Evliyalar Ansiklopedisi - Turkiye Gazetesi Yayinlari

ehberi sevmeye bağlıdır." buyurmuştur. Seyr-i murâd (murâdların, seçilmişlerin Allahü
teâlânın lutf ve ihsânı ile çekilerek kavuştukları yol) ile ve kuvvetle çekilerek vilâyetin
(evliyâlığın) yüksek derecelerine kavuşturulan bu rehberin bakışları, kalp hastalıklarına
(kalbin Allahü teâlâdan başka şeylere tutulmasına) şifâdır. Onun teveccühü yâni sevgisine
kavuşmak, mânevî hastalıkları giderir.
Tasavvufta nihâyete kavuşan bir velînin geri döndükten sonra, daha önce unutmuş olduğu
eşyânın bütün bilgilerine yeniden sâhib olması, Seyr-i fil-eşyâ diye isimlendirilir.
Muhammed Bakî-billâh; "Seyr-i fil-eşyâ, davet makamını elde etmek içindir. Davet makâmı,
peygamberlere mahsûstur." demiştir.
Kurb, yakınlık, yakın olmak demektir ki, Abdülganî Nablüsî; "Allahü teâlâya farzlarla
hâsıl olan kurb, nâfilelerle hâsıl olandan elbette kat kat daha çoktur. Fakat kurbu, takvâ
sâhiplerinin (haramlardan nefret eden, haram işlemekten kaçınanların) ihlâs ile yaptıkları
farzlar hâsıl eder." demiştir. İmâm-ı Rabbânî, kurb ve visâl (kavuşma) lezzetinin Cennet
nîmetlerinin lezzetinden ziyâde olduğu gibi, bu'd ve hırmân (uzaklık ve mahrumluk) azâbının
da Cehennem azâbından beter olduğunu ifâde etmiş, Muhammed Mâsûm Serhendî ise,
farzların kurb hâsıl etmesi için, nâfile ibâdetleri de yapmanın şart olduğunu belirtmiştir.
Allahü teâlâya yakın olmak, vilâyet yâni velî olmak kurb-i ilâhî terimiyle de ifâde olunur
ki, Abdullah-ı Ensârî bunun; Allahü teâlâdan başka her şeyi unutmak olan fenâdan sonra,
Allahü teâlâ tarafından, evliyâsına ihsân olunacağını beyân etmiştir. Kurb-i nübüvvet ve
kurb-i velâyet olmak üzere iki türlü kurb vardır. Kurb-i nübüvvet, nübüvvet kemâlâtına,
olgunluklarına kavuşma, nübüvvet yolu ile Hakk'a erme demektir. İmâm-ı Rabbânî'nin
belirttiğine göre, kurb-i nübüvvet, insanı aslın aslına ulaştırır. Peygamberler
(aleyhimüsselâm) ve bunların arkadaşı olan sahâbîleri Allahü teâlâya bu yoldan
kavuşmuşlardır.
Allahü teâlâdan gelen feyz ve bereketlere, arada vâsıta bulunmak sûretiyle kavuşma,
kurb-i velâyet adını alır. Yine İmâm-ı Rabbânî'nin ifâdesine göre, bir velînin kurb-i velâyet
yolunda ilerleyerek, kurb-i nübüvvet yoluna kavuşması, yâni her iki yoldan feyz alması
câizdir.
Bir de kurb-i ebdân tâbiri vardır ki, bedenlerin birbirine yakın olması, yakın bulunmak
demektir. Kurb-i ebdânın, kalplerin birleşmesinde büyük tesiri vardır. Bunun içindir ki,
Peygamber efendimizin sohbetinde bulunmayan hiç bir velî, bir sahâbînin derecesine
yükselemez. Veysel Kârânî o kadar şânı yüksek olduğu hâlde, Resûlullah efendimizi hiç
görmediği için, Eshâb-ı kirâmdan en aşağı olanın derecesine yetişemedi. Büyük İslâm âlimi
Abdullah bin Mübârek hazretlerinden; "Hazret-i Muaviye ile Ömer bin Abdülazîz'den hangisi
daha yüksektir?" diye soruldu. Cevap olarak; "Hazret-i Muâviye, Resûlullah efendimizin
yanında giderken, atının burnuna giren toz, Ömer bin Abdülazîz'den kat kat daha yüksektir."
buyurdu. İmâm-ı Rabbânî; "Büyüklerden istifâde edebilmek için kurb-i ebdân istemeli,
bunun için çalışmalı. Nîmetlerin tamam olması, bedenlerin yakın olması iledir. Kurb-i ebdân
olunamazsa, yakınlık sebeplerini elden bırakmamalıdır." buyurmuştur.
Sözlükte toplum, topluluk, toparlanma, toplanma demek olan cemiyyet, hep bir olanı
müşahede (eserlerini görmek) ile meşgûl olup, kendinden dahi habersiz olma hâli yâni kısaca
rûhunu ve kalbini toplayıp, Allahü teâlâdan başkası ile olmama hâlidir. İmâm-ı Rabbânî,
cemâatle kılınan beş vakit namaz ve devâmlı Allahü teâlâyı zikretmenin cemiyyete sebeb
olacağını beyân etmektedir.
Allahü teâlâdan başka hiçbir şeyin kalpte bulunmaması, berâberlik, birlikte olma, hâzır
bulunmaya huzur da denir. Muhammed Mâsûm Fârûkî, huzur, gafletten kurtulmaktan
ibârettir demiş, ayrıca huzurlu ve uyanık olan kalbin namazda, uykuda ve vilâyette aynı
olduğunu, huzur ve uyanıklığın kalbin melekesi olup onun gerekli sıfatları olduğunu, hiç bir