucu gibi filtreleme çözümleri
hizmetimiz mevcuttur.
n Yurt dışında birçok global
firmaya üretim yaptığınızı
fabrikanızı gezerken gördüm.
Türkiye’de böyle bir planınız var
mı? Türkiye’de ismini vermeseniz
bile kaç yerli firmaya filtre
üretiyorsunuz?
Geçmişten bugüne bakarsak
aslında Kompresör sektöründe yerli
firmalar arasında çalışmadığımız
firma yok gibi. Fakat son dönemlerde
ihracat odaklı çalışmamız yerli
firmalarla çalışmamızı azalttı.
Yeni yatırımlarımızla tekrar buna
yoğunlaşacağız.
n Peki Serdar bey 2020'de
8
2020 OCAK-ŞUBAT-MART / AIR WORLD TÜRKİYE ‹ 91

Özel röportaj
OEM ziyaretleri yapmayı planlıyor
musunuz?
2020 planlarımızın önceliklerinden
biri OEM ziyaretleridir. Yakın
bir zamanda bu ziyaretleri
gerçekleştirmeye başlayacağız.
n Filsan filtre imalatının ne
kadarını kendisi yapıyor? Hangi
parçaları dışarda yaptırtıyor?
Filsan Filtre imalatını tamamen
kendi yapmaktadır, bu özelliği ile
sektörde ender firmalardan biridir.
Sektöre emek vermiş, ülkemize
döviz getiren sektör içinde saygınlık
kazanmış bir firmayız.
n 2020'de ciddi bir satış ve atılım
hedefiniz var. Filsan Filtre olarak iç
piyasada bayilik sistemine geçecek
misiniz? Mesela bölge veya il
bayiliği gibi?
Murat beyin de söz ettiği gibi
İstanbul'da bayi ve ya satış ofislerimiz
olacak ve bunu sıcak satış ekibi ile
destekleyeceğiz. Sanayisi gelişmiş
illerde satış müdürlükleri/bayilikleri
oluşturacağız. Bayilik sistemini
oturtarak Karadeniz, Güney-Doğu
Anadolu gibi bölgelerde de olacağız.
n AIR WORLD TÜRKİYE
dergisi olarak ciddi oranda fuar
katılımlarımız oldu. Yurt içinde
fuarlarda sizi göremedik son 3 yıldır.
Genelde yurt dışı fuarlara Filsan
Filtre olarak katıldığınızı görüyoruz.
Fakat yakın dönemde bana gelen
bir listede isminizi gördüm. 2020'de
Fuar ve seminerlerde sizi sık sık
görecek miyiz? Mesela WİN fuarı?
Gözlemleriniz doğru Murat
bey, bu sessizliğin sebepleri vardı.
Sağolsun patronumuz Murat bey
olması gereken tüm konularda
alanımızı daraltmadı. Oyuncuya
saha lazım ve bize o saha uzun yıllar
sonra ilk kez sunuluyor. Mart ayında
katılımcısı olarak bulunacağımız
WIN EURASIA fuarında iç piyasa
nabzını yoklayacağız. Sonrasında iç
piyasaya ağırlığımızı vereceğiz. Fuar
davetiyelerimizi yakında sektördeki
değerli müşterimize ulaştıracağız,
yeni tanışma fırsatı bulacağımız
firmalarıda konuk olarak görmek bizi
onurlandır.
n Serdar bey fabrikayı gezerken
“White Filter” adlı bir markayı
gördüm. Bu yurt dışı markanız
"2020 yılı sonu hedeflerimiz marka bilinirliğimizi
arttırmak, iç piyasada Filsan olarak gerçek
marka değerimizdeki yerimizi almak."
mıdır? Bu markanında yurt içinde
markalaşması veya yararlı model,
patent çalışmanız var mı? Yakın bir
tarihte bu markayı da görecek miyiz?
“White Filter” Filsan’ın hem yurt
içi, hem de yurtdışında tescillenmiş
markasıdır. 4 yeni tescil ve 2 adet
henüz başvurusunu yapmadığımız
patent almayı planladığımız
çalışmamız mevcuttur. Umarım
çok yakın bir zamanda bunu
paylaşacağız.
n Filtre imalatçısı olarak
herhangi bir birlik, dernek
çalışmanız var mı? MİB’e üye
olmayı ve komitede görev almayı
düşünüyor musunuz?
İMMİB ve OAİB üyeliğimiz
mevcut. MİB’e üye olmayı
düşünüyoruz, sektör içinde önemli
bir yerimiz olduğuna inanarak
komitede üzerimize düşecek her türlü
göreve her zaman hazırız.
n Filsan Filtre 2020 yılı sonu
hedefi ne olacak?
2020 yılı sonu hedeflerimiz
marka bilinirliğimizi arttırmak, iç
piyasada Filsan olarak gerçek marka
değerimizdeki yerimizi almak.
Çalışmasını sürdürdüğümüz iki
çeşit ürünümüze patentlerimizi
almış olmak. Kapasitemizi şu anki
oranımızın en az 60%-70% üstüne
çıkarmak. Yerli O.E.M firmalarından
en az 2-3 tanesini daha bünyemize
katmak. İl ve bölge bayiliklerimizi
tamamlayarak devreye almak olarak
özetleyebiliriz.
n Firma sahibi Murat
bey ile bu ropörtajın
gerçekleşmesi için çabanızdan ve
misafirperverliğinizden dolayı çok
teşekkür ederim Serdar bey
AIR WORLD TÜRKİYE dergisi
olarak, bu röportaj ile bize fırsat
vererek sektöre tekrar merhabamızı
ilettiğiniz için öncellikle size ve
değerli çalışma arkadaşlarınıza
teşekkürlerimizi iletiriz. Sizin de
sektörden birisi olmanız ve aynı dili
konuşuyor olmamız sadece bizim
için değil tüm sektör için önemli bir
kazanç oldu. Bu sektörü birleştirecek
bir medya mutlak suretle eksikti
ve derginizi bu nedenle çok önemli
buluyorum, masamdan eksik
etmediğim AIR WORLD TÜRKİYE
dergisinin yayın çizgisini bozmadan
uzun yıllar bizlere yol arkadaşlığına
devam etmesini umuyorum.
92 › AIR WORLD TÜRKİYE / OCAK-ŞUBAT-MART 2020

TÜRKİYE’de İLK
TRAKYA BÖLGE MÜDÜRLÜĞÜ
2020 OCAK-ŞUBAT-MART / AIR WORLD TÜRKİYE ‹ 93

ÖZEL RÖPORTAJ
"Yılmadan
çalışmalıyız"
Enver KAYA
SMS TORK Genel Müdürü
"Gelecek nesillerimizin ve ülkemizin
bekası biz şirketlerin de sağlıklı ve
sürdürülebilir yönetim sistemlerine
sahip olmamızla mümkün. Dünyamız
ticari savaşlar içinde. Krizler hep
olacak. Ne zaman döviz girdimiz,
döviz çıktımızdan yüksek olursa,
ancak o zaman onu koruyarak
rahatlarız. Hedefimiz bu olmalı."
94 › AIR WORLD TÜRKİYE / OCAK-ŞUBAT-MART 2020

