TAR101U-eski_anadolu_tarihi-2334-0-0-0-1809-V01

Yazılı (Tarihi) Sürecin Başlangıcı
Assur’dan yine Dicle’yi izleyerek Cezire üzerinden Harran, Urfa, Birecik, Gaziantep ve Adana’dan geçerek
Gülek Boğazı üzerinden Kaniş’e varmaktaydı. Üçüncü ve son güzergâh ise, ikinci güzergâh gibi Gaziantep’e
kadar ilerlemekte, sonra kuzeye yönelerek Pazarcık, Kahramanmaraş ve Kussuk Beli üzerinden Elbistan’a,
Sarız, Kuruçay belinden Pazarviran’a ve Erciyes Dağı’nın kuzeyinden Kaniş’e ulaşmaktaydı.
Resim 2.3 Assur’dan Anadolu’ya ulaşan ticaret yolları (Köroğlu 2010).
Yukarıda belirtilen karum ve wabartumların bu güzergâhlar üzerinde yer aldıkları varsayılabilir, ancak
yerlerini tam olarak tespit etmek zordur. Assur’dan gelen bazı yollar Kaniş’e ulaştıktan sonra da devam
ediyor görünüyor. Örneğin Kültepe’den kuzeye devam eden güzergâh muhtemelen Amasya üzerinden
Karadeniz kıyısındaki Karum Zalpa’ya ulaşır. Karum ve wabartumların dışında çiviyazılı metinlerden kervanların
durabilecekleri konaklama tesislerinin (bit wabrim) varlığı da bilinmektedir.
Ödeme Araçları ve Ağırlık Ölçüleri
Para, bilindiği gibi MÖ yedinci yüzyılın ortalarında Lidyalılar tarafından icat edilmiştir. Fakat bizim
ortaya koymak istediğimiz dönem çok daha eskiye gitmektedir. Bu dönemde ticaret “barter” usulü ile
yapılıyordu. Barter, bir malın, diğer bir mal ile değişmesidir, değiş-tokuş olarak da ifade edilebilir. Bugün,
yani sikkenin icadından 2700 yıl sonra, barter yöntemi hâlâ kullanılmaktadır. Günlük bir gazetenin seri
ilânlarını açtığınızda, şöyle bir pasaj ile karşılaşılabilir: Acele satılık daire, araba ile takas olur. O halde, ödeme
araçları neleri kapsamaktadır? Bu soruya aslında kısaca cevap vermek mümkündür. Anlaşılacağı üzere
bu sistemde ödeme aracı olarak her şey kullanılabilirdi. Bir inek ya da bir çuval buğday başka bir malın
satın alınması için kullanılabilirdi. Fakat yazılı kaynaklardan elde edilen bilgilere göre, değerli metaller
zamanla ödeme aracı olarak önem kazanmıştır. III. Ur Hanedanı Dönemi’nde (MÖ 2112-2000) bazı
metinlerinde ödeme aracı olarak gümüş halkalar kaydedilmiştir. Bu halkalar birden beşe kadar numaralandırılmış
olup 5-10 şekel ağırlığındadır (40-80 gr). Benzeri gümüş halkalara Eski Babil (MÖ 2000-1595)
Dönemi metinlerinde rastlamaktayız. Daha sonraki dönemlerde halka biçimli gümüş devam etmişse bile,
elimizdeki metinlerde buna ait herhangi bir işaret bulunmamaktadır. Buna karşın, metinlerde gümüşü değişik
şekillerde görmekteyiz. Bir metinde gümüşün kırıklarından (şibirtu), başka bir metinde ise gümüşün
kesilmiş parçalarından (bitqu) bahsedilir. O halde incelemekte olduğumuz dönemde ticarette gümüşün
ayrı bir öneme sahip olduğunu söylemek mümkündür. Gümüşün yanında altın, tunç ve tahıl da yaygın
26