Bakteriler Hakkında Genel Bilgiler

BAKTERĐLER���� ����
� Prokaryot olmaları ile diğer mikroorganizmalardan ayrılırlar.
� Morfolojik özellikleri, üreme özellikleri, enzimatik aktivite, nükleer materyal yapısı (Guanin/Sitozin oranı) gibi pek
çok özellikleri kullanılarak sınıflandırılabilirler.
En önemli sınıflandırma yöntemi hibridizasyon yöntemleriyle DNA-DNA karşılaştırılması, DNA-tRNA
karşılaştırılması ve DNA-rRNA karşılaştırılmasıdır.
rRNA mutasyondan en az etkilenen genetik materyal olduğundan en duyarlı yöntem DNA-rRNA
karşılaştırılmasıdır.
Bakterilere ait yapılar
1-Sitoplazma ve içinde yer alan inklüzyonlar
� Ribozom içerirler (70S (50S+30S)
Tüm hücre RNA’sının %80’i sitoplazmada bulunur.
Ribozom ve mRNA birleşimine polizom adı verilir ve aktif büyüme ve protein sentezi sırasında tüm ribozomların
%80-90’ı polizom halindedir.
� Bakteriler golgi aygıtı, lizozom ve mitokondri ĐÇERMEZLER.
� Sitoplazmada dairesel, kendi kendine çoğalabilen DNA dizileri (plazmid) ve küçük, çoğalmayan fakat diğer DNA
dizilerine girebilen diziler (Transpozan) bulunabilir.
� Sitoplazmada polisakkarit (nişasta ve glikojen), lipid (poli-beta-hidroksialkanoik asitve bütirik asit) ve polifosfat
içeren granüller bulunur (Bakteriler için besin depolarıdır).
Fosfat granülleri volutin taneleri yada metakromatik cisimler olarak da adlandırılırlar.
2-Nükleus
� Bakterilerde nükleus zarı ve çekirdekçik BULUNMAZ.
� Sitoplazmanın ortasında sitoplazmaya belirli bölgelerden bağlanan ve kıvrımlar halinde sıkıştırılmış olarak bulunan
tek ve kapalı bir zincir halindeki DNA’dan ibaret olan nükleotid bulunur.
� Bu DNA dizisini bakterinin içine yerleştiren (süpersarmal hale getiren) enzim DNA giraz (DNA topoizomeraz 2, 4)
enzimidir.
� DNA genelde sirküler (kapalı) bir yapıdadır (Lyme etkeni B.burgdorferi lineer bir DNA içerir).
� Bakteri DNA’sında intronlar BULUNMAZ.
� Bakteri DNA dizisi yanında az miktarda RNA, RNA polimeraz ve nötral aminler de içerebilir.
3-Sitoplazmik membran
� Diğer tüm canlılarda olduğu gibi iki lipid tabakası içinde proteinlerden oluşur.
Ökaryot hücrelerden farklı olarak Mycoplasma türleri hariç sterol ĐÇERMEZLER.
Bakterilerin hücre membranlarında en az miktarda kolesterol bulunur.
� Sitoplazma membranlarının görevleri :
1.Selektif geçirgenlik ve madde transportunda rol alır ve böylece osmotik basıncı dengeleyerek hücreyi korur
(Transport işleminde permeazlar rol alır)
2.Hücre duvarının protein sentezi için gerekli enzimler burada bulunur (Biyosentez görevi).
3.Hidrolitik enzimler (beta-laktamaz, IgA proteaz vb) ve ekzotoksinler burada sentezlenir.
Penisilinaz Gr(+) bakterilerde çevreye salınır
Gr(-) bakterilerde periplazmik aralığa salınır.
4.Birçok duysal ve kemotaktik protein ile kemoreseptör sitoplazmik membranda bulunur.
5.Solunum işlemini gören sitokromlar sitoplazma zarında bulunur (Oksidatif fosforilasyon)
(Ökaryotlarda mitokondrinin gördüğü işlevi prokaeyotlarda sitoplazma membran (hücre zarı) yerine getirir.)
� Sitoplazma membranını hasara uğratan maddeler :
1.Deterjanlar : Yüzey gerilimini değiştirerek hücre zarını bozarlar.
2.Fenoller : Hücre zarındaki enzimleri bozarak hücre zarını bozarlar.
3.Alkol
4.Eter Hücre zarındaki lipidleri eriterek hücre zarını bozarlar.
5.Kloroform
6.Tolven
7.Polimiksinler (Kolistin) : Hücre zarındaki fosfotidil etanolamin’i bozarak hücre zarını bozarlar.
� Mezozomlar
Sitoplazma membranının kıvrımlı girintileridir (Virulansla ilgileri YOKTUR)
Lateral mezozom : Plazmidler buraya tutunur – Spor oluşumunda ve sekresyonda rol alırlar.
