Evliyalar Ansiklopedisi - Turkiye Gazetesi Yayinlari

olan Şeyhûniyye Medresesinde tâliplerine ilim öğretti. İbn-i Mezrûk, Tâcüddîn İshâkî gibi
âlimler talebelerinden idi.
Halîl Cündî, lüzumsuz işlerle uğraşmaz, ibâdet ve ilimden başka şeyle meşgûl olmazdı.
Yirmi sene Kâhire’de kaldı. Çok meşhûr olan Nil Nehri ve kıyısını görmek için gittiği
görülmedi. Müderrislik yaptığı sıralarda, bir gün hocası Abdullah Menûfî’nin ziyâretine gitti.
Evinde bulamadı. Evin helâsında bir ârıza olduğunu, tâmir için işçi aramaya gittiğini
söylediler. O da tereddüd etmeden; “Ona en münâsip işçi benim.” deyip, helâyı temizlemeye
başladı. Çevredeki insanlar başına toplanıp, böyle namlı ve şanlı bir kimsenin helâ temizliği
yapmasını hayretle seyrediyorlardı. Bu sırada Abdullah Menûfî hazretleri geldi. Onu gördü.
Çevredekilere; “Bu kim?” diye sordu. Onlar da; “Halîl!” diye cevap verdiler. O zaman,
Mısır’ın en büyük beş evliyâsından beşincisi olduğu bildirilen Abdullah Menûfî hazretleri,
öyle bir duâ etti ki, Halîl Cündî, bu duânın bereketiyle bir anda pek yüksek derecelere
kavuştu. Allahü teâlâ ömrüne bereket ihsân etti ve İslâm dînine çok hizmetleri oldu.
Halîl Cündî, bir gün bir aşçı dükkânına uğradı. Orada bozuk et satılır, insanlara haram
yedirilir, insanlar kandırılırdı. Dükkân sâhibine emr-i mârûf yaptı. Bu işin kötülüğünü anlattı.
Dükkân sâhibi pişmân olup, bir daha böyle yapmıyacağına söz verdi ve tövbe etti.”
Ziyâeddîn Cündî’nin din ve diyânette, zühd ve salahta, ibâdet ve tâatte, ilim ve amelde
yüksek bir mevkii vardı. Bu yüksekliğine, eserleri delîl oldu. Allahü teâlânın düşmanlarına
karşı çok çetin mücâdeleler verdi. Hıristiyan Avrupa kavimlerinin bir parçası olan Kıbrıs
krallığı ve çapulcu şövalyeleri, zaman zaman Mısır kıyılarını yağmalayıp, müslümanlara
zulmediyorlardı. Ziyâeddîn Halîl Cündî, halktan ve talebelerinden milis kuvvetleri teşkil etti.
Bu kuvvetin adına da, “Halka-i mansûre” adı verildi. Onlarla berâber İskenderiyye’nin
müdâfaası için Kâhire'den gidip savaştı. Allahü teâlânın rızâsı için küfür ehline karşı cihâd
ederken giydiği askerî elbiseyi bir daha çıkarmadı. Bu yüzden Cündî yâni orduya mensub
lakabı verildi. Askeriyeden maaş alır, zarûrî ihtiyâcından fazlasını fakirlere dağıtırdı. Kendisi
az yer, az uyur ve çok ibâdet ederdi. Az mala kanâat eder, eline geçenleri talebesinin
ihtiyâcına harcardı. Geceleri hiç uyumaz, kaylûle vaktinde, öğleden biraz önce vücûdunu
dinlendirmek için çok az uyurdu. Çok merhametli, gurûr ve kibirden arınmış, mütevâzî bir
kimse idi. Kalbi her türlü zulmet pisliklerinden uzaklaşmış, Allahü teâlânın nîmetlerini ve
O’nun rızâsını kazanmaktan başka bir şey düşünmez olmuştu. İşi, insanlara emr-i mârûf
yapıp, Allahü teâlânın emir ve yasaklarını öğretmekten başka bir şey değildi. İbn-i Teymiyye
ve yolunda gidenlere verdiği güzel cevapları ile meşhûrdur.
Halîl Cündî'den sonra gelen âlimler, ona uymakta çok hırslı, ona güvenmekte pek sâdıktılar.
Bu sebeple, Halîl Cündî’nin ifâdesi ile başka birinin ifâdesi arasında bir ayrılık olunca; “Biz,
Halîl’e uyarız. O bu meselede yanılmış olsa bile, ona olan hüsn-i zannımız, bizi ondan
ayrılmaktan men eder.” derlerdi.
Halîl Cündî hazretleri buyurdu ki: “Velî olgunlaşınca kendisine Allahü teâlâ tarafından çeşitli
şekillerde görünme kuvveti verilir. Bu da olmayacak bir şey değildir. Çünkü, başka başka
görünen şekiller rûhâniyettir. Bedeni, cismi görünmemektedir. Rûhlar, madde değildirler,
boşlukta yer kaplamazlar.”
“Allahü teâlâ, evliyânın rûhlarına öyle bir kuvvet verir ki, çeşitli şekillerde
görünebilirler. Bedenleri mezardan çıkmaz. Rûhları şekil alıp görünürler.”
Halîl Cündî çeşitli ilimlere dâir bir çok eser yazmıştır. Bunlardan bâzıları şunlardır:
1)Et-Tevhîd: İbn-i Hâcib’in Usûl-i fıkha dâir Muhtasar adlı eserinin altı ciltlik şerhidir.
Halîl Cündî eserin nikâh bahsine kadar olan kısmını bizzat kendisi yazdı. Ömrü vefa etmediği
için kalan kısmını müsveddelerinden talebeleri tamamladı. 2) Menâkıb-ı Abdullah Menûfî:
Hocasının menkıbe ve kerâmetlerini bu eserde toplamıştır. 3) Menâsik-ül-Hac, 4)
Muhadderât-ül-Fühûm fîmâ Yetealleke bit-Terâcim vel-Ulûm.