Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
Eski Anadolu Tarihi<br />
kral adlarını tespit etmek mümkün olabilse de,<br />
bu kralların izledikleri siyaset ve askeri icraatları<br />
hakkında bilgi edinmek ne yazık ki mümkün olamamıştır.<br />
Assur belgeleri ise yanlı bilgi vermekte,<br />
Geç Hitit Devletleri’nin bulunduğu bölgelere<br />
nasıl başarılı askeri seferler yaptıkları şeklinde,<br />
tamamen kendi bakış açısıyla dönem hakkında<br />
bilgi sağlamaktadır.<br />
Geç Hitit krallıkları hakkında önemli bir kaynak<br />
grubunu da kentlerde geliştirdikleri kendilerine<br />
özgü mimari ve sanat anlayışlarını yansıtan<br />
kalıntılar oluşturur. Bunların genel özellikleri şöyle<br />
sıralanabilir:<br />
• Geç Hititler, genellikle kabartmalarla süslü<br />
anıtsal kapıları olan surlarla çevrilmiş kentler<br />
kurdular.<br />
• Sarayları ve tapınakları bit-hilani (sütunlu<br />
portico) denen plan tipindedir.<br />
• Yönetici veya tanrılara ait heykeller, stel ve<br />
kaya kabartmaları yaygındır.<br />
• Kabartmalarla birlikte Hiyeroglif Luwicesi<br />
ve Arami alfabesi ile yazılmış yazıtlar vardır.<br />
• Doğu Akdeniz kıyısına yakın olan bölgede<br />
fildişi ve maden işçiliği de gelişmiştir.<br />
Kargamış<br />
Kargamış’ın iç şehir ve kalesi bugün Türkiye<br />
Cumhuriyeti sınırları içerisinde, Gaziantep ili,<br />
Nizip ilçesi, Barak (Karkamış) bucağı, Karkamış<br />
köyü yakınlarındadır. Dış şehir ise, büyük ölçüde<br />
Suriye’nin Jerablus/Jerabis (Hierapolis) Köyü sınırlarındadır.<br />
Şehir Fırat’ın batı yakasında önemli<br />
geçiş yerlerinden birinde geniş düzlüğünün kuzey<br />
ucundadır. Kargamış şehrinin kalıntılarını, ilk kez<br />
MS 1699’da, bir ticaret şirketinin temsilcisi olarak<br />
bölgede bulunan Henry Maundrell fark etmiştir.<br />
Onsekizinci yüzyılda ise, Halep’teki İngiliz<br />
konsolosu Alexander Drummund şehrin planını<br />
çizmiştir. Ondokuzuncu yüzyılın sonlarında, bölgede<br />
British Müzesi adına araştırmalar yapan George<br />
Smith ve Konsolos W. H. Skene, kalıntıların<br />
Kargamış şehrine ait olabileceğini ilk kez öne sürmüşlerdir.<br />
Kargamış’ta bilimsel kazılara 1911’de<br />
British Müzesi adına David H. Hogarth başlamış<br />
ve kazılar Leonard Woolley ve T.E. Lawrence başkanlığında<br />
sürdürülmüştür (1912-1914). I. Dünya<br />
Savaşı’ndan sonra, Kargamış bir sezon daha kazılabilmiştir<br />
(1920).<br />
Bu kazı çalışmaları sonucunda, çoğu yüzeyde<br />
olmak üzere sayısız arkeolojik eser ele geçmiştir.<br />
Eserlerin çoğu Geç Hitit Dönemi’ne aittir. Ele geçen<br />
eserler, Kargamış krallarının ve yöneticilerinin<br />
hiyeroglif yazıtlı steller, çeşitli binaların duvarlarını<br />
süsleyen, üzerlerinde dini sahnelerin alçak kabartma<br />
tekniğiyle tasvir edildiği ortostat adı verilen<br />
işlenmiş taş bloklardır. Ayrıca, şehrin savunma sistemine<br />
ve kapılarına dair mimari kalıntılar da elde<br />
edilmiştir. Bu kısa arkeolojik çalışma sezonu sonucunda,<br />
Kargamış’ta elde edilen eserler, bugün Ankara<br />
Anadolu Medeniyetleri Müzesi’nin en önemli<br />
salonlarından birinde sergilenmektedir.<br />
Ortostat<br />
Geç Hitit kentlerinin anıtsal girişlerinde<br />
duvarların alt bölümlerine yerleştirilmiş,<br />
üzerinde çeşitli kabartmalar bulunan yassı<br />
taşlar.<br />
Kargamış şehri, yaklaşık olarak MÖ 3000 yılında<br />
uygarlık sahnesine çıkmıştır. Ekonomik ve<br />
politik olarak önemli bir merkez halini alması,<br />
Suriye’de, özellikle Doğu Akdeniz limanlarının<br />
(Ras Şamra=Ugarit, Biblos=Gubla gibi) da devreye<br />
girmesiyle oluşan ticaret sonucunda ortaya çıkmıştır.<br />
Anadolu yüksek ovasının bittiği, Suriye düzlüklerinin<br />
başladığı, Güneydoğu Anadolu Bölgesi’nde<br />
stratejik bir noktada yer alan Kargamış, Hitit<br />
İmparatorluğu’nun bölgedeki hâkimiyetinin anahtarı<br />
olmuştur. Hitit İmparatorluğu’nun yıkılmasından<br />
sonra, uygarlık <strong>tarihi</strong>ne ve bilime az önce<br />
bahsedilen eserleri kazandırmıştır. MÖ 717 yılında<br />
Assur kralı II. Sargon’un Kargamış şehrini yağmalaması<br />
ve halkını Assur’a taşımasıyla, 700 yıl kadar<br />
yaşayan Kargamış artık bir Assur şehri olmuştur.<br />
Malatya<br />
Hitit kaynaklarında Maldiya, Assur yazıtlarında<br />
Melid adı ile anılan kent, modern Malatya ilinin<br />
yedi kilometre kuzeydoğusunda bulunan Arslantepe<br />
Höyüğü üzerinde kurulmuştur. Kent, Fırat’ın<br />
kolu olan Tohma çayının suladığı ovanın güneyindedir.<br />
Arslantepe Höyüğü’nde Fransız Hititolog Louis<br />
Delaporte denetiminde, İkinci Dünya Savaşı’ndan<br />
önce 1932 yılında başlatılan kazılarda, Geç Hitit<br />
Melid Kalesi’nin kabartmalı kuzeydoğu kapısı açı-<br />
63
Change language