SAGLIK_HIZMETLERINDE_STRES_VE_STRES_YONE

SAĞLIK HİZMETLERİNDE STRES VE STRES YÖNETİMİ
Mohebullah FAQİRİ
mohabfaqiri@gmail.com
Dr.Öğr.Üyesi. Nurcan COŞKUN US
nurcan_coskun@yahoo.com
Özet
Sağlık hizmetlerinde stres yönetimi amacının sağlık hizmetleri çalışan, doktor,
hemşire ve teknikerlerin örgütsel stres kaynaklarını ve stresle başa çıkma tarzlarını
belirlemektir. Stres yaşamın ayrılmaz bir parçası olarak kabul edilir. İnsan hayatının
daha kaliteli, her açıdan standartları yüksek bir düzeye kaldırılabilmesi için stresi
doğuran sebeplerin farkına varılması, etkili bir biçimde baş edebilmenin öğrenilmesi
gerekmektedir. Stres bireysel aile, toplum ve çalışmahayatını, en önemlisi de
sağlığını olumsuz cihette etkileyen, tehdit eden bir faktördür. Çağımızın getirdiği
değişen ve rekabetçi koşullarda insanlar özellikle çalışma hayatında zorlanmakta,
dolayısıyla stres yaşamaktadırlar. Bireyin iş ortamında maruz kaldığı stres bireyin
psikolojik, fiziksel yönden sorunlar yaşamasına, hatta kişinin kronik ve kalıcı
hastalıklara yakalanmasına zemin hazırlamaktadır. Bu yüzden sağlık hizmetlerdeki
çalışanlar ve işletmeler çalışma hayatındaki stresi en aza indirebilmek için özellikle
son yıllarda stresle başa çıkma çalışmaları ve programları düzenlemektedirler. Stres,
iş hayatında kişilerin performansını önemli derecede etkilemektedir. Özellikle sağlık
çalışanlarında görülen stres daha spesifiktir. Çünkü söz konusu olan insan sağlığıdır.
Sağlık çalışanlarının temel hizmeti, insanların sağlığını korumak, hastalıklarını
tedavi etmek ve hayatını kurtarmaktır. Sağlık çalışanlarının kutsal olan görevini
layıkıyla yerine getirmesi için stresten daha fazla korunmaya ihtiyacıvardır.

Anahtar Kelimeler: Sağlık hizmeti stres, Stres Kaynakları, Stres Çeşitleri, stres
yönetimi,
Giriş
Modern toplumun hastalığı olarak ifade edilen stres, aslında günlük yaşamın bir
parçasıdır. Günümüzde yaşam gün geçtikçe daha karmaşık bir hal almakta ve
karşılaşılan stresi önlemek ise neredeyse imkânsız hale gelmektedir (Hamidizade S,
Ahmadi F, Asghari M.(1385-2005). Bu günlerdeki sağlık hizmetlerinin çalışanlari,
hızla değişen ve belirsizliğin hakim olduğu zorlu bir rekabet ortamı içindedir. Bu
koşullarda insanları stressiz düşünmek mümkün değildir. Stres yaratan faktörler,
bireyin kontrol altına alamayacağı nitelikte ise bireyin ortama uyum göstermesi
zorlaşmaktadır. Stres, yalnız gelişmiş bilgi toplumlarının değil, gelişmekte olan
toplumların da sorunudur. Ancak bu ülkeler arasında insanların karşılaştıkları stres
kaynakları ve önem dereceleri arasında farklılık olabilir. Son yıllarda yapılan birçok
araştırma sonuçları, stresin önemine değinerek, çoğu işyerinde, artan işgücünden
kaynaklanan stresten çok sayıda kişinin acı çektiğini ortaya koymuştur. Özellikle
hastane çalışanların uzun çalışma saatleri ve çok sayıda iş talepleriyle karşı karşıya
kalmalarının streslerini artırdığı görülmüştür(Raber MF, Dyck G.1993,Tarhan,
2014) .
Sağlık Hizmetleri Tanımı
Sağlık hizmetleri,sağlığı korumak ve geliştirmek, tıp uzmanları, kuruluşlar ve
ihtiyacı olanlara tıbbi bakım sağlayan yardımcı sağlık çalışanlarından oluşmaktadır.
Sağlık hizmetleri hastalara, ailelere, topluluklara ve popülasyonlara hizmet eder.