Septal mezozom : Nükleotid (DNA) buraya tutunur – Bakterilerin bölünmesinde rol oynarlar.

4-Hücre duvarı
� Bakteriyi iç basınca karşı koruyan, şeklini veren ve su gibi düşük osmotik ortamlardan koruyan yapıdır.
(Hipertonik ortamda dış ve iç basınç eşitleneceği için hücre duvarı olmayan bakteriler ETKĐLENMEZ)
� Gram boyanma özelliği hücre duvarı yapısındaki farklılıklardan kaynaklanır.
� Peptidoglikan (Murein) tabakası
Bakterilerin çoğunda bulunan ve bakteriye sağlamlık, direnç ve şekil sağlayan en önemli hücre duvarı
tabakasıdır.
Hücre membranına en yakın hücre duvarı bileşenidir.
Gr(+) bakterilerin hücre duvarlarının %50’sini oluşturur
Gr(-) bakterilerin hücre duvarlarının %5-10’unu oluşturur.
Hücre duvarı ve/veya peptidoglikan tabakası içermeyen protozoalar :
1.Arke bakteriler : Hücre duvarında psödoglikan (psödomurein) bulunur.
2.Klamidya : Hücre duvarı vardır ancak peptidoglikan (murein) BULUNMAZ.
3.Mycoplasma : Hem hücre duvarı hem de peptidoglikan (murein) BULUNMAZ.
Mollikulit demek daha doğrudur – Mycoplasma ve Ureoplasma’yı içerir.
Hücre duvarları YOKTUR ve hücre membranlarında sterol bulunur.
(Mycoplasmaları L-formundan ayıran özellik hücre membranında sterol bulunmasıdır)
Peptidoglikan tabakasının yapısı :
1.Glikan bölümü
Birbirlerine beta-1-4-glikozid peptid bağları ile bağlanmış N-asetil glukozamin ve N-asetil muramik asitten
oluşur (Lizozimlerin hedefi bu peptid bağlarıdır).
2.Peptid bölümü
Tetrapeptidlerden oluşur.
Tetrapeptidlerin arasındaki bağlar dayanıklılığı sağlar.
Patojen bakterilerde çapraz bağ sayısı patojen olmayanlara göre daha fazladır.
Tetrapeptid zincirinin iskelet yapısı tüm bakterilerde aynıdır.
1.L-alanin : Tetrapeptid zincirinin 1.aminoasidi
2.D-glumatik asit : Tetrapeptid zincirinin 2.aminoasidi
3.Diaminopimelik asit : Gr(-) bakterilerde 3.aminoasit ve lipoprotein tabakayı bağlar.
Diaminopimelik asit veya L-lizin : Gr(+) bakterilerde 3.aminoasit
4.D-alanin : Tetrapeptid zincirinin 4.aminoasidi
Diaminopimelik asit sadece prokaryot hücre duvarında bulunan bir aminoasittir.
Peptidoglikan BOS ve idrar hariç tüm salgılardaki nonspesifik bağışık yanıt elemanlarından olan ve fagositozla
bakterilerin öldürülmesinde büyük önemi olan lizozim (muramidaz) enzimi tarafından yıkılır.
Peptidoglikan miktarı Gr(+) bakterilerde daha fazla olduğundan bu bakteriler lizozimlere daha duyarlıdırlar.
Hücre duvarındaki antibiyotik duyarlılığından peptidoglikan tabakası sorumludur.
Uçtaki 2 D-alanin vankomisin ve teikoplanin’in başlıca etki bölgesidir.
Transpeptidasyon işlemi transpeptidaz, endopeptidaz ve karboksipeptidazlarca yerine getilir.
Bu enzimler beta-laktamlı antibiyotiklerin (penisilin ve sefalosporin) ana hedefidir ve penisilin bağlayıcı
protein (PBP) olarak adlandırılır.
PBP’lar penisilin bağlandığında sitoplazma membranını beta-laktamaz için uyarır ev böylece beta-laktamlı
antibiyotik inaktive edilir.
� S formu : Bir bakterinin normal hücre duvarlı formudur.
L formu : Hücre duvarlı bir bakterinin duvarının kaybolmuş olduğu formudur.
Uygun olmayan koşullarda lizozim veya hücre duvarına etkili antibiyotiklerle karşılaştıklarında bakteri hücre
duvarını kaybederek hipertonik ortamda yaşamını devam ettirir – uygunsuz durum ortadan kalkınca normal
haline döner.
L formu bakteri yavaş da olsa üreme ve bölünme yeteneğine sahiptir.
Gr(-) bakteri gibi boyanırlar.
Penisilin’e dirençlidir ve zar veya filtrelerden geçebilirler.