1985 yılında faaliyete başlamış
ve bugüne kadar 87’ye yakın
ülkeye yaptığı ihracaat ve yükselen
bir grafik ile faaliyetlerini
sürdüren SMS TORK’tayız. SMS-TORK
firmasının Genel Müdürü Enver Kaya
ile gerçekleştirdiğimiz ropörtajımızı siz
değerli AIR WORLD TÜRKİYE okurları
ile paylaşmak istiyoruz.
n Öncelikle sizi ve SMS TORK
firmasını kısaca tanıyabilir miyiz?
1976 yılında üniversite eğitimi için
İstanbul'a geldim. 1980 yılında Elektrik
Mühendisi olarak bugünki Yıldız Teknik
Üniversitesi'nden mezun oldum. Sanayi
malzemelerinin ticaret merkezi olan
Karaköy Perşembe Pazarı'nda satış
mühendisi olarak iş hayatına başladım.
1985 yılında SMS Sanayi Malzemeleri
Üretim ve Satışı A.Ş firmamı kurdum.
Otomasyon kontrol elemanları üzerine
hizmet veren firmamız, otomasyonda
son kontrol elemanları olan endüstriyel
kontrol vanaları üretimine başlar. Bu son
kontrol elemanlarını kontrol eden, debi,
akış, basınç, seviye, sıcaklık, Ph, hız,
devir v.b. değişkenleri algılayan sensörler
ve kontrol panellerini yurt dışından
temsilcilik bazında hizmetini vererek,
komple otomasyon sistem çözümleri
yapan, 8.000 m2 kapalı alan ve 140 kişilik
istihdam sağlayan 5 kıtaya ihracat yapan,
odağında müşteri beklentilerine uygun
kaliteli ürünler üreten, ülkemizin saygın
ve köklü bir firmasıyız.
n Markanızı nerede görsek ve
kiminle konuşsak ithal mi? Ya da ithal
ürün TORK algısı ile karşılaşıyoruz.
Bu belkide ürünün kalitesinden
ve insanların kafasında bu kadar
kaliteliyse Türkiye’de yapılmamıştır
algısı yatıyordur. Size de böyle tepkiler
geliyor mu? Bu ürün yerli midir? Yani
bu kadar kaliteli bir ürünü biz Türkler
yapabiliyor muyuz?
Markamız “Tork” 1987 yılında Türk
Patent Enstitümüzce firmamız adına
tescil edilmiş ve solenoid vana, pnömatik
aktüatör, elektrik aktüatör, pnömatik
pistonlu vana, patlaç valf, regülatör gibi
endüstriyel kontrol ürünlerini kapsar.
Ürettiğimiz aktüatör 90 derece dönüşle
açılıp kapanan kelebek vanalar ve küresel
vanaları, otomatik olarak kontrol eder.
Aktüatörler, basınçlı hava itme kuvveti ile
pistonların hareketi, pinion dişliyi dairesel
hareketle elde ettiği, döndürme tork
kuvveti gücü ile bu işi yapar. Markamızın
çıkış noktası da buradan gelmektedir. Yani
ürettiğimiz ürünün yaptığı iş tanımından
gelmektedir. TORK kelimesi Türkçemizde
radyo, televizyon gibi geçmiş dışarıdan
gelen bir benzer kelimedir. TORK
kelimesi manası fizik derslerinde sıkça
kullandığımız dönme kuvveti yani Nm
(Newton metre) biriminin diğer söyleniş
şeklidir.
Firmamız, en iyisini yapmayı hedef
olarak seçtiğinden, global marka ürün
performansları ile yarışan özellikte
ürünlerimizin olması, birçok sanayi
kuruluşumuzda, fabrikamızda yabancı
global markaların yerine geçerek
proseslerde aynı performansla hizmet
vermesinden dolayı “tork“ ürünleri
global bir yurt dışı ürünmüş gibi
algılanmaktadır.
Bu algı birazda bizim eğitim
sistemimizin hatasıdır. Kaliteli ürün yerli
olamaz algımız v.b. düşünceler kotlar
halinde beynimizin arkasına kitaplarla,
filmlerle, sanatçıların konuşmaları ile,
Tv dizileri, siyasetçilerin konuşmaları,
gençlerin rol model gördükleri tanınmış
kişilerin tavır giyim ve görüşleri ile
virüs halinde içimize işlemiş bir kültür
erozyonuna uğramış milletiz. Fabrikada
mühendis bu ürünü görünce Avrupayi
duruyor diyor.
Yerliye güvenmeliyiz. Neden
Avrupayi diyoruz? Biz güveneceğiz ki
büyük emeklerle üretilen bu ürünler
daha da gelişsin ve dünyada bir çok türk
markası global boy göstersin. Özgüveni
olan topluma dönüşmeliyiz.
Evet, bugün Avrupa dahil 5 kıtada
tercih edilen 87 ülkeye ihraç edilen TORK
marka endüstriyel kontrol vanalarımız,
Avrupa’nın global markalarının da tercih
ettiği bir üründür. Örneğin “porsche
lüks otomotiv” üzerinde dahi ”tork”
marka kullanılıyor. Ama ürünlerimiz
% 100 yerli olup İMES Makine İhtisas
Organize Sanayi Dilovası fabrikamızda
üretilmektedir.
n SMS-TORK’u anlatırken eminiz
birçok kişi aynı soruyu sormamızı
isteyecek bizden. SMS TORK’un
bünyesinde kaç kişilik bir ekip
var. Bu ekibi ilkokuldan Üniversite
mezunlarına sınıflandırdığında durum
nedir? Örneğin kaç mühendis çalışıyor
bünyenizde, AR-GE bölümünüz varsa
bu bölümde kaç kişilik bir ekibiniz var?
Bugün 2019 yılında SMS TORK'un
içinde 140 kişi istihdam edilmektedir. Bu
ekibin % 35 beyaz yakadır. Şirketimizde 7
kişilik bir Ar-Ge birimimiz var. Planlama,
satınalma, üretim, yurt içi satış, ihracat,
kalite güvence birimi, insan kaynakları
birimi, finans ve mali işler birimi, ERP
ve IT yönetim birimi, yalın yönetim
inovasyon birimi bulunmakta ve
kurumsal yapılı, yıllık stratejik hedeflerle
çalışan, 32 mühendisi istihdam eden
bir firmayız. Üretim yerimiz Dilovası
İMES Makine İhtisas Organize sanayi
sitesindedir. Yukarı Dudullu - Ümraniye
- İstanbul'da satış mağazamız, şirket
merkezimiz halen faaliyettedir.
n Ürün ve hizmetleriniz hakkında
bizleri bilgilendirebilir misiniz?
SMS TORK firması endüstriyel
otomasyon alanında hizmet vermektedir.
Endüstriyel otomasyonu 3 ana alanda
değerlendirebiliriz. Prosesde çıktıda fayda
ve iyileştirme sağlamak amaçlı otomasyon
uygulaması yapılır. Bu uygulama
enstrümanları 3 ana gruptan oluşur.
1. Akışkanların, ( hava, su, buhar, gaz
vb) değişkenliklerini ( debi, basınç, seviye,
sıcaklık Ph v.b.) algılayan sensörler.
2. Sensörlerden gelen sinyalleri
alan ve arzu edilen değerlerde kontrol
sistemlerinde bilgiye dönüştüren ve
kontrol emri veren kontrol panelleri,
PLC'ler v.b.
3. Akışkanların aktığı hatlarında
montajlı, prosesin ihtiyacına göre sensör
ve kontrol panellerinden geçerek gelen
sinyallerle kontrol edilen, son kontrol
elemanları otomatik vanalar, pompalar,
rezistanslar, damperler v.b.
SMS TORK son kontrol elemanları
diye adlandırılan solenoid vanalar,
pnömatik globe kontrol vanaları, elektrikli
aktüatörlü kontrol vanaları, pnömatik
aktüatörlü kontrol vanaları, patlaç vanalar,
pnömatik pistonlu vanalar, kelebek
vanalar, küresel vanalar, globe vanalar,
iğne vanalar, emniyet ventillerini v.b
8
2020 OCAK-ŞUBAT-MART / AIR WORLD TÜRKİYE ‹ 95

ÖZEL RÖPORTAJ
üretmektedir. Diğer kontrol ekipmanları
olan sensör ve kontrol panellerini ise yurt
dışından Almanya, İspanya ve Fransa'dan
ithal edip temsilcilik bazında çalışıp,
bir bütün sistem olarak müşterilerimize
sunmaktayız. Otomasyon ile prosesde
verimi artırmaya hizmet etmekteyiz.
n Ürün ve hizmetleriniz ağırlıklı
olarak hangi sektörlerde ve alanlarda
kullanılıyor? Bunda kompresör ve
basınçlı hava sektörünün payı nedir?
Kullanılan ürünleriniz nelerdir?
Ürünlerimiz hemen hemen her sektöre
hitap eder. Neden? Sektörde üretim
varsa hava, su, buhar, gaz, viskoz ve katı
akışkanlar mutlaka vardır. Bunları kontrol
etmek için vanaya mutlaka ihtiyaç vardır.
Sektörleri söyleyecek olursak Enerji-
Doğalgaz- Arıtma- Demir Çelik- Makine
Üreticileri OEM, Çimento-Seramik-
Tekstil- Gıda- Gemi Sanayi- Kağıt Sanayi,
Maden Sanayi, Tarım- Medikal – Akıllı
Evler v.b. sektörler diyebiliriz.
Kompresörlerde kullanılan
ürünlerimiz; Pnömatik aktüatörlü küresel
vanalarımız, solenoid vanalarımız,
drain valflerimiz, zaman rölelerimiz,
basınç sensörlerimiz, debimetrelerimiz,
hava kaçak tespit cihazlarımız, tercih
edilmektedir. Bu toplam üretim içinde
çok pay tutmaz. % 4-5 gibi diyebiliriz.
Ülkemizde en tanınmış marka kompresör
üreticilerimiz sağ olsunlar “tork”
markasını tercih ediyor, yerli markamızı
destekliyorlar.
n SMS TORK'un bu mevcut
ürünlerinin dışında terzi işi özel
imalatlarınız oluyor mu büyük
projelerde?
Evet, mevcut ürünler dışında, üretim
gamımıza uygun müşteriye özel kontrol
vanaları üretmekteyiz. Örneğin Ford
Kamyonlarına kendilerine özel kontrol
valfi üretmekteyiz. Benzim dolum
istasyonları için oransal kontrol solenoid
valfi üretmekteyiz. Bu ürünler üreticiye
özeldir. Başkasına satılmaz.
n Ülkemiz sanayisi için pnömatik
ürünlerin yerli üretim-ithal ürün oranı
ne durumdadır? Firmanızın bu paydan
aldığı oran belli midir. Sanayimizi nasıl
görüyorsunuz?
Ülkemizde, sektörümüzde üretim
yönünden fakir bir ülkeyiz. Ağırlık
olarak otomasyon enstrümanları Avrupa,
USA, Kore ve Çin ürünleridir. Üretim
meşakkatli iştir. Devamlı büyümek ve
rekabet etmek zorunda olduğunuzdan
kazancınız hep yeni yatırımlara gider
hatta borçlanırsınız. Hep borçlusunuzdur.
Tork markasıyla ürettiğimiz ürünler ortayüksek
teknolojik ürünler sınıfıdır. Ama
"Çin malları ülkemizde yerli mal gibi rahatça
satılmaktadır. Bunu kontrol mekanizması yoktur. Bu
nedenle rekabetten sektörde sermaye birikimi de zor
olmakta ve şirketler seri büyüyememektedir."
rekabetin bol olduğu bir sektördür.
Çin malları ülkemizde yerli mal
gibi rahatça satılmaktadır. Bunu
kontrol mekanizması yoktur. Bu
nedenle rekabetten sektörde sermaye
birikimi de zor olmakta ve şirketler seri
büyüyememektedir. Kamu alımlarında
hükümetimiz her ne kadar %15 pahalıda
olsa yerli ürün tercih edilecek dense
de kamuda bu oran tüm alımlar içinde
2018'de %3 olduğu söylenmektedir.
Ya üretmiyoruz ya da kamu yerliyi
tercih etmiyor demektir. Yeri özel yerli
sanayicilerimize satarak veya ihracat ile
bizler de hayatımızı ikame etmekteyiz.
Firmamızın yurt içi pazarda payı
nedir? Bu sorunun cevabı ancak tahmini
olabilir. Ülkemizde ne yazık ki bu
konuda sağlıklı istatistik elde etmek
çok zordur. Sanayi envanteri olmalı.
Yurt dışından fuara gelen bilgisayara
girdiğinde ürün grubuna göre tüm
üreticilere ulaşmalı. Bu hayati önem
taşımaktadır. İstatiksel doğru, temiz, yalın
bilgi çok önemli. Çünkü GTİP numaraları
içine her farklı ürünü sokularak ithalat
yapılmakta ve sağlıklı istatistik maalesef
yapılamamakta verilere dayalı stratejiler
oluşturulamamaktadır.
Bizim tahminimiz, sektörde
ürettiğimiz ürün grubumuzda yurt içi
pazarda %20-25 bir payımız olabilir. Rakip
markalar çok. Ülkemizde büroları olan
Avrupalı markalarla, Çinli markalarla
(ucuzlukta-fiyatta ve yerli marka imiş gibi
satılmasında) rekabet etmek zorundayız.
Hem Çinli ürün gibi en ucuz olacaksın,
hem Avrupalı marka gibi çok kaliteli
olacaksın. Mümkün mü? Ülkemizde
üretici sanayicimiz bu kıskacın içinde
çırpınmaktadır.
Pnömatik ürünlerde, otomasyon
ürünlerinde, sensörler ve PLC yazılım
kontrol panellerde maalesef Avrupa ve
Çin'in pazarıyız. Devlet ne yapmalı?
Devlet bu sektörlerde elini taşın altına
koyacak, kendi uzmanlar grubunca
belirlediği gerçekçi kalite kriterlerine uyan
firmaları seçecek ve stratejik ortak gibi
destekleyecek. Realitede zaten şirketlerin
en büyük ortağı devlettir. Kazanan
sonuçta devlet oluyor. İstihdam, SSK,
vergi kazancı ve yurt dışına döviz çıktısını
azaltma, önünü kesme. Yurt dışından
döviz girdisi sağlama kazançlarını v.b.
sayabiliriz devlet adına. Her durumda
en kârlı devlet oluyor. KDV'yi de devlete
peşin ödüyoruz ama 3 ay vade ile
piyasadan toplamaya çalışıyoruz. Gelecek
yılın tahmini vergisini peşin olarak
içinde olduğumuz seneden ödüyoruz.
Ödemelerde öncelik mecburen devlete
oluyor. Bu nedenle şirketlerin yapısı
sağlıklı olmalı. Hatta Üniversitelerimiz
işin içine sokulmalı, üretim finans
yönetim alanında şirketlerimiz
üniversite hocalarına ve doktora yapan
öğrencilere zimmetlenmeli. Devlet bu
hocaların masraflarının büyük kısmını
karşılamalı. Refah toplum olmak için
Top yekün kalkınma modeli ile kaliteyi
ve sürdürülebilirliği olan şirketlerle
yakalamalıyız.
n SMS TORK Kaç ülkeye ihracat
yapıyor? Kaç ülkede bayileşmeyi
tamamladınız?
SMS TORK'un toplam cirosunun
yaklaşık %30 u ihraç edilmektedir. Tabi
96 › AIR WORLD TÜRKİYE / OCAK-ŞUBAT-MART 2020

