TAR101U-eski_anadolu_tarihi-2334-0-0-0-1809-V01

Hitit İmparatorluğu’nun Sonu: Geç Hititler
Fırtına Tanrısı’nın Sevgilisi, Büyük
Kral, Kahraman, Murşili’nin oğlu,
Güneşim, Büyük Kral, Hartapu;
Fırtına Tanrısı’nın ve tüm tanrıların
ilahî iyiliği sayesinde bütün ülkeleri
yendi ve Maşa Ülkesi’ni yendi”.
Karaman’ın kuzey batısında, yaklaşık
20 km uzaklıkta ve 2271 m
yükseklikte olan Karadağ’ın en yüksek
noktasının adı Milahıç Tepesi’dir.
Bu dağda bulunan iki yazıttan ilki,
yine Hartapu’ya ait krali kartuşlar
vardır. İlk yazıtta okunabildiği kadarıyla
“Güneşim, Büyük Kral, Hartapu,
İlahî Fırtına Tanrısı, Tanrısal
Resim 4.5 Karadağ’da bulunan hiyeroglifli yazıt.
Dağ ve tüm tanrılar için bu yerde...,
Hartapu, İlahî Fırtına Tanrısı ve tüm tanrılar için bütün ülkeleri yendi...”, ifadesi yer alır. İkinci yazıtta ise
sadece “Büyük Kral Hartapu” krali lejantı mevcuttur. (Bölüm içerisindeki hiyeroglifli metin çevirileri için
kaynak: Hawkins 2000).
Gurgum
Gurgum, bugünkü Kahramanmaraş ve çevresi olarak lokalize edilebilir. Gurgum’un tarihi de Geç Hitit
Krallılarının pek çoğu gibi Assur kaynaklarına dayanır. Gurgum Devleti’nin adı, Assur kaynaklarında ilk
kez II. Aşurnasirpal (MÖ 883-859) döneminde geçer. MÖ 858 tarihinde de Gurgum kralı Mutalli’nin,
Assur kralı III. Şalmaneser’e vergi ödediği anlaşılır. MÖ 805’de başka bir Assur kralı olan III. Adad-nirari,
sekiz kralın oluşturduğu ittifaka karşı bir sefer düzenler ve sonrasında diğer bir Geç Hitit Krallığı olan
Kummuhu’nun kralı Uşpilulume ile Gurgum kralı Palalam oğlu Qalparunda arasındaki sınırı Kummuhu
kralının lehine yeniden düzenler. MÖ 796 dolaylarında aynı ittifaktan bir kez daha bahsedilir. Bu defa ittifakı
oluşturanların arasında kesin olarak Gurgum kralı da görülür. Elli üç yıl sonra ise, bir başka Gurgum
kralı olan Tarhulara’yı, III. Tiglatpileser’e karşı oluşturulan ve Urartu kralı II. Sarduri’nin başını çektiği bir
birliğin arasında görmekteyiz. Assur bu birliği dağıttıysa da MÖ 738 ile 732 yıllarına ait vergi listelerine
göre Gurgum kralı Tarhulara’yı affeder. Daha sonra Tarhulara, babasının tahtını gasp eden oğlu Mutallu
tarafından öldürülür. Bunun üzerine ünlü Assur kralı II. Sargon MÖ 711 yılında Mutallu’yu tahttan
indirip, Gurgum Devleti’ni Assur’un bir eyaleti haline getirir. Eyaletin adını da Marqas olarak değiştirir.
Pattin
Pattin Krallığı, bugünkü Antakya ve Amuk Ovası’nı kapsar. İsmi yakın zamana kadar Hattin olarak
okunduysa da, bugünkü belgeler doğru adının Pattin olduğunu ortaya koyar. Pattin Ülkesi’nin başkenti,
yazılı kaynaklarda Kunalua olarak geçer. Diğer Geç Hitit Krallıklarında olduğu gibi, Pattin için bize
bilgi veren yine Assur kaynaklarıdır. Yaklaşık olarak MÖ 870’de Aşurnasirpal, batı seferi sırasında Pattin
Ülkesi’ne girerek kralı Lubarna’dan vergi alır. MÖ 858 yılında Assur kralı Şalmaneser Kuzey Suriye’ye bir
askeri sefer düzenler ve elde ettiği zafer sonucunda da Pattin Krallığı’nın bir kısmını işgal eder. Bundan
bir yıl sonra Pattin Krallığı’nın tahtında Qalparunda adlı bir kralın oturduğunu ve Assur’a vergi ödediğini
biliyoruz. Bu kral, Assurluların ünlü Balavat Kapısı’nın kabartmalı tunç kaplamaları üzerinde vergilerini
öderken betimlenmiştir. MÖ 829’da Assur belgeleri Pattin Ülkesi’nde taht kavgaları olduğundan bahseder.
Sonraki belgelerde, ülkenin adı Unqi (=Aramca Amq, bugünkü Amuk) olarak geçer. Ülkenin Arami
etkisi altına girdiği açıkça görülmektedir. Assur kralı III. Adad-nirari döneminde, Unqi kralı tekrar bir
koalisyonda yer alırken görülür. Yine aynı kaynaklar, Unqi ülkesinin bir Assur eyaleti olduğundan söz eder.
66