Protoplast : L formundaki Gr(+) bakteri
Sferoplast : L formundaki Gr(-) bakteri
L formu bakteriler kronik enfeksiyonlar (özellikle endokardit) nükslerin gelişimde önemlidir.
Bakterilerin hücre duvarlarının yapısında gliserol fosfat BULUNMAZ.
L-asparajin tetrapeptid
yapısında BULUNMAZ

5-Dış membran
� Gr(-) ‘lerin hücre duvarının en dışında fosfolipid ve lipopolisakkaritten oluşan bir dış tabaka bulunur
(Gr(+)’lerde BULUNMAZ).
� Dış membran ile sitoplazma arasındaki boşluğa periplazmik aralık denir.
Periplazmik aralıkta belirli substratları bağlayacak moleküller, transport için hazır bazı enzimler ve antibiyotikleri
parçalayan enzimler (beta-laktamaz ve aminoglikozid fosforilaz) ile penisilin bağlayan proteinler bulunur.
Gr(+) bakterilerde bu enzimler hücre dışına salınır (Beta-laktamaz salgılayan Gr(+) bakteriler yüksek doz
antibiyotik ile etkin biçimde tedavi edilebilirler).
� Dış membranın altında peptidoglikan ile dış membranı birbirine bağlayan lipoprotein tabaka bulunur.
� Dış membranda porin ve integral proteinler gibi proteinler bulunur.
Bu proteinler hidrofobik yapıları dışarı atabilme yeteneğine sahiptir ve böylece hücreyi dış ortamın safra tuzu ve
hidrolitik enzimlerinden korur.
Dış membrandaki porinler şeker, aminoasit ve vitamin gibi zorunlu maddelerin ve antibiyotiklerin hücre içine
girişine izin verir.
Bazı büyük moleküllü antibiyotikler (ör: vankomisin) geçişi bu porinlerdeki defektler nedeniyle engellenebilir.
(P.aeruginosa’da antibiyotiğe karşı gelişen direnç bu mekanizma ile gelişir)
Dış membran proteinleri aynı zamanda fajlar, bakteriyosinler ve piluslar için reseptör görevi de görürler.
Omp A :
Dış membrandaki en büyük proteindir.
Dış membranı peptidoglikan tabakaya bağlar.
Çeşitli bakteriyofajların ve bakteriyel konjugasyonda rol alan bakteri piluslarının reseptörüdür.
� Dış membranın en dış yüzeyinde lipopolisakkarit tabakası (LPS) yer alır.
LPS tabakası üç katmandan oluşur:
1.Lipid A : Gr(-) bakterilerin endotoksin etkisinden sorumludur.
Dış ortama salınmaz ancak bakteri parçalandığında ortaya çıkar.
Uzun zincirli YA’leri ve glikozamin disakkarit üniteleri (daima beta-hidroksi miristik asit)’den oluşur.
2.Kor A : Tüm Gr(-) bakterilerde ortak polisakkarit yapıdır.
3.Polisakkarit : Türe özgü O antijenidir (Somatik antijen) ve major yüzey antijenidir.
� Bazı Gr(-) bakterilerde dış membranda LPS tabaka bulunmayabilir.
Bu bakterilerde glikan yapısında çok sayıda çıkıntı bulunur (LOS : Lipooligosakkarit)
LOS üzerindeki epitoplar konak yapısını taklit ederek bu organizmaların konağın immun cevabından kaçmasını
sağlarlar.
O antijeni LPS yapısında olduğundan T-lenfositlerden bağımsız antikor yanıtı oluşturur ve IgM yapısında
antikorlar ortaya çıkar.
Protein yapısında olan H antijenlerine karşı oluşan antikorlar IgG yapısındadır ve daha uzun süre kanda
bulunurlar.
6-Yüzey proteinleri
� Özellikle Gr(+) bakterilerde bulunan yapılardır (Genel olarak Gr(-) bakterilerde BULUNMAZ)
� En önemlileri teikoik asit, lipoteikoik asit ve teikuronik asittir.
Ribitol ve gliserolden oluşurlar.
Teikoik asit : Antijenik aktivite determinantlarına sahiptir.
Bakteriyi lizozim’in etkisinden korur.
Gr(+) bakterilerin fajları için reseptör görevi görür.
Lipoteikoik asit : Gr(+) bakterilerin major yüzeyel antijenik determinantı ve yapışma elemanıdır
(ör: Strep.pyogenes)

7-Kapsül
� Bazı bakterilerin hücre duvarının çevresinde virulansta önemli bir yapı bulunur.
Kapsül’ün antifagositik ve adezyon özellikleri vardır.
Kapsülün kaybı genellikle virulansın da kaybı anlamına gelir.
� Gerçek kapsül : Genellikle polisakkarit yapısındadır.