Acil, önleyici, rehabilitatif, uzun süreli, hastane, tanı, birincil, palyatif ve evde bakım
hizmetlerini kapsarlar. Bu hizmetler sağlık hizmetlerini erişilebilir, yüksek kaliteli
ve hasta merkezli hale getirmeye odaklanmıştır(terrıs.m.1992, tengilimoğlu.d.2000).
Toplum ve bireylerin sağlık düzeyini yükseltmek, geliştirmek ve sürdürebilmek
amacıyla;Sağlığın korunması(Çevreye Yönelik ve Bireye Yönelik),Hastalıkların
tedavisi(primary medical care,secondary medical care ve tertiary medical care) ve
Rehabilitasyonu(Tıbbi Rehabilitasyon,Sosyal Rehabilitasyon) için,sağlık
hizmetleri, kişilerin sağının korunması, teşhis, tedavi, tedavi ve bakım için kişisel ve
kurumsal olarak kamu ya da özel şahısların vermiş olduğu hizmetler olarak daha
açıklayıcı biçimde tanımlanabilir(odabaşı 2001,25).

STRESİN TANIMI
Stres sözcüğü, Latince "estrictia"dan gelmektedir. Stres, 17. Yüzyılda felaket, bela,
musibet, dert, keder, elem gibi anlamlarda kullanılmıştır. 18 ve 19. Yüzyıllarda ise,
kavramın anlamı değişmiş ve güç, baskı, zor gibi anlamlarda objelere, kişiye,
organlara ve ruhsal yapıya yönelik olarak kullanılmıştır. Buna bağlı olarak da stres,
nesne ve kişinin bu tür güçlerin etkisi ile biçiminin bozulmasına, çarpıtılmasına karşı
bir direnç anlamında kullanılmaya başlamıştır. Bu konusu tıp, mühendislik, örgütsel
davranış, çalışma psikolojisi vb( (Ertekin,1993, Akgemci, 2001) .
Stres konusuyla ilgilenen öncü bilim adamlarındandır ve stresi, "vücuda yüklenilen
herhangi bir özel olamayan isteme karşı, vücudun tepkisi" olarak tanımlamaktadır
(Johnstone, 1989:).
Stres, tanımlanması pek kolay olmayan, günümüzün karmaşık kavramlarından biri,
çağımızın da hastalığıdır. Basit bir anlatımla bireyin kendisinden ve çevresinden
kaynaklanan bedensel ve ruhsal gerilim, baskı, endişe, kısaca kişiye rahatsızlık veren
bir durumdur. Stresi, bazı olaylara verdiğimiz tepki olarak tanımlayabiliriz. Aslında
bu konudaki araştırmalara ve kavramsal literatüre bakıldığında stresin tanımını
yapmak zor görünmektedir (Rice, P.1999, Demir 2002).
Stres için yapılan farklı tanımlamalardan sonra stres, kişinin kendisinden veya
çevresinden kayanklanan fiziksel veya psikolojik etkilerden dolayı, davranışsal ve
fiziksel değişime uğraması organizmanın etkilemesine neden olan psikolojik ve
fiziksel etkisi görülen güolarak tanımlanabilir. Ve Stresinin yaşamı normal bir
parçasıdır. Az miktarda stres iyidir; sizi motive edebilir ve daha üretken olmanıza
yardımcı olabilir. Bununla birlikte, çok fazla stres veya strese güçlü bir tepki vermek
zararlı olabilir. Strese neden olan bir olayı nasıl algıladığımızı ve buna nasıl tepki
verdiğimizi, sağlığımız üzerindeki etkisini belirler. Yaşamlarımızdaki olaylar bizi
motive edebilir ve canlandırabilir veya bazılarını ’stresli’ olarak görebilir ve fiziksel,
zihinsel ve sosyal refahımızı olumsuz yönde etkileyebilecek bir şekilde yanıt
verebiliriz(Yazdi M2000, A. Rowshan2002 ).
Stres Kaynakları
Stres kaynakları, strese neden olan faktörlerdir. Stres, bireyin kendisinden
kaynaklanma, örgüsel kaynakların, Fiziksel kaynakların ve yaşadığı çevreden
kaynaklanan veya çevresinden kaynaklanan sebeplerden ortaya çıkabilir.
