İSLAM MEDENİYETİ VE FUAT SEZGİN PROJESİ

More documents

Recommendations

Info

İslam Medeniyeti ve Fuat Sezgin ProjesiKatip ÇelebiXVII. yüzyıl Türkilim dünyasınınmüspet düşünceyitemsil eden büyüksiması ve çeşitlikonulara dair pek çokeserin müellifiŞubat 1609’da İstanbul’da doğdu. Asıl adı Mustafa,babasının adı ise Abdullah’tır. Osmanlı ulemasıarasında adı Kâtib Çelebi, Dîvân-ı Hümâyunüyeleri arasında ise Hacı Halîfe olarak bilinir.Kâtip Çelebi, Osmanlı Türklerinin yetiştirdiği nadirzekâya sahip tarih, coğrafya ve bibliyografyakonularında dünyaca ünlü bilginlerden biridir.Babası Abdullah, Enderun’da yetişmiş silâhdarlıkgöreviyle saraydan emekli olmuştu. Ayrıca devrinâlim ve şeyhlerinin meclislerine katılarak ilimfaaliyetlerine karşı büyük bir ilgi içinde olmuştur.Kâtib Çelebi beş yaşında iken babasının isteğiüzerine İsa Halîfe el-Kırîmî’den ilk dinî bilgilerialmış ve Kur’an’ı Kerim’i kısmen ezberlemiştir.Daha sonra dönemin ünlü âlimlerinden dil bilgisive yazı dersleri almıştır.Kâtib Çelebi on dört yaşına geldiğinde babasınınçalıştığı Dîvân-ı Hümâyun kalemlerinden AnadoluMuhasebeciliği Kalemi’ne girerek burada hesapkaidelerini, erkam ve siyâkat yazısını öğrendi.Ertesi yıl Abaza Paşa isyanını bastırmak içinErzurum ve Bağdat seferlerine katıldı. İstanbul’adönünce Kadızâde Mehmed Efendi’nin derslerinedevam etti.Sadrazam Hüsrev Paşa’nın ordusunda Hemedanve Bağdat seferlerine katıldı. Bu seferler sırasındageçtikleri Gülânber Kalesi, Hasanâbâd, Hemedan,Bîsütûn gibi şehir ve menziller hakkındakigözlemlerini Cihannümâ ve Fezleke adlı eserlerindeanlattı ve savaşın safhalarını canlı bir şeklidetasvir etti. Daha sonra İstanbul’a dönen KâtibÇelebi yine Kadızâde’nin tefsir derslerine devametti. Tabanıyassı Mehmed Paşa’nın kumandasındakiordu ile tekrar Şark seferine gitti (1633-1634); ordunun Halep’e çekilmesinden istifadeederek hac farizasını yerine getirdi. 1635’te IV.Murad’ın Revan seferine katıldı. İstanbul’a döndüktensonra kendini tahsile ve ilmî çalışmalaraverdi. Yine kendi ifadesiyle “cihâd-ı asgardancihâd-ı ekber”e döndü. Yoğun şekilde ilim ve telifleuğraştığından IV. Murad’ın Bağdat seferinekatılmadı.36
İslam Medeniyeti ve Fuat Sezgin ProjesiDöneminin faziletli ve meşhur âlimlerinden dersleralarak medrese öğrenimindeki eksikliklerinigiderdi. Arapça, Farsça ve biraz da Latince biliyordu.Çok yönlü bir âlimdi. Dini bilimler, edebiyat,tarih, coğrafya, hesap, astronomi, kitabiyat ve tıpalanına kadar geniş bir yelpazede çalışmalarınadevam etti. Hayatı okumak, yazmak ve okutmaklageçti. Yaklaşık on yıl geceli gündüzlü ilimleuğraşan Kâtib Çelebi bazen kendini tamamen birkitaba verir, her şeyi unutur odasında güneşindoğmasına kadar mum yakar ve çalışmalarınadevam ederdi. 