Sıklıkla kapsül sentezleyen bakteriler :
Bacillus anthracis Diğer bakterilerden farklı olarak protein (poly-D-glutamik asit) yapısında kapsüle
sahiptir.
Bacteriodes fragilis
E.coli
H.influensa Poliribozom fosfat yapıda bir kapsüle sahiptir.
Hib serotipinin daha virülan olmasının nedeni kapsülün 5 şekerli (pentoz) olmasıdır.
Klebsiella
N.meningitidis
S.typhi Vi antijenini oluşturur.
Strep.agalactica Diğer bakterilerden farklı olarak sialik yapıda kapsüle sahiptir.
Strep.pneumonia
Strep.pyogenes Diğer bakterilerden farklı olarak hyalüronik asit yapısında kapsüle sahiptir.
(A grubu beta
hemolitik streptokok)
� Kapsülün gösterilmesi ile ilgili yöntemler :
1.Negatif boyama (Ortamı boyama) : Bu amaçla çini mürekkebi veya nigrosin boyası kullanılır.
2.Muir yöntemi
3.Kapsül şişme (Quelling) yöntemi : Özellikle kapsüllü bakterilerin tiplendirilmesinde kullanılır.
� Slime faktörü (Biyofilm tabaka)
Bazı bakterilerde bulunan homojen ve tam olmayan fakat bakteriyi çevreleyerek koruyan glikokaliks yapısındaki
tabakadır.
Slime faktör’ün antifagositik ve adezyon özellikleri vardır.
Slime faktör taşıyan bakteriler :
Koagulaz negatif stafilokoklar Yabancı cisimlere tutunarak enfeksiyon yapma yeteneklerini slime faktör sağlar.
Strep.mutans Diş çürüklerinin oluşumundan sorumludur.
8-Flagellum (Kamçı)
� H antijenini oluşturur (Hareketsiz bakterilerde H antijeni BULUNMAZ)
� Flagellin denilen protein alt ünitelerinden oluşan bakterilerin hareketiyle (kemotaksis) ilgili yapılardır.
� Bakterinin sitoplazmasına bleforastlarla tutunurlar.
� Sayı ve çıktıkları yere göre özel isim alırlar:
1.Monotriş : Tek bir kutupta tek flagellum bulunur.
2.Amfitriş : Her iki kutupta birer flagellum bulunur.
3.Lobotriş : Bir kutupta veya her iki kutupta çok sayıda flagellum bulunur.
4.Peritriş : Bakterinin tüm çevresinde falgellumlar bulunur.
5.Atriş : Hiç flagellum bulunmaması
� Flagellum leifson yöntemiyle bulunur.
� Genellikle kok yapısındaki bakterilerde flagellum BULUNMAZ.
9-Fimbria ve Pilus
� Küçük, glikoprotein yapısında, sitoplazma membranından kaynaklanan bakterinin yapışma (adezyon) işlevini
sağlayan tüycüklerdir.
Piluslar yapı olarak aynı olmakla birlikte adezyon yanında konjugasyon ile gen aktarımından sorumludur (Seks
pilusu)
� Fimbria ve pilus Gr(-) bakterilerin özelliğidir.
Gr(+) bakterilerden sadece Actinomyces viscosus ve Corynebacterium renale’de fimbria bulunur.
� Fimbrialarını kaybeden bakteriler mukozal epitelde kolonize OLAMAZLAR.

10-Spor
� Bazı bakteriler dehidratasyon, ısı ve kimyasal maddeler gibi anormal şartlarla karşılaştığında spor adı verilen
sağlam, dayanıklı ve metabolizması daha yavaş bir yapıya dönüşür - Ortam uygun hale döndüğünde bakteri de
vegetatif forma geri döner (Germinasyon)
Spor : En dirençli bakteri formu
Vegetatif : En zayıf bakteri formu
� Sporun yapısı (Dıştan içe doğru) :
1.Ekzosporyum
2.Manto
3.Korteks
4.Spor duvarı (Peptidoglikan)
5.Spor protoplastı (Dipikolinik asit)
Vegetatif formda bulunmayan Ca ++ şelatörü olarak görev yapan maddedir.
Metabolik yavaşlık ve zararlı maddelere karşı dirençten sorumludur.
� Sporlarda vegetatif forma göre su çok az iken Ca ++ miktarı çok yüksektir.
Spor oluşturma özelliği tıbbi olarak önemi olan sadece iki cins Gr(-) basilde gözlenir :
Bacillus cinsleri
(Aerop üreme özelliği gösterir)
B.anthracis Spor ortada lokalizedir (Santral)
Clostridium cinsleri
C.botulinum Spor uca yakın lokalizasyon gösterir (Subterminal)
(Anaerop üreme özelliği gösterir) C.tetani Spor uçta lokalizedir (Terminal)
Bakterilerin çoğalması ve metabolizması
� Bakteriler ikiye bölünerek çoğalırlar (Binary fusion).