‣ Bireysel Stres Kaynakları: Bireysel stres kaynakların, bireysel ihtiyaclar,
kapasite ve karakter gibi unsurlar oluşturur. Algılama farklılıkları,deneyimler,

aile sorunları, Yaş, Cinsiyet, Yaşam Tarzı, İş Deneyimi, eğitim, çocukların
yetiştirilmesi, boşanma ve ölüm gibi nedenler bireysel stres yaratan
unsurlardir(Dilaver.tengilimoğlu 2017).
‣ Örgütsel Stres Kaynakları: Örgütsel stres kaynaklarının arasında, aşırı
işyükü veya az işyükü, monotonluk, işin niteliği, zaman baskısı, örgüt içi
iletişim, örgütsel yapı ve örgüt iklimi, rol çatışması ve rol belirsizliği, işte
tehlike unsurunun varlığı, vardiyalı çalışma, performans değerleme ve terfi
politikaları gibi örgütlere ait etmenler incelenecektir (Akgemci, Tahir 2001).
‣ Fiziksel Stres Kaynakları: Fiziksel stres kaynakları olarak işgörenlerin
çalışma ortamlarında bulunan ve iş yapmalarında etkisi olan aydınlatma,
ısıtma, havalandırma, gürültü, kalabalık ve hava kirliliği sayılabilmektedir
(Eroğlu, 2007 ve Masih, P. P. & Gulrez, N. K.2006).
‣ Çevresel Stres Kaynakları: Çevresel Stresler önemli yaşam olaylarını ve
günlük sıkıntıları içerir. bireyin yaşadığı genel çevre ile ilgili stres kaynakları,
iş hayatı dışındaki stres kaynaklarıdır.orta yaş bunalımı, ülke ve dünya
ekonomisi, siyasi belirsizlik, sosyal ve kültürel yapı, teknolojik değişim,
kentin çevresel ve ulaşım sorunları sıralanabilmektedir(Dilaver.tengilimoğlu
2017).
Stres Çeşitleri
Stres dört temel çeşittan elde edilebilir: (Stres ve Stres Yönetimi, 2014).Stres
çeşitlerini iki gruba ayırmaktayız. Birincisi etkileri açısından, pozitif veya negatif
olan stres çeşitleridir. İkincisi ise süre açısından değerlendirilmektedir, akut ve
kronik stres olarak gruplandırılmaktadır.
Negatif stres: Negative stres, algılandığı biçimiyle, organizmayı etkileyen herhangi
bir olay karşısında vücudun fiziksel ve ruhsal sınırlarının zorlanması ve tehdit
edilmesiyle ortaya çıkan bir durum olarak tanımlanabilmektedi (İbrahim Yıldırımr
1991), (Nayana Ambardekar2018).
‣ Sonucunda insan yaşamı için olumsuz durumlar oluşur. (Hastalık, performans
düşüklüğü, başarısızlık ......vs)
‣ Endişe veya kaygıya neden olur, Kısa veya uzun vadeli olabilir •
‣ Bizim baş etme yeteneklerinin dışında olarak algılanmaktadır
‣ Tatsız hissediyor, Performansı azaltır

‣ Zihinsel ve fiziksel sorunlara yol açabilir
Pozitif stres: pozitif stres, bir kişiyi motive eder ve canlandırır, kısa vadelidir, başa
çıkma yeteneklerimizde algılanır, bir kişiyi canlı hissetmesini sağlar ve
performansını arttırır ve performansını arttırır (Nevzat Demirci2013),(Nayana
Ambardekar2018).
‣ Dolayısıyla sonucunda kazanç veya keyif sağlayan durumlar oluşur. (Başarı
sağlamak, işe girmek...... vs)
‣ Motive eder enerjiye odaklanır, Kısa vadeli ve Baş etme becerilerimiz
dahilinde algılanıyor
‣ heyecan verici hissediyor ve Performansı arttırır
Akut stres: En yaygın görülen tür olan akut stres, sınav, önemli bir belgenin
kaybolması, trafik kazası ya da konser stresi gibi güncel olarak yaşanan olayların ve
baskıların sebep olduğu strestir. Küçük dozlarda yaşandığında heyecan verici ve
başarıyı destekleyici oluyorken, miktarı arttığında insanı tüketen ve zarar veren bir
hale bürünebilir. Kısa sürelidir(Hidayet Yurtsever2009).
