Evliyalar Ansiklopedisi - Turkiye Gazetesi Yayinlari

kalkıp yeniden oturdu. Hızır Beyi harâretle tebrik ederek; "Yüzümüzü ak eyledin. Cenâb-ı Hak da iki
cihânda senin yüzünü ak eyleyip, ilmini ve fazlını arttırsın." dedi. Sonra sırtındaki kürkü çıkarıp, Hızır
Beyin sırtına geçirdi. Yine bu memnuniyetinin karşılığı olarak Hızır Beyi atalarının inşâ ettiği
Bursa'daki Sultâniye Medresesi müderrisliğine tâyin etti.
1) Kâmûs-ul-A'lâm; c.3, s.2047
2) Şakâyik-ı Nu'mâniyye Tercümesi (Mecdî Efendi); s.111
3) Osmanlı Müellifleri; c.1, s.290
4) Hadîkat-ül-Cevâmi; c.1, s.85
5) Sicilli Osmânî; c.2, s.277
6) İslâm Âlimleri Ansiklopedisi; c.12, s.86
7) Tâcü't-Tevârih; c.5, s.80
HİDÂYETULLAH ERBİLÎ;
İslâm âlimi ve büyük velîlerden. Ehl-i sünnet âlimlerinin ve evliyânın en yükseklerinden olan
Mevlânâ Hâlid-i Bağdâdî hazretlerinin halîfelerindendir. Irak'ta bulunan Şehrezûr beldesine
yakın Erbîl beldesinden idi. On dokuzuncu asırda yaşamıştır.
Önceleri ümmî idi. Sonra kerâmetler sâhibi, firâseti ve ileri görüşlülüğü çok kuvvetli olan
Mevlânâ Hâlid-i Bağdâdî hazretlerinin huzûruna vardı ve sohbetlerinin tatlılığını görerek, bir
daha yanından ayrılmadı. Devamlı şeyhin hizmetinde bulunup tasavvuf yolunda ilerledi.
Nefsini kötü huylardan ve çirkin sıfatlardan temizledi. Ancak Hidâyetullah Erbilî aklî ve
naklî ilimlerden hiç tahsîl görmemişti. Bu ilim dallarında bir bilgisi yoktu.
Bir gün Mevlânâ Hâlid-i Bağdâdî hazretleri ona; "Senin üzerine öyle bir vakit gelecektir ki, o
vakitte aklî ve naklî ilimlerin okutulmasında muhtâc olacaksın. Şâyet okutmaz isen seni
yurdundan çıkarırlar." dedikten sonra her bir kitabın özellikle ilk sayfasını okumasını emir
buyurdu. Hocasının emrine uyarak aklî ve naklî ilimleri tahsîl etti. Bundan sonra özellikle
ince konuların işlendiği kitapların okutulması konusunda kendisine icâzet verildi.
Mevlânâ Hâlid-i Bağdâdî hazretlerinin vefâtından epeyce sonra sözünün sırrı açıklık kazandı.
Osmanlı vâlilerinden Mahmûd Paşa, Erbîl ve civârına varınca, hakîkatte ilim ile meşgûl
olmayan, görünüş olarak o mevkilerde bulunan imâm ve şeyhlerin hepsinden şehri
terketmelerini istedi. Bunun üzerine Hidâyetullah Erbilî hazretleri aklî ve naklî ilimleri
tahkikli bir şekilde okutmaya başladı. Mevlânâ Hâlid hazretlerinden aldığı ilim ve mârifetleri
talebelerine büyük bir sabırla anlattı. Onların gönüllerinde hakîkat bahçelerinin güzel
meyvelerinin olgunlaşması için uğraştı. Bütün ilim âşıkları huzûruna koşarak, ondan
istifâdeye başladılar. Gelenler; "Biz bu zamâna kadar bu zâtın böyle bir ilme sâhib olduğunu
bilmiyorduk. Halbuki ilim ve edeb sâhiplerinden kadri yüce bir âlimmiş." diyerek hayretlerini
bildirdiler.
Sonra, Mahmûd Paşa da onun yüksekliğini daha iyi anlayıp, huzûruna, sohbetlerine koşmuş
ve duâlarını istirhâm etmiştir.
Ömrünün sonuna kadar insanlara doğru yolu göstermek ve ders vermekle meşgûl olan
Hidâyetullah Erbilî hazretleri, vefât ettiğinde Bağdât'ta medfûn âlimlerin sultânı, büyük velî
Mevlânâ Şeyh Yahyâ Mervezî Hâlidî'nin yanına defnedildi.
1) Mecd-i Tâlid; s.91