Evliyalar Ansiklopedisi - Turkiye Gazetesi Yayinlari

ulunduktan sonra idâm ettirmeye karar verdi. Ancak, kendini sevenlerin yardımıyla Ebû
Saîd bin Sun'ullah hapishâneden kaçıp, Erdebîl'e giderek, tehlikeden kurtuldu. Fakat amcası
zayıf olduğu için onunla gelemedi. Erdebil'de, iki sene Molla Hüseyin Erdebilî'nin
hizmetinde bulundu. 1548 senesinde, Kânûnî Sultan Süleymân İran seferinde Erdebil'i
fethedince, amcası da hapisten kurtuldu. Bu olaya pekçok sevinen Ebû Saîd hazretleri,
Pâdişâhla birlikte Haleb'e gitti. Pâdişâhtan izzet ve ikrâm gördü. Kendisine ihsânda
bulunuldu. Daha sonra yine Pâdişâhla birlikte İstanbul'a geldi. 1563 senesinde hac ibâdetini
yerine getirip, tekrar İstanbul'a döndü.
1572 (H.980) senesinde İstanbul'da vefât den Ebû Saîd bin Sun'ullah hazretleri, zâhirî ve
bâtınî ilimlerde yüksek derecede olup, aklî ve naklî ilimlerde parmakla gösterilirdi. Çok
cömert ve kerem sâhibiydi. Temizliğe son derece önem verirdi. Her zaman her yerde doğruyu
söyler ve onunla amel ederdi. Sözü tesirli olup, herkes tarafından kabûl edilirdi.
Kâdı Beydâvî hazretlerinin tefsîrini Türkçeye tercüme etmiştir.
1) Şakâyık-ı Nu'mâniyye Zeyli (Atâî); s.207
2) Osmanlılarda Devlet-Tekke Münâsebetleri; s.57
3) İslâm Âlimleri Ansiklopedisi; c.14, s.10
4) Ikdü'l-Manzûm, c.2, s.252
EBÛ SÜLEYMÂN DÂRÂNÎ;
Şam'da yetişen büyük velîlerden. Sekizinci ve dokuzuncu yüzyıllarda yaşamıştır. İsmi,
Abdurrahmân bin Ahmed bin Atiyye el-Ansî'dir. Künyesi Ebû Süleymân olup, Şam'ın
güneyindeki Dâran (veya Dâreyya) köyünde doğduğu için Dârânî nisbesiyle meşhûr
olmuştur. Lütuf ve ihsânı pek fazla idi. Nazik ve zarif olması bakımından çok sevilmiş ve bu
sebeple ona; gönüllerin güzel kokulu çiçeği mânâsında "Reyhânü'l-kulûb" adı verilmiştir.
Nefsine muhâlefet etmekte ve açlık çekmekte çok ileri olduğu için açların reisi mânâsında
"Bündârü'l-Câiîn" denildi. Doğum târihi bilinmemektedir. 820 (H.205) senesinde Şam'da
vefât etti. Kabri, Dâran köyündedir.
Ebû Süleymân Dârânî hazretleri çocukluğunda ve gençliğinde rastgele bir hayat yaşıyordu.
Diğer insanlar gibi normal günlük hayâtına devâm ediyordu. Allah adamı sâlih kimselerin
hâllerinden haberi yoktu. Bir gün namaz kılmak için câmiye gitti. Câmide vâz ve nasîhat
eden bir zâtın konuşmaları ona çok tesir etti. Dışarı çıkınca bu tesir kayboldu. Ertesi gün
tekrar gelip o zâtın sohbetini dinledi ve yine önceki tesir hâsıl oldu. Fakat dışarı çıkınca tesiri
biraz devâm ettiyse de yine kayboldu. Üçüncü defâ gelip o zâtın sohbetini dinledi. Bu defâ
öyle bir hâl oldu ki, bu tesir eve kadar devâm etti. Eve gelince günahlarına tövbe etti,
evindeki mûsikî âletlerini kırdı. Allahü teâlâya kavuşturacak hakîkî yola yöneldi. Âlim ve
sâlih kimselerin ilim meclislerine, sohbetlerine devâm etti. Onun bu halini işiten Yahyâ bin
Muâz hazretleri; "Bir serçe, bir turnayı avlamış." buyurarak onun kavuştuğu mânevî yolun
büyüklüğüne işâret etti.
Şam'da bulunan âlimlerin ve velî zâtların meclislerine devâm eden Ebû Süleymân Dârânî
hazretleri ilimde ilerlediği gibi, tasavvuf yolunda da büyük mesâfe kat etti, yüksek derecelere
kavuştu. İbrâhim bin Edhem hazretleriyle görüşüp sohbetinde bulundu. Şakîk-i Belhî,
Mârûf-ıKerhî, Ahmed bin Âsım el-Antâkî, Sırrî-yi Sekâtî ve Hâris el-Muhâsibî gibi büyük
velîlerle sohbette bulundu. Daha önce rağbet ettiği, sevdiği dünyâdan yüz çevirip zâhid bir
hayat sürmeye başladı. Ondaki bu yüksek dereceleri ve mânevî hâlleri gören insanlar onun
etrâfında toplanıp istifâde etmeye çalıştılar. O insanlara İslâmiyetin emir ve yasaklarını
anlatarak onların dünyâ ve âhirette mutlu olmaları için gayret etti. Sohbetinde birçok