Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
Urartu Krallığı<br />
Sitadel<br />
Yüksek kayalıklar üzerine kurulmuş, çevresi<br />
surlarla kuşatılmış, içinde saray, tapınak,<br />
depo mekânları ve atölyelerin bulunduğu<br />
yönetim birimi.<br />
Urartu’nun egemen olduğu bölgeleri algılamak ve sınırlarını<br />
çizebilmek için devletin inşa ettiği kentlerin ve bağlı<br />
yerel yönetim merkezlerinin dağılımına bakmak gereklidir.<br />
Urartu Devleti yüksek kayalıklar üzerinde kurulmuş, sitadel<br />
ve eteklerindeki sivil yerleşmelerden oluşan kentlerin<br />
çoğunu Van Gölü havzasında ve kuzeyde Aras Nehri vadisinde<br />
inşa etmiştir. Devlete bağlı yerel yönetim merkezleri<br />
ise daha geniş bir alanda karşımıza çıkar.<br />
Resim 5.2 Urartu başkenti Tuşpa’nın sitadeli. Anıtsal yapılar için kayalar yontularak oluşturulmuş teras ve mekân izleri.<br />
Urartu Devleti’nin kurulduğu Van Gölü havzası<br />
güneyden Mezopotamya ve Anadolu’yu birbirinden<br />
ayıran Toroslar tarafından kuşatılmış durumdadır.<br />
Urartu Krallığı bu dağlık alanı devletin denetimine<br />
sokmak için büyük çaba harcamış ancak pek başarılı<br />
olamamıştır. Aynı dönemde Torosların güneyinde,<br />
Yukarı Dicle bölgesinde Tuşhan (Üçtepe), Amedi<br />
(Diyarbakır) ve Tidu (Tepe) adlı üç eyalet merkezi<br />
kurmuş olan Yeni Assur Krallığı egemendir. Urartu<br />
ile Assur arasındaki dağlık alanda, hiçbir krallığın<br />
denetimine girmeyen ve Assur yazıtlarında krallık<br />
olarak tanımlanan güçlü yerel aşiretler egemen idi.<br />
Başkentin batısındaki Elazığ ve Tunceli bölgesi<br />
krallığın kuruluş döneminde kontrol altına alınmıştır.<br />
Bölgenin denetimi Palu ve Mazgirt/ Kaleköy<br />
gibi eyalet merkezleri aracılığıyla sağlanmıştı. Günümüzde<br />
Karakaya Barajı’nın bulunduğu bölgede<br />
Fırat Nehri, ülkenin en batı sınırını belirliyordu.<br />
Urartu kralı II. Sarduri tarafından yazdırılan Fırat<br />
kayısındaki Habibuşağı yazıtı Urartu ordusunun bu<br />
bölgeye gelerek nehri geçişini anlatmaktadır. Fırat<br />
Nehri’ni vergi ve ganimet almak için aşan Urartular,<br />
Geç Hitit kent devletleri üzerinde baskı uygulamış<br />
ve vergi almışlarsa da nehrin ötesinde yerleşememiştir.<br />
Urartu yazıtlarında Elazığ bölgesi Alzi, Tunceli<br />
bölgesi ise Huzana olarak adlandırılmaktadır. Geç<br />
Hitit krallıklarının bulunduğu bölgenin genel adı<br />
ise Hate ülkesi idi.<br />
Ana kayalar üzerine yazdırdıkları çivi yazılı fetih<br />
yazıtları Urartuların kuzeyde Erzurum, Kars ve<br />
Ardahan yaylası üzerinden Gürcistan sınırına kadar<br />
çıktığını gösterir. Hanak çevresi Urartu döneminde<br />
Tariu, Göle ise Qulha adıyla anılmaktadır. Urartu<br />
orduları, kuzeyde ulaştığı en uç noktayı Ardahan<br />
yakınındaki Hanak yazıtı ile belirlemiştir. Buna karşılık<br />
Urartu dönemi yerel eyalet merkezlerinin en<br />
kuzeyindekiler Aras Nehri vadisindedir. Aras Nehri<br />
vadisi, burada kurulmuş Yoğunhasan ve Pasinler<br />
gibi kalelerle Urartu’nun merkezden yönetebildiği,<br />
istikrarlı bir biçimde denetim altında tutabildiği<br />
alanın kuzey sınırını çizmektedir.<br />
78
Change language