Kronik stres:
Kronik stres aile sorunları, yoksulluk, etnik sorunlar ya da iş hayatındaki
mutsuzluklar gibi çözülemeyen ya da çözümü zor kalıcı sorunlar sebebiyle ortaya
çıkan stres türüdür(Hidayet Yurtsever2009 ve ).ve ya kronik stres rahatlayamama
sonunda stresin kademeli olarak artması ile ortaya çıkan strese, sürekli stres ya da
yoğun stres denir. Örneğin; boşanma, hapsedilme, yakın birinin ölümü, hastalık,
işten ayrılma gibi durumlar bu türden strese yol açabilmektedirSon derece
yıpratıcıdır ve kişiye eziyet veren bir süreç yaşatır. Tedavisinde mutlaka profesyonel
yardım almak gerekebilir. Kronik stresin en tehlikeli tarafı kişilerin bu duruma
alışmasıdır. Bunun sonucunda bu problem göz ardı edilir ve eğer tedavi edilmezse
kişilerde intihar, kalp krizi, felç hatta bazen kanser gibi ciddi sorunlara sebep olabilir
Danesh E, Firoozbakht Z. (2006).
Stresin Belirtileri
Stresin kendine özgü bazı belirtileri vardır. Bu belirtiler genel olarak (Akbaş 2007,
Dalyan 2010, Bhargava, D., Trivedi, H. 2018);
Fiziksel Belirtiler: Baş ağrısı, düzensiz uyku, sırt ağrıları, çene kasılması veya diş
gıcırdatma, kabızlık, ishal ve kolit, döküntü, kas ağrıları, hazımsızlık ve ülser,
yuksek tansiyon veya kalp krizi, aşırı terleme, iştahta değişiklik, yorgunluk veya

enerji kaybı, kazalarda artış(Akbaş 2007, Dalyan 2010, Bhargava, D, Trivedi, H.
2018).
Duygusal Belirtiler: Kaygı veya endişe, depresyon veya çabuk ağlama, Ruhsal
durumun hızlı ve sürekli değişmesi, asabilik, gerginlik, özgüven azalması veya
güvensizlik hissi, aşırı hassasiyet veya kolay kırılabilirlik, öfke patlamaları,
saldırganlık veya düşmanlık duygusal olarak tükendiğini hissetme(Akbaş 2007,
Dalyan 2010, Bhargava, D, Trivedi, H. 2018).
Zihinsel Belirtiler: Konsantrasyon, karar vermede güçlük, unutkanlık, zihin
karışıklığı, hafızada zayıflık, aşırı derecede hayal kurma, tek bir fikir veya
düşünceyle meşgul olma, mizah anlayışı kaybı, düşük verimlilik, İş kalitesinde
düşüş, hatalarda artış, muhakemede zayıflama(Akbaş 2007, Dalyan 2010,
Bhargava, D., Trivedi, H. 2018).
Sosyal Belirtiler: İnsanlara karşı güvensizlik, başkalarını suçlamak, randevulara
gitmemek veya çok kısa zaman kala iptal etmek, İnsanlarda hata bulmaya çalışmak
ve sözle rencide etmek, haddinden fazla savunmacı tutum, bir çok kişiye birden küs
olmak, konuşmamak(Akbaş 2007, Dalyan 2010, Bhargava, D., Trivedi, H. 2018).
Sağlık Çalışanlarında Stres Belirtileri : Sağlık çalışanlarının çalışma ortamında
bulunan stresörleri iş yaşamlarını zorlaştırmakta ve bu durumda strese karşı birçok
reaksiyon gelişebilmektedir. Sağlık sektörü, işin yapısından kaynaklanan sebeplerle,
çok fazla stres yapıcı unsur içermektedir. Sağlık çalışanlarının sağlığının
sürdürülmesi ve bireylerin yaşama haklarının devamlılığını sağlamada üstlendikleri
yükümlülükleri, diğer meslek örgütlerinden farklı bir özellik olarak karşılarına
çıkmaktadır(Akbaş 2007, Dalyan 2010, Bhargava, D., Trivedi, H. 2018).