Özel RÖPORTAJ
"Ülkemizde en tanınmış marka kompresör
üreticilerimiz sağ olsunlar “tork” markasını
tercih ediyor, yerli markamızı destekliyorlar."
bunlar satıcılar yani bayiler aracılığı ile
ve direk makine üreticisine satış şeklinde
oluyor.
Ama ihracatta sıkıntılar var. Devlet
mikro ihracatta (kağıt fatura kesenlerdigital
e-faturaya geçince) ihracat
gümrük maliyetleri %15-20 artıyor. Bu
Avrupa devletleri birbirlerine ihracattaki
kolaylıktan dolayı, mikro ihracatta
bizlerin rekabetini çok zorlaştırıyor.
Bir diğer konu “kalite algısı”.
Ülkelerde bir kalitedir. Kaliteli neyimiz
varsa bunu çok iyi bir yönetimle,
ihracatta hedef seçilen ülkelere
beklentilerini tespit edip aktarmalıyız.
Bu algı ihracatı kolaylaştırmaktadır.
Algı olayı devlet dahil tüm sanayicimiz,
gazetecimiz, sanatçımız, basın yayıncımız,
yazarlarımız, üniversitelerimiz top
yekün ülke olarak yapmalıdır. Bu gemi
hepimizin gemisi. Unutmayalım.
Diğer bir konu, mevcut “Avrupalı
ise kalitelidir” algısından yararlanmak.
Bu algı doğu Asya ülkeleri ve Afrika
ülkelerinde de bizim gibi var. Çözüm
ne olabilir? Avrupada satılık eski marka
firmaları araştırıp sektöründe yurt dışına
büyüyerek açılmak isteyen firmalara
bu şirketleri satın almalarında destek
sistemleri geliştirilmeli.
n Firmanızın özellikle yeni nesil
ürünler ürettiğini biliyoruz. Endüstri
4.0'da SMS TORK firması tam olarak
nerede? Bununla ilgili ürettiğiniz
ürünlere örnek verebilir misiniz?
Firmamız bu konuda ürünlerini
E.4.0 konseptine hazırlamaya çalışıyor.
Çalışmalarımız Ar-Ge birimimizde
ürünlerimizden beklentiler ne? sorusuna
cevaplar bularak çözümler üretmeye
çalışıyoruz. Yaptığımız E.4.0'a uygun
ürünlerimizi WIN 2020 Otomasyon
Fuarı'nda sergilemeye çalışacağız.
Tabi bu arada ülkemizde üretilmeyen
ürün gamımız içinde olan çok ekipman
var. Bunlarıda sıra ile ülkemize
kazandırmaya çalışıyoruz.
E. 4.0'a geçmek ne demek?
1. Şirketiniz kurumsal yapısal ve
yönetimsel olarak hazır olmalı.
2.Üretim hatlarınız ERP yönetim
sistemi sayısal verilerlerle yönetim ve
yalın üretim sistemi ile hazır olmalı.
3. Ürettiğiniz ürünler beklentilere
cevap verecek teknolojik donanımlarla
hazır olmalı.
4. Üretim makineleriniz E.4.0'a
dönüştürdüğünüzde yapacak sermayeniz
olmalı ve hitap ettiğiniz sektör pazarınız
E.4.0'a cevap verecek büyüklükte olmalı.
Pnömatik aktüatör ürünümüz
E.4.0 yönetim sistemine uygun hale
getirilmiş ve haberleşme programları ile
diğer makine ve nesnelerle haberleşir
hale getirilmiştir. Tabi bu halen talep
edilen bir ürün değildir. E.4.0 söylem ve
hazırlık aşamasındadır. Nesneler birbiri
ile haberleşmesi ve artırılmış gerçekçilikle
prosesin takip edilmesi balkım onarım
montaj demontaj yapılabilmesi gibi
konular bizi ilgilendirmektedir.
n Sanırım Çin malları ile ilgili
bu soruyu sormazsam size haksızlık
yaparım. Markalaşmanızdan
bahsetmiştik. Markalaşmanın en büyük
zararını yaşayan firmalardan biriside
sanırım sizsiniz. TORK ürünlerinin
Çin malı basit kopyalarının olduğunu
biliyoruz. Türkiyedeki firmalara
öneriniz nedir? Nasıl anlamalılar o
ürünün gerçek olduğunu. Ürünlerde bir
karekod çalışmanız var mıdır? Ya da
yetkili bayilere mi yönlendiriyorsunuz?
Çinlilerle rekabet çok zor. Bir Çinli
fuarda 2019 yılı sonlarına doğru artık
fabrikalarımızda çalışanlar sigorta yapma
zorunluluğu kanunlaşacak fiyatlarımız
artacak demişti. Ülkemizdeki satılan
malın maliyeti ile Çindekini kıyaslamak
önemli. Tabi ithalatta kolay. Bir büro aç,
4-5 yıl bir şirkette çalış, ayrıl, Çinden
aktüatör getir ve sat. Hemde (Yerli bir
marka ismi) üzerine koy ve sat. Hatta
ona CE belgesi, yerli üretim belgesi bile
kolayca al. İşte hepsi bu!
Bu ürünlerin gerçek yerli üretim
belgesi, CE belgesi gibi konularla
anlayabilirsiniz. Ama devletimiz bu
konularda ciddi olarak TSE'yi veya
belge veren kuruluşları denetlemeli. TSE
aslında özelleşmeli. Bu hâliyle devlet
memuru zihniyeti ile yerli üreticinin
işi düştüğünde anasından emdiğini
burnundan getiriyorlar. Aradığınızda
cevap almanız haftalar, aylar sürebiliyor.
Kontrolsüz güç çok tehlikeli. Tabi şirketler
küsüyor, bu strese girmek istemiyor.
Belgelendirme ihtiyaçlarını yurt dışından
karşılıyor. Firmamız yılda min. 250-300
bin TL bütçe ayırıp bu belgelere yurt
dışına para harcıyor.
Türkiye’de yerli vana üretici
firmaların, otomasyon ekipman firmaların
ilgili dernekleri var. POMSAD, ENOSAD,
AKDER gibi. Bu dernek çatısı altında
toplanmalarını ve yönetime gelip kendi
savaşlarını kendileri vermelerini öneririm.
Karekoda bakacak yerli tüketici
bilincimiz ülkemizde henüz yerleşmemiş.
Ama bizim ürünlerimizde aktüatörlerimiz
de bu var.
n Hava tanklarında oluşan suyun
bertarafı özellikle enerji verimliliği
için çok önemlidir. Bazen tanklar öyle
oluyor ki su ile doluyor ve kompresörler
sürekli çalışıyor. Bu konuda sizin
ürünleriniz olduğunu biliyoruz. Zaman
Ayarlı Selonoid vana kullanımı ile ilgili
özellikle yatırım yapacak veya mevcut
kurulu sistemi olan firma sahiplerine ne
söylemek istersiniz?
Bu değerli kompresör-kurutucu
üreticisi, bakım servis firmaları ve
müşterilerimize; Tork markasını tercih
etmelerini rica ediyoruz. Onlara uzun
vade de hizmet edecek, bir yerli markayı
desteklemelerini öneririm. Hep beraber
büyüyelim ve güçlenelim. Aynı zamanda
onların bir alt tedarikçisi olarak, satış
öncesi ve sonrası kaliteli hizmeti SMS
TORK'ta vermeye tüm kurumsal
kadromuzla sürdüreceğimiz sözünü
veriyoruz.
n Dergi okurlarımıza 2020 yılında
nasıl bir mesaj vermek istersiniz?
Herkese 2020'de başarılar, sağlıklı
ömür dilerim. Ama unutmayalım
hepimiz bu ülkenin birer tapu senedi
olan şirketlerin sahibi, çalışanı, yöneticisi,
müşterisiyiz. Şirketlerimizi geleceğe
hazırlamak zorundayız. Bunun için
sektörümüzde öncü, kaliteli ve dünyada
adı duyulan şirketler olmak zorundayız.
Hedefli ve stratejik yol haritalı çalışıp
digital dönüşüme hazır hale getirdiğimiz
şirketlerimiz E.4.0 hızlı bir şekilde
hazırlamalıyız. Yılmadan çalışmalıyız.
Gelecek nesillerimizin ve ülkemizin bekası
biz şirketlerin de sağlıklı ve sürdürülebilir
yönetim sistemlerine sahip olmamızla
mümkün. Dünyamız ticari savaşlar
içinde. Krizler hep olacak. Ne zaman
döviz girdimiz, döviz çıktımızdan yüksek
olursa, ancak o zaman onu koruyarak
rahatlarız. Hedefimiz bu olmalı.
Şirketlerimiz 2. Nesle hazırlayalım,
emeklerimiz daha da yukarılara çıkması
için israfları yok edici verimi artırıcı
yönetim sistemlerini şirketlerimizde
kültür haline getirelim birbirimizle etik
kurallar içinde daha kaliteli iş yapma
yarışında rekabet edelim derim.
2020 OCAK-ŞUBAT-MART / AIR WORLD TÜRKİYE ‹ 97

