Evliyalar Ansiklopedisi - Turkiye Gazetesi Yayinlari

6) Tabakât-ı İbn-i Sa’d; c.6, s.161
7) Tam İlmihâl Seâdet-i Ebediyye; (49. Baskı) s.1160
8) Eshâb-ı Kirâm; (6. Baskı) s.405
9) Mektûbât-ı Rabbânî; c.1, mektup, 222, 270
10) İslâm Âlimleri Ansiklopedisi; c.2, s.74
VİŞNEZÂDE;
Osmanlı Devleti zamânında yetişen âlimlerden, velî. İsmi, Muhammed bin Lütfullah’dır.
Şeyh Muhammed Arabî ve İbn-i Bayram-ı Rûmî diye de meşhûrdur. 1615 (H.1023)
senesinde Filibe’de doğdu. 1681 (H.1092) senesi Şâbân ayında İstanbul’da vefât etti. Amcası
Zekeriyyâzâde Yahyâ Efendinin yanına defnedildi.
Muhammed Arabî, yedi yaşında babasını kaybettiği için Şeyhülislâm olan amcası Yahyâ
Efendinin yanında yetişti. İbn-i Bayram-ı Rûmî, önce İstanbul’da ikâmet eden Seyyid
Muhammed’den, sonra Hâmid bin Mustafa Aksarâyî, Dersiâm diye meşhûr Molla
Abdullah’dan ilim öğrendi. Edebî ilimleri, Sultân-ül-ulemâ veş-şu’arâ denilen amcasından
aldı. İbn-i Bayram-ı Rûmî, genç yaşta yazdığı şiirleri amcasına arzeder, amcası da gerekli
tashihi yapardı. Sultan Dördüncü Murâd, İbn-i Bayram-ı Rûmî’ye İstanbul’da çok ikrâmda
bulunurdu. Bir gün Sultan Murâd, İbn-i Bayram-ı Rûmî'yi dâvet etmişti. İbn-i Bayram-ı
Rûmî’nin yaşı oldukça küçüktü. Sultan, elinde bulunan altınları ona verdi. Altınlardan
bâzıları yere düştü. İbn-i Bayram yere düşenlere hiç iltifât etmedi ve eğilip onları almadı.
Sultan Murâd onun bu asâletini çok beğendi.
Amcasının vefâtından sonra, Şeyhulislâm Ebû Saîd Efendi, onu önce amcasının ders verdiği
medreseye hoca tâyin etti. Sonra onu, Sahn-ı semân medreselerinden olan Esmâ Hân binti
Sultan Süleymân Medresesine tâyin etti. Sonra 1654 senesinde Şam kâdılığına gönderildi.
Mısır, Bursa ve Edirne kâdılıklarında da bulunduktan sonra 1662 senesinde İstanbul kâdısı
oldu. On yedi ay bu görevde kaldı. 1668 senesinde Anadolu, 1669 senesi Rebî’ul-âhir ayında
da Rumeli kâdıaskeri oldu. Bir süre sonra bu vazifeden ayrıldı. 1676 senesinde tekrar Rumeli
kâdıaskerliğine getirildi. Bir sene sonra bu görevden de ayrıldı. Vefâtına kadar evinde
köşesine çekilip, münzevî bir hayat yaşadı. Sâdece haftada iki gün çıkardı.
İbn-i Bayram-ı Rûmî, Osmanlı âlimlerinin önde gelenlerinden olup, ilim ve fazîlette, fesâhat
ve belâgatta çok yüksek idi. Arabça, Farsça ve Osmanlıca nazm ve nesir yazmada çok mâhir
idi. Hakkında çok medhler yazıldı. Çok zekî idi. Güzel ahlâklı, iffet ve vekâr sâhibi idi. Kâdı
iken yanına gelenlere şefkatli bir baba, hakîkî bir kardeş muâmelesinde bulunurdu.
Şöyle anlatılır: İbn-i Bayram-ı Rûmî’nin muhtelif mevzûlara dâir çok kitabı vardı. Bunların
hepsini okuyup, tetkîk ettiğinden, çok iyi bilirdi. İbn-i Bayram-ı Rûmî’ye bir gün bir kitap
lâzım olmuştu. O kitabı çıkartması için kütüphânesine bakan hizmetçisine söyledi.
Kütübhâneye bakan hizmetçi bir yardımcı ile berâber uzun müddet aradılar. İbn-i Bayram-ı
Rûmî’nin aradığı mevzû ile alâkalı birkaç kitap çıkardılar. Fakat onun istediği kitabı daha
bulamamışlardı. İbn-i Bayram-ı Rûmî onlara kitabın satırlarını ve yaprağının husûsiyetlerini
söyleyince, bir müddet sonra aradıkları kitabı buldular. Kitab, İbn-i Bayram-ı Rûmî’nin
anlattığı şekilde idi.
İbn-i Bayram-ı Rûmî’nin Keşf-üz-Zünûn’a yaptığı bâzı ilâveler, Şu’ara Tezkire’si ile bir
Dîvân'ı vardır.
1) Hulâsat-ül-Eser; c.4, s.131