İSLAM MEDENİYETİ VE FUAT SEZGİN PROJESİ

İslam Medeniyeti ve Fuat Sezgin Projesi
Reis, Nil nehri üzerinden Kahire’ye ulaştığında
yapmış olduğu ilk dünya haritasını padişaha takdim
etmiştir. Kanûnî Sultan Süleyman’ın Belgrad
seferi (1521) sırasında Tuna donanmasında bulunmuştur.
Hâin Ahmed Paşa isyanını bastırmak
için (1524) deniz yoluyla Mısır’a giden Sadrazam
Makbul İbrâhim Paşa’nın filosunda da “kılavuz”
olarak görev yapmıştır. Ancak hava muhalefeti
nedeniyle yola devam edemeyen gemiler Rodos’a
sığınmak zorunda kalmıştır. Piri Reis, bu
yolculukta Sadrazam İbrahim Paşa ile yakından
görüşme fırsatı bulmuş, sadrazam da Pîrî Reis’in
yazmış olduğu ilk Kitâb-ı Bahriyye müsveddesini
gemide incelemiştir.
Deniz ilminde usta olduğunu görünce de“Kitabı
düzeltip tamamla getir, Cihan Şahı Kanuni Sultan
Süleyman’a sunalım” demiştir. Pîrî Reis de sadrazamın
isteği üzerine kitabını temize çekmek için
Gelibolu’ya döner. 1526’da Kitâb-ı Bahriyye’nin
ikinci telifini ve 1528’de ikinci dünya haritasını
Kanûnî’ye sunar. Daha sonra Barbaros Hayreddin
Paşa’nın yeniden kurduğu donanmaya katılır.
Korfu kuşatması (1537) için Avlonya’da toplanan
Osmanlı donanmasında Pîrî Reis’e bir hil‘at giydirilmiştir.
1547’de Ferhad Paşa’nın yerine Hint
kaptanlığına getirilmiştir. Piri Reis, Süveyş’ten hareketle
Hint Okyanusu’nda bir Osmanlı üssü olan
Aden’e gelmiş ve burada Portekizlilerle yapılan
mücadele sonucunda 1549’da Aden fethedilmiştir.
Mısır Beylerbeyi Dâvud Paşa’nın Aden’in fethi
haberini İstanbul’a bildirmesi üzerine Pîrî Reis’e
100.000 akçelik terakkî verilmiş, diğer kumandanların
da ulûfeleri arttırılmıştır. Ayrıca 1550 de
sancak beyi rütbesindeki Hint Kaptanı Pîrî Reis’e
25.000 akçe terakkî verildiğine kaynaklarda rastlanmaktadır.
1552’de önemli bir Portekiz üssü
olan Maskat ele geçirilmiş, Hürmüz kalesi kuşatılmışsa
da Piri Reis bu kuşatmanın uzun sürmesi
üzerine Portekiz donanmasının baskınına
uğramaktan endişe duyarak muhasarayı kaldırmış
ve Basra’ya doğru hareket etmiştir. Ancak bu
kuşatmanın kendisine verilen altın ve mücevher
karşılığında kaldırıldığı haberleri de Basra’da yayılmaya
başlamıştır. Piri Reis asıl donanmayı burada
bırakarak 3 kadırga ganimet ile Süveyş’teki
donanma merkez tersanesine dönmek üzere
yola çıktığı yolda kadırgalardan birinin battığı
ancak 2 kadırga ile Süveyş’e geri dönebildiği belirtilmektedir.
Bu gelişmeler üzerine Basra Valisi
Kubad Paşa’nın kışkırtması ve Mısır Beylerbeyi
Davud Paşa’nın iftira mektupları üzerine Dîvân-ı
Mısır’da Piri Reis, kuşatmayı kaldırmak ve donanmayı
bırakmak suçlarından yargılanmıştır.
Halep’te bulunan Kanuni Sultan Süleyman’ın fermanı
üzerine de 1554’te boynu vurularak idam
edilmiştir. İdam edildiğinde 80 yaşının üzerinde
olan Piri Reis’in terekesi Mısır’daki idareciler tarafından
müsadere edilerek İstanbul’a gönderilmiştir.
*Kitâb-ı Bahriyye’de Venedik’i
tasvir eden minyatür (Millet Ktp.,
Coğrafya, nr. 1, vr. 79b)
31