TAR101U-eski_anadolu_tarihi-2334-0-0-0-1809-V01

Eski Anadolu Tarihi
1
2
Anadolu’da Hitit
İmparatorluğu’nun yıkılış
sürecini açıklayabilme
Geç Hitit devletlerinin
çağdaş olduğu siyasal
güçleri değerlendirebilme
Geç Hitit Devletleri
MÖ 1200 yıllarında, Anadolu’nun ilk büyük devleti ve imparatorluğunu kuran Hittiler, bir dizi olumsuz
gelişmeden etkilendiler. Kıtlık, kuraklık ve göçler sonucu devlet yıkılmış, bu dönemde kurulan büyük kentler
boşalmıştır. Devletin çökmese neden olan bu süreçten sonra Anadolu’da birkaç yüzyıl yeni bir güçlü devlet
kurulmamıştır. Bu süreçten sonra Hitit kökenli toplumların güney ve güneydoğu Torosların dağlık bölgelerine
çekilerek birbirinden bağımsız kent devletleri kurmuşlardır. Geç Hititler Anadolu’nun Demir Çağı Uygarlıkları’ndandır.
MÖ birinci binyılın başında, Anadolu ve çevresinde Geç Hitit kent devletlerini etkileyen bir dizi gelişme yaşanmıştır.
Kuzey Suriye’ye güneyden yoğun bir Arami göçü olmuştur. Yarı göçebe bir yaşam biçimine sahip bu halk
gruplar halinde gelerek bütün bölgedeki nüfus dengesini değiştirmiştir. Bu bölgedeki Hitit ve Hurri kültürel
unsurları, bu etnik grubun kültürüyle karışmaya başlamıştır. Büyük Zap ve Küçük Zap ırmaklarının Dicle ile
birleştiği bölgede başkentleri bulunan Yeni Assur Krallığı hızlı bir biçimde güçlenerek Kuzey Suriye’de ve Fırat’ın
doğusunda etkisini artırmıştır. MÖ dokuzuncu yüzyılda Doğu Anadolu Bölgesi’nde kurulan Urartu Devleti ve
Orta Anadolu’nun batısında Sakarya Nehri bölgesinde kurulan Frig Devleti de bu siyasal tabloda yer almış ve Geç
Hititlerle komşu olmuştur.
öğrenme çıktıları ve bölüm özeti
3
Geç Hitit Devletleri’nin coğrafi
dağılımını ve sanatı üzerindeki
kültürel etkileri açıklayabilme
Geç Hitit Sanatı
Güneydoğu Anadolu’da ve kısmen Kuzey Suriye’de kurulan Geç Hitit krallıkları/kent devletleri şunlardır:
Kargamış; Antakya ve Amuk Ovası dolaylarında Pattina (Unqi); Gaziantep ve güneyinde Sam’al; Kahramanmaraş
ve dolaylarında Gurgum; Malatya ve çevresinde Melid; Adıyaman dolaylarında Kummuhu; Çukurova
ve kuzeyinde Que ve Hilakku; Kayseri ve dolayları Tabal’dır. Bu devletlerin yayılım alanları ise şöyledir; Tuz
Gölü’nden Akdeniz’e kadar güney doğrultusunda çekilecek bir çizgi batı sınırını oluşturur. Kuzey sınırı ise,
Tuz Gölü’nden Malatya’ya kadar doğu yönünde çizilecek bir çizgidir. Bölgenin doğu sınırı ise, Malatya’dan
güneye, Kargamış’a çizilecek bir çizgi olarak belirlenebilir. Kargamış’ın daha güneyi ise, Arami etkisine daha
çabuk girmiş olduğundan, Hitit’ten çok bir Arami bölgesi sayılabilir.
Geç Hitit sanatı, Kuzey Suriye’de köklü bir geçmişi bulunan Hurri kültürü etkisinde gelişmiştir. Yeni Assur
Krallığı’nın güçlenmesinden sonra sanatta belirgin bir Assur etkisi, Arami nüfusunun yoğun olduğu kentlerde
ise Sami kökenli kültürel etki belirginleşir. Bu nedenle başlangıçta Hitit sanatının devamı niteliğinde olan Geç
Hitit sanatı MÖ dokuzuncu yüzyıldan itibaren hem Anadolulu hem de Mezopotamyalı özellikleri bir arada
barınmaya başlar. Geç Hitit Devletleri, MÖ sekizinci yüzyılda Assurlular tarafından ele geçirilmiş ve bu devletin
eyalet sistemi içine dahil edilmiştir.
71