HABER
İŞ VE MADEN MAKİNALARI İÇİN
SOĞUTMA MODÜLLERİ VE
SOĞUTMA SİSTEMLERİ
Maden ve iş makinaları, çalışma koşulları açısından zorlu ve kısıtlı alanlarda
kullanılmaktadır. Bu yüzden, makinadan en uzun sürede ve en verimli şekilde
yararlanmayı sağlamak temel amaçtır. Sistemin bu şartlarda problemsiz
çalışması için en önemli faktörlerden biri de soğutma sistemidir
Özge Şan
Satış Mühendisi – Makine Mühendisi
AKG Termoteknik Sistemler
Dünya çapında, maden
makinalarından tekerlekli
yükleyicilere, hidrolik
ekskavatörlerden damperli
kamyonlara kadar çok çeşitli uygulamalar
ve kullanım koşulları için özel ısı
eşanjörleri tasarlanmakta ve üretilmektedir.
Soğutucu modülün bu denli farklı
sektörlerde kullanılmasındaki en büyük
etkenlerden biri de, modüler bir sistem
olmasıdır. Modüler çözümün avantajı
ise, makinanın durma zamanının azaltılmasına
ve kısa sürede çalışacak duruma
gelmesine olanak veren, minimum sürede
değiştirilebilen tek tek modüllerden
oluşmasıdır. Böylece ulaşım imkanlarının
kısıtlı olduğu koşullarda bozulan
bir maden aracı, sadece sorunlu olan
parçanın değişimi ya da tamiri ile tekrar
işlevsel hale getirilebilir.
Maden alanında, araç çalışma
koşulları, yük değişimleri gibi etmenler
motorun aşınma ısınmasına, bu da
yağın bozulmasına, yüksek yakıt
tüketimine ve bazı parçaların çabuk
yıpranmasına neden olabilir. Böylece
aracın ömrü kısalır ve geleneksel
soğutma çözümleri, sistemde oluşan
fazla ısınmaya yeterli olamaz. Bundan
dolayı günümüzde maden araçlarında
daha kompakt tasarımlar ve daha
yüksek güçlerde motorlar tercih
edilmektedir. Buna bağlı olarak üretilen
ısı akışı da artmakta ve bahsi geçen
sorunları en aza indirmektedir.
• Kompakt dizayn
• Tek tek ayarlanabilirlik
• Optimize edilmiş soğutma
kapasitesi kontrolü
Yararları:
• Yakıt tasarrufu
• Düşük gürültü emisyonu
• Makineye esnek yerleştirme imkanı
Maden makinaları için soğutma
çözümleri tasarlanırken, makinanın
çalışacağı yerin koşulları çok iyi
değerlendirilmelidir. Ortam nem ve
sıcaklığı değişeceği için kullanılacak
komponentlerin de buna bağlı olarak
seçilmesi gerekmektedir. Burada en
önemli parçalar fan, fan motoru ve
davlumbaz olup tasarım aşamasında
sistemde radyatör kadar önem arz
etmektedir. Ayrıca, çalışılan ortamlar
tozlu olduğu için soğutucuda kullanılan
fin seçiminin de buna göre yapılması
çok önemlidir. Maden makinası
soğutma modülü projelerinde özellikle
geniş hatveli finler tercih edilmesi,
içeride toz birikimine ve radyatörün
tıkanmasına engel olacaktır. Bir diğer
dikkat edilmesi gereken husus ise,
maden alanları dar olduğundan dolayı,
araçlar da bu alanlara uyumlu olması
açısından daha küçük üretilmektedir.
Bu da maden araçlarına uygun,
daha kompakt yapıda soğutucu
dizaynlarını gerekli kılmaktadır.
Bununla birlikte soğutucu tasarlanırken
mutlaka madendeki titreşim ortamı
da düşünülmelidir. Soğutucu, ortam
koşullarından kaynaklı titreşimi
sönümlemesi için gerekli yerlerde
titreşim takozları ile desteklenmelidir.
Maden sektöründeki araçlarda
bakır soğutucunun da ayrı bir yeri
bulunmaktadır. Burada bakır radyatörü
öne çıkaran özellik tamir edilerek tekrar
kullanılabilir olmasıdır. Sahada bozulan
bir araca kısa sürede müdahale edilerek
tamir / bakımdan kaynaklı zaman
kaybı en aza indirgenir.
98 › AIR WORLD TÜRKİYE / OCAK-ŞUBAT-MART 2020

2020 OCAK-ŞUBAT-MART / AIR WORLD TÜRKİYE ‹ 99

HABER
OCAK/ŞUBAT/MART
FUARLAR
YURTİÇİ FUARLAR
Fuar Tarihi Sektör Fuarın Adı ve Açıklama Yer ve Organizatör
27.02.2020
29.02.2020
Hırdavat
Uluslararası Fastener Fair Turkey : Bağlantı ve Sabitleme Elemanları,
Teknolojisi Fuari
İstanbul Fuar Merkezi
Mack Brooks Fuarcilik
27.02.2020
29.02.2020
Tekstil
İplik Fuarı 2020 : 17.Uluslararası İstanbul İplik Fuarı
Tüyap IST
Tüyap İhtisas Fuarları
04.03.2020
05.03.2020
Enerji Isı ve
Havalandırma
Nükleer Santraller Zirvesi : Nükleer Sanayi, Nükleer Yerlileştirme,
Teknoloji Transferi Fuarı
Hotel Pullman Airport
INPPS Fuarcılık
04.03.2020
05.03.2020
Tekstil
Premiere Vision İstanbul : Hazır Giyime Yönelik Kumaş, İplik ve
Aksesuarlar Fuari
İstanbul Kongre Merkezi
International Fashion Fair
04.03.2020
07.03.2020
Yapı İnşaat
Avrasya Cam : Cam Ürünleri ve Uygulamaları, Üretim – İşleme
Teknolojileri ve Makineleri, Tamamlayıcı Ürün ve Kimyasalları Fuarı
Tuyap IST
Reed Tüyap Fuarcılık
05.03.2020
07.03.2020
Otomotiv ve Yan
Sanayii
BUSWORLD TURKEY 2020 : Otobüs Endüstrisi ve Yan Sanayi
Uluslararası Fuarı
FM Yeşilköy
HKF Fuarcılık
12.03.2020
15.03.2020
Lojistik Depolama
Win Eurasia 2020 : Otomasyon, Hidrolik, Elektronik, Sac İşleme,
Kaynak, İç Lojistik Fuarı
Tuyap IST
Hannover Fairs Turkey
Fuarcılık
19.03.2020
22.03.2020
Endüstriyel
Ekipman
Eskişehir Endüstri : Endüstri Fuarı 2020
Tüyap Eskişehir
Tüyap Tüm Fuarcılık
19.03.2020
21.03.2020
Endüstriyel
Ekipman
Turkcoat & Paintistanbul Show : 8. Uluslararası Boya,Boya
Hammaddeleri, Yapı Kimyasalları, Yapıştırıcı ve Hammaddeleri,
Laboratuar ve Üretim Ekipmanları Fuarı ve Kongresi
İFM Yeşilköy
Artkim Fuarcılık
01.04.2020
04.04.2020
Mermer
MARBLE 2020 : 26.Uluslararası Doğal Taş ve Teknolojileri Fuarı
Fuar İzmir Alanı - Gaziemir
İZFAŞ Fuarcılık
09.04.2020
12.04.2020
Dental
IDEX 2020 : 17.İstanbul Ağız Diş Sağlığı Cihaz ve Ekipmanları Fuarı
IFM - Yeşilköy
Pozitif Fuarcılık
100 › AIR WORLD TÜRKİYE / OCAK-ŞUBAT-MART 2020

D‹J‹TAL DÖNÜÜME HAZIRLANAN TÜRK‹YE
HABER
1
13-14 UBAT 2020 | ODTÜ KÜLTÜR VE KONGRE MERKEZ‹ - ANKARA
Pompa, Vana, Kompresör ve Fan Tasarımı ve Seçimi
Sistem Verimi ve Enerji Tasarrufu
Boru Sistemleri ve Şebekeler
Pompa ve Vanalarda Kavitasyon
Kompresörlerde ve Fanlarda Kararsızlık
Ölçme ve Kontrol
Yapay Zeka
Endüstri 4.0
Katmanlı İmalat
Sanal Gerçeklik ve Tasarım
POMPA VANA
KOMPRESÖR
KONGRESİ
ANA KONULAR
DÜZENLEYİCİ KURULUŞLAR
Akıllı Binalar - Şehirler
Nano Teknoloji, Malzeme ile İlgili Sorunlar
Tasarım ve Geliştirme HAD
Pompa, Vana, Kompresör ve Fan Karakteristikleri
Vanalar, Borular ve Ek Teçhizat
Mini ve Mikro Santraller
Sızdırmazlık Problemleri
İşletme ve Bakım
İç ve Dış Pazarlama
AB Kuralları ve Standartlar
DESTEKLEYİCİ KURULUŞLAR
KONGRE SEKRETERYASI
Cansın Karasıkı
Telefon : 0 216 360 59 33
e-mail : cansink@etix.com.tr
www.etix.com.tr
DERNEK
Türk Pompa ve Vana
Sanayicileri Derneği
Telefon : 0 312 255 10 73
e-mail : pomsad@pomsad.org.tr
www.pomsad.org.tr/kongre2020
2020 OCAK-ŞUBAT-MART / AIR WORLD TÜRKİYE ‹ 101

HABER
OCAK/ŞUBAT/MART
YURTDIŞI FUARLAR
Fuar Tarihi Sektör Fuarın Adı ve Açıklama Yer ve Organizatör
29.01.2020
30.01.2020
Ambalaj
Aerosol Forum: 10. Paketleme Forumu
Paris
ORIEX
06.02.2020
08.02.2020
Makina ve Teknik
SAMUEXPO : Metal İşleme Teknolojisi, Samuplast, Plastik, Teknoloji
ve Makine Fuarı ve Subtech, Metal İşleme Taşeronluğu Fuarı.
Pordenone
Pordenone Fiera
01.03.2020
04.03.2020
Hırdavat
EISENWARENMESSE KOLN: Uluslararası Hırdavat ve Nalburiye Fuarı
Koln
Koln Messe
10.03.2020
12.03.2020
Lojistik Depolama Logimat: Mekanik Ambalajlama, Paketleme Teknolojisi Fuarı
Stuttgart
EUROEXPO
10.03.2020
13.03.2020
Makina ve Teknik
Metav: Uluslararası Metal Endüstrisi, Otomasyon ve Üretim
Teknolojisi Fuarı
Düsseldorf
Messe Düsseldorf
11.03.2020
15.03.2020
Makina ve Teknik
I.H.M.: Metal İşleme ve Makina Sanayii Fuarı
Münih
GHM Gesellschaft
11.03.2020
14.03.2020
Makina ve Teknik
Machine Tools, Manufacturing&Tecnology: Makine Ekipmanları
Üretim ve Teknolojileri
Mumbai
Expo Global Fuarcılık
11.03.2020
14.03.2020
Tekstil Makinaları
Igatex Pakistan: 13.Uluslararası Tekstil Makinalari Fuarı
Lahor
CEMS
12.03.2020
15.03.2020
Ambalaj
Cosmopack: Ambalaj ve Paketleme Fuarı
Bologna
SoGeCos
17.03.2020
19.03.2020
Ambalaj
Propak East Africa: Ambalaj, Baskı ve Plastik Fuarı
Nairobi
Montgomery Eco
26.03.2020
28.03.2020
Makina ve Teknik
CIPPE & CISGE: Petrokimya ve Gaz Teknolojileri ve Ekipmanları İş
Gezisi
Pekin
Shalega Expo
30.03.2020
03.04.2020
Demir Çelik
TUBE: Zengin alaşımlı çelik borular, Boru işem makineleri, Boru
işlenmesi, Borular ve boru bağlantılar Fuarı
Düsseldorf
Messe Duesseldorf
31.03.2020
01.04.2020
Elektrik Elektronik
Power & Electricity World Africa : Hidrolik Pnomatik Kablo Elektrik
Malzemeleri Otomasyon Elektronik
Johannesburg
Terrapinn Ltd
31.03.2020
03.04.2020
Makina ve Teknik
Midest: Uluslararası Endüstriyel Yan Sanayi Fuarı
Paris
Reed Expo
31.03.2020
02.04.2020
Medika
MEDTEC Europe: Teknoloji, Ekipman, Tıbbi Cihazlar Fuarı
Nurnberg
UBM
102 › AIR WORLD TÜRKİYE / OCAK-ŞUBAT-MART 2020

