Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
Anadolu’nun Tarih (Yazı) Öncesi Dönemleri<br />
Öğrenme Çıktısı<br />
2 İklim ve doğal şartların değişmesiyle insanın yeni yaşam biçimi geliştirme çabasını<br />
tanımlayabilme<br />
Araştır 2 İlişkilendir Anlat/Paylaş<br />
Çanak Çömleksiz Neolitik<br />
Çağ sonunda insanın doğa<br />
üzerindeki hakimiyeti nasıl<br />
sonuçlanmıştır?<br />
Göbekli Tepe gibi ilk tapınakların<br />
bu süreçte ortaya<br />
çıkışını insanın yerleşik yaşama<br />
geçiş süreciyle birlikte<br />
tartışın.<br />
Tarihöncesi yaşam biçimi<br />
konusunda izlediğin bir belgesel,<br />
okuduğun bir haber<br />
veya gördüğün bir fotoğrafı<br />
arkadaşlarına değerlendir.<br />
GELİŞKİN NEOLİTİK, ÇİFTÇİ<br />
KÖYLER - ÇANAK ÇÖMLEKLİ<br />
NEOLİTİK<br />
Doğa koşullarının insan yaşamı üzerindeki belirleyici<br />
etkisini tersine döndürmeyi başaran insan,<br />
bu dönemde doğadan aldıklarının yerine yenilerini<br />
ya da kendi tercihlerini koymaktadır. Günü gününe<br />
besin bulma kaygısı ve sorunu, tarım ve hayvancılığın<br />
tam anlamda yerleşmesiyle çözümlenmiştir.<br />
Buğday ve arpa gibi tahıllar ile bezelye, mercimek,<br />
nohut gibi baklagillerin kültüre alınmasını hayvanların<br />
evcilleştirilme süreci izlemiştir. Böylece<br />
doğaya bağlı, tüketici topluluklarının yerini doğa<br />
üzerinde söz sahibi olan tarımcı, hayvancı, çiftçi<br />
topluluklar almıştır. Besin temini garantisiyle yarının<br />
emniyete alınması, ürünün günlük tüketim<br />
sonrasında kullanımı için depolanması, tarihöncesi<br />
toplulukların yaşam biçimlerinde ve toplumsal yapılarında<br />
bu kez yeni gelişmelere, değişimlere neden<br />
olmuştur.<br />
Yerleşik yaşam, tarım ve hayvancılığın başlaması<br />
belli bölgelerde nüfusun artmasını ve yerleşim<br />
alanlarında belli işlerle uğraşan uzman/zanaatkâr<br />
grupların oluşmasını sağlamıştır. Örneğin, belli zamanlarda<br />
hayvanların otlaklara götürülmesi, ekip<br />
biçme ve kerpiç yapımı gibi işler farklı bir toplumsal<br />
örgütlenmeyi doğurmuştur. Bu iş gruplarından<br />
birini de çanak çömlek yapımı ile uğraşanlar oluşturur.<br />
Güneydoğu ve Orta Anadolu’da, yaklaşık tarihlerle<br />
MÖ 7000’lerde, ilk çanak çömlek üretimi<br />
başlar. Uzun zamandır taş, deri ve sepetten yapılan<br />
taşıma, depolama ve pişirme kabı ihtiyacını bu kez<br />
kilden şekillendirdiği kaplarla geliştirmiştir. Kil zaten<br />
kerpiç, sıva, boncuk ve heykelcik yapımında<br />
yaygın olarak kullanıldığı için işlenmesi konusunda<br />
belli bir uzmanlık oluşmuştu.<br />
Başlangıçta basit olan çömlek biçimleri kısa sürede<br />
çeşitlenmiş ve özenli işçilik gerektiren kaplar<br />
üretilmeye başlanmıştır. Uzun bir zaman dilimine<br />
yayılan gelişme aşamasının başlangıcında çanak<br />
çömlekler elle biçimlendirilmektedir. Zaman içinde<br />
bazı kalıplar kullanılmaya başlanmıştır. Çanak<br />
çömlek yapımının en önemli aşamalarından biri<br />
MÖ dördüncü bin yılda çömlekçi çarkının kullanımı<br />
ve seri üretimin başlamasıdır. Kilin doğada bol<br />
miktarda bulunması, pişirilerek/fırınlanarak kullanıma<br />
sunulan kilden kapların kolay ve çok miktarda<br />
üretilmesini sağlamıştır. Hemen her mekânda<br />
kullanılan çanak çömleklerin parçalar halinde günümüze<br />
ulaşan parçaları, üretildiği bölge, yapım<br />
tekniği ve kullanım amacı gibi özellikleri hakkında<br />
bilgiler verir. Ayrıca kapların üzerine uygulanan<br />
bezemeler bölgesel kültürlerin ortak özelliklerinin<br />
ipuçlarını taşır. Bu durum çanak çömleği geçmişi<br />
araştıran arkeolojinin en temel bilgi kaynaklarından<br />
biri haline getirmektedir. MÖ 7000-6000 arasındaki<br />
zaman dilimi Anadolu ve çevresinde Çanak<br />
Çömlekli Neolitik adıyla değerlendirilir. Ancak<br />
temel değişim, sosyo-ekonomik açıdan, bugünkü<br />
tarımcı ve hayvancı köy yaşamına benzer, çiftçi<br />
köylerin kurulmasıdır.<br />
Anadolu’nun hemen her bölgesinde çok sayıda<br />
yerleşme yeri bilinen bu gelişkin Neolitik ya da çiftçi<br />
köylerdeki yaşam, bölgelerin çevresel koşullarına<br />
ve toplulukların geçmişleri ve kültürel özelliklerine<br />
göre kimi farklılıklar gösterir. Doğu Anadolu’da<br />
8
Change language