Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
Anadolu’nun İlk İmparatorluğu: Hititler<br />
3. Ölüm cezaları kısıtlanmış ve maddi cezalar<br />
arttırılmıştır.<br />
4. Para cezalarının miktarlarında indirimlere<br />
gidilmiştir.<br />
Hititlerin savaş açmayı dahi bir haklılık ve haksızlık<br />
sorunu olarak gördüklerini, bu bakımdan,<br />
haklı olan tarafın savaşı kazanması için, tanrıların<br />
bu konuda yargıya varmaları gerektiğine inandıklarını<br />
biliyoruz. Bundan da anlaşılacağı gibi, Hititlerin<br />
hukuka bakış açısı, bütünüyle dinseldi. Tanrılar,<br />
onlara göre, bütün varlıkların hakkını koruyan,<br />
adil ve dürüst efendilerdi.<br />
İlkel toplumlarda ceza ile intikam eşit sayılır ve<br />
haksızlığa uğramış taraf, suçludan bunun acısını<br />
olabildiğince çıkarmak ister. Devlet, öncelikle toplum<br />
düzeninin sağlanması ile yükümlü olduğundan,<br />
bireysel intikamın en aza indirilmesini veya<br />
tamamen ortadan kaldırılmasını ister. Bu bakımdan<br />
kanunlarda rastlanan talion ilkesi (göze göz,<br />
dişe diş), zarara uğrayanın, suçluya, kendisine gelenden<br />
daha çok zarar vermesini önlediği için, belki<br />
de intikam hislerinin artarak devamını engellemek<br />
yönünde atılmış ilk adımlar olarak kabul edilebilir.<br />
Hitit kanunları bu açıdan Mezopotamya’ya nazaran,<br />
oldukça ileridir. Pek çok suçun karşılığında<br />
tazminat ödenirdi, ölüm cezaları kısıtlıydı ve bedeni<br />
sakatlama cezaları ise, sadece “köle”lere verilebilirdi.<br />
Kanunlarda ölüm cezası, ırza geçme, hayvanlarla<br />
cinsel ilişkide bulunma ve devlet otoritesine<br />
karşı gelme suçlarına verilmekteydi. Eğer suçlu bir<br />
“köle” ise, efendisinin emirlerine uymaması veya<br />
kara büyü yapması halinde de öldürülüyordu.<br />
Hitit yasalarının <strong>eski</strong> versiyonunda bazı maddelerde<br />
görülen ve mağdur tarafın suçludan tazminatı<br />
almasını garantileyen, günümüzdeki haciz ile<br />
karşılaştırılabilecek bir uygulama dikkati çeker. Bu<br />
hukukî durum, yasalarda parnaşşea şuwayezzi “bunun<br />
için onun evine bakar/evini gözaltında tutar”<br />
(yani suçlu tazminatı gereken sürede ödemezse,<br />
mağdur taraf onun evindeki mal varlığından zararını<br />
karşılama hakkına sahiptir) ifadesiyle belirtilmiştir.<br />
Aynı uygulama Kültepe’de bulunan Eski Assur<br />
Ticaret Kolonileri hukukî belgelerinde de aynı<br />
sözlerle BITAM DAGALU “evi gözaltında tutmak”<br />
olarak rastlanmaktadır.<br />
Mülkiyet korunması ile ilgili kanun maddelerinde<br />
tespit edilen cezalar, genellikle tahribe uğrayan,<br />
kaybolan veya kullanılmaz duruma gelen<br />
malın yerine yenisinin konması ve değerinin tazmin<br />
ettirilmesi ilkesine dayanmaktadır. Mülkiyete<br />
taşınamaz mallar, ekinler, hayvan varlığı yanında,<br />
köleler de dâhil edilmişti. Bu arada ilginç bir nokta,<br />
tazminat miktarı belirlenirken yanlışlık yapılmaması<br />
için, kaybolan veya çalınan malın değeri,<br />
özellikle sayılarak saptanıyordu.<br />
Hitit aile hukukuna ait bazı maddeler de kanunlarda<br />
yer almaktadır. Ancak bunlar daha çok<br />
özel durumları kapsamaktadır. Buna rağmen, evlilik<br />
ve boşanma ile ilgili bazı konularda kanun maddeleri<br />
bize yeterli bir fikir verebilmektedir. Ailenin<br />
ataerkil bir düzen taşıdığı belli olmaktadır. Aile reisi<br />
olan erkek, karısı ve çocukları üzerinde egemendir.<br />
Öğrenme Çıktısı<br />
3 MÖ ikinci binyılda Anadolu ve çevresindeki kültürel ilişkileri açıklayabilecek bilgi ve beceri<br />
kazanabilme<br />
Araştır 2 İlişkilendir Anlat/Paylaş<br />
Hitit İmparatorluğu’nda adalet<br />
sisteminin nasıl işlediğini<br />
açıklayınız.<br />
Hititlerde toplumun büyük<br />
bölümünün tarımla uğraşması<br />
ile günümüzde Orta<br />
Anadolu tarım faaliyetlerini<br />
karşılaştırın.<br />
Hititlerden günümüze ulaşan<br />
en önemli kent olan Boğazköy<br />
(Hattuşa) hakkında<br />
bilgi toplayıp bunu arkadaşlarınızla<br />
paylaşın.<br />
50
Change language