HABER
www.nuclearpowerplantsexpo.com
NUCLEAR
POWER PLANTS
EXPO & SUMMIT
NPPES 2020
On Behalf Of The Organizing Committee
Koray TUNCER
E: koray@nuclearpowerplantsexpo.com
T: +90 533 405 56 71

HABER
Vidalı Kompresör
Hesapları ile ilgilİ
Formüller
Dairenin (Boru veya Silindir İç Çaplarının)
Kesit Alanı:
A = (Pi*d2)/4 = mm2
Pi = 3.14159265
D = Çap (mm) –İç Çap-
A = Alan (mm2) –İç Kesit Alanı-
1 m2 = 100 dm2 = 10,000 cm2 = 1,000,000 mm2
A = Akışa Dik Kesit Alanı (m2 )
1 m3/s = 60 m3/dk = 1000 litre/saniye (L/s)
1 m3/dk = 1/60 m3/s = 1000 litre/dakika (L/dk)
1 m3/h = 60 m3/dk = 1000 litre/saat (L/h)
Borunun (Uzunluğuna göre) veya Silindirin
(Yüksekliğine göre) Hacmi:
V = A * h = mm3
A = Alan (mm2) –İç Kesit Alanı, İç çapa göre hesaplanmış
alanh
= Borunun uzunluğu veya silindirin yüksekliği (mm)
V = Hacim (mm3)
1 dm3 = 1 litre = 1,000,000 mm3 = 1000 cm3 = 0.001 m3
1 m3 = 1000 dm3 = 1000 litre
v Dairenin (veya Çemberin) Çevresi (çevresel uzunluk) =
Pi*d
Pi= 3.14159265
d= Çap
Dairenin Belli Bir Sarma açısına göre çevresel uzunluk=(Pi*∝ *
d)/360
∝ = Sarma açısı (derece) => yarım daire için ∝ = 180º
v Bir kesitten geçen (Boru içinden veya kanal içinden) geçen
akışkanın hızı:
v = Q / A = m/s
Q = Akışkanın debisi (m3/s)
Kasnak Çaplarına Göre (Yaklaşık) Motor ve
Vida Devir Oranları:
Dm = Motor Kasnağı Çapı ( mm)
Dv = Vida Kasnağı Çapı (mm)
nm = Motor Devir Sayısı (d/dk)
nv = Vida Devir Sayısı (d/dk)
i= Vida/Motor devir oranı = Dm/Dv
nv= nm * i = nm* (Dm/Dv)
Dişlikutusu (GearBox) Dişlilerinin Diş Sayısına
Göre Devir Oranı:
Dm = Çeviren (Hareket veren) dişlinin diş sayısı
Dv = Çevrilen (Hareket alan) dişlinin diş sayısı
nm = Çeviren dişlinin Devir sayısı (d/dk)
nv = Çevrilen dişlinin DevirSayısı (d/dk)
i= Çevrilen/Çeviren devir oranı = Dm/Dv
nv= nm * i = nm* (Dm/Dv)
Motor Gücünün kW, HP (Beygir Gücü), kcal/h
olarak farklı ifadeleri:
1 HP (metrik) = 75*9.80665 kg*m/sn2 = 735.5 Watt =
0.7355 kW
1 kW = 1/0.7355 HP = 1.3596 HP
104 › AIR WORLD TÜRKİYE / OCAK-ŞUBAT-MART 2020

Yaklaşık değerler: 1 HP (metrik, PS) = 736 Watt, 1 kW= 1.36
HP (metrik sistem)
İngiliz/Amerikan sistemindeki HP'ye göre: 1 kW = 1.34 HP,
1 HP = 746 Watt
1 kW = 860 kcal/h
1 kWh Enerji = 860 kcal ısı enerjisi (1 kWh elektrik enerjisi,
860 kcal’lik ısıya denktir.)
Hız ile güç ve kuvvet ile basınç arasındaki
bağlantılar:
Güç = P = Kuvvet * Hız = F * v = Newton * m/s = Watt =
9.81 kg * m/s (9.80665)
P = Güç (Watt) = 860 cal/h
1 kilogram kuvvet (kg) = 9.80665 Newton (N)
(1 kg kütlenin dünyadaki ağırlığı = 1 kg kuvvet = kütle * yerçekimi
ivmesi = 9.81 N)
P = Güç (HP/PS metrik sistem) = 75 kg(kuvvet)*m/s =
75*9.80665 N*m/s = 735.5 Watt
F = Kuvvet (Newton) = basınç * alan = p*A = (N/m2) * m2
1 bar = 100,000 N/m2 = 100 kN/m2 = 10 N/cm2 =
10/9.80665 kg/cm2 = 1.02 kg/ cm2
1 atmosfer = 1.013 bar (deniz seviyesinde) 1 atmosfer ~= 1
bar ~= 1 kg/ cm2
Efektif Basınç = Manometreden Okunan Basınç = Gerçek
Basınç – Atmosfer Basıncı
1 atm = 0 bar (efektif) = 1 bar (mutlak) (Hassas hesaplarda
1 atm = 1 .013 bar)
Sıkıştırılabilir akışkanların (gazların) hacmi ile
basıncı arasındaki ilişki:
P1*V1/T1 = P2*V2/T2
P1= Başlangıç Basıncı
V1= Başlangıç Hacmi
T1= Başlangıç Sıcaklığı (Kelvin)
P2= Sonuç Basıncı
V2= Sonuç Hacmi
T2= Sonuç Sıcaklığı (Kelvin)
Sabit Sıcaklıkta: V2= V1* (P1/P2) , P2= P1*(V1/V2)
1 ºC = 273 K , 100 ºC = 373 K (Kelvin)
-273 ºC = 0 K
Sabit Basınçta : V2 = V1*(T2/T1) , T2= T1*(V2/V1)
P1*V1 = m*R*T1
P2*V2 = m*R*T2
m = kütle (kg, yoğunluk= m/V = deniz seviyesinde standard
atmosfer 1.255 kg/m3)
R = gaz sabiti (hava için 287 J/kgK)
(P1*V1)/(P2*V2) = T1/T2
Vidalı Kompresörün Serbest Hava Debisinin
İfadesi (FAD):
FAD, kompresörün bastığı havanın emdiği havanın miktarı
cinsinden ifadesidir. Yani 20 ºC referans emiş sıcaklığına
göre, atmosfer basıncında, 1 dakikada emilen hava miktarı
(hacim olarak); m3/dk (metreküp/dakika). Başkaca bir
ifade yok ise, Kompresörün FAD değeri, kompresörün 1
dakikada bastığı havanın, 20 ºC’de, 1 atmosfer basınçta (0
bar efektif, 1-1.013 bar mutlak basınçta) kaplayacağı hacim
anlamına gelir. Bununla birlikte, basınçlı hava aygıtlarının
kapasitesi 0 ºC'yi referans alan Nm3/dk (normal metreküp/
dakika) cinsinden ifade edilebilmektedir. (Hava soğudukça
kompresörün bastığı havanın kütlesi artar, ısındıkça azalır.
Kompresör çıkışındaki hava ısınmış olduğu için emdiğinden
daha fazla hacime sahip olur. Burada asıl olan kompresörün
emdiği hava miktarıdır, ki, aynı miktarı çıkışına taşıyarak,
basar.) Gerçekte boru içinden geçen havanın miktarı, kompresörün
FAD değerinin çalışma basıncının mutlak (barometre)
değerine bölünmesiyle bulunan değerdir. (Örneğin:
8 m3/dk FAD değeri ölçülüyorsa, 7 bar efektif basınçta,
bu kompresörün bastığı hava boru içinden 1 m3/dk olarak
geçiyor demektir. Boru içindeki hava hızını hesaplarken bu
durumu dikkate almak gerekir.)
NOT: “Debi” birim zamanda akış miktarı demektir.
2020 OCAK-ŞUBAT-MART / AIR WORLD TÜRKİYE ‹ 105

HABER
AĞUSTOS 2019
YATIRIM TEŞVİK BELGELERİ (*)
YATIRIMIN
YERİ
FİRMANIN ADI
ADRESİ
SEKTÖRÜ
CİNSİ
ÖNGÖRÜLEN
DESTEK
UNSURLARI
YATIRIMIN
KAPASİTESİ
SABİT
YATIRIM
(TL)
DÜZCE
MANİSA
ANKARA
İSTANBUL
ELAZIĞ
SAKARYA
MANİSA
TR MEKATRONİK SİST. SAN. VE
TİC. A.Ş
FORM PLASTİK SANAYİ VE
TİCARET LİMİTED ŞİRKETİ
HESATEX PROFESYONEL
TEKSTİL ÜRÜNLERİ A.Ş.
HELBA İLAÇ İÇ VE DIŞ SAN.
TİC.A.Ş.
AKDAĞ GRANİT MERMER VE
MADEN SAN.TİC.A.Ş.
UFUK KİMYA İLAÇ SAN.VE TİC.
LTD.ŞTİ.
DEFAŞ MADENCİLİK SAN.VE
TİC.A.Ş.
SİLAH VE MÜHİMMAT
İMALATI
KOMPLE YENİ YATIRIM
B.Y.S. EV ALETLERİ
İMALATI
KOMPLE YENİ YATIRIM
GİYİM EŞYASI DIŞIN-
DAKİ HAZIR TEKSTİL
ÜRÜNLERİ İML.
KOMPLE YENİ YATIRIM
ECZACILIKTA KULLA-
NILAN KİMYASAL VE
BİTKİSEL KAYNAKLI
ÜRÜNLERİN İML.
KOMPLE YENİ YATIRIM
B.Y.S. METALİK OLMA-
YAN MİNERAL ÜRÜN-
LERİN İMALATI
KOMPLE YENİ YATIRIM
ANA KİMYASAL MAD-
DELERİN İMALATI
KOMPLE YENİ YATIRIM
LİNYİT MADENCİLİĞİ
KOMPLE YENİ YATIRIM
KDV İstisnası,
Gümrük Vergisi
Muafiyeti, KDV
İstisnası
Gümrük Vergisi
Muafiyeti, KDV
İstisnası
Gümrük Vergisi
Muafiyeti, KDV
İstisnası
Gümrük Vergisi
Muafiyeti, KDV
İstisnası,
Gümrük Vergisi
Muafiyeti, KDV
İstisnası
Gümrük Vergisi
Muafiyeti, KDV
istisnası
ATIŞ
MEKANİZMASI,
NAMLU
PLASTİK
ENJEKSİYON
MAKİNELERİ İLE
ŞEKİLLENDİRİLMİŞ
BEYAZ EŞYA
PLASTİK
PARÇALARI
ÜRETİMİ
Mikrofiber örme
temizlik bezi
Supozituar/Ovül
Üretimi
43.114.954
17.454.402
11.544.999
71.350.000
Taş yünü imalatı 103.000.000
Enzimler ve b.y.s.
diğer organik bileşikler
11.000.000
LİNYİT ÜRETİMİ 1.243.989.338
BATMAN
SİVAS
ANKARA
TEKİRDAĞ
EMİRTEKS HAZIR GİYİM SANA-
Yİ VE DIŞ TİC.LTD ŞTİ
ANADOLU OPTOMEKANİK
TEKNOLOJİLERİ SAN. TİC.A.Ş.
BOTEK AR GE KİMYA A.Ş.
TEKİRDAĞ UN SAN. VE TİC.
LTD ŞTİ
KÜRK HARİÇ, GİYİM
EŞYASI İMALATI
KOMPLE YENİ YATIRIM
OPTİK ALETLER VE
FOTO. TEÇHİZATI İMA-
LATI
KOMPLE YENİ YATIRIM
BOYA, VERNİK V.B.
KAPLAYICI MADDELER
İLE MATBAA MÜ-
REKKEBİ VE MACUN
İMALATI
KOMPLE YENİ YATIRIM
BAŞKA YERDE SINIF-
LANDIRILMAMIŞ GIDA
MAD.İML.
KOMPLE YENİ YATIRIM
Gümrük Vergisi
Muafiyeti, KDV
İstisnası,
Gümrük Vergisi
Muafiyeti, KDV
İstisnası,
Gümrük Vergisi
Muafiyeti, KDV
İstisnası,
Gümrük Vergisi
Muafiyeti, KDV
İstisnası
MUHTELİF KON-
FEKSİYON ÜRÜN-
LERİ İMALATI
Diğer optik aletlerin
aksam ve
parçaları
Savunma Sanayine
Yönelik Nitelikli
Muhtelif Boya
İmalatı
SUPER CEREAL
PLUS BEBEK MA-
MASI
23.175.592
13.436.845
17.521.000
32.244.599
106 › AIR WORLD TÜRKİYE / OCAK-ŞUBAT-MART 2020

