İSLAM MEDENİYETİ VE FUAT SEZGİN PROJESİ

İslam Medeniyeti ve Fuat Sezgin Projesi
Farabi
İslâm felsefesini
metot, terminoloji ve
problemler açısından
temellendiren ünlü
Türk filozofu
İslâm dünyasının yetiştirdiği en büyük filozoflardan
biri olan ve kaynaklarda kendisinden
“el-Feylesûf et-Türkî” diye söz edilen Ebû Nasr
Muhammed b. Muhammed b. Tarhân b. Uzluğ
el-Fârâbîdir. Farabi, Türkistan’da Sır-Deryâ’ya
Arıs kolunun döküldüğü, eski dönemlerde önemli
bir kültür merkezi olan Fârâb (Otrâr)’a tabi
olan Vesîc Kalesi Türk kumandanı Muhammed’in
oğludur. El-Farabi yaklaşık olarak 257/870 yıllarında
doğmuştur.
Fârâbî’nin iyi bir eğitim gördüğü Farab’daki tahsilini
tamamladıktan sonra bir süre kadılık yaptığı
bilinmektedir. Fakat ilim ve kültürün tadına
varınca mesleğini terk ederek kendisini ilme verdiği
ve hayatı boyunca devam edecek olan bir
seyahate başladığı kaynaklarda belirtilmektedir.
Fârâbî’nin bu akademik seyahat esnasında önce
Buhara, Semerkant, Merv ve Belh gibi kendi bölgesinin
veya İran’ın önemli ilim ve kültür merkezlerini
ziyaret ettiği, daha sonra Bağdat’a vardığı
tahmin edilmektedir.
Fârâbî, Felsefe öğrenimini Bağdat’ta tamamlamaya
çalıştı. Burada özellikle Ebû Bişr Mettâ b.
Yûnus’tan Mantık dersi alarak Aristo mantığını
iyice öğrendi. Arkadaşları arasında çalışkanlığı
ve zekâsıyla tanındı. Daha sonra Harrân’a gitti.
Orada Yûhannâ b. Haylân ile tanıştı ve ondan
ders alarak Mantık alanındaki bilgisini artırdı.
Yeniden Bağdat’a dönerek Aristo ve Eflâtun’un kitaplarını
inceledi. Birçok dil bilen ve çeşitli eserler
yazmış olan bu Türk filozofu, yirmi yıl kadar
Bağdat’ta yaşadı. Kitâbü’l-Hurûf, el-Elfâzü’l-müsta’mele
fi’l-Mantık ve el-Mûsîka’l-Kebîr adlı eserlerinde
bazen Arapça bir kelime veya terimin
Grekçe, Süryânîce, Farsça ve Soğdca’daki karşılıklarını
vermiş olması onun ana dilinden başka
beş altı dili bildiğini kanıtlamaktadır. Eserlerinin
çoğunu burada kaleme alan filozof, şehirde meydana
gelen karışıklıklar sebebiyle 330’da (941)
Bağdat’tan ayrılır. Farabi, önce Halep’e ardından
Dımaşk ve Mısır’a geçer. Bir müddet sonra tekrar
Dımaşk’a döner. Bu büyük Türk düşünürü
339/950 yılında 80 yaşlarında iken Şam’da hayatını
kaybeder.
23