Çalışma Hayatında Stres Belirtileri: Günümüzde çağın hastalığı olarak kabul
edilen stresin en çok tetiklendiği alanlardan biri de iş yaşamıdır. Dolayısıyla stresin
oluşumuna neden olan unsurların başında gelen iş kaynaklı stresörlere karşı
bireylerin tepkileri olumlu olmamaktadır. İş yaşamındaki stres faktörlerinin
devamlılığı işe geç kalma, işe yabancılaşma, performans düşüklüğü,
motivasyonsuzluk, iş kazalarda artış gibi birçok soruna yol açmaktadır(Akbaş 2007,
Dalyan 2010, Bhargava, D., Trivedi, H. 2018).

Maslek
yaş
Çalışma
Süresi
Eğitim Durumu
Çalıştığı Birim
Birim
Çalışma
Şekli
BULGULAR
Demografik Bulgular Ve Demografik Değişkenlerle Sağlık hizmetleri Çalışanlarının
stres İlişkisi Bulguları şunlardır.
Stresin Sosyo-Demografik Dağılımları
Stresin Meslık Demografik Dağılımları
Değişkenler Sayı (N) %
Cinsiyet Erkek 37 n 26,8
Medeni
Durum
Çocuk
Varlığı
Kadın 101 n 71.2
18--25 18 13.0
26—33 51 37.0
34—41 53 38.4
42—49 13 9.4
50--- üzeri 3 2.2
Evli 114 61
Bekar 73 39
İlköğretim 11 5.4
Lise 21 15.2
Ön Lisans 38 27.5
Lisans 58 42.0
Lisans üstü 21 15.2
Tıbbi Birim 104 75.4
İdari Birim 34 24.6
Çocuk var 101 54
Çocuk Yok 86 46
Değişkenler
Sayı
(N)
%
Doktor 16 8.6
Hemşire 73 52.9
Sağlık Teknikeri 36 26.1
Sağlık lisansiyer 4 2.9
İdari parsonel 12 8.7
Otomasyon 25 13.4
Temizlik parsoneli 19 10.2
Güvenlik 10 5.3
0-5 yıl 48 34.3
6-11 Yıl 56 40.6
12 ve üzeri 34 24.6
Poliklinik 41 21.9
Servis 90 48.1
ICU 22 11.8
Ameliyathane 21 11.2
Nöbet 24 saat 33 17.6
Gündüz şift 111 59.4
Gece Şift 33 17.6

Stres yönetimi
Stres yönetimi, hareket etmeyi sağlayan, çözüm odaklı olunmasını isteyen, iyi
seçimler yapmayı öneren ve başarıyı belirleyen önemli bir beceridir. Öneriler
arasından en çok tercih edilen stres yönetimini uygulamaya geçirerek, stresten
kaynaklı engellerin ortadan kalkması mümkün olmaktadır (Güney, Salih.2000).
Stres, yaşamın artan taleplerine karşı normal bir psikolojik ve fiziksel tepkidir;
ancak, Stresin sinir sistemini çok fazla etkilemesi ve uçuş emniyetini tehlikeye
atacak derecede insan fonksiyonlarını zayıflatmasından dolayı yönetilmesi çok
önemlidir. Stresi kontrol etmek zor olabilir, ancak stresi kontrol etmenin bazı
yöntemleri bulunmaktadır(Pehlivan, 1995). Stres yönetimi, kişiyi baskı altında
bırakan psikolojik stresle karşı karşıya kaldığında uygun ve etkili başa etme yöntemi
kullanmasını sağlayarak, stresin en aza indirilmesini sağlayan bir süreç olarak ifade
edilmektedir). Bu süreç, olumlu ya da olumsuz çabaların tümüdür. Stres yönetimi,
koşulları yönetme, kişisel ve kişilerarası problemleri çözmek için çaba harcama,
stres ya da çatışmayı yönetme, küçültme, azaltma ya da tolere etmeyi ve bireyin daha
mutlu, sağlıklı, üretken, zihinsel ve davranışsal olarak dengeli, kaliteli yaşam
sürmesini sağlayan teknikler içermektedir.
Stres Yönetiminin Üç Aşaması vardır.
Yaşamınızdaki mevcut stres unsurlarını belirleyin ve Stresli Durumu Tanım
Bireysel Başa Çıkma Yöntemleri
Örgütsel Başa Çıkma Yöntemleri
Stresli Durumu Tanıma: Stres yönetiminde ilk basamak, stres seviyesinin çok
tırmanmasına izin vermeden, stres semptomları hakkında kişinin kendisini
eğitmesidir. Çok genel bir şekilde bazı stres belirtiler.