HABER
YATIRIMIN
YERİ
FİRMANIN ADI
ADRESİ
SEKTÖRÜ
CİNSİ
ÖNGÖRÜLEN
DESTEK
UNSURLARI
YATIRIMIN
KAPASİTESİ
SABİT
YATIRIM
(TL)
GAZİANTEP
İSTANBUL
İSTANBUL
İSTANBUL
İZMİR
KOCAELİ
GAZİANTEP
İSTANBUL
BURSA
TEKİRDAĞ
ELAZIĞ
BURSA
KÜTAHYA
ŞİRECİ TEKSTİL SAN. VE TİC.
A.Ş
NUVİTA İLAÇ VE KİMYA SAN.
TİC. A.Ş
T.C. İSTANBUL MEDİPOL ÜNİ-
VERSİTESİ
SUPSAN MOTOR SUPAPLARI
SANAYİ VE TİCARET ANONİM
ŞİRKETİ
BAŞKAYA FİLTRE SIVI ARITMA
VE TOZ TUTUCU SİSTEMLERİ
SAN. TİC.LTD. ŞTİ
MUYA METAL İZOLASYON İNŞ.
TİC.LTD. ŞTİ.
MUKA İPLİK SAN.VE TİC.A.Ş.
ALFATIP KİMYA KOZMETİK
TIBBİ MALZEME SAN. VE TİC.
LTD. ŞTİ.
İĞREK MAKİNA SAN. VE Tİ-
C.A.Ş.
ELKON ELEVATÖR KONVEYÖR
VE MAKİNA SANAYİ VE TİCA-
RET ANONİM ŞİRKETİ
ETİ KROM ANONİM ŞİRKETİ
T.K.S. TEKNİK KUMAŞ SANAYİ
VE TİCARET LİMİTED ŞİRKETİ
SİMETRİK MÜHENDİSLİK ME-
KANİK SANAYİ VE TİCARET
LİMİTED ŞİRKETİ
TEKSTİL ELYAFININ
HAZIRLANMASI VE
İPLİK HALİNE GETİRİL-
MESİ;
KOMPLE YENİ YATIRIM
ECZACILIKTA VE TIPTA
KULLANILAN KİMYA-
SAL VE BİTKİSEL KAY-
NAKLI ÜRN. İML.
KOMPLE YENİ YATIRIM
YÜKSEKÖĞRETİM
HİZMETLERİ
KOMPLE YENİ YATIRIM
MOTORLU KARA TA-
ŞITLARI VE BUNLARIN
MOTORLARIYLA İLGİLİ
PARÇA VE AKS. İML.
ÜRÜN ÇEŞİTLENDİRME
BAŞKA YERDE SI-
NIFLANDIRILMAMIŞ
DİĞER İMALAT
KOMPLE YENİ YATIRIM
B.Y.S. METALİK OLMA-
YAN MİNERAL ÜRÜN-
LERİN İMALATI
KOMPLE YENİ YATIRIM
HALI VE KİLİM İMALATI
KOMPLE YENİ YATIRIM
TIBBİ VE CERRAHİ
TEÇHİZAT İLE ORTO-
PEDİK ARAÇLARIN
İMALATI
KOMPLE YENİ YATIRIM
TAKIM TEZGAHLARI
İMALATI
KOMPLE YENİ YATIRIM
MADEN, TAŞOCAĞI VE
İNŞAAT MAKİNELERİ
İMALATI
KOMPLE YENİ YATIRIM
DEMİR-ÇELİK ANA
SANAYİİ
MODERNİZASYON
TEKSTİL DOKUMACI-
LIĞI
TEVSİ
B.Y.S. METAL EŞYA
İMALATI
KOMPLE YENİ YATIRIM
Gümrük Vergisi
Muafiyeti, KDV
İstisnası
KDV İstisnası
Gümrük Vergisi
Muafiyeti, KDV
İstisnası,
Gümrük Vergisi
Muafiyeti, KDV
İstisnası
Gümrük Vergisi
Muafiyeti, KDV
İstisnası,
Gümrük Vergisi
Muafiyeti, KDV
İstisnası,
Gümrük Vergisi
Muafiyeti, KDV
İstisnası,
Gümrük Vergisi
Muafiyeti, KDV
İstisnası,
Gümrük Vergisi
Muafiyeti, KDV
İstisnası,
Gümrük Vergisi
Muafiyeti, KDV
İstisnası,
Pamuk ipliği 113.590.493
Penisilin veya diğer
antibiyotikleri
içeren ilaçlar
Sağlık Uygulama
ve Araştırma Merkezi
Otomotiv Motorlarına
ait Sodyum
Dolgulu Supap
Teknik amaçlı
tekstil ürünleri ve
tekstil eşyalar
SIVI YAPI KİMYA-
SALLARI POLİÜ-
RETANLI DERZ
DOLGULU SIVI
Halılar, diğer tekstil
yer kaplamaları
Şırıngalar, iğneler,
kateterler, kanüller
ve benzeri aletler;
göz tıbbına ait
diğer alet ve
cihazlar
Metal işlemeye
yönelik işleme
merkezleri
Kule Tipi Beton
Santrali
36.743.000
254.858.356
32.500.000
49.557.842
11.790.200
70.500.000
17.082.527
27.413.580
97.950.000
KDV İstisnası Ferro-krom 71.409.482
Gümrük Vergisi
Muafiyeti, KDV
İstisnası
Gümrük Vergisi
Muafiyeti, KDV
İstisnası
Sentetik ve suni
filament dokuma
ipliğinden dokumalar
Demir, çelik veya
alüminyumdan
tank, sarnıç ve
benzeri kaplar
15.795.680
29.046.270
(*) Kaynak : Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı
2020 OCAK-ŞUBAT-MART / AIR WORLD TÜRKİYE ‹ 107

HABER
EYLÜL 2019
YATIRIM TEŞVİK BELGELERİ (*)
YATIRIMIN
YERİ
FİRMANIN ADI
ADRESİ
SEKTÖRÜ
CİNSİ
ÖNGÖRÜLEN
DESTEK
UNSURLARI
YATIRIMIN
KAPASİTESİ
SABİT
YATIRIM
(TL)
KÜTAHYA
KÜPELİLER OTOMOTİV AMBA-
LAJ SAN.A.Ş.
TAHTA PLAKA İMALATI;
KONTRPLAK, YONGA
LEVHA, SUNTA, DİĞER
PANO VE TAHTALARIN
İMALATI
Gümrük Vergisi
Muafiyeti, KDV
İstisnası,
OSB SUNTA 118.085.573
KOMPLE YENİ YATIRIM
KOCAELİ
AKSARAY
MANİSA
DİYARBAKIR
ANKARA
BURSA
MANİSA
ESKİŞEHİR
ZONGULDAK
GAZİANTEP
MALATYA
KOCAELİ
BETA KİMYA SAN. VE TİC. A.Ş.
SİMMOTO OTOMOTİV SANAYİ VE
TİC. LTD.ŞTİ
DARMSTADT GIDA KAPLAMA
MALZEMELERİ SANAYİ VE TİCA-
RET ANONİM ŞİRKETİ
FERMAŞ FERMUAR TEKSTİL
SANAYİ VE TİCARET ANONİM
ŞİRKETİ
STM SAVUNMA TEKNOLOJİLERİ
MÜHENDİSLİK VE TİCARET ANO-
NİM ŞİRKETİ
BURMAKSAN ENERJİ SANAYİ VE
TİCARET LİMİTED ŞİRKETİ
ÖZGÜR TARIM ÜRÜNLERİ
İNŞAAT SANAYİ VE TİCARET
ANONİM ŞİRKETİ
AJİNOMOTO İSTANBUL GIDA
SANAYİ VE TİCARET LİMİTED
ŞİRKETİ
TÜRKİYE TAŞKÖMÜRÜ KURUMU
BÜNYAN HALI SANAYİ VE TİCA-
RET ANONİM ŞİRKETİ
FETİH TEKSTİL SANAYİ VE TİCA-
RET LİMİTED ŞİRKETİ
MARKBORO PLASTİK SANAYİ VE
TİCARET LİMİTED ŞİRKETİ
B.Y.S. KİMYASAL ÜRÜN-
LERİN İMALATI
KOMPLE YENİ YATIRIM
B.Y.S. ELEKTRİKLİ TEÇ-
HİZAT İMALATI
KOMPLE YENİ YATIRIM
ÖĞÜTÜLMÜŞ TAHIL
ÜRÜNLERİ İMALATI
KOMPLE YENİ YATIRIM
BAŞKA YERDE SINIF-
LANDIRILMAMIŞ DİĞER
İMALAT
KOMPLE YENİ YATIRIM
B.Y.S. ELEKTRİKLİ TEÇ-
HİZAT İMALATI
KOMPLE YENİ YATIRIM
TAKIM TEZGAHLARI
İMALATI
KOMPLE YENİ YATIRIM
SEBZE VE MEYVELERİN
İŞLENMESİ VE SAKLAN-
MASI
KOMPLE YENİ YATIRIM
BAŞKA YERDE SINIF-
LANDIRILMAMIŞ GIDA
MADDELERİ İMALATI
MODERNİZASYON
TAŞKÖMÜRÜ MADEN-
CİLİĞİ
KOMPLE YENİ YATIRIM
TEKSTİL ELYAFININ HA-
ZIRLANMASI VE İPLİK
HALİNE GETİRİLMESİ;
TEKSTİL DOKUMACILIĞI
TEVSİ
KÜRK HARİÇ, GİYİM
EŞYASI İMALATI
KOMPLE YENİ YATIRIM
METAL OLMAYAN ATIK
VE HURDALARIN YENİ-
DEN DEĞERLENDİRİL-
MESİ
KOMPLE YENİ YATIRIM
KDV İstisnası, PVA Bazlı Tutkallar 32.000.000
KDV İstisnası, Gümrük
Vergisi Muafiyeti,
KDV İstisnası,
KDV İstisnası,
Gümrük Vergisi
Muafiyeti, KDV
İstisnası
KDV İstisnası
KDV İstisnası
KDV İstisnası
Gümrük Vergisi
Muafiyeti, KDV
İstisnası,
Gümrük Vergisi
Muafiyeti, KDV
İstisnası,
, Gümrük Vergisi
Muafiyeti, KDV
İstisnası,
Gümrük Vergisi
Muafiyeti, KDV
İstisnası
ELEKTRİKLİ MO-
TORSİKLET
GIDA KAPLAMA
MALZEMESİ/ÜRÜ-
NÜ {ET, TAVUK,
BALIK, SEBZELER
İÇİN}
Düğme, çıtçıt ve fermuarlar
ile bunların
aksam ve parçaları
Farklı Tipte İHA,
Rugged
Makine Parça Tutucular
KURU ÜZÜM İŞ-
LEME
Muhtelif Sirke
Muhtelif Sos
Muhtelif Aromalı
Şurup
22.319.965
17.231.063
37.833.070
100.274.097
17.400.000
48.870.000
11.671.136
Taşkömürü 69.939.494
Halılar, diğer tekstil
yer kaplamaları
Tişört, fanila, atlet
ve diğer iç giyim
eşyası {örme}
PLASTİK KIRMA
GRANÜL
18.401.109
11.424.262
13.923.443
108 › AIR WORLD TÜRKİYE / OCAK-ŞUBAT-MART 2020

