Evliyalar Ansiklopedisi - Turkiye Gazetesi Yayinlari

Muhammed bin Ahmed el-Fâkihî, Humeyd bin Abdullah es-Sündî gibi âlimler icâzet
almışlardır. Hindistan'da otuz iki sene kaldı.
Zamânın büyük âlimleri ve meşhûr evliyâsı onu medhetmişlerdir. Onun yetişeceğini önceden
müjdelemişlerdir. Müjdelendiği gibi zamânın en meşhûr âlimi ve evliyâsı olmuştur.
Menkıbeleri, Şehâbeddîn Ahmed bin Ali el-Mekkî tarafından Nüzhet-ül-İhvân ve'n-Nüfûs
fî Menâkıbı Şeyh bin Abdullah Ayderûsî adı altında yazılan kitapta toplanmıştır. Ayrıca
oğlu Şeyh Abdülkâdir, Futûhât-ül-Kudsiyye fi'l-Hırakât-ül-Ayderûsiyye adlı eserinin
mukaddimesinde yazmıştır.
Ayderûsî'nin eserleri şunlardır:
Kitâb-ül-Akd-ün-Nebî, Es-Sırr-ül-Mustafavî, Kitâb-ül-Fevz-ve'l-Büşrâ,
Tuhfet-ül-Mürîd; bu eseri manzum olup, iki cild hâlinde şerh edip büyüğüne
Hakâik-üt-Tevhîd, küçüğüne Sirâc-üt-Tevhîd adını vermiştir.
Mevlid ve mîrâc ile ilgili nazım eserlerinden başka tasavvufda Hızb-un-Nefs,
Nefehât-ül-Hukm adlı eseri ve şiirlerinin toplandığı bir dîvânı vardır.
1) El-A'lâm; c.3, s.182
2) El-Meşre-ur-Revî; c.2, s.119
3) Nûru's-Safîr; s.333
4) Mu'cem-ül-Müellifîn; c.4, s.312
5) Şezerât-üz-Zeheb; c.8, s.423
AYDÎ BABA;
Gâziantep velîlerinden. İsmi Mehmed olup, babasının ismi Mehmed Nâmî Efendidir. Babası
da âlim bir zât idi. Aydî Baba, 1812 (H.1227) senesinde Antep'te doğdu. İlk tahsîline bu
vilâyette başlayan Aydî Baba sonra, ilim öğrenmek için, Halep, Kayseri ve İstanbul'a gitti.
İlim tahsîlini tamamlayınca memleketine dönüşünde Kayseri Medresesinde bir süre
müderrislik yaptı.
Aydî Baba, bir arkadaşı ile berâber tekrar İstanbul'a seyâhate gitti. İstanbul'da Kuşadalı
İbrâhim Efendiye talebe oldu ve ondan Halvetî tarîkatını insanlara öğretmek için icâzet,
diploma aldı. Bu seyâhatine, dükkânını ve mallarını satıp katılan arkadaşının bir süre sonra
parası bitti ve sıkıntıya düştü. Aklından, "Gül gibi işimi ne diye dağıttım da burada
sürünmeye geldim." diye geçirdi. Bu düşünceleri Aydî Baba'ya mâlûm olunca; ona kucağını
açmasını söyledi ve takkesini kucağına ters çevirdi. Takkeden bir sürü para döküldü. Ona;
"Haydi Antep'e git de dükkan aç!" dedi. Arkadaşı hatâsını anlayıp af diledi ise de, Aydî Baba
onu Antep'e gönderdi.
Aydî Baba, İstanbul dönüşünde İki şerefeli Câmide imâmlık yapmaya başladı. Evinin bir
bölümünü tekke hâline getirerek insanlara doğru yolu anlattı. Şehrin ileri gelenleri ve halktan
pek çok kimse derslerine katıldı. Bir süre sonra Allahü teâlânın aşkı ile yanan Aydî Baba
talebelerine; "Biz şeyhlik yapıyorduk ama talebe bile olamamışız. Ben size hoca olmaya
lâyık değilim. Eğer halktan uzak olmazsak, Allahü teâlâya yakın olamayız." diyerek şeyhliği,
imâmlığı ve hatipliği bıraktı.
Antep'in bir mahallesinde bir kadın doğum yaparken çok zor durumda kalmıştı. Yanında
bulunan kadınlar, kocasına; "Aydî Baba'ya git de hanımının kurtulması için duâ etsin."
dediler. Adam; "O deli ne yapabilir?" diye düşünmesine rağmen Aydî Baba'nın yanına gitti.
Durumu anlattı.Aydî Baba gözlerini kapayıp biraz murâkabeden sonra; "Git. Nur topu gibi