‣ Fiziksel belirtiler: Soğuk, terli eller, baş ağrısı, yüksek tansiyon, mide
‣ bulantısı Davranışsal belirtiler: Huzursuzluk, kızgınlık, aceleci olmak, bir
konuya fiks olmak
‣ Konuşma Paterneleri: Hızlı, anlaşılmaz, standart olmayan tarzda konuşma,
ses tonunu ayarlayamama, yüksek sesle konuşma.
Stres Yönetiminde Bireysel Başa Çıkma Yöntemleri
Bireysel olarak kullanılan bazı stratejiler, stresle başa çıkmada çok gerekli ve
önemli bir yer tutmaktadır. Bu stratejilerin ortak yönü, hemen hemen tümünün

kişisel alışkanlıkları ile fiziksel, psikolojik ve davranışsal değişkenlerin kontrol
altına alınmasını ön görmeleridir. Böylece bedende başlayan ve zararlı olan stres
tepkisi karşı önlemler alınarak etkisiz kılınmaya çalışılmaktadır.
Stresin başa çıkmada, beşlenme, egzersiz, zaman yönetimi, dinlenme, davrannış ve
öfkeyi kontrol etme, biyolojik geri bildirim gibi konulara dikkat etmeliyiz
(sabuncuoğlu ve tüz 2003)
Davranışsal yöntemler:
‣ Yapmak istediğiniz bir işi önceden planlamak ya da düzenlemek.
‣ Sorunları çözümlemek için bilgi istemek.
‣ Yardımcı olabilecek kişilerle konuşmak.
‣ Stres yaratan kişiyle yüzleşmek.
‣ Stresi ateşleyen durumlardan kaçınmak.
‣ Başaçıkmayı teşvik için ortam yaratmak.
‣ İstenen davranışı başarmak için kendi kendine anlaşma yapmak.
‣ İnsana acı çektiren şeyleri hatırlatan durumlardan kaçınmak,
‣ Gerilimi azaltmak için fiziksel egzersiz yapmak,
‣ Kas gevşetme, zihinsel dinginlik ve derin nefes egzersizleri,
‣ Boş zamanlarda keyifli etkinliklerde bulunmak,
‣ Sosyal destek.
Bilişsel yöntemler:
‣ Başaçıkmak için kendinizle olumlu diyalogda bulunmak (olumlu, hedefe
yönelik düşünceler).
‣ Zihinde canlandırma (kendinizi durumla başaçıkarken canlandırmak).
‣ Gerçekçi olmayan inançlarla savaşmak (kendinizle neyin mantıklı ve
gerçeğe dayalı olduğu üzerinde tartışmak).
‣ Endişe yaşadığınız süreyi sınırlı tutmak.
‣ Yeniden değerlendirme: olayların iyi taraflarını aramak.
‣ Aklınıza olumsuz düşünceler geldiğinde bunları durdurmak.
‣ Kendi durumunuzun diğer insanlarla olumlu karşılaştırmasını yapmak.
Stres Yönetinide Örgütsel Başa Çıkma Yöntemleri
Örgütsel başa çıkma için örgütsel stres kaynaklarının iyi belirlenmesi ve bu
kaynakların iş stresini azaltacak boyutta yönetilmesi gerekir. Örgütsel olarak
fiziksel, yönetsel, işin niteliğinden kaynaklanan streslerin yönetimi genelde

yönetimsel olarak ekip işidir. Örgütsel başa çıkma kurumsal niteliğe göre
geliştirilebilir bir süreçtir (Güçlü 2001).
Verimliliği, etkinliği, kaliteyi ve iş barışını düşünen bir yönetim tarzı esasen iş
yerinde çalışanların karşı karşıya kaldıkları veya kalabilecekleri stres etkenlerine
zamanında müdahale eder.örgütsel stresin azaltılması için kullanılabilecek genel
stratjiler arasında şunları saymak mümkündür(tengilimoğlu 2008)
‣ Olumlu Örgüt Kültürü ve İklimi Geliştirme : Örgüt kültürünün ve
ikliminin uygun olmaması stresli bir ortam yaratır.
‣ Etkin Bir Takım Kurma :Örgüt içinde çalışanlar arasında ekip kurma
faaliyetleri de stresin azaltılmasına ya da ortadan kaldırılmasına yardımcı
olabilir.