� Çoğalmaları logaritmik olarak gerçekleşir.
� Bakterilerin çoğalma evreleri :
1.Lag dönemi : Bakterilerin üreme öncesi hazırlık yaptığı latent dönemdir.
2.Log dönemi : Bakterilerin en hızlı üredikleri bölünme süresinin en kısa olduğu logaritmik çoğalma dönemidir.
Antibiyotiklerin en etkili olduğu dönemdir.
3.Duraklama dönemi : Üremenin durduğu ve bakteri sayısının sabit kaldığı dönemdir.
4.Ölüm dönemi : Besinlerin azalması ve oluşan toksik maddelerin artması ile bakterilerin öldüğü ve sayılarının
azaldığı dönemdir.
� Jenerasyon zamanı : Bir bakteri topluluğunda hücre sayısının ikiye katlanması için geçen süredir.
Ör: E.coli için 20 dk. – M.tbc. için 14-20 sa (Bölünme süresi en uzun bakteri)
� Oksijen varlığı ile bakteri üremesi arası ilişki :
1.Zorunlu aerop : O2 varlığında ürerler – Son elektron alıcısı oksijendir.
Ör: Bacillus - M.tbc.- Pseudomonas
2.Fakultatif anaerop : O2 var olsa da yok olsa da kolayca ürerler.
O2 varlığında aerop üreme tercih edilir (bu şekilde ATP kazancı çok fazladır), O2 yokluğunda
fermentasyon kullanıldığından glikoz ihtiyacı artar (Pasteur etkisi).
Ör: Enterik basiller
3.Mikroaerofilik : Düşük seviyede O2‘ye ihtiyaç duyarlar.
Ör: Campylobacter – Helicobacter
4.Zorunlu anaerop : Son elektron alıcıları C, N ve S gibi moleküllerdir.
O2 varlığında ortaya çıkan toksik ürünleri ortadan kaldıran katalaz ve superoksit dismutaz
enzimleri olmadığından O2 bu bakterilere toksik etki gösterir.
Fermentasyonla enerji sağladıkları için besin ihtiyaçları fazladır.
Ör: Actinomyces – Bacterioides - Clostridium
� Bakterilerin tercih ettikleri üreme sıcaklıkları :
1.Termofil : Yüksek ısıda iyi üreyen bakteriler
2.Mezofil : 20-45 0 C’de iyi üreyen bakteriler (Klinikte önemli bakteriler)
3.Psikrofil : Soğukta iyi üreyen bakteriler
� Halofil : Yüksek tuz içeren ortamlarda iyi üreyen bakteriler

� Besiyeri : Bakterileri laboratuarda üretmek için oluşturulan ortamlar
Koloni :
Bakterilerin besiyerlerinde üremesiyle oluşan topluluklardır.
Tek bir bakterinin çoğalmasıyla oluştuğunda saf kültür olarak yorumlanır.
Bakterileri tanımlamak amacıyla yapılan testler bu saf kültürden yapılmalıdır.
Besiyerleri bakteriler için gerekli karbon, nitrojen, enerji kaynakları, inorganik tuzlar ve uygun H alıcı ve vericileri
içermelidir.
Kolesterol mikoplazma hariç bakteri kültürleri için gerekli DEĞĐLDĐR.
Besiyerleri pepton (et suyu) temelinde olmak üzere çeşitli maddelerle katı ve sıvı ortamlar olarak hazırlanır.
Katı besiyerleri agar denilen, galaktoz polimeri olan 85-95 0 C’de eriyip 40-42 0 C’de donan, bakteriler tarafından
kullanılamayan ve deniz alglerinden elde edilen bir madde ile oluşturulur.
Agarın %1,5-3 oranında katılması ile katı besiyeri oluşturulur.
Agarın %0,3-0,5 oranında katılması ile yarı-katı besiyeri oluşturulur.
Üreme sıvı besiyerinde bulanıklık, katı besiyerinde koloniler şeklinde gözlenir.
Sık kullanılan besiyerleri :
BCYE agar Legionella spp
Bordet-Gengau agar Bordetella pertusis
Bordetella parapertusis
CCFA agar Clostridium difficile � Sarı koloniler
Chapman agar Stap.aureus için seçici besiyeri
CIN agar Aeromonas besiyeri
Y.enterocolitica � Öküz gözü
Endo besiyeri E.coli � Metalik parlaklıkta koloniler
Lowenstein-Jensen besiyeri M.tbc.