HABER
YATIRIMIN
YERİ
FİRMANIN ADI
ADRESİ
SEKTÖRÜ
CİNSİ
ÖNGÖRÜLEN
DESTEK
UNSURLARI
YATIRIMIN
KAPASİTESİ
SABİT
YATIRIM
(TL)
KOCAELİ
ANKARA
ANKARA
ŞANLIURFA
VAN
ULUSAL LOJİSTİK ANTREPO
HİZMETLERİ DIŞ TİCARET LİMİ-
TED ŞİRKETİ
ORTA ANADOLU SAVUNMA
SANAYİİ ANONİM ŞİRKETİ
KÜÇÜKPAZARLI KARDEŞLER
KALIP VE MAKİNA SANAYİ LİMİ-
TED ŞİRKETİ
AMEGA YATIRIM PETROKİMYA
PLASTİK BİLİŞİM TEKNOLOJİLERİ
İTHALAT İHRACAT SANAYİ VE
TİCARET LİMİTED ŞİRKETİ
KAF GRUP SAĞLIK HİZMETLERİ
İNŞAAT SANAYİ VE TİCARET
LİMİTED ŞİRKETİ
AMBALAJLAMA FAALİ-
YETLERİ
KOMPLE YENİ YATIRIM
SİLAH VE MÜHİMMAT
İMALATI
KOMPLE YENİ YATIRIM
HAVA VE UZAY TAŞIT-
LARI İMALATI
KOMPLE YENİ YATIRIM
OLUKLU KARTON VE
MUKAVVA İLE KAĞIT
VE MUKAVVADAN YA-
PILAN AMBALAJLARIN
İMALATI
KOMPLE YENİ YATIRIM
TIBBİ VE CERRAHİ TEÇ-
HİZAT İLE ORTOPEDİK
ARAÇLARIN İMALATI
KOMPLE YENİ YATIRIM
KDV İstisnası
KDV İstisnası, Gümrük
Vergisi Muafiyeti,
Gümrük Vergisi
Muafiyeti, KDV
İstisnası
Gümrük Vergisi
Muafiyeti, KDV
İstisnası,
Gümrük Vergisi
Muafiyeti, KDV
İstisnası,
Muhtelif Ürünlerin
Paketlenmesi ve
Ambalajlanması
Mermi çekirdeği ve
mermi kovanı
Uçak ve helikopter
için yapısal gövde
parçaları, kanat
ve diğer metal aksamlar
KARTON KUTU
İMALATI
Tıbbi Alet ve Cihaz
Üretimi
69.100.000
24.815.625
22.380.469
11.700.000
11.400.000
İSTANBUL
KIRIKKALE
DENİZLİ
KAYSERİ
BİLECİK
MANİSA
MEDİPOLİTAN SAĞLIK VE EĞİTİM
HİZMETLERİ ANONİM ŞİRKETİ
ÇANGA SAVUNMA ENDÜSTRİ
LİMİTED ŞİRKETİ
ACARSOY ENERJİ ELEKTRİK
ÜRETİM SANAYİ VE TİCARET
ANONİM ŞİRKETİ
SOMÇELİK RAF SANAYİ VE TİCA-
RET LİMİTED ŞİRKETİ
DİNÇER ÇİMENTO BETON MA-
DENCİLİK SANAYİ VE TİCARET
ANONİM ŞİRKETİ
TEKNİK İÇECEK SANAYİ TİCARET
ANONİM ŞİRKETİ
HASTANE HİZMETLERİ
KOMPLE YENİ YATIRIM
SİLAH VE MÜHİMMAT
İMALATI
KOMPLE YENİ YATIRIM
ELEKTRİK ÜRETİMİ,
İLETİMİ VE DAĞITIMI
KOMPLE YENİ YATIRIM
B.Y.S. METAL EŞYA
İMALATI
KOMPLE YENİ YATIRIM
KUM, KİL VE TAŞOCAK-
ÇILIĞI
KOMPLE YENİ YATIRIM
ALKOLLÜ İÇECEKLERİN
DAMITILMASI, ARITIL-
MASI VE KARIŞTIRIL-
MASI;
KDV İstisnası, Gümrük
Vergisi Muafiyeti,
Gümrük Vergisi
Muafiyeti, KDV
İstisnası,
KDV İstisnası
Gümrük Vergisi
Muafiyeti, KDV
İstisnası
Gümrük Vergisi
Muafiyeti, KDV
İstisnası
TIBBİ VE CERRAHİ
HASTANE HİZMET-
LERİ
METAL-MADENİ
UÇAK MÜHİMMATI
Elektrik enerjisi üretimi
{Biyokütle}
Demir, çelik veya
bakır tellerden mensucat,
ızgara, ağlar
ve kafeslikler
220.600.000
17.647.887
139.209.138
22.180.018
KALKER 13.361.750
KDV İstisnası, ETİL ALKOL 19.780.100
KOMPLE YENİ YATIRIM
MANİSA
BATMAN
BURSA
ÖZ BARİK OTOMOTİV NAKLİYAT
VE DIŞ TİCARET LİMİTED
ŞİRKETİ
FERNAS İNŞAAT ANONİM ŞİR-
KETİ
N.K.L. TEKSTİL SANAYİ VE TİCA-
RET LİMİTED ŞİRKETİ
ALKOLSÜZ İÇECEK İMA-
LATI, MADEN VE MEM-
BA SULARI ÜRETİMİ
KOMPLE YENİ YATIRIM
METAL YAPI MALZEME-
LERİ İMALATI
KOMPLE YENİ YATIRIM
TEKSTİLİN APRELEN-
MESİ
KOMPLE YENİ YATIRIM
KDV İstisnası
Gümrük Vergisi Muafiyeti,
KDV İstisnası
Desteği
Gümrük Vergisi
Muafiyeti, KDV
İstisnası
Memba Suyu Dolumu
Demir, çelik veya
alüminyumdan
diğer yapılar, bunların
aksamları, levha,
çubuk, profil ve
benzerleri
Dokumaların boyanması
36.100.024
42.621.419
11.322.764
2020 OCAK-ŞUBAT-MART / AIR WORLD TÜRKİYE ‹ 109

