Evliyalar Ansiklopedisi - Turkiye Gazetesi Yayinlari

almamak ve tefekkürü terk etmek sûretiyle zararda olanlardan) başkası Allahü teâlânın
mekrinden emîn olmaz." (A'râf sûresi: 99)
Hazret-i Ali, şükrünü yerine getirmediği halde kendisine çok dünyâlık, mal, mülk v.s.
verilen, bunların kendisi için Allahü teâlânın mekri olduğunu bilmeyen kimsenin aklında
bozukluk vardır demiştir.
Şeyhülislâm Ahmed ibni Kemâl Paşa ise şunları söylemiştir: "İnsanın, işine göre ömrü ve
rızkı değişir, iyiler kötü, kötüler iyi olarak değiştirilebilir. Böylece Allahü teâlâ, birine,
ölümüne yakın iyi işler yaptırıp, son nefeste îman ile gönderir. Başka birine kötü amel işletip,
îmânsız gönderir. Bunun için, Resûlullah efendimiz her zaman; "Allahümme yâ
Mukallib-el-kulûb, sebbit kalbî alâ dînike." duâsını okurdu (ki, ey büyük Allah'ım!
Kalpleri iyiden kötüye kötüden iyiye çeviren, ancak sensin. Kalbimi, dîninde sâbit kıl, yâni
dîninden döndürme, ayırma! demektir). Eshâb-ı kirâm (r.anhüm) bunu işitince; "Ya
Resûlallah! Sen de kalbinin dönmesinden, korkuyor musun?" dediklerinde; "Allahü teâlânın
mekrinden beni kim emin eder? (bana kim garanti, güven verebilir?)." buyurdu. Çünkü,
hadîs-i kudsîde; "İnsanların kalpleri, Rahmân'ın kudretindedir. Kalpleri, dilediği gibi
çevirir." buyrulmuştur. Yâni Celâl ve Cemâl sıfatları ile, kötüye ve iyiye çevirir.
Senâullah Dehlevî, bu konuda şöyle demektedir: "Allahü teâlâdan yüz çeviren birçok
kimsenin, dünyâ nîmetleri içinde yaşadığı görülüp, mahrûm kalmadıkları zan olunuyorsa da,
bunlara dünyâ için çalışmalarının karşılığını vermektedir. Yalnız dünyâ için çalışanlara
verdiği dünyâlıklar, hakîkatte azâb ve felaket tohumlarıdır. Allahü teâlânın mekridir.
Nitekim, Mü'minûn sûresin 55 ve 56. âyetlerinde meâlen; "Kâfirler, mal ve çok evlâd gibi
dünyâlıkları verdiğimiz için, kendilerine iyilik mi ediyoruz, yardım mı ediyoruz
sanıyorlar? Peygamberime inanmadıkları ve dîn-i İslâmı beğenmedikleri için, onlara
mükâfât mı ediyoruz, diyorlar? Hayır öyle değildir. Aldanıyorlar. Bunların nîmet
olmayıp, musîbet olduğunu anlamıyorlar." buyruldu. Kalplerini, Hak teâlâdan yüz
çevirenlere verilen dünyâlıklar, hep haraplıktır, felâkettir. Şeker hastasına verilen tatlılar,
helvalar gibidir.
Yine büyük âlim Senâullah Dehlevî ve Tefsîr-i Kebîr sâhibi Fahrüddîn Râzî, Allahü
teâlânın mekri ile insanların mekrleri arasında fark olduğunu belirtip, insanların mekrinde,
başkasına kötülük ve zarar vermek esastır. Mekr-i ilâhî böyle değildir; Allahü teâlânın mekri,
mekr yapanların mekrini bozmak, mekrlerine karşı onları cezâlandırmak sûretiyle herkese
hayır, iyilik olduğu gibi, onlara hadlerini ve mekr yapmanın fenalığını bildirmek ve
bazılarının tövbelerine sebeb olmak bakımındandır. Bunda mekr yapanların bizzat kendileri
için de hayır ve hikmet vardır, demişlerdir. Şunu da ifâde etmişlerdir: Allahü teâlâ mekr
yapanların mekrine, onların beklemedikleri, ummadıkları bir şekilde mukâbele ettiği, karşılık
verdiği, bozduğu, gaflet hâlinde iken onları ansızın yakaladığı için, Allahü teâlânın bu fiiline
mekr denilmiştir. Yoksa Allahü teâlâya doğrudan mekr isnâd edilmez, mâkir (mekir yapan)
denilemez. İnsanların mekri ile lafız (söz) bakımından bir benzerlik vardır. Ayrıca, Allahü
teâlânın doksan dokuz ismi içinde "Mekkâr" da vardır.
Bir de evliyâ-yı kirâmda bulunan bâzı sıfatlar, vasıflar vardır. Bunları ele alarak bir kısım
tasavvufî terimleri açıklamış olacağız. Velîlerin hepsi takvâ sâhibiydiler. Takvâ sakınmak,
Allahü teâlâdan korkarak, haramlardan, yasaklardan, günâhlardan sakınmaktır. Harama
düşmemek için, haram veya helâl olduğu belli olmayan şüpheli şeylerden sakınmaya verâ
denir. Bu bakımdan, haramlardan daha çok sakınma derecesi olan verâ takvânın mânâsı altına
girer.
Kur'ân-ı kerîmde meâlen buyruldu ki: "Allahü teâlâ, o takvâ sâhiblerini sever." (Âl-i
İmrân sûresi: 76) Peygamber efendimiz; "Yâ Rabbî! Bana ilim, hilm, takvâ ve âfiyet ihsân
eyle." duâsını çok söylerdi. Ebû Saîd Muhammed Hâdimî Berîka'sında bu hadîs-i şerîfi