Löffler besiyeri C.diphteria (Psödomembranöz tonsilit)
MacConkey agar Enterik bakterilerin ayrımı
Mueller Hinton besiyeri Antibiyogramlar için kullanılan standart besiyeri
PPLO besiyeri Mycoplasma spp � Sahanda yumurta görünümü
Sabaraud besiyeri Mantarlar
SS agar Salmonella ve Shigella ayrımı
Selenit agar Salmonella izolasyonu
Thayer Martin besiyeri Gonokokların selektif üretilmesi
Meningokokların selektif üretilmesi
TSĐ agar Gr(-) basillerin ayrımı
TCBS besiyeri Vibrio spp � Sarı koloniler
Hücre kültürü Viruslar
Embriyonlu yumurta
Klamidya spp
Riketsia spp
Örneklerin alındığı bölgeler :
1-Aerop kültür
1.Boğaz sürüntüsü
2.Deri
3.Dışkı
4.Đdrar
5.Kan
2-Anaerop kültür
1.Kan
2.Kemik iliği
3.Safra
4.Sinüs aspiratı
5.Yara ve apse kültürleri
M.lepra (Cüzzam) ve
T.pallidum (Sifiliz)
kültüre EDĐLEMEZ.

Bakteriyel patogenez
� Virulans : Bir mikroorganizmanın hastalık yapma yeteneği
� Enfeksiyon : Bir mikroorganizmanın konağa girmesi
Enfeksiyonun nasıl seyredeceği konağın ve etkenin direncine bağlıdır.
� Patogenezi belirleyen etkenler :
1.Bulaşma yolu
2.Hücre yüzeyine yapışma
3.Hücreye invazyon
4.Đnflamasyon
5.Hücre içi sağ kalım
� Konak savunmasının başarısı etkenin virulansı ve sayısı ile ilgilidir
Salmonella için enfeksiyon dozu >100.000 - Shigella için enfeksiyon dozu

Ekzotoksinler
1.Membran destruksiyonu yapanlar
C.perfiringens Alfa-toksin
L.monocytogenes Listerolizin-O
Staph.aureus Alfa-toksin
Strep.pyogenes Streptolizin-O
2.Superantijen yapısında olanlar
Staph.aureus Toksik şok sendromu toksini-1 (TŞST-1)
Ekzotoksini olmayan bakteriler
1.Brucella
2.H.influensa
3.K.pneumonia
4.M.tbc
5.P.vulgaris
6.Strep.pneumonia
Strep.pyogenes S.pyogens ekzotoksin-A (SPE-A)(Eritrojenik toksin)(Pirojenik toksin)
3.Protein sentezi inhibisyonu yapanlar
C.diphteria Difteri toksini
EHEC Veratoksin (Shiga-like toksin)
P.aeruginosa Ekzotoksin-A
S.dysenteria-1 Shiga-toksin (ST)
4.cAMP’yi arttırarak etki gösterenler
B.anthracis Antrax toksini (A-B tipi subunitlerden oluşmaz)
B.pertusis Pertusis toksini
ETEC E.coli labil toksin (LT)
V.cholera
5.Nörotoksinler
C.botulinum Botulinum toksini
C.tetani Tetanoz toksini
5-Enzimler
Kollagenaz, hyaluronidaz, koagulaz, lökosidin gibi enzimler yayılmada önemli rol oynarlar.
6-IgA proteazlar
Mukozomal IgA’yı yıkarak enfeksiyona zemin hazırlarlar.
IgA proteaz üreten bakteriler :
1.H.ınfluensa
2.N.gonorea
3.N.menegitidis
4.Strep.pneumonia
7-Siderofor yapımı
Virulans faktörlerin çoğu kromozomal olarak bulunur.
Birçok virulans faktör geni DNA dizisinde birbirine yakın olarak bulunur.
Bu tür dizilere patojenite adaları adı verilir.
Bazı virulans faktörlerinin genleri aktarılabilir.
Plazmid aracılığıyla aktarılanlar:
1.B.anthracis için toksin oluşturma özelliği
2.C.tetani için tetanospazmin yapma özelliği
3.E.coli için invazyon faktörleri, kolonizasyon faktörleri ve enterotoksin yapma özellikleri
4.Staph.aureus için eksfolyatif toksin oluşturma özelliği
Bakteriyofajlar aracılığıyla aktarılanlar:
1.C.botulinum için C ve D toksin yapma özelliği
2.C.diphteria için toksin toksini
3.E.coli için Shiga-like toksin yapma özelliği
4.S.pyogenes için eritrojenik toksin (Kızıl toksini)
5.V.cholera için toksin
Lizojenik faj aracılığıyla aktarılanlar:
1.Nontoksijenik suşların ekzotoksin üreten suşlara dönüşümü sağlar.