‣ İyi Bir Yönetim ve Organizasyon Sağlama: İş yerindeki stresin temel
nedenlerinden biri kötü yönetimdir. Yöneticilerin çalışanlara karşı tutum ve
davranışları, uyguladıkları liderlik biçimleri stres potansiyeli taşımaktadır
(Güçlü 2001).
‣ Tekno-Yapısal Müdahaleler: İşletmelerde mekanik sistem anlayışının ağır
basması bazı sorunlar doğurmaya başlamıştır. İş tatminsizliği, stres,
yorgunluk ve işe yabancılaşma gibi ortaya çıkan söz konusu sorunlar yüksek
iş gücü devri, devamsızlık üretimde düşme, kalitede bozulma gibi işletmeler
için hiç arzu edilmeyen sonuçlar doğurmuştur.
‣ Zaman yönetimi: Zamanın realistik kullanımı ve iş yükünün dengelenmesi
kaygı düzeyini azaltacaktır (Ergun 2008, Dalyan 2010).
‣ Örgütsel Rollerin Belirlenmesi ve Çatışmaların Azaltılması: Rollerdeki
belirsizlikleri uyumsuzluklar, iş ortamındaki karmaşalar iş görenler açısından
önemli birer stres kaynağı oluştururlar
‣ Mesleki Gelişim Yollarının Planlanması ve Danışmanlık: Mesleki gelişim
imkânlarının sağlanması: Çalışanların mesleki gelişimlerinin desteklenmesi
ve kariyerin desteklenmesi motivasyonu arttırır (Ergun 2008, Dalyan 2010,
Güçlü 2001).
‣ İşin Zenginleştirilmesi: İşin zenginleştirilmesi: İşin niteliğinin arttırılması ve
işin motivasyonu arttıracak şekilde anlamlandırılması gerekir (Ergun 2008,
Dalyan 2010, Gümüştekin ve Öztemiz 2004, Güçlü 2001).
‣ Stres yönetimi eğitimlerinin verilmesi: Stres yönetimi eğitimleri farkındalık
kazanmak ve stres yönetimini bilimsel olarak sağlamak için önemlidir (Ergun
2008, Güçlü 2001).
‣ Sosyal aktivite imkânlarının sunulması:

KAYNAKAR
Hamidizade S, Ahmadi F, Asghari M.(1385). Study effect of relaxation technique
on anxiety and stress in elders with hypertension. J Shahrekord Univ Med Sci; 8
(2) :45-51. Persian
Raber MF., editor. Managing stress for mental fitness, revised edition
(previously published as mental fitness). California: A Fifty Minute Series Book;
1993. p.3-25.
Ahmadvand, Afshin; saei, Rezwan; Sepehrnanesh, Zahra; Ghanbari, Alireza.
(1391). Effect of Cognitivebehavioral Group Therapy on stress and Depression
Hemodialysis Patients in Kashan, Iran (2014). Qom University of Medical
Sciences, sterss management 6(1) : 35 – 39
TERRIS, M.(1992) concpts of health promotion: dualition in public health theroy,
Journal of public health policy, vol.13,No. 3,s. 267-276
ODABAŞ, Y,2001 ve A.C.Jonnson . managment of hospital and healyh services,
beard book, was hington,C.D
Yazdi M. Assessing of fireman job streesin Tehran firefithing organization: Journal
of Medical Faculty. 2000;6:7388.
İbrahim Yıldırım, Stres ve Stresle Başaçıkmada Gevşeme Teknikleri, Hacettepe
Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 1991, S:6, 175-189, 176
Nevzat Demirci vd., Stres ve Stresi Ortaya Çıkaran Durumların Öğrenci
Üzerindeki Etkisi, Eğitim ve Öğretim Araştırmaları Dergisi, 2013, 2 (3), 288-296,
s.289.
Ertekin, Yücel, 1993, Stres ve Yönetim, Türkiye ve Orta Doğu Amme İdaresi
Enstitüsü, Ankara
Ertekin,Yücel; 1993. Stres Ve Yönetim,TODAIE Yayınları No:253, Ankara
Nayana Ambardekar.stress, Management of stress. In: Parker H., editor. Stress
management. First Ed. Delhi: Global Media,; 2018.
