You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
Frig Krallığı<br />
Bu yerleşme, MÖ 800 civarında kent sakinlerinin<br />
bütün mallarını bırakarak yalnızca canlarını<br />
kurtarabildikleri büyük bir yangınla tahrip<br />
olmuştur. Gordion kazıları, bu felaketin ardından<br />
krali yerleşmenin <strong>eski</strong> plan üzerine daha gelişmiş<br />
bir teknikle yeniden inşa edildiğini göstermiştir<br />
(Orta ve Geç Frig Dönemi yaklaşık olarak MÖ<br />
800 - MÖ 333).<br />
Yeni kazılardan elde edilen sonuçlar ışığında<br />
başkent Gordion için bkz. Sams, G.<br />
K. (2011). “Gordion. Friglerin Başkenti”,<br />
Aktüel Arkeoloji Dergisi 21: 90-103.<br />
Dağlık Frigya Bölgesi’ndeki Frig yerleşmeleri<br />
vadileri sınırlandıran yüksek, kayalık platolar üzerine<br />
kurulmuş olan kalelerden oluşmaktadır. Kalelerde<br />
olasılıkla yönetici sınıf oturmaktaydı. Halk<br />
ise kalelerin eteklerinde köy niteliğindeki yerleşmelerde<br />
yaşıyor olmalıydı. Frig kaleleri, hem bulundukları<br />
vadiye hem de vadiye ulaşan yollara hâkim<br />
stratejik noktalarda konumlanmıştır. Sarp kayalardan<br />
oluşan doğal savunma sistemi bu yerleşmeleri<br />
çevreler. Rampalı bir yol ya da ana kayaya oyulmuş<br />
merdivenler yardımıyla ulaşılan yerleşmelerde, ana<br />
kayadan oyulmuş mekanlar, büyük sarnıçlar, silolar,<br />
merdivenli geçitler, önlerinde dini törenlerin<br />
yapıldığı kült anıtları ve oda mezarlar bulunmaktadır.<br />
Eskişehir’in güneyinde Yazılıkaya/ Midas Kenti,<br />
Pişmiş Kale, Akpara Kale, Kümbet Asar Kale,<br />
Yapıldak Asarkaya Frig kalelerinin en özgün örneklerini<br />
oluşturur.<br />
Din<br />
Frig yazıtları ve sanat eserleri, birbirini onaylar<br />
şekilde Friglerce “Matar” (Ana) olarak tanımlanan<br />
tanrıçanın, Ana Tanrıça olduğunu ortaya koymuştur.<br />
Bu tanrıçaya Hitit-Luviler “Kubaba”, Yunanlılar<br />
“Meter Megale” ya da “Kybele”, Romalılar ise<br />
“Magna Mater” (Büyük Ana) derlerdi. Paleo - Frigçe<br />
yazıtlarda “Matar Areyastin” veya “Matar kubileya/<br />
kubeleya” olarak da geçen bu tanrıça, Frig<br />
sanatında betimlenen tek tanrıçadır. Bu betimlerde<br />
tanrıça başında yüksek başlığı (polos), belden kemerle<br />
sıkılmış uzun elbisesi, göğüs hizasında kolları<br />
dirsekten bükülmüş, ellerinde kâse ve yırtıcı bir<br />
kuş tutan olgun bir kadın şeklinde gösterilmiştir.<br />
Tanrıça Matar, Frig toplumu için yaşamın kaynağı,<br />
doğanın, doğurganlığın, bereketin kendisidir. Tohumun<br />
toprakla hayat bulmasını kadının doğurganlığı<br />
ile bağdaştıran Ana Tanrıça inancı, Anadolu<br />
topraklarında köklenen ve MÖ yedinci binyıldan<br />
itibaren çağlar boyunca adeta genetik bir inanç olarak<br />
nesilden nesile, toplumdan topluma geçen güçlü<br />
bir inançtır. Frigler de bu ortak paydadan kendine<br />
düşeni almış, adeta tek tanrı gibi taptıkları Ana<br />
Tanrıça Matar’a güçlü duygularla bağlanmışlardır.<br />
Frig dini, Ana Tanrıça inancı ve betimleri<br />
için bkz. Roller L. (2004). Ana Tanrıça’nın<br />
İzinde (Çev. B. Avunç), İstanbul, Homer<br />
kitabevi.<br />
Bir doğa tanrıçası olan Matar’a adakta bulunulan<br />
kutsal alanlar, kent dışında, su kaynakları ve verimli<br />
tarlaların yakınlarındaki kayalık yerlerde kurulmuştur.<br />
Otantik Frig dininin günümüze ulaşan<br />
kanıtlarını oluşturan bu yapılar, ana kayaya oyulmuş<br />
fasadlar (işlenmiş cephe), basamaklı sunaklar<br />
ve nişlerden oluşmaktadır. Hepsi birer açık hava<br />
tapınağı olan bu anıtlar Frig vadilerinde yoğundur.<br />
Fasadlar, kendilerine özgü mimari karakterleri ile<br />
Frig kaya mimarlığının en özgün ve en etkileyici<br />
anıt grubunu oluşturmaktadır. Bu anıtlar, akroterli,<br />
üçgen alınlıklı, beşik çatılı Frig megaronlarının<br />
kayalara oyulmuş ön cephesini temsil ederler. Bu<br />
cephenin en önemli bölümü, içinde tanrıça heykelinin<br />
ya da kabartmasının bulunduğu kapı biçimindeki<br />
merkezi kaya nişidir. Üçgen alınlık ve<br />
cephe, kabartma ve oyma tekniğinde geometrik ve<br />
bitkisel motiflerle bezenmiştir.<br />
Akroter<br />
Bir mimari cephede, alınlığın tepesine ve<br />
iki köşesine yerleştirilen taş ya da pişmiş<br />
topraktan yapılmış süsleme ögesi.<br />
Anıtsal fasadları, ön taraflarındaki geniş avlular,<br />
avluya açılan yan mekânlar ve galeriler ile Ana<br />
Tanrıça kültüne adanmış, büyük birer kült kompleksi<br />
olarak nitelendirmek gerekir. Bu anıtların en<br />
ünlüsü üzerindeki MIDAI=MİDAS adını içeren<br />
yazıtından dolayı “Yazılıkaya - Midas Anıtı” olarak<br />
adlandırılan, 17 m yüksekliğinde, 16.50 m genişliğindeki<br />
anıt oluşturur. Yazılıkaya/ Midas Kenti’nde<br />
yer alan Midas Anıtı, Frig fasadlarının en büyüğü<br />
102
Change language