Evliyalar Ansiklopedisi - Turkiye Gazetesi Yayinlari

2) İslâm ÂlimleriAnsiklopedisi; c.10, s.147
HÜSÂMEDDÎN NAKŞÎ;
İstanbul evliyâsından. İstanbul'da Aksaray semtinde Ebekadın mahallesinde 1770 (H.1184)
senesinde doğdu. Babası, Dîvân-ı hümâyûn dâhiliyye, içişleri kalemi serhalifesi Seyyid
Muhammed Fehim Efendidir.
Dört yaşında mektebe başladı. Zekî olduğu için kısa zamandaKur'ân-ı kerîmi eberledi. Dokuz
yaşlarında hâfızlığını tamamlayıp zamânın meşhur kırâat âlimi Meşâyıhil-kurrâ Yûsufzâde
el-Hac Hâfız Sâlih Efendinin huzûrunda Kur'ân-ı kerîmi ezberden yedi saatte okudu. Bundan
sonra Fâtih Sultan MehmedCâmiinde ilim tahsîline başlayıp, Kastamonulu Ömer Efendiden
sarf ilmi öğrenmeye başladı. Bu sırada babası vefât etti. Babasından kalan mîrâsdan hiç mal
almayıp kendini ilme verdi. Tahsîlini tamamladıktan sonra, Eyüp Sultan'daki Zal Mahmûd
Paşa Câmii yanındaki medresenin bir odasına yerleşti. Konevî Ali Efendiden hadîs usûlü
ilmini öğrendi ve Sahîh-i Buhârî'yi okudu. Kuru Sebîlli Es'ad Efendiden tefsîr ilmini
öğrendi ve Kâdı Beydâvî tefsîrini okudu. O devirde İdris köşkü denilen yerdeki Hâtuniyye
Tekkesi şeyhi ve tarîkat-i aliyye-i Nakşibendiyye şeyhlerinden Ahıskalı Hacı Selîm
Efendiden dînî yüksek ilimleri okuyup icâzet aldı.Sonra Bursa'ya gitti. Bursalı Hâce
Muhammed Emîn Efendinin derslerinde ve sohbetlerinde bulundu.Dergâhın imâmlığını
yaptı. Bu hocasının yanında tasavvufta bir hayli yol katetti. Onun vefâtı üzerine mânevî
işâretiyle tekrar İstanbul'a dönüp Eyüp Sultan semtinde Hâtuniyye Tekkesinin şeyhi
HâceSelîm Efendinin sohbetlerine devâm etti. Ondan Fârisî öğrendi. Tasavvufa dâir olan
Mesnevî-i Şerîf ve Fusûs-ul-Hikem kitaplarını okudu. Bunun da vefâtından sonra Yenikapı
dışındaki Merkez Efendi Dergâhına gitti. Burada Mesnevî okumakla meşgûl oldu. Bir
müddet kaldıktan sonra Kocamustafapaşa Dergâhına gidip Mesnevî okudu.
1831 (H.1247) senesinde Tüccarbaşı Hacı Mahmûd Efendi ile hacca gitti.İstanbul'a
dönüşünde kendi talebelerinden Sünbüliye tarîkatı şeyhi Hacı Muhammed Sûfî
EfendininYedikule civârındaki Hacı Evhadüddîn Dergâhına yerleşip bir müddet orada kaldı.
Bu medresede Mesnevî, Sahîh-i Buhârî, KâdıBeydâvî Tefsîri, Mesâbîh-i Şerîf ve
Şir'at-ül-İslâm, Delâil-i Hayrât kitaplarını okuttu. Son olarak Eyüp Sultancivârındaki
Hâtuniyye Dergâhına yerleşip ömrünün sonuna kadar burada kaldı. Bu sırada tefsîr, hadîs
dersleri verdi. On sene müddetle ilim öğretip, insanlara rehberlik yaptı.
Az yer, az içerdi. Diğer zamanlarında sebze ile yetinirdi. Yemelerine bu sûrette dikkat
ettiğinden sıhhatleri dâimâ îtidâl üzere olur, vücudlarında hastalık pek seyrek görülürdü.
Hüsâmeddîn Efendi ilmini tamamlayıp, icâzetini alıp, müderris olarak artık mühim bir mevkı
sâhibi olmak kendisine pek kolay iken buna rağbet etmeyip, mânevî olgunluklar kazanmayı
tercih edip, Eyüp'te bulunan Zâl Mahmûd Paşa Medresesinde bir hücrede yerleşip garibâne
yaşamayı tercih etmiştir. Talebeliğinde bir taraftan dînî ilimleri öğrenirken, zengin bir âilenin
çocuğu olmasına rağmen son derece sabır ve kanâat içinde nefsiyle mücâdele üzere
yaşamıştır. 96 senelik ömrünü ya bir medrese odasında, yâhut dergâh odasında yalnız başına
geçirmiştir.
Ömrünün sonuna kadar her verdiği dersden, vâz u nasîhatlerinden dolayı kimseden bir ücret
almamış, bunları sırf Allahü teâlânın rızâsı için yapmış, insanları dînen, ahlâken ve amel
bakımından aydınlatmıştır. Ahlâkında, âdetlerinde, söz ve işlerinde, insanlara
muâmelelerinde yapmacıktan, riyâ ve gösterişten uzak kalmıştır. Vakitlerinin çoğunu gece
kaldığı odasında geçirmekle berâber, bey, dilenci kim olursa olsun herkesle görüşür, sâde ve
açık sohbet eder ve herkese eşit muâmelede bulunurdu. Sohbetlerinden kimse sıkılmaz,
bilakis lezzet alırlardı. Latîfeleri, sünnet-i seniyye dâhilinde olurdu. Rahat konuşur kimseden
çekinmezdi.