Evliyalar Ansiklopedisi - Turkiye Gazetesi Yayinlari

Hindistan’ın meşhûr velîlerinden. Hâce Nizâmüddîn-i Evliyânın talebesidir. Hocasına yakın
olmak nîmetine kavuşan seçilmişlerdendi. Gıyâspûr şehrinde otururdu. 1285 (H.684) senesi
civârında doğup, 1357 (H.758) de vefât etti. Vefât târihi, Keşf-üz-Zünûn’da 1493 (H.899)
olarak bildirilmiştir ki, bu mümkün değildir. Babası Müeyyidülmülk Sultan Alâeddîn
Halacî'nin kardeşi Aklî Hanın nâibi idi.
Çok ilim tahsîl eden Ziyâeddîn Bernî'nin hâfızası pek kuvvetli idi. Âlim ve sâlih zâtların
sohbetlerinde bulunmaktan büyük zevk alırdı. Hâce Nizâmüddîn-i Evliyâ hazretlerinin
bereketli sohbetlerine devâm ederdi. Bilhassa Emîr Hüsrev Dehlevî ve Emîr Hasan Sencerî
ile yakınlıkları vardı. Devamlı onlarla berâber bulunurdu.
Güzel huylu, kültürlü, hoşsohbet, güzel latîfeler yapan neşeli bir zât idi.
Sultan Muhammed Tuğluk zamanında 17 sene ve Fîrûz Şâh zamanlarında bir müddet sarayda
vazife aldı. Bu iki sultan devirlerinde, sultânın yakın adamlarından, güvendiği kimselerdendi.
Târih ilminde de söz sâhibi olan Ziyâeddîn Bernî, meşhûr Târih-i Fîrûz Şâh isimli eserin de
sâhibidir. Başka eserleri de vardır.
Tasavvuf yolunda ilerlemek arzusunda bulunan ve bu yolda çok gayretli olan Mevlânâ
Ziyâeddîn Bernî, hiçbir zaman dünyâlık toplamak gayretinde, telâşında olmamıştır.
Kendisine yetecek kadar şeylerle yetinir, daha fazlasını elinde bulundurmazdı.
Hâce Ziyâeddîn Bernî, Hasretnâme isimli eserinde şöyle anlatır: “Bir zaman, hocam Hâce
Nizâmüddîn-i Evliyâ’nın sohbetinde bulunuyordum. O gün rûhlara hayat veren bereketli
sohbetlerinde, sabahtan kuşluk vaktine kadar bulundum. Bu sırada birçok kişi, talebe olmak
üzere geldi. O da gelenlerin hepsini kabûl etti. O esnâda kalbimden; “Eskiden büyük zâtlar,
kendilerine talebe olmak üzere gelenleri kabûl etmekte ihtiyatlı davranırlar, her geleni hemen
kabûl etmezlerdi. Bizim hocamız ise, gelenlerden hiçbirini ayırmıyor, hepsini kabûl ediyor.”
düşüncesi geçti. Ben bu düşünceler içindeyken, bir ara bunu kendisine suâl etmek bile
istedim. Allahü teâlânın izniyle benim bu düşüncelerimi anladı. Bana dönerek tebessüm etti
ve; “Bana istediğini sor ama, gelen herkesi niçin kabûl ettiğimi sorma!” buyurdu. Sonra da
şöyle devâm etti; “Talebe olmak üzere gelenlerin hepsini kabûl ettiğimizi, ihtiyatlı
davranmadığımızı düşünüyorsunuz. Bizim böyle davranmamızın üç sebebi vardır. Birincisi;
tecrübe ile anlıyorum ki, bize talebe olmak üzere gelenlerin hemen hepsi, günah işlemekten
sakınan, namazlarını devamlı cemâatle kılan, emirleri yapmakta gevşek davranmayan, istîdâd
sâhibi kimselerdir. Bunun için onları kabûl ediyorum. İkincisi; mânevî olarak âcizlik ve
ihtiyaç içinde kapımıza gelip; “Bütün günahlarıma tövbe ettim” diyen bir kimseyi geri
göndermek gönlümüze hiç hoş gelmiyor. Bize talebe olanlardan hepsinin, günahlardan uzak
durduğu, tövbesini bozmadığı da meydandadır. Üçüncü ve en mühim sebep de; hocam
Ferîdüddîn Genc-i Şeker, bana icâzet ve hilâfet verirken böyle işâret buyurmuştur.” Bu
açıklamadan sonra, ona olan muhabbetim daha çok arttı."
1) Kâmûs-ul-A’lâm; c.4, s.2981
2) Ahbâr-ul-Ahyâr; s.195
3) Keşf-üz-Zünûn; s.299
4) İslâm Âlimleri Ansiklopedisi; c.11, s.206
5) Persian Literatüre; c.1, s.505
6) Siyer-ül-Evliyâ; s.312
7) Hazînet-ül-Asfiyâ; c.1, s.344