TAR101U-eski_anadolu_tarihi-2334-0-0-0-1809-V01

Eski Anadolu Tarihi
araştırmalarla
ilişkilendir
Krallık kuzeydoğuda Aragats Dağı’nın güneyi
ile Sevan Gölü’nün batısındaki verimli Aras Nehri
vadisine yerleşmek için büyük yatırımlar yapmıştır.
Burada Armavir Blur (Urartuca: Argiştihinili),
Arinberd (Erebuni) ve Karmir Blur (Urartuca: Teişebai
URU) adlı üç büyük kralî kent kurulmuştur.
Bu bölgede de kentlerin çevresinde yapılan
harekâtların göstergesi olan çivi yazılı kitabeler bulunmaktadır.
Urartu krallarının yazdırdıkları yıllıklar yalnızca
başarılardan ve yapılan önemli işlerden söz
etmektedir. Sınırlara dikilen gösteriş yazıtları da
benzer içeriğe sahiptir. Yazıtların içeriği, tanrıların
ve kralın adının anıldığı giriş, başarılı eylemlerin
yapıldığı gelişme ve beddua ifadelerinin
yer aldığı sonuç olmak üzere üç bölüm halinde
düzenlenmiştir. Aşağıda Urartu Krallığı’nın en
batısında bulunan ve günümüzde Karakaya baraj
suları altında kalmış olan II. Sarduri dönemine
ait Habibuşağı yazıtının çevirisi bu düzenlemeyi
oldukça belirgin bir biçimde yansıtmaktadır.
Yazıtın başında baş tanrının adı, kralın adı ve
hedef olarak seçilen kralın adı verilmiştir. Sonra
Sarduri’nin Elazığ ve Malatya çevresinde ele geçirip
yağmaladığı kentler sayılmıştır. Malatya kralı
Hilaruada’nın haraca/vergiye bağlanması büyük
bir övünçle vurgulanmaktadır. Ancak anlaşıldığı
kadarıyla kent ele geçirilememiştir. Son satırda
da bu yazıta zarar verecek olanlara edilen beddua
formülü yer almaktadır.
“Tanrı Haldi kendi silahıyla sefere çıktı. Melitia
ülkesinin kralını Şaha oğlu Hilaruada’yı yendi.
Onu Argişti oğlu Sarduri önünde yere çaldı. Tanrı
Haldi güçlü ve tanrı Haldi’nin silahı da güçlüdür.
Argişti oğlu Sarduri sefere çıktı. Sarduri der ki:
Fırat ırmağı durgundu (?). Oradan hiç bir kral karşıya
geçmemişti. Efendi tanrı Haldi, tanrı Teişeba,
tanrı Şivini ve Biainili ülkesinin (bütün) tanrılarına,
(onların) ilahi büyüklüğünden (yardım) istediğim
için yalvardım. Tanrılar bana kulak verdiler
ve bana yol gösterdiler. Tumişki şehrinin önünde savaşçılarım
arasında karşıya geçtim. Aynı gün ülkeye
doğru ilerledim. Qala’ani ülkesinin güneyinden (?)
geçtim. Melitia şehrinin kuzeyindeki (?) Karnişi
dağlarına vardım. Zapşa şehrinin ötesindeki(?)
Muşa ülkesine kadar ilerledim. Bir gün içinde 14
kale ve 80 (?) şehir ele geçirdim. Kaleleri yerle bir
ettim ve şehirleri yaktım. 50 adet savaş arabasına
el koydum. Savaştan geri döndüm. Hilaruada’nın
tahkimatlı kralî şehir Sasi’yi kuşattım (?). Güç kullanarak
onu ele geçirdim. Mal (?), erkek ve kadın
oradan sürgün ettim.
Sarduri der ki: Girdim ve Melitia şehri kuşatılsın
(?) diye buyurdum(?). (kralı) Hilaruada
huzuruma çıktı, yere kapandı, ayak(larıma) sarıldı.
Merhamet ettim (?). (Oradan) altın, gümüş
ve mal (?) yağma(?) olarak aldım ve Biainili
ülkesine götürdüm. Haraç (ödemesi koşulu) ile
hayatını bağışladım. Oradan dokuz kale, yani
Hazani, Gaurahi, Tumişki, ‘Asini, Maninui,
Aruşi, Qulbitarrini, Taşe (yani) Tanrı Quera’nın
Taşe ve Meluiani (kalelerini) ayırıp kendi toprağıma
ekledim.
Tanrı Haldi’nin büyüklüğüyle Argişti oğlu
Sarduri, güçlü kral, büyük kral, Biainili ülkesinin
kralı ve Tuşpa Şehri’nin kahramanıdır. Sarduri
der ki: Her kim bu yazıtı tahrip ederse, her kim
suç işlerse, her kim saklarsa, her kim bir başkasına
bunları yaptırıp “Gel, tahrip et!” derse, tanrı Haldi,
tanrı Teişeba, tanrı Şivini (ve bütün) tanrılar onu
güneş ışığından yoksun etsinler. Ona sığınacak yer
sağlamasınlar(?). Onu ne tanrı ne insanlar rahat
bıraksınlar(?)” (Payne 2006: 237-238).
Kralî Kent
Sitadel ve aşağı yerleşmeden oluşan ve
doğrudan krallık tarafından inşa edilen
kent. Sitadelde yöneticiler, sitadel dışındaki
düz alanda kurulan yerleşmede ise
genellikle halk yaşamaktaydı.
79