Evliyalar Ansiklopedisi - Turkiye Gazetesi Yayinlari

şehzâde olarak bulunan Sultan İkinci Selîm Hanın hocası ve terbiye edicisi Akşemseddîn
evlâdından olan Şemsî Çelebi vefât edince, onun yerine Şehzâde hocalığı ile vazîfelendirildi.
İlim ve edeb yönünden Şehzâdenin iyi yetişmesine çalıştı ve bu hususta büyük hizmetleri
oldu.
1566 (H.974) senesi Rebî'ul-evvel ayında Sultan İkinci Selîm Han tahta geçip pâdişâh
olunca, Atâullah Ahmed'i büyük bir câmide halka vâz ve nasîhat etmesi için vazîfelendirdi.
Vâz ve nasîhatleri insanlar üzerinde çok tesirli idi. Çok sevilip sayıldı.
Asrındaki âlimlerin en büyüklerinden olanAtâullah Efendi, ulemânın ve vüzerânın mürâcaat
kaynağı oldu. Âlimler ve vezirler, pek çok meseleyi Atâullah Ahmed'e sorarlardı. Karar
vermekte keskin kılıç gibi idi. Gerek askerî, gerekse idârî makamlara tâyin olunacak kimseler
tâyin edilmeden evvel, Atâullah Ahmed ile bu konuda istişâre yapılır, istişâre netîcesinde
onun fikir ve sözüne göre amel edilirdi. Devlet dâirelerinde öyle îtibârı vardı ki, içeriye
girerken hiç kimse mâni olmaz, istediği yere serbestçe girip çıkardı.
Zâhirî ilimlerde olduğu gibi tasavvufda da yüksek derece sâhibi idi. Gerek saray çevresinde,
gerekse câmilerde vâz, nasîhat ve sohbetleriyle insanlara İslâmiyetin emir ve yasaklarını
anlattı. Pekçok kimsenin dünyâ ve âhiret seâdetine vesîle oldu. 1571 (H.979) senesi Safer
ayının on birinci günüİstanbul'da vefât etti. Süleymâniye Câmiinde cenâze namazını
Ebüssüûd Efendi kıldırdı. Cenâze namazında Vezîr-i âzam Mehmed Paşa, diğer vezirler,
âlimler, devletin ileri gelenleri ve kalabalık bir halk topluluğu hazır bulundu. Müminlerin
omuzları üzerinde taşınarak Şeyh Ebü'l-Vefâ Câmii hazîresinde kendisi için hazırlanan
türbeye defn edildi. Evlâdından ve hizmetçilerinden elli kişiye vazîfe ve maaş verilerek taltîf
edildi.
Atâullah Ahmed rahmetullahi aleyh, çok zekî idi. İlim ve irfân kaynağı idi. Üstün hâlleri,
zâhirî görünüşünden de anlaşılırdı. Affı ve keremi, ihsânı ve ikrâmı pek çok idi. Fehmi,
anlayışı ve idrâki, hâfızası çok kuvvetli idi. Sünnet-i seniyyeye yapışmakta, bütün işlerinin
dînimizin emirlerine tam uygun olmasına gayret etmekte çok hassas idi. Çok tedbirli,
temkinli ve ihtiyatlı hareket ederdi.Verâ ve takvâ sâhibi idi. İnsanlar için velînîmet olup,
himmet ve feyz kaynağı idi.
Hâce Atâullah Ahmed Efendi, fıkıh, tefsîr ve diğer ilimlere dâir bâzı eserler tasnif etmiştir.
Hidâye isimli meşhûr fıkıh kitabının baş tarafına tâlîkâtı, tefsîr-i şerîfi ile başka eserleri ve
Atâî mahlası ile söylediği şiirleri vardır.
1) Mu'cem-ül-Müellifîn; c.6, s.283
2) Şezerât-üz-Zeheb; c.8, s.388
3) Ikd-ül-Manzûm; c.2, s.224
4) Sicilli Osmânî; c.3, s.474
5) Şakâyık-ı Nu'mâniyye Zeyli (Atâî); s.149
6) İslâm Âlimleri Ansiklopedisi; c.14, s.211
ATEŞBÂZ VELÎ;
Mevlânâ Celâleddîn-i Rûmî hazretlerinin meşhûr talebelerinden ve bağlılarından. Hayâtı
hakkında yeterli bilgi yoktur. Doğum yeri ve yılı belli değildir. 1285 (H.684)te Konya'da
vefât etti.
Kendisinin asıl adı Yûsuf, babasının adı ise İzzeddîn'dir. Mevlânâ hazretlerinin babası
Behâeddîn Veled ile Horasan'dan geldiği veya kâfileye Karaman'da katıldığı rivâyet