HABER
EKİM 2019
YATIRIM TEŞVİK BELGELERİ (*)
YATIRIMIN
YERİ
FİRMANIN ADI
ADRESİ
SEKTÖRÜ
CİNSİ
ÖNGÖRÜLEN
DESTEK
UNSURLARI
YATIRIMIN
KAPASİTESİ
SABİT
YATIRIM
(TL)
KONYA
ANKARA
GÜNEŞ MOTOR SUPAPLARI
TİCARET VE SANAYİ ANONİM
ŞİRKETİ
TURNA AHŞAP-İNŞAAT SANAYİ
VE TİCARET LİMİTED ŞİRKETİ
MOTORLU KARA TAŞIT-
LARI PARÇA VE AKSE-
SUARLARIN İMALATI
KOMPLE YENİ YATIRIM
MOTORLU KARA TA-
ŞITLARI VE BUNLARIN
MOTORLARIYLA İLGİLİ
PARÇA VE AKSESUAR-
LARIN İMALATI
Gümrük Vergisi
Muafiyeti, KDV
İstisnası,
Gümrük Vergisi
Muafiyeti, KDV
İstisnası
MOTOR SUPAPLARI 26.250.000
OTOBÜS ZEMİN
KAPLAMASI
24.118.000
KOMPLE YENİ YATIRIM
SAKARYA
ESKA VALVE LİMİTED ŞİRKETİ
POMPA, KOMPRESÖR,
MUSLUK VE VANA
İMALATI
KOMPLE YENİ YATIRIM
Gümrük Vergisi
Muafiyeti, KDV
İstisnası,
Gaz Basınç Regülatörü,
Gaz Vanası
ve Gaz Filtresinde
Kullanılacak İşlenmiş
Çeşitli Alüminyum
Parçalar Gaz Basınç
Regülatörü,
27.195.960
ELAZIĞ
KAYSERİ
ANKARA
BATMAN
HAKKARİ
BALIKESİR
ANKARA
MANİSA
ÇORUM
ÇİFTAY İNŞAAT TAAHHÜT VE
TİCARET ANONİM ŞİRKETİ
DEHA YALITIM ENDÜSTRİ SAN.
VE TİC. A.Ş
GÖKHAN PLASTİK AMBALAJ VE
PAZARLAMA SANAYİ TİCARET
LİMİTED ŞİRKETİ
MSA PLASTİK BORU İMALATI
SANAYİ TİCARET LİMİTED ŞİR-
KETİ
ÇAĞLAR İNŞAAT NAKLİYE
TAAHHÜT GIDA TURİZM MAD.
SAN. VE TİC. LTD.ŞTİ.
TRBOR BOR TEKNOLOJİLERİ
ANONİM ŞİRKETİ
Cİ AY MÜHENDİSLİK SAN.VE TİC.
LTD ŞTİ.
GTM EUROPE MUTFAK CİHAZ-
LARI SAN.VE TİC.LTD.ŞTİ
CAZGIR İNŞAAT ISI SİST. TİC. VE
SAN. A.Ş.
B.Y.S. DİĞER MADENCİ-
LİK VE TAŞOCAKÇILIĞI
KOMPLE YENİ YATIRIM
METAL ATIK VE HUR-
DALARIN YENİDEN
KAZANIMI
KOMPLE YENİ YATIRIM
METAL OLMAYAN ATIK
VE HURDALARIN YE-
NİDEN DEĞERLENDİ-
RİLMESİ
KOMPLE YENİ YATIRIM
PLASTİK ÜRÜNLERİ
İMALATI
KOMPLE YENİ YATIRIM
URANYUM VE TORYUM
CEVHERLERİ HARİÇ;
DEMİR DIŞINDA KALAN
METAL CEV.İ MAD.
KOMPLE YENİ YATIRIM
B.Y.S. KİMYASAL ÜRÜN-
LERİN İMALATI
KOMPLE YENİ YATIRIM
PLASTİK ÜRÜNLERİ
İMALATI
KOMPLE YENİ YATIRIM
B.Y.S. EV ALETLERİ
İMALATI
KOMPLE YENİ YATIRIM
TANK, SARNIÇ VE
METAL MUHAFAZA
İMALATI
TEVSİ
KDV İstisnası, Gümrük
Vergisi
Gümrük Vergisi
Muafiyeti, KDV
İstisnası
Gümrük Vergisi
Muafiyeti, KDV
İstisnası
Gümrük Vergisi
Muafiyeti, KDV
İstisnası,
, Gümrük Vergisi
Muafiyeti, KDV
İstisnası, Desteği
Gümrük Vergisi
Muafiyeti, KDV
İstisnası,
Gümrük Vergisi
Muafiyeti, KDV
İstisnası
KDV İstisnası,
KDV İstisnası
Demir konsantre 42.695.512
Baca tozundan
Çinko Oksit geri
kazanımı
Atık Plastikten Granül
Eldesi
Plastikten diğer tüp,
hortum, boru ve
bağlantı elemanları
Kurşun-çinko; oksitli
kurşun-çinko
276.500.000
10.483.350
14.512.834
15.133.843
Bor Karbür 548.070.975
Plastikten plakalar,
levhalar, filmler,
folyo ve şeritler
Diğer fırınlar; ocaklar,
pişirme sacları,
TANK İMALİ,
BASINÇLI KAP
İMALİ
11.650.000
12.642.638
22.648.700
110 › AIR WORLD TÜRKİYE / OCAK-ŞUBAT-MART 2020

HABER
YATIRIMIN
YERİ
FİRMANIN ADI
ADRESİ
SEKTÖRÜ
CİNSİ
ÖNGÖRÜLEN
DESTEK
UNSURLARI
YATIRIMIN
KAPASİTESİ
SABİT
YATIRIM
(TL)
BURSA
BURSA
TEKİRDAĞ
İZMİR
GAZİANTEP
KONYA
ANKARA
MALATYA
İSTANBUL
BURDUR
İSTANBUL
İSTANBUL
MANİSA
ANKARA
MANİSA
KORTEKS MENSUCAT SANAYİ VE
TİCARET A.Ş.
ELEKTROTEKS ELEKTRONİK
TEKSTİL SANAYİ VE TİCARET
LİMİTED ŞİRKETİ
ALBA MAKİNA SAN. VE TİC. LTD
ŞTİ
ZBUDAK MAKİNA SANAYİ VE
TİCARET A.Ş.
SEVİNÇLER SAĞLIK ÜRÜNLERİ
SANAYİ VE TİCARET A Ş
ŞEKEROĞLU KİMYA VE PLASTİK
SANAYİ VE TİCARET A.Ş.
TEKNOLUS SAN. VE TİC. LTD. ŞTİ.
GÜNÖZ TEKSTİL VE KİMYA İS-
LETMELERİ SAN. VE TİC. LTD ŞTİ
MS MEKANİK SAN. VE TİC. LTD ŞTİ.
GÜROK TUR.VE MAD..
RULOPAK KAĞIT A.Ş
RENKSAN PLASTİK SÜNGER
SAN. VE TİC.LTD ŞTİ
MUBEA OTO. PARÇ.SAN.VE TİC.
LTD ŞTİ
ALFER MÜH. TAAH. TİC. VE SAN. A.Ş.
AGROBEST GRUP TARIM İLAÇ-
LARI SAN. VE TİC. A.Ş
(*) Kaynak : Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı
SENTETİK KAUÇUK VE
PLASTİK HAMMADDE-
LERİ İMALATI
KOMPLE YENİ YATIRIM
TEKSTİL, GİYİM EŞYASI
VE DERİ İŞLEMEDE
KULLANILAN MAKİNE-
LERİN İMALATI
KOMPLE YENİ YATIRIM
MAKİNE İMALATI
TEVSİ
TARIM VE ORMAN MA-
KİNELERİ İMALATI
KOMPLE YENİ YATIRIM
DİĞER KAĞIT VE MU-
KAVVA ÜRÜNLERİ
İMALATI
KOMPLE YENİ YATIRIM
DİĞER ÖZEL AMAÇLI
MAKİNELERİN İMALATI
KOMPLE YENİ YATIRIM
SİLAH VE MÜHİMMAT
İMALATI
KOMPLE YENİ YATIRIM
TEKSTİL DOKUMACILIĞI
KOMPLE YENİ YATIRIM
TIBBİ VE CERRAHİ TEÇ-
HİZAT İLE ORTOPEDİK
ARAÇLARIN İML.
KOMPLE YENİ YATIRIM
MADEN VE MEMBA
SULARI ÜRETİMİ
KOMPLE YENİ YATIRIM
DİĞER KAĞIT VE MU-
KAVVA ÜRÜNLERİ İML.
KOMPLE YENİ YATIRIM
TEMİZLİK VE CİLALAMA
VE TUVALET MALZEME-
LERİ İMALATI
KOMPLE YENİ YATIRIM
MOTORLU KARA TAŞIT-
LARIYLA İLGİLİ PARÇA
VE AKSESUARLARIN
İMALATI
TEVSİ, ÜRÜN ÇEŞİTLEN-
DİRME
TEKNİK TEST VE ANA-
LİZ FAALİYETLERİ
KOMPLE YENİ YATIRIM
HAŞARAT İLACI VE
DİĞER ZİRAİ-KİMYASAL
ÜRÜNLERİN İMALATI
KOMPLE YENİ YATIRIM
KDV İstisnası,
Gümrük Vergisi
Muafiyeti, KDV
İstisnası
Gümrük Vergisi
Muafiyeti, KDV
İstisnası,
KDV İstisnası,
KDV İstisnası,
Gümrük Vergisi
Muafiyeti, KDV
İstisnası
KDV İstisnası
Polieterler ve polyesterler;
Tekstil, Giyim Eşyası
ve Deri İşlemede
Kullanılan Makine ve
Teçhizatların İmalatı
BUHAR
JENERATÖRÜ
hasat ve harman
makineleri
Çocuk bezi Hasta
Bezi Yatak
Koruyucu Örtü
Plastik Enjeksiyon
Makinesine Entegre
Edilebilen Görüntü
İşleme Destekli Tam
Otomatik Ambalaj
Etiketleme ve Kolileme
Sistemi
Elektrikli Servo Motor
ve Eyleyicileri
19.413.379
57.903.937
25.406.888
11.443.065
130.000.000
17.800.000
12.974.391
KDV İstisnası Pamuk ipliği 218.769.586
KDV İstisnası
KDV İstisnası
KDV İstisnası
KDV İstisnası
Gümrük Vergisi
Muafiyeti, KDV
İstisnası,
Dişçilikte kullanılan
alet ve cihazlar,
implant cerrahi setleri
ve diş vida seti
DOĞAL VE AROMA-
LI MADEN SUYU
Kağıt Havlu 3.600
TON/YIL, Tuvalet
Kağıdı 2.400 TON/
YIL
Şampuanlar, saç
spreyleri
11.525.900
145.098.735
12.243.800
11.376.040
Süspansiyon Yayı 104.040.809
KDV İstisnası Rüzgar Tüneli 24.568.600
Gümrük Vergisi
Muafiyeti, KDV
İstisnası
Haşarat öldürücüler 126.640.440
2020 OCAK-ŞUBAT-MART / AIR WORLD TÜRKİYE ‹ 111

YILLIK 50TL
TÜRKİYE
ABONELİK FORMU
SUBSCRIBE FORM
Alişiroğlu Dergi ve İnternet
Yayıncılığı ve Reklam Hizmetleri
Bağdat Caddesi 387/3 Ostim
Yenimahalle / ANKARA
Tel: +90 (312) 385 84 17
Fax:+90 (312) 385 84 18
murat@airworldturkiye.com.tr
Türkiye İş Bankası
İvedik Bulvar Şubesi
IBAN:
TR51 0006 400000143840027184
ABONE BİLGİLERİ / SUBSCRIBE INFORMATION
(*) Doldurulması zorunlu alanlar / (*) Indicates required fields
Adı ve Soyadı/Name&Surname*:...............................................................................................................................
Firma/Company*:.......................................................................................................................................................
Vergi Dairesi/N/A*:.....................................................................................................................................................
Vergi No/VAT No*:.....................................................................................................................................................
Telefon/Phone*:.........................................................................................................................................................
Faks/Fax*:...................................................................................................................................................................
E-posta/E-mail*:.........................................................................................................................................................
Adres/Address*:..........................................................................................................................................................
Lütfen adres ve telefon değişikliklerini abone servisimize bildiriniz. Dergiler mesai saatlerinde teslim edileceğinden, mesai saatlerinde bulunacağınız adresi forma doldurmanızı
önemle rica ederiz. Banka makbuzunuzla birlikte gönderiniz. Lütfen bu formun bir kopyasını kendinize saklayınız.
8 Mart
Dünya Emekçi
Kadınlar Günü
Bütün kadınların,
8 Mart Dünya
Emekçi Kadınlar
Günü'nü kutluyor,
eşitlik, özgürlük ve
mutluluk dolu bir
yaşam sürmelerini
diliyorum.
Murat Alişiroğlu
TÜRKİYE