Normal flora
1-Deri florası
1.Staph.epidermidis : Deride en fazla bulunan flora üyesi
2.Staph.aureus
3.Candida albicans
4.Propionibacterium acnes : Derinin en önemli anaerop flora etkeni
2-Burun florası
1.Staph.aureus : Burunda en fazla bulunan flora üyesi
2.S.epidermidis
3.Difteroidler
4.Streptokok türleri
5.Neisseria türleri
3-Ağız florası
1.Strep.viridans : Ağızda en fazla bulunan flora üyesi
2.Strepkok türleri
3.Eikenella corrodens
4-Diş eti florası
1.Strep.mutans : Diş etinde en fazla bulunan flora üyesi
2.Prevotella intermedia
3.Parphyromonas gingivalis
5-Boğaz florası
1.Strep.viridans : Boğazda en fazla bulunan flora üyesi
2.Streptokok türleri
3.Neiserria
4.H.influensa
5.Staph.epidermidis
6-Bağırsak florası (En fazla anaeroplar bulunur)
1.Bacteriodes fragilis : Bağırsaklarda en fazla bulunan flora üyesi
2.E.coli : Bağırsaklarda en fazla bulunan aerop flora üyesi
3.Enterokoklar
4.Bifidobacterium
5.Eubacteriler
6.Fusobacterium
7.Laktobasiller
7-Vajina florası
1.Lactobasillus (Dodörlein basilleri) : Vajinada en fazla bulunan flora üyesi
2.Streptokok türleri
3.Gr(-) basiller
4.B.fragilis
5.Difteroidler
6.C.albicans
7.Gardnerella vaginalis
8-Üretra florası
1.Staph.epidermidis
2.Streptokok türleri
3.Difteroidler
4.E.coli
5.Gr(-) basiller
6.Mycobacterium smegmatis : Erkek üretrasının bir flora üyesidir.
Steril bölgeler
1.BOS ve meninksler
2.Orta kulak
3.Sinusler
4.Larinks, trakea, bronşlar, AC dokusu ve plevra
5.KC, safra kesesi ve periton
6.Kemik ve eklemler
7.Böbrek, üreter ve mesane
8.Fallop tüpleri
9.Prostat ve epididim
10.Kan
11.Endokard

Bakteri genetiği
� Bakterilerde genler 1200-2500 baz çifti uzunluğunda DNA birimlerinden oluşur.
Bu yapı yaklaşık 1 mm’lik bir uzunluğa denk gelir.
Bu DNA’nın bakterinin içine sığabilmesi için DNA giraz tarafından kıvrımlı bir hale getirilir.
� Bakterilerin DNA’sı sirküler yapıdadır (Lineer bir DNA’ya sahip olan tek bakteri Borrelia burgdorferi’dir).
� Bakteri ve fajlardaki genler haploiddir.
� Replikon : Replikasyonu başlatan bölge
� Operon :
Replikasyonla ilişkili proteinleri kontrol eden gen topluluğu bölgesidir.
Operon bölgesinde başlatıcı (promotor) ve operatör bölge bulunur.
� Transpozan
Kromozomdaki DNA dizilerini farklı bir yere veya plazmidlere aktarımını sağlayan küçük DNA dizileridir.
Transpozanlar kendi başlarına replike olurlar.
Bazen bakterinin kendisi tarafından bu süreç yönetilebilir.
Transpozonlar aracılığıyla kendi antijenik yapısını değiştirerek konak savunmasından kaçabilen bakteriler:
1.Borrelia recurrentis
2.N.gonorea
3.Tryponosoma
Hastane enfeksiyonlarında gözlenen bakterilerde çoklu direnç özelliği transpozanlarla aktarılır.
� Bakteriyofaj
Ancak kendilerine özgül bakterileri enfekte edebilen DNA yapısındaki molekülleridir (E fajı RNA yapısındadır).
Virulan faj (Litik faj) : Girdiği hücrede çoğalarak o hücrenin erimesine neden olan fajlar
Profaj : Hücreye girerek DNA’sına integre olan fajlardır.
Bu bakteriye lizojen bakteri denir.
Bakteri ürediğinde yeni bakteriye de geçer.
Transdüksiyon : Fajlarla genetik bilgi iletimi
Faj konversiyonu (Lizojenik konversiyonu) :
Bir bakteride bazı genetik özelliklerin bakteriyofajlardaki genlerle sağlanmasıdır.
Bakteriyofajlar pek çok virulans faktörü taşıyabilir.
Nontoksik suşların ekzotoksin salgılayan suşlara dönüşümünü sağlayabilir.
1.C.diphteria için difteri toksini sentezleme özelliği
2.C.botulinum için C ve D toksini sentezleme özelliği
3.E.coli için Shiga-like toksini sentezleme özelliği
4.S.pyogenes için Eritrojenik toksin sentezleme özelliği (Kızıl toksini)
5.V.cholera için toksin sentezleme özelliği
� Plazmid
Bir fajla enfekte bakteri başka
fajlara karşı dirençlidir ve
enfekte OLMAZ.
