Evliyalar Ansiklopedisi - Turkiye Gazetesi Yayinlari

Yazıcızâde Muhammed Efendi ve kardeşi Ahmed-i Bîcân, önce babalarından ders okudular.
Sonra Muhammed Efendi, tahsîlini kemâle erdirmek üzere birçok yerler dolaştı. İran ve
Mâverâünnehr’e giderek, Haydar Hâfî ve Zeynel Arab gibi meşhûr âlimlerden okudu. Arabca
ve Farsçayı iyi öğrenip; tefsîr, hadîs, kelâm, fıkıh ilimlerinde yetişti. Tahsîl hayâtını kendisi
şöyle anlatır:
“Hem üstâdım benim Zeynel Arabdı,
Kim içi dışı ilim ile edebdi.
Çü himmet etti erdim ona ön ben,
Erişdim Haydar-ı Hâfî’ye son ben.
Ara yerde çok etdim istifâde,
Hem ön, son kim ki etdiyse ifâde.”
Yazıcızâde Muhammed Efendi, asıl mânevî feyzi, Hacı Bayram-ı Velî hazretlerinden aldı.
Hacı Bayram-ı Velî, Sultan İkinci Murâd Hânın dâvetine uyarak Edirne’ye gitti ve orada bir
müddet kaldı. Sonra Ankara’ya döndü. Gidiş ve dönüşte uğradığı Gelibolu’da Yazıcızâde
Muhammed Efendi ve kardeşi Ahmed-i Bicân’ı gördü. Onlarla görüşüp, sohbetle irşâdda
bulundu. Kısa zamanda ikisi de velîlik derecelerine kavuştular. Yazıcızâde Muhammed
Efendi, eserinde hocasından hürmetle bahsederek şöyle dedi:
“Cihânın kutb u mâh-ı Hâcı Bayram,
Cihânın şeyhi Şâhı Hâcı Bayram.
Çü Şeyhim bu sözü işrâb kıldı,
Sözünü cânıma mihrâb kıldı.
Selâmullah erişsin size yâ Şeyh,
Tükenmez himmet eylen bize yâ Şeyh.
Yazıcızâde Muhammed Efendi, bir ara Konya muzafferiyetini bildirmek için Sultan Murâd-ı
Hüdâvendigâr Gâzî tarafından sefâretle Mısır’a gönderildi. Sonra Gelibolu’ya dönüp, ömrünü
ibâdet ve tefekkürle geçirdi. Eserler yazdı. Îtikâf ve inzivâ hâliyle yaşadı. Gelibolu’da
namazgâh yöresinde, Hamza köyü sâhillerinde büyük bir kayaya oyulmuş, birbiri içinden
geçilen iki küçük hücrede ibâdet ve tefekkürle meşgûl oldu. Bu hâlini şöyle bildirdi:
“Meğer günlerde bir gün emr-i takdîr,
Oturmuşdum Gelibolu’da sırra.
Elimi çekmiş idim cümle halkdan,
Dilimde zikr idi kalbimde zikrâ.
Yazıcızâde Muhammed Efendi, çok ibâdetle meşgûliyeti yanında, eserler de yazdı. Meşhûr
Muhammediyye adlı eserini yazmadan önce, Arabca olarak Megârib-üz-Zeman’ı yazdı.
Kardeşi Ahmed-i Bicân’a: “Şimdi sen dahî, bu kitab ki Megârib-üz-Zeman’dır, Türkçeye
çevir. Tâ kim bizim ilin kavmi maâriften ve envâr-ı ilimden fayda görsünler.” diye ricâda
bulundu. O da Türkçeye çevirip Envâr-ül-Âşıkîn adını verdi.
Muhammediyye ve Envâr-ül-Âşıkîn, biri nazım ve diğeri nesir, olup her ikisi de Megârib’in
Türkçe’ye tercümesidir. Yazıcızâde Muhammed Efendi, Megârib-üz-Zeman ve
Muhammediyye’sini, rüyâsında Peygamber efendimizi görmesi ve O’nun irşâd ve işâret
vermesiyle yazdı. Bu durumu kendisi şöyle anlattı:
“Sana ol vermiş idi bu kitâbı,
Pes ilt ona geri iş bu kitâbı,
O, cümle kâinâtın âfitâbı (güneşi),
Çün emr etti bana düzdüm kitâbı.”
Yazıcızâde Muhammed Efendi, Muhammediyye’si ile şöhret buldu. Muhammediyye,