Johnstone, Margeret. Stress in Teaching. An Overwiew of Research. Midlothian:
The Scottish Council for Research in Education. SCRE Publication.

Danesh E, Firoozbakht Z. (1385-2006). Stress and General Health of Control Tower
Employees and Clerical Personnel at Aseman Aviation Company. IJPCP.; 12 (2)
:160-164.
American Institute of Stress. Stress effects. 2017. Availiable from:
https://www.stress.org/stress-effects
Stress & Stress Management. (2010). Klinic Community Health Center. Retrieved
April 19,2015 from http://hydesmith.com/de-stress/files/StressMgt.pdf
AKBAŞ, G. 2007. Servis Hemşirelerinin Stres ve Motivasyon Düzeylerinin
Belirlenmesi. Haliç Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Hemşirelik Ana Bilim
Dalı, Yüksek Lisans Tezi, İstanbul. (Danışman: Prof. Dr. Necmiye Sabuncu).
Eroğlu, Feyzullah, Davranış Bilimleri, 8. Baskı, Beta Yayıncılık, İstanbul 2007
Bhargava, D., Trivedi, H. (2018). A Study of Causes of Stress and Stress
Management among Youth. IRAInternational Journal of Management & Social
Sciences (ISSN 2455-2267), 11(3), 108-117.
A. Rowshan, Stres Yönetimi, (Çev. Ş. Cüceloğlu), İstanbul, 2002, s.12
DALYAN, Z. 2010. Servis Sorumlu Hemşirelerinin Stres Kaynakları ve Stresle
Başa Çıkma Yöntemlerinin Belirlenmesi. Haliç Üniversitesi Sağlık Bilimleri
Enstitüsü Hemşirelik Programı, Yüksek Lisans Tezi, İstanbul (Danışman: Yrd. Doç.
Dr. Kürşat Özdilli).
Akgemci, Tahir, “Örgütlerde Stres ve Yönetimi”, İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi,
Cilt 15, Sayı 1-2, 2001.
Hidayet Yurtsever, Kişilik Özelliklerinin Stres Düzeyine Etkisi ve Stresle Başa
Çıkma Yolları: Üniversite Öğrencileri Üzerine Bir Araştırma, Dokuz Eylül
Üniversitesi, 2009, s.92.(Yüksek Lisans Tezi).
Stresle Başa Çıkma, www.pdgm.bilkent.edu.tr/stresle_basacikma.html (Erişim
tarihi: 20.01.2017).
Pehlivan, İnayet. Yönetimde Stres Kaynakları. Pegem Yayınları, Ankara: 1995. İş
Yaşamında Stres. Pegem Yayınları, 1. Baskı. Ankara: 2000
Büyükbeşe, T., 2004, “Stres ve Stres Yönetimi”, (İçinde) ÇağdaşYönetim
Yaklaşımları, Editör: İsmail Bakan, 1.b., Beta Basım Yayım, İstanbul

Rice, P., Stress and Health, Brooks/Cole Publishing Company, New York, 1999, s.6
Masih, P. P. & Gulrez, N. K. (2006). Age and Gender Differences on Stress. In
Husain, A. & Khan, M. I. (eds.). Recent Trends in Human Stress Management (97-
104). New Delhi, India: Global Mission Publishing House.
Akgemci, Tahir, “Örgütlerde Stres ve Yönetimi”, İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi,
Cilt 15, Sayı 1-2, 2001.
Güney, Salih.,(2000). Stres ve stresle başa çıkma, Yönetim ve Organizasyon Kitabı.
Ankara :Nobel Yayın Dağıtım, 2.bs,
Dilaver.tengilimoğlu, Oğuz lışk, mahmut akbolat ,sağlık işletmeleri yönetimi book
2017
GÜÇLÜ, N. 2001 Stres Yönetimi. G.Ü. Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, 21(1): 91109.
ERGUN, G. 2008. Sağlık İşletmelerinde Örgütsel Stresin İş Gücü Performansıyla
Etkileşiminin İncelenmesi. Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü
İşletme Anabilim Dalı Hastane ve Sağlık Kuruluşları Yönetimi Programı, Yüksek
Lisans Tezi, İzmir. (Danışman: Prof. Dr. Berna Taner)
SABUNCUOĞLU, Z. Ve M.Tüz, 2003, örgütsel pasikoloji, Furkan ofset, Bursa