Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
Eski Anadolu Tarihi<br />
GİRİŞ<br />
Lidya <strong>tarihi</strong>, yazılı ve arkeolojik araştırmaların<br />
ortaya çıkardığı maddi kültür kalıntılarından<br />
derlenen bilgilerden yazılabilmektedir. Lidya’nın<br />
<strong>tarihi</strong> dönemleriyle ilgili olan yazılı kaynakların başında<br />
<strong>eski</strong> Yunan diliyle yazılmış olan antik edebi<br />
eser yazarları gelmektedir. Bunlardan ilki ve bize<br />
en fazla bilgi vereni MÖ beşinci yüzyılda yaşamış<br />
olan Bodrumlu (<strong>eski</strong> adı Halikarnassos) tarihçi<br />
Herodotos’un Histories adlı eseridir. Ayrıca Atinalı<br />
tarihçi Thukidides, Ksenophon ve Amasyalı<br />
Strabon gibi Antikçağ yazarları Lidya hakkında<br />
önemli bilgiler verirler.<br />
Antikçağ yazarları<br />
MÖ 460- 400 yılları arasında yaşayan<br />
Thukidides, Atinalılar ile Spartalılar arasında<br />
yapılmış olan Peloponnesos Savaşlarını yazan<br />
Trakya kökenli Atinalı tarihçidir. MÖ 430-<br />
355 yılları arasında yaşayan Atinalı Ksenophon,<br />
Kyros’un Seferi (Kyrou Anabasis), Hellen<br />
Tarihi (Hellenika) ve Kyros’un Eğitimi (Kyrou<br />
Paideia) adlı eserleri yazmıştır. MÖ 64- MS<br />
19 yılları arasında yaşayan Amasyalı (Amaseia)<br />
Strabon’un Coğrafya (Geographika) adlı<br />
eseri günümüze ulaşmıştır. MS 46-120 yılları<br />
arasında yaşamış olan Plutarkhos, Parelel<br />
Yaşamlar (Bioi Parelleloi) ile Ethika (Moralia)<br />
adlı eserlerin yazarıdır. MÖ birinci yüzyılda<br />
yaşamış olan Sicilyalı Diodoros Tarihi Kütüphane<br />
(Bibliotheke) adlı eserin yazarıdır. Şiir<br />
türünde eserler yazan Kallimakhos (MÖ 384-<br />
322) ile Platon (MÖ 429-348) ve Aristoteles<br />
(MÖ 384-322) gibi <strong>eski</strong> Yunan filozoflarının<br />
eserleri de Lidyalıların <strong>tarihi</strong>nin aydınlatılmasına<br />
katkıda bulunan bilgiler aktarmışlardır.<br />
Lidya’nın <strong>tarihi</strong> dönemlerinin aydınlatılmasına<br />
Lidyalıların kendi dillerinde, yani Lidce olarak yazılmış<br />
ve sayısı 115’ten daha fazla olmayan yazıtlar<br />
az da olsa katkıda bulunur. Lidya Krallığı’nın çağdaşları<br />
olan Assur ve Mısır devletlerinin yazılı belge<br />
arşivlerinde de Lidya ile ilgili bazı kayıtlar saptanmıştır.<br />
Lidya’nın Pers hâkimiyeti ve sonrasına ilişkin<br />
olarak <strong>eski</strong> Persçe, Aramca ve Babilce yazıtlarda<br />
da kayıtlar vardır.<br />
Çok tartışmalı olan Lidya’nın tarih öncesi devirlerinin<br />
aydınlatılmasına yönelik olarak başvurulan<br />
yazılı kaynaklar arasında iki antik edebi kaynak<br />
bulunmaktadır. Bunlardan birisi MÖ 800-700 yılları<br />
arasında yaşamış olan Homeros’un İlyada adlı<br />
destanıdır. Diğeri Herodotos’un yukarıda adını<br />
vermiş olduğumuz eseridir. Bunlar dışındaki yazılı<br />
belgeleri Hitit dilinde yazılmış çivi yazılı tabletler<br />
ve Luwi hiyeroglif yazıtlarıdır.<br />
Lidyalıların başkenti Sardeis’te uzun yıllardır<br />
yapılan kazı çalışmaları ile çok sayıda tümülüsten<br />
çıkarılan zengin buluntular bu devletin mimarisi,<br />
sanatı, gündelik yaşamı ve kültürü konusunda ayrıntılı<br />
bilgi verir.<br />
Lidya Adı ve Merkezi Lidya Bölgesi<br />
Antik edebi kaynakların aktardığı efsane geleneği<br />
“Lydia” (Lidya) adının MÖ on ikinci yüzyıldan<br />
itibaren hüküm sürmeye başlamış olduğu söylenen<br />
Atyadlar hanedanının ikinci hükümdarı Lydos’tan<br />
türediğini anlatır. Ancak efsane geleneğinin aktardığı<br />
bu bilgi uydurmadır. Zira MÖ yedinci yüzyıl<br />
başlarından önce bölgede bir krallığın varlığına ilişkin<br />
tarihselliği tartışmasız hiç bir kayıt yoktur.<br />
Lidya batıda İyonya (Ionia) ve Aiolis, doğuda<br />
Frigya, güneyde Karya (Karia), kuzeyde Mysia ile<br />
komşudur. Küçük Menderes (Kaistros) ırmağı ile<br />
Gediz (Hermos) vadilerini içine alan bu bölgeye<br />
MÖ yedinci yüzyıl başlarından itibaren Lydia<br />
(Lidya) denilmektedir. Örneğin yedinci yüzyılın<br />
ilk yarısında hüküm süren Lidya kralı Gyges’in<br />
çağdaşı Assur Kralı Aşurbanipal’a ait Assurca çivi<br />
yazılı belgelerde bölgeden “Luddu” (Lidya) diye<br />
söz edilmektedir.<br />
Lidyalıların konuştukları dilin Hint-Avrupa dil<br />
ailesinden olduğu bilinmektedir. Ancak Lidya adının<br />
kaynağı ve bir bölge adı olarak ilk kez ne zaman<br />
kullanılmaya başladığı kesin değildir. Lidyalıların<br />
başkent Sardeis ve çevresine ne zaman ve nereden<br />
geldikleri konusunda yeterli bilgi yoktur.<br />
Lidya’nın Tarih Öncesi Devirleri<br />
Lidya Krallığı’nın başkenti Sardeis ve çevresinde<br />
yapılan arkeolojik kazı ve yüzey araştırmalarının<br />
sonuçlarına göre bölgedeki ilk iskânın geçmişi<br />
MÖ sekizinci binyıla (Neolitik Çağ’a) kadar ge-<br />
113
Change language