1645 Girit seferi münasebetiyleharita yapımıyla da ilgilendi. Bu sıralarda divandahak ettiği makama getirilmediği için memuriyettenayrıldı. Ancak 1648’de Takvimü’t-Tevarihadlı eseri dolayısıyla Şeyhülislam AbdürrahimEfendi aracılığıyla ikinci halifeliğe tayin edildi.Bundan dolayı Hacı Halife olarak tanındı.Bir taraftan öğrenci yetiştirmeye de devam edenKâtib Çelebi, hastalığı sırasında tedavi yollarınıöğrenmek amacıyla bir yandan tıp kitaplarınıokurken bir yandan da mânevî çareler aramakiçin esmâ ve havas kitaplarını inceledi. Müslümanolan Fransız asıllı Mehmed İhlâsî’nin yardımıylabazı eserleri Latince’den Türkçe’ye çevirdi.6 Ekim 1657 tarihinde 48 yaşındayken vefat etmişve Zeyrek Camii civarındaki kabristana defnedilmiştir.Vakur bir kişiliği olan Kâtib Çelebi hicivden pekhoşlanmazdı. Çiçek yetiştirmek gibi ince bir zevkve merakının bulunduğu, hatta katmer, salkımlımavi sümbüller yetiştirdiği bilinmektedir. Devrininkaynaklarından Kâtib Çelebi’nin aşırı derecedekitaba düşkün olduğu ve en çok tarihî vebiyografik eserlerle meşgul olduğu belirtilmektedir.Kâtip Çelebi, tarihî bir olayı aydınlatmakiçin birçok kitap incelemekten çekinmemiştir. ÖrneğinArapça Fezleke’sini yazarken elinden 1300eserin geçtiğini belirtmektedir.Savaşlarda serdarların işledikleri hataları onlarıntarih bilmemesine bağlayan Kâtib Çelebi, devletadamlarının ve iktidarda bulunanların tarih vecoğrafya okumalarının gerekliliği konusunda ısraretmektedir. Ayrıca tarih yazarken duygularıbir yana bırakıp tarafsızlığa bağlı kalmayı da savunur.Kâtib Çelebi tarihten başka coğrafya ile deilgilenmiş, Batılılar’ın ve Yunanlılar’ın bu alandaİslâm coğrafyacılarından ileride olduğunu belirterekbu eksikliği gidermek için Cihannümâ’yıyazmaya karar vermiştir. Müellif, kâinattaki hakikatlerianlamak hususunda hey’et (astronomi)ilminin önemi üzerinde durmuş, hey’et ve teşrîh(anatomi) bilmeyenin Allah’ı tanımaktan âciz kalacağınıbir hadise dayanarak belirtmiştir.KâtibÇelebi, toplumun düzeni ve devamı için ilmi birvasıta olarak kabul etmiş ve âlimleri toplumunkalbi saymıştır. Bilgiye dair hiçbir şeyin küçük görülmemesigerektiğini belirtmiştir.XVII. yüzyıl Osmanlı ilim ve kültür hayatınaâdeta damgasını vuran Kâtib Çelebi, Türkiye’deolduğu kadar Batı dünyasında da büyük bir takdirve şöhret kazanmış, eserlerinden hayranlıklabahsedilmiştir. Franz Babinger onu Osmanlılar’ınSüyûtî’si olarak nitelemiştir. Kâtib Çelebi’nin çeşitlieserleri ve özellikle Keşfü’z-zunûn, Batı’daİslâm araştırmaları yapan hemen herkesin müracaatettiği temel bir başvuru eseri olmuştur.Kâtib Çelebi, daha çok yaşadığı dönemde veyadaha önce ortaya çıkarak Osmanlı devlet ve toplumdüzenini sıkıntıya sokan meselelerle uğraşmış,bunları çözmeye çalışmıştır. Bu yönden KâtibÇelebi aynı zamanda yaşadığı döneme şahitlikyapmış bir düşünürdür. Kâtib Çelebi çeşitli yönlerdenİbn Haldun’un önemli bir takipçisi olmuştur.İlmin toplumsal hayatın devamı açısındanönemli olduğunu vurgulayan Kâtib Çelebi, dinlehayat arasında sağlıklı bir ilişki kurmanın ancakilim yoluyla olabileceğini belirtmiştir.37
Page 1: Prof. Dr.Fuat SezginMimar SinanAli
Page 4 and 5: İmtiyaz SahibiProje ve Büyükçek
Page 6 and 7: İslam Medeniyeti ve Fuat Sezgin Pr
Page 42 and 43: Sinan’ın Mimarlık Aşamaları:
Page 52: Projeyle İlgili Videolara QR Kodu

İSLAM MEDENİYETİ VE FUAT SEZGİN PROJESİ

Create successful ePaper yourself

Delete template?

Save as template?