Prokaryot hücrelerin sitoplazmasında bulunan, küçük, halkasal, çift iplikli ekstra kromozomal DNA
molekülleridir.
Bulunduğu bakteriye zarar vermez.
Bakteri DNA’sından bağımsız olarak replike olabilir (Kromozomdan ayrı olarak bulunan tüm plazmidlerin
Ortak özelliği)
Başka bakterilere aktarılabilirler (Konjugasyon: Bakteriler arası plazmid alışverişi)
Bakterinin kromozomuna entegre olabilirler (Epizom: Kromozoma entegre plazmid)
Kromozoma entegre plazmidler konjugasyon işlemi ile başka bakteriye aktarılamaz.
Kromozoma entegre plazmid (‘) işareti ile gösterilir.
Bakteriler akridin boyasına maruz bırakılırsa plazmidlerden kurtulur.
Plazmidler aynı anda birden fazla gen taşıyabilirler.
Aynı türde genetik bilgi taşırlar.
Bakteriler arası aktarımları zordur ancak iki bakterinin direk teması ile aktarılabilir.
F plazmid:
Konjugasyon işlemi için gerekli genleri taşıyan plazmiddir.
Bu plazmidin kodladığı en önemli protein seks pilusudur.
Eğer F plazmidi bakteriyel DNA ile birleşmiş ise diğer hücrelere de konağa ait DNA parçaları aktarabilir.
Hfr hücre (Yüksek frekanslı rekombinansyon hücresi):
Bakteri DNA’sı ile birleşmiş plazmid taşıyan hücre (Kromozomuna F faktörü yerleşmiş bakteri)
F plazmidleri konjugasyonla AKTARILAMAZ.
Plazmidlerin taşıdığı fonksiyonlar:
1.Antibiyotik direnci
R plazmidi : Bakteride antibiyotiğe karşı direnç genlerini taşıyan plazmid
R’ plazmidi : Bakteri kromozomuna entegre olmuş direnç plazmidi
2.Ağır metallere (civa, gümüş vb) karşı direnç
3.Pilus ve fimbria sentezi

4.Ekzotoksin sentezi
1.B.anthracis için toksin oluşturma özelliği
2.C.tetani için tetanospazmin yapma özelliği
3.E.coli için invazyon faktörleri, kolonizasyon faktörleri ve enterotoksin yapma özellikleri
4.Staph.aureus için eksfolyatif toksin oluşturma özelliği
5.Bakteriosin sentezi (Bakteriler tarafından diğer bakterileri öldürmek için üretilen madde)
Col plazmidi : E.coli kolisini ve diğer bakteriosinlerini sentezleyen plazmid
6.Nitrojen tutucu enzimlerin sentezi
7.Tümör oluşumu
8.Antibiyotiğin üretimi
� Đnsertion-sequence (Araya giren öge)(IS): Küçük ve herhangi bir fenotipik özellik göstermeyen DNA dizileri
� Bakterilerde genetik bilgi aktarımı
1.Transformasyon
Bir bakterinin lizisi ile ortama salınan çıplak DNA parçalarının (bakteriyofaj, transpozan, plazmid, IS,
bakteri DNA’sı vb) uyumlu bakteri tarafından hücre duvarından doğrudan alımıdır.
Genelde aynı cins bakteriler arasında gerçekleşir.
Ortamda DNAaz enzimi varsa transformasyon gerçekleşmez.
En önemli belirleyicisi bakterinin DNA alabilme yeteneğidir (Kompetans faktörü).
Virulan ve nonvirulan bakterilerin birlikte bulunduğu bir ortamda virulan bir bakteri öldüğünde nükleik asidi
serbest kalır.
�Ekstrasellüler serbest DNA kompetans bakteriye bağlanarak hücre içine alınır.
(Kompetans bakteri: Serbest DNA’yı alabilme yeteneğimne sahip bakteri)
�Hücrenin rekombinasyon sistemi aktive olur ve her bir DNA parçası homolog olduğu gen bölgesini bularak
yer değiştirir (Homolog rekombinasyon)
�Homolog rekombinasyonla stabilize edilen yeni genlere sahip hücre bölünmeye başlar ve yeni özelliklere
sahip olur.
Ör.Kapsül geni taşıyan virulan Strep.pneumonia’dan virulan olmayan Strep.pneumonia’ya kapsül genlerinin
transformasyonla aktarımı
2.Transdüksiyon
Bakteriyofaj aracılığıyla bakteriden bakteriye genetik bilgi aktarımıdır.
3.Konjugasyon
Đki bakterinin fiziksel temasıyla aralarında oluşan ve köprü görevi gören seks pilusları vasıtasıyla plazmid
aktarımıdır.
4.Transpozisyon
Plazmide ait ufak bir DNA parçasının bakteriler veya plazmidler arası aktarımıdır.