Evliyalar Ansiklopedisi - Turkiye Gazetesi Yayinlari

1164) senesinde İstanbul'da vefât etti. Eğrikapı'da bulunan dergâhının avlusuna defnedildi.
Cemâleddîn-i Uşşâkî, ilim ve edebi ilk olarak Edirne'de medfûn bulunan Hamdi Bağdâdî'den
öğrendi. Hamdi Bağdâdî'nin vefâtından sonra Sezâî ismindeki mânevî ilimlere sâhib olan zâta
talebe oldu. Çok yüksek mânevî mertebelere kavuştu. Şeyh Sezâî'de bulunan mânevî sırları
elde etti. İlk hocası Hamdi Bağdâdî'nin vefâtlarından on dokuz, Şeyh Sezâi'nin vefâtından
dört sene sonra, mânevî bir işâretle, 1742 (H.1155) senesinde İstanbul'a gitti. Eğrikapı
dışındaki Savaklar mevkıinde bulunan Hırâmî Ahmed Paşa Dergâhına, vefât eden
Muhammed Efendinin yerine tâyin edildi. Cemâleddîn Uşşâkî, vefâtına kadar bu dergâhta
isteyen herkese ilim ve tasavvuf yolunun edebini öğretti. Zamânında kaybolmaya yüz tutan
Uşşâkiyye tarîkatını ihyâ ederek, bu yolda çok talebe yetiştirdi. Yetiştirdiği talebelerin en
büyüğü Selâhaddîn-i Uşşâkî'dir.
Vefâtından sonra, türbesinin yanında bulunan mescid ve iki katlı ev, bir gece çıkan yangında
yandı. Bu yangın sırasında türbenin çatısı da yandı. Çatıdaki tahtaların korları parçalar
hâlinde kabrinin etrâfına düştü. Hikmet-i ilâhî o kor parçalarından bir tânesi kabrinin üzerine
düşmedi. Sandukanın üzerinde bulunan örtüye ve baş tarafındaki beyaz sarığa hiç bir şey
olmadı. Hattâ beyaz sarığın dumandan ve isten rengi bile değişmedi. Vefâtından sonraki bu
kerâmetini gören birçok gayr-i müslim îmân ederken, onu anlayamayanlar da bu hâdiseden
ibret alıp tövbekâr oldular.
Cemâleddîn Uşşâkî'nin çok sâde bir dille yazılmış dîvânı ve birçok ilâhileri vardır.
Dîvânından bâzı bölümler.
Sohbet-i nâlân ile bîgânelikten al bizi,
Sohbet-i ârif ile et âşinâdan ey Çalab!
Bu Cemâlî'nin vücûdu perdesini ref' edip,
Bir dem ayırma anı zevk-i cemâlinden ey Çalab!
xxx
Hak yolun arar isen, dilde nihân içindedir,
Andan nişân sorarsan, her bir nişân içindedir.
Senden yakındır ol sana, sanma ânı senden cüdâ,
Sen de yürü var ana, ol sende can içindedir.
1. Ey Allah'ım bizi aşkın ile inleyenlere uzak olmaktan koru ve âriflerin sohbetine ulaştır.
2. Bu şâir Cemâlî'nin vücud perdesini kaldırıp onu güzelliklerin zevkinden bir an bile ayırma.
xxx
3. Hakk'a giden yolu ararsan o gönülde gizlidir. Ondan nişan istersen, her bir belirtide
görünmektedir.
4. O sana senden yakındır. O'nu senden ayrı sanma. Sen de ona koş, O senin cânındadır.
1) Sefînet-ül-Evliyâ; c.4, s.243
2) Osmanlı Müellifleri; c.1, s.54
3) Sicilli Osmânî; c.2, s.83
CEMEL ALİ DEDE (Turut);
Selçuklular devrinde Konya'da yetişen evliyâdan. Aslen Horasan taraflarındandır. İsmi
Ali'dir. Küçük çocuk iken Mevlânâ Celâleddîn-i Rûmî'yi sırtına alıp deve taklidi yaparak
eğlendirdiğinden Cemel (Deve) lakabı verilmiştir. Doğum yeri ve târihi bilinmemektedir.
1274 (H.673) senesinde Konya'da vefât etti. Kabri, Konya'da Meram tarafındadır.
Mevlânâ Celâleddîn-i Rûmî hazretlerinin babası Sultânü'l-Ulemâ ile